شاش ەگەتىن مامان كەرەك

استانا.قازاقپارات - «تازعا تاراق نە تەڭىمنىڭ» زامانى وتكەن. دەگەنمەن «تاز بولساڭ تاقيادان كورمە» دەيمىز تاعى دا.. . يا عىلىم قارقىندى دامىپ وتىرعان مىنا زاماندا تازدى قولاڭشاشقا اينالدىرۋ دا تۇك بولماي قالدى.

 وعان تاڭقالۋدىڭ ءوزى ەرسى كورىنەتىندەي مە، قالاي؟ .. راسىندا بۇگىندە الەمدە قارقىندى دامىعان تريحولوگيا عىلىمىنىڭ ارقاسىندا تازعا شاش «ەگىپ» وسىرۋدە. شاش شارۋاشىلىعىمەن اينالىساتىندار كوبەيىپ كەلەدى، شۇكىر. سوعان وراي شاش «اۋرۋىنا» شالدىققاندار دا از ەمەس. الايدا ءبىزدىڭ ەلىمىزدە ءدال وسى سالانىڭ دامۋى تاستابانداپ تاسباقا اياڭمەن جۇزەگە اسۋدا. مۇنىڭ سەبەبى شاشىمىز «اۋىرمايتىن» بولعاندىقتان شىعار.

تريحولوگيا ياعني، شاش پەن باس تەرىسىن زەرتتەيتىن عىلىمعا الەم ەلدەرى ايىرىقشا نازار اۋدارىپ وتىر. ويتكەنى بۇگىندە ءارتۇرلى ەكولوگيالىق جاعدايلارعا بايلانستى تاز ادامداردىڭ قاتارى وسە تۇسكەن. ءارى تازدانعان باسىنا شاش وسىرۋگە تالپىنعانداردىڭ سۇرانىسى دا ارتىپ وتىرعان كورىنەدى. سوندىقتان دا تريحولوگيالىق ورتالىقتار اشىپ، شاش ەتەكتەن پايدا تاۋىپ وتىرعان ەلدەر دە بار. شاشتىڭ مورفولوگياسى مەن فيزيولوگياسىن زەرتتەيتىن عىلىم ءتۇرى باتىستا جەكە عىلىم رەتىندە تەك XX عاسىردا دا دامي باستاعانى بەلگىلى. ءاۋ باستا ءجاي مەكتەپ تۇرىندە اشىلسا بۇگىندە تريحولوگيالىق ينستيتۋتتار دەڭگەيىنە جەتكەن. لوندوندا تريحولوگيا ينستيتۋتى مەن بىرنەشە ورتالىقتار بار.

 بۇگىندە حالىقارالىق تريحولوگتار اسسوتسياتسياسى مەن ەۋروپالىق شاش زەرتتەۋ قوعامى بار. رەسەيدىڭ ءوزى بۇل عىلىممەن 90- جىلدارى عانا تانىسسا، ماماندارىن تەك 2000- جىلى عانا دايىنداپ شىعارا الدى. ءبىراق دەنساۋميننىڭ كادر تىزىمىندە بۇل ماماندىق جوق، تەك دەرماتوكوسمەتولوگيانىڭ ءبىر تارماعى رەتىندە عانا قاراستىرىلادى. بىزگە توسىن كاسىپتىڭ دابىراسى تەك 90- جىلدارى جەتتى. مامانداردىڭ جۇمىس ىستەي باستاعانىنا دا 7-8 - جىلدىڭ كولەمى عانا بولدى. بىزدە دە رەسەيدەگىدەي كەپ. دەنساۋميننىڭ تىزىمىندە جوق ماماندار ەلىمىزدە قالاي دايىندالۋدا دەپ باس قاتىرۋعا بولاتىن- اق جاعداي. راسىندا ەلىمىزدىڭ ءىرى قالالارىندا اشىلعان تريحولوگيالىق ورتالىقتاعى مامانداردىڭ باسىم بولىگى شەتەلدە وقىپ، ءبىلىمىن جەتىلدىرىپ كەلگەندەر. ءتىپتى مىنا تۇرعان رەسەيدىڭ وزىندە تريحولوگتاردى وقىتاتىن وقۋ ورنى جوق. سوندىقتان دا شەتەلگە تەلمىرۋلى.. .

ءبىر قاراعاندا بۇل ماماندىق باسقا دارىگەرلەردىڭ جۇمىسىنا قاراعاندا وڭاي سياقتى. ءبىراق باس پەن شاشتىڭ اينالاسىندا دا شەشىلمەگەن «ماسەلە» كوپ ەكەن. تريحولوگ مامان الدىنا كەلگەن ادامنىڭ فيزيولوگيالىق جاعدايىن ءجىتى تەكسەرىپ شىعىپ، شاشتىڭ ءتۇسىپ، تازدانۋدىڭ سەبەبى نەدەن ەكەنى انىقتاپ العان سوڭ عانا، ەم تاعايىندايدى. ال تۇبىمەنەن ءتۇسىپ قالعان شاشتى قايتا ءوسىرىپ شىعارۋ تەك سيقىرشىنىڭ قولىنان عانا كەلەتىن ءىس سياقتى كورىنۋى مۇمكىن. يا راسىندا بۇگىندە وسىنداي مۇمكىن ەمەس نارسەلەرگە قول جەتىكىزىپ وتىرمىز. بۇيرەك، جۇرەكتى اۋىستىرعانداي بۇگىندە شاشقا دا ترانسلانتاتسيا جاسالاتىن بولدى.

ارنايى كلينيكالارداعى بەينەسيۋجەت ارقىلى باسقا قالاي شاش «ەگىپ» جاتقانىن تاماشالاۋعا بولادى.. . ءوزىمىز شاشى تۇگەلدەي ءتۇسىپ قالعان ادامدى تازباس اتاندىرىپ جۇرسەك، ونى مەديتسينا تىلىندە الوپەتسيا دەپ اتايدى. تريحولوگيالىق ورتالىقتاردا الدىمەن كومپيۋتەردە شاش اۋرۋىنىڭ دياگنوستيكاسى تەكسەرىلەدى. باستىڭ قاسقالانۋى دا، ءجيى تەرلەۋى دە، قايىزعاقتان ارىلماۋى دا شاش اۋرۋلارىنا جاتادى. اسقازان ىشەك جولدارى، ەندوكريندىك جانە يممۋندىق جۇيەنىڭ بۇزىلۋى دا شاشتىڭ سىپىرىلىپ تۇسۋىنە سەپ بولاتىن كورىنەدى. ودان قالسا ەكولوگيا، شاتى دۇرىس كۇتپەۋ، سترەسس، ينفەكتسيا دا اسەر ەتەدى.

ادامنىڭ شاشى كۇندىگىنە 50 دەن 80 تالعا دەيىن تۇسەدى، بۇل قالىپتى جاعداي دەيدى ماماندار. ونىڭ ورنىنا جاڭادان شاش ءوسىپ شىعادى. الايدا پاتولوگيالىق اۋىتقۋلاردا شاش وسپەي قالادى. ەرلەردىڭ 96 پايىزىندا، ايەلدەردىڭ 79 پايىزىندا شاش ءتۇسۋى وتە ءجيى بايقالادى. ايەلدەر ءۇشىن شاشتىڭ كوپ ءتۇسۋى كوسمەتيكالىق دەفەكت بولعانىمەن پسيحولوگيالىق ديسكومفورت ياعني، نيەۆروزعا ۇرىندىراتىن توتە جول. بۇگىندە امەريكالىق RUBENHAIR كومپانياسىنىڭ اسىعى الشىسىنان ءتۇسىپ تۇر. ونىڭ نەگىزىن قالاۋشى رۋبەن بوگيندى كاسىپتىڭ كوزىن تابا بىلگەن دەمەسكە امال كەم.

 الەمنىڭ تۇكپىر- تۇكپىرىنەن اعىلىپ كەلىپ جاتقان ادامدا ەسەپ جوق. سوعان وراي اقشا دا. ءاۋ باستا شاشتى ترانسپلانتاتسيالاۋمەن اينالىسقان. ءرۋبيننىڭ ءوزىنىڭ ايتۋىنشا شاش وسىرۋمەن اينالىساتىن حيرۋرگتاردىڭ حالىقارالىق كونفەرەنتسياسىنا قاتىسقاننان كەيىن كلينيكا اشسام دەگەن وي كەلگەن. شاش ءوسىرۋدىڭ ميكروحيرۋرگيالىق ءادىسىن تاجىريبە ارقىلى ارتتىرسا قاراپايىم عانا كەز- كەلگەن دارىگەر جاساي الاتىنىنا كوز جەتكىزگەن. ونىڭ ءوزى پلاستيكالىق جانە ەستەتيكالىق حيرۋرگيا بولىپ ەكىگە بولىنەدى.

شاش ترانسپلانتاتسياسى(كوشىرىپ ەگۋ)  ايدالاداعى تاقىر جەرگە ارپا ەككەنمەن بىردەي جۇمىس. بىرنەشە ساعاتقا سوزىلاتىن اۋىر وپەراتسيانىڭ ءوزى وڭاي ەمەس. ونىڭ تاتيجەسىن كۇتۋ دە پسيحولوگيالىق جاعىنان اۋىر سوققى. شاش، قاس، ساقال ترانسپلانتاتسياسىنا جاڭا تەحنولوگيالار ەنگىزىلە باستادى. ونى مەڭگەرۋ، جۇمىس ىستەي ءبىلۋ وڭاي شارۋا ەمەس. تىرتىقسىز جاساۋ دا ناعىز بەساسپاپ ماماننىڭ عانا قولىنان كەلەدى. ءبىر كۇندە  500 3 گرافت، 170 تال كىرپىك،  000 1دانا قاس ءوسىرىپ شىعارۋ قيىن جۇمىس. سۇلۋلىق يندۋسترياسىنا سۇبەلى ۇلەس قوساتىن ءدال وسى تريحولوگيالىق ورتالىقتاردىڭ داۋرەنى ءجۇرىپ تۇر دەسە دە بولعانداي. ونىڭ دامۋىنا جاپپاي جاساندى سۇلۋلىققا ۇمتىلعاندار قوماقتى ۇلەس قوسۋدا.

ستاتيستيكاعا جۇگىنسەك، بۇگىندە ەلىمىزدە ەرلەردىڭ 60 پايىزى، ايەلدەردىڭ 37 پايىزى تازدانۋدان زارداپ شەگەدى. بۇدان 10 - جىل بۇرىن ءدال وسى دياگنوزدى ەمدەۋ مۇمكىن ەمەستەي كورىنەتىن. ەلىمىزدە ەستەتيكالىق مەديتسينانىڭ دامۋى باتىس ەلدەرىنەن كەم تۇسپەيدى. جاساندى سۇلۋلىققا دەن قويعاندار بۇگىندە شاشتارىن قالىڭداتىپ، قاس پەن كىرپىكتى دە قولدان وسىرۋگە دەن قويعان. سۇرانىس كوپ.

ءبىزدىڭ عاسىرىمىزداعى ەڭ كوپ تارالعان اۋرۋدىڭ ءبىرى اسىرەسە باستىڭ اينالاسىنداعى اۋرۋلار ياعني تازدانۋ ءبىرىنشى ورىنعا شىققان. مۇنداي وتالاردىڭ تيىمدىلىگى مەن باعانىڭ ارزاندىعىنا قىزىققان الىس تا جاقىن شەتەلدەن دە پاتسيەنتتەر كەلە باستاعان. وسىعان قاراپ ەلىمىزدەگى ەستەتيكالىق مەديتسينانىڭ دامۋى قارقىن العانىن بايقاۋعا بولادى. ءبىراق مامان تاپشىلىعى ايقىن سەزىلەدى. ەلىمىزدە تريحولوگگتاردى دايىنداپ شىعاراتىن وقۋ ورنى جوق. الداعى ونجىلدىقتا بۇل ماسەلەنىڭ شەشىمىن تابار تاپپاسى دا بەلگىسىز.. .

اسەم ەگەۋبايەۆا، دەرماتوكوسمەتولوگ- تريحولوگ:

- مامانداردىڭ باسىم بولىگى گەرمانيا، فرانتسيا، يسپانيا، يتالياداعى جوعارعى كلينيكالاردا وقىپ ءبىلىمىن جەتىلدىرەدى. بىزدە پايدالانىلىپ جاتقان جوعارعى تەحنولوگيالاردىڭ بارلىعى دا شەتەلدەردە جاسالعان. سول قۇرىلعىلارمەن جۇمىس ىستەۋدىڭ ءتىلىن ۇيرەنىپ كەلەدى. ءارى ءبىلىمىن جەتىلدىرەدى. بۇگىندە مامان تابۋ ماسەلەسى راسىندا قيىنداۋ. تريحولوگ ماماندارعا دا، ونىڭ قىزمەتىنە جۇگىنەتىندەر قاتارى دا كوبەيىپ كەلەدى. سوعان وراي ەلىمىزدە وسى مامانداردى وقىتاتىن ءبىر ءبولىم اشىلسا دۇرىس بولار ەدى.

 باقىتجان ابەنوۆ، پاتسيەنت:

- جاسى ۇلعايعان جاندار عانا ەمەس، بۇگىندە راسىندا جاستاردىڭ دا شاشى سەلدىرەپ تازدانۋى ءجيى بايقالىپ ءجۇر. ءوزىم دە شاشىم قاسقالانىپ، تۇسە باستاعان سوڭ الدىمەن ەمشىگە بارىپ قارالدىم. سارىمساق جاعىپ، شاشىمدى وسىرگەندەي بولىپ ەدى، كەيىننەن تۇك كومەگى بولمادى. سودان الماتىداعى دەرماتوكوسمەتولوگيالىق ورتالىققا بارىپ قارالدىم. ەڭ العاشقى قارالۋىنا  4800 تەڭگە تولەپ، ودان كەيىن تولىق ەمدەلىپ شىققانعا دەيىنگى قارجىسى 15 مىڭنان باستاپ، 40 مىڭ تەڭگەگە دەيىن بارادى. ناتيجەسى جامان ەمەس. تريحولوگقا كەلىپ قارالىپ جاتقانداردا ەسەپ جوق.

اۆتور: گۇلجان كوشەروۆا

«الاش ايناسى»