س. جۇبانىشبەكوۆا: ءار بالا اناسىنىڭ قاسىنان تابىلسا، ول - ەل تىنىشتىعىنىڭ كەپىلى
تاعدىردان قاشىپ قۇتىلعان بار ما!؟ ول بالانى دا ايامايدى! وعان تەك كوپ بولىپ قانا توتەپ بەرۋگە بولار...
دەگەنمەن، سول بالالاردى جىلاتپاي، اناسىن جوقتاتپاي، ۋاقىتشا بولسا دا جايلى پانا بولا بىلگەن مەملەكەتتىك مەكەمەلەر بارشىلىق، ەلىمىزدە. سولاردىڭ ءبىرى، ءبىرى بولسا دا بىرەگەيى - بالالارعا ارنالعان «ءۇمىت ءۇيى» . بۇل جەتىم بالالارعا ارنالعان ءۇي ەمەس! سول جەتىمدىكتى بولدىرتپاۋعا باعىتتالعان، انا مەن بالانىڭ اراسىندا «التىن كوپىر» بولا بىلگەن كيەلى شاڭىراق. بۇگىن قازاقپارات ءتىلشىسى وسى مەكەمەنى تالاي جىلدان بەرى باسقارىپ كەلە جاتقان، ايالى الاقانىمەن تالاي بالانى تاعدىردىڭ «ديىرمەنىنەن» اراشالاپ قالعان مەيىرىمدى دە كۇرەسكەر انا، تاجىريبەلى پەداگوگ ساندۋعاش سىمىق قىزى جۇبانىشبەكوۆانى اڭگىمەگە تارتقان ەدى.
- ساندۋعاش سىمىق قىزى، «ءۇمىت ءۇيىنىڭ» تاريحىنا توقتالساڭىز.. .
- «ءۇمىت ءۇيى» 1994 - جىلى قىركۇيەك ايىندا ەلىمىزدىڭ باس اناسى سارا الپىس قىزىنىڭ ۇسىنىسىمەن، سول كەزدەگى الماتى قالاسى اكىمدىگىنىڭ قولداۋىمەن قۇرىلعان ەدى. العاشىندا بالالار ءۇيى دەپ اتالدى، كەيىن «ءۇمىت ءۇيى» بولىپ وزگەرتىلدى. بۇل مەكەمە قانداي ماقساتپەن قۇرىلدى دەيتىن بولساڭىز، مەكەمەنىڭ ماقساتى، مىندەتى - بالانى اناسىنان اجىراتپاۋ، ياعني مۇمكىندىگىنشە جەتىم قالدىرماۋ. تاستاندى بالا اتاندىرماۋ. بۇل مەكەمە قيىن كەزەڭدە، ۇلكەن قاجەتتىتتىلىكتەن قۇرىلدى.
ءوزىڭىز بىلەسىز، كەڭەس وداعى ىدىراعان سوڭ، اۋمالى- توكپەلى زامان باستالدى. ەلدىڭ الەۋمەتتىك- ەكونوميكالىق جاعدايى ناشارلادى. داعدارىس بولدى. سول كەزدەرى تاستاندى بالالار دا كوبەيدى. پەرزەنتحانالاردان، بىرەۋدىڭ ەسىگىنىڭ الدىنان، اۋلالاردان، ءتىپتى قوقىس جاشىكتەرىنەن تاستاندى بالالار تابىلىپ جاتتى. سول شاقتاردا، مىسالى، ستۋدەنت قىزدار اراسىندا، اۋىلدان كەلىپ، ينستيتۋتقا ءتۇسىپ، سوسىن ءار ءتۇرلى جاعدايلارمەن اياعى اۋىرلاپ قالىپ، بوسانعان سوڭ، بالاسىن قالاي باعارىن، قايدا تاپسىرارىن بىلمەگەن قىزدار كوبەيدى. مىنە، وسى كەزدە، سارا الپىس قىزىنىڭ، «بوبەك» قورىنىڭ ۇسىنىسىمەن وسى مەكەمە اشىلدى.
- وسى جىلدار ىشىندە قانشاما بالانى باعىپ- قاعىپ، اتا- اناسىنا قايتاردىڭىزدار؟
- ءبىز كۇنى بۇگىنگە دەيىن 500 بالانى جەتىم قالدىرماي، اتا- اناسىنا قايتا تاپسىرىپپىز. ياعني، ءبىزدىڭ مەكەمە 500 بالانى جەتىم قالۋدان، تاستاندى اتانۋدان، 500 انانى «كوكەك انا» اتانۋدان ساقتادى دەۋگە بولادى. ولار بۇل جەرگە جەتىسكەنىنەن تۇسپەيدى. تاۋقىمەتىن ارقالاپ تۇسەدى. ايتپەسە، دەنى دۇرىس، جاعدايى جاقسى بالا اتا- اناسىنان اجىراماي، اناسىنىڭ قاسىندا بولۋ كەرەك ەمەس پە!؟
- ءوزىڭىز بىلەسىز قوعامدا «كوكەك انا» ، «كوكەك اكەلەرگە» قاتىستى جەك كورۋشىلىك پىكىر قالىپتاسقانى بەلگىلى.
- مەن بارلىعىن بىردەي باس سالىپ جامانداي بەرۋدەن اۋلاقپىن! مەنىڭ وسى مەكەمەدە قىزمەت ىستەپ كەلە جاتقانىما 14 جىل بولىپتى. وسى جىلدار ىشىندە تالاي جاعدايعا، تالاي تاعدىرعا كۋا بولدىم. وسىلاي ايتۋعا قۇقىم بار عوي دەپ ويلايمىن. بىزدە ادامدار: «وي، كوكەك انالار اناۋ، مىناۋ، بالاسىن تاستاپ كەتىپتى، ءۇيتىپ كەتىپتى» دەپ جامانداپ، ات قويىپ، ايدار تاعۋعا شەبەر. ال ەگەر ءاربىر تاعدىردىڭ تۇبىنە ۇڭىلسەڭىز، ساي- سۇيەگىڭىز سىرقىرايدى! كوپ جايتكە قانىعاسىز.. .
- مۇندا ادامدار بالالارىن كوبىنەسە قانداي سەبەپتەرمەن الىپ كەلەدى؟
- مەكەمە العاشىندا جالپى ستۋدەنت جاستارعا دەپ اشىلعان ەدى عوي. كەيىن مۇندا ستۋدەنت جاستار عانا ەمەس، الەۋمەتتىك جاعدايى تومەن وتباسىلارى دا بالالارىن ۋاقىتشا وتكىزە الاتىن بولدى. ەندى ناقتى سەبەپتەرىنە توقتالار بولسام سەبەپتەرى كوپ. ءبىر سەبەبى مىناۋ. ەندى مەن مۇنى ايتسام كەيدە ۇلتشىل دا بولىپ كەتەتىن شىعارمىن. كوبىنە ءۇيسىز- كۇيسىز جۇرگەندەر - ءوزىمىزدىڭ اۋىلدان كەلگەن قارا كوزدەر. كۇنى بۇگىنگە دەيىن سولاي! سول جاستار، قالاعا كۇن كورىس قامىمەن كەلەدى. اتا- انانىڭ قاراۋىنان شىعادى. نەگە؟ اۋىلدىڭ جاعدايى ءمالىم. مۇندا ءدامحانادا ىدىس- اياق جۋسا دا، ەدەن جۋسا دا ايتەۋىر كۇنىن كورۋگە مۇمكىندىك بار. ءسويتىپ ءجۇرىپ قىزدارىمىز بەلگىلى جاعدايعا ۇشىرايدى.
وكىنىشكە قاراي، ءدال ءقازىر جاس ەر ازاماتتارىمىزدىڭ كوبىسى سەميا، وتباسى جاۋاپكەرشىلىگىنە، بالا اسىراۋعا ءاتۇستى قارايتىن بولىپ كەتتى. «ءسۇيدىم- كۇيدىم» دەپ قىزدارمەن قوسىلادى. ول - تابيعي نارسە. ويتكەنى جاس قوي. جاستىق شاق، ءۇيىڭنىڭ بارى- جوعىنا قاراي ما!؟ ءبىراق بالا پايدا بولعان سوڭ، سول جىگىتتەر وكىنىشكە قاراي جاۋاپكەرشىلىكتەن تايقىپ شىعا كەلەدى. قىزىق قۋۋعا، قىز سۇيۋگە بار، ال جاۋاپكەرشىلىككە جوق. ال جاپ- جاس ايەلى، كەشەگى «سۇيگەنى» اڭىراپ، بالاسىمەن دالادا قالادى. ارينە، بۇل جەردە بالا اسىراعىسى، وتباسىلى بولعىسى كەلەتىن جىگىتتەر دە بار. ءبىراق ولاردىڭ اراسىندا وزگە تۇگىلى ءوزىن اسىراي الماي جۇرگەندەر كوپ. جىگىتتىڭ قولىن جوق بايلايدى دەگەن وسى. ءبىراق سوعان قاراپ، «نەگە ارىدەن ويلامادىڭدار؟ » دەپ ايىپتاي بەرۋگە دە بولا قويماس. بۇل جەردە تاربيە ماسەلەسى تۋىندايدى.
- بۇل ماسەلەگە جاھاندانۋدىڭ دا اسەرى بولىپ جاتقان جوق پا؟
- جاھاندانۋ دەگەننەن قاشىپ قۇتىلمايمىز. ويتكەنى بۇكىل الەم، قوعام جاڭا ساتىعا كوتەرىلىپ جاتىر. تەحنيكا دامۋدا. ءبىز مىناۋ بۇكىل الەمدە بولىپ جاتقان وزگەرىستەرگە بەيىمدەلۋىمىز كەرەك. ءبىراق ءبىز سوعان ۇلتتىق سالت- ءداستۇرىمىزدى، تاربيەمىزدى، ۇلتتىق مەنتاليتەتىمىزدى ساقتىپ ۇمتىلساق ەكەن! كەلە جاتقان جاھاندانۋدىڭ تەك جاقسى جاقتارىن الساق ەكەن! سوندا جاستارىمىز وتباسىنا، سەميا قۇرۋعا، بالاعا ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكپەن قارار ەدى دەپ ويلايمىن. ۇلكەن ۇلكەن جولىمەن، كىشى كىشى جولىمەن جۇرسە، اقساقالدى اعالارىمىز جاستار اراسىندا وتباسى، تاربيە ماسەلەسىن ءجيى كوتەرىپ جۇرسە، قۇبا- قۇپ بولار ەدى.
- ساندۋعاش سىمىق قىزى، ءسىز ازاماتتىق نەكەگە قالاي قارايسىز؟
- بۇل قۇبىلىسقا مۇلدەم قارسىمىن. بۇل ۇلتتىق دۇنيە تانىمىمىزعا مۇلدەم جات قىلىق. «ءبىلىپ الادى، كورىپ الادى» دەگەن ءسوز بەكەر. ال ەرتەڭ بالا پايدا بولسا، وعان كىم كىنالى؟ ەرتەڭ ول جىگىت، باسقا قىزدى ۇناتادى دا، ەمىن- ەركىن جونىنە كەتە بەرەدى! سوندا بالانىڭ كىناسى نە؟ وسى سەبەپتەن قانشاما قىز كوز جاسىن كول قىلىپ، دالادا قالىپ جاتىر! ءبىز باتىس ەمەسپىز عوي! بىزدە اعايىن- تۋىس، ەل- جۇرت دەگەن ۇعىمدار بار. اتا- بابامىز جەتىم- جەسىرىن ەشقاشان جىلاتقان ەمەس. قازاق ەشقاشان شالقىپ ءومىر دە سۇرگەن ەمەس! ءبىراق، سوندا دا ەتەك- جەڭىن جيىپ، جەتىم- جەسىرىن جىلاتپاي، شەتكە شىعارماي ءومىر سۇرە بىلگەن.
- ەندى «ءۇمىت ۇيىنە ورالساق» . مۇندا بالالار قانداي تارتىپپەن قابىلدانادى؟
- الماتى قالاسى اكىمدىگىندە قامقورلىق كەڭەسى جۇمىس ىستەيدى. ونى قالا اكىمىنىڭ الەۋمەتتىك سالا جونىندەگى ورىنباسارى زاۋرە ءجۇمانالى قىزى امانجولوۆا باسقارادى. سودان، بالاسىن اسىراۋعا مۇمكىندىگى جوق انا نەمەسە اكە، ءبىر اسىراۋشىسى قايتىس بولعان، اجىراسىپ كەتكەن نەمەسە تاستاپ كەتكەن وتباسى نەمەسە اتا- انانىڭ ورنىن باساتىن ادام، قالالىق ءبىلىم بولىمىنە ارىزدانادى. بارلىق قاجەتتى قۇجاتتاردى تاپسىرادى. كەيىن العاشقى كوميسسيا قۇرىلادى. ول جاڭاعى ءوتىنىش بەرگەن اتا- انانىڭ جاعدايىمەن تانىسادى. تۇراتىن جەرىن كورەدى. سودان جيناقتالعان ماتەريالدار قامقورلىق كەڭەسىنىڭ وتىرىسىنا سالىنادى. ەرەجە بويىنشا ون شاقتى بالاعا قاتىستى ماتەريال جيناقتالسا، كەڭەس وتە بەرەدى. ەرەجە بويىنشا كەڭەس ايىنا ءبىر رەت ءوتىپ تۇرادى. وعان كەيدە اتا- انالار دا شاقىرتىلادى. كوميسسيانىڭ بەرگەن اكتىسى بويىنشا قۇجاتتار قارالادى، ەگەر وتۋگە لايىقتى دەپ تابىلسا، بالا جولداما بويىنشا بىزگە جىبەرىلەدى.
- سىزدەر اتا- انامەن قانداي دا ءبىر كەلىسىمشارتقا وتىراسىزدار ما؟
- ءيا، ءبىز اتا- انامەن كەلىسىمشارتقا وتىرامىز. اتا- انا: مۇمكىن اناسى، مۇمكىن اكەسى، نەمەسە اتا- اناسىنىڭ ورنىن باسۋشى ادام، كەلىسىمگە: «بالامدى پالەن ۋاقىتتان پالەن ۋاقىتقا دەيىن سىزدەرگە امانات ەتىپ تاپسىردىم» دەپ قول قويادى. مەن اماناتتى وزىمە الىپ قالامىن. سول كۇننەن باستاپ، ول بالا، تولىعىمەن مەملەكەتتىڭ قاراۋىنا وتەدى. ياعني، مەملەكەت ونىڭ كيىمىن دە، تاماعىن دا، دەنساۋلىعىن دا، ءبىلىم الۋىن دا، بارلىق جاعىن دا ءوز قامقورلىعىنا الادى.
- اتا- انا شارتتى بۇزا الا ما؟
- شارتتى بۇزا الادى. كەز كەلگەن ۋاقىتتا، ەگەر جاعدايى تۇزەلسە، بالاسىن اسىراپ، ساقتاۋعا شاماسى جەتسە، ءۇي السا، ايەل بولسا كۇيەۋگە شىقسا، اكەسى بولاتىن بولسا ايەل السا نەمەسە نەكەسىز بالالى بولعان قىزداردى اكە- شەشەسى قايتا قابىلداپ جاتسا، بالانى قايتارامىز.
- قازىر دە بالاسىن وتكىزىپ جاتقان ستۋدەنت قىزدار كوپ پە؟
- جوق. كوپ ەمەس. قازىرگى ستۋدەنت قىزدار بۇرىنعى ستۋدەنتتەردەي ەمەس. كوزدەرى اشىق. ازاماتتىق نەكە تۋرالى دا حاباردار. جەمە- جەمگە كەلگەندە قالاي قورعانا ءبىلۋدى، قالاي ساقتانا ءبىلۋدى جاقسى بىلەدى.
- مەكەمەدە بالالار نەشە جاستان نەشە جاسقا دەيىن بولادى؟
- تۋعاننان جەتى جاسقا دەيىن. جەتى جاستان كەيىن بالانى مىندەتتى تۇردە اتا- اناسىنا قايتارامىز. بىزدە ءتارتىپ سولاي. ءبىزدىڭ ماقساتىمىز - انا مەن بالانىڭ اراسىن قالايدا جالعاستىرۋ، سۋىتپاۋ، ەكەۋىنىڭ اراسىن الشاقتاتپاۋ، بالانى جەتىم قالدىرماۋ. «ءۇمىت ءۇيى» بالالار ءۇيى ەمەس. سەبەبى، مۇندا اتا- انا بالاسىنا كۇن سايىن كەلىپ تۇرا الادى. بالاسىمەن سەرۋەن قۇرادى. مادەني شارالارعا قاتىسا الادى. ءتىپتى قونا جاتۋىنا دا بولادى. بۇل تاۋلىك بويعى بالاباقشا سەكىلدى عوي.
- سىزدەردە قازىر قانشا بالا تاربيەلەنىپ جاتىر؟
- بۇل ءۇيدىڭ باسىندا قۇرىلعانداعى سىيىمدىلىعى 100 بالا دەپ ەسەپتەلىنگەن. ءبىراق 100 بالا تولىق كەلسە، عيمارات تارلىق ەتەدى. ويتكەنى سانيتارلىق نورما دەگەن دە بار عوي. سول سانيتارلىق نورمامەن ەسەپتەسەك، بۇل ۇيگە 60-70 بالا ەركىن سىيادى. مەنىڭ تاجىريبەمدە 80 بالادان اسقان ەمەس. ال قازىر 30 بالا قالىپ وتىر. جاقىندا 10 بالا وتباسىنا ورالادى. سوندا 20 شاقتى بالا قالادى.
- ءسىز تالاي تاعدىرعا كۋا بولدىڭىز. سولاردىڭ ءبىر- ەكەۋىن ەسكە الىپ كورسەڭىز.. .
- جارايدى. بىزدە اتا- انالار بالالارىن كوبىنەسە ەكى- ءۇش جىلدان كەيىن، الىپ كەتىپ جاتادى عوي. ءبىرلى- جارىمى ودان دا ۇزاق مەرزىمگە قالادى، ارينە. مىسالى، بىزدە قازىر ەگىز قىز بار. التى ايلىعىندا ما، جەتى ايلىعىندا ما تۇسكەن. اناسى ەكى رەت پە، ءۇش رەت مەرزىمىن ۇزارتتى. ءوزىنىڭ اكە- شەشەسى اجىراسىپ كەتكەن. شەشەسى باسقا كۇيەۋگە تيگەن. اكەسى باسقا ايەل العان. اكە دە، شەشە دە بۇعان قارامايدى. ەكى ورتادا ءوز تىرلىگىن ءوزى جاساپ جۇرگەن قىز عوي.
بۇرىن شەشەسىنىڭ شەشەسى بار كەزدە، سول اجەسىنىڭ قولىندا تۇرىپتى. كەمپىر بايعۇس بۇنى وقىتقان. ءسويتىپ «ءۇشىنشى كۋرستان ءارى قاراي، ءتورتىنشى كۋرستا تولەيتىن اقشام بولمادى» دەيدى. وقۋدى تاستايدى. ءسويتىپ ءجۇرىپ، جۇكتىلى بولىپ ەگىز قىز بوسانادى. بىرەۋدەن وسى «ءۇمىت ءۇيى» تۋرالى ەستىپ، سابيلەرىن بىزگە وتكىزدى. قازىر ءوزى ءار جەردە جۇمىس ىستەپ ءجۇر. قىزدارى جەتى جاسقا تولىپ قالدى. بيىل ۇزارتۋعا تاعى ءوتىنىش جاساپ ەدى، ءبىز: «ەندى نەگە ءوزىڭ باقپايسىڭ، تىرلىك جاسا، ءوزىڭ اسىرا» ، - دەپ ۇزارتپاي تاستاۋعا ءماجبۇر بولدىق. قازىر: «ەكى قىزىمدى قايدا ورنالاستىرام؟ » - دەپ جىلاپ- ەڭىرەپ ءجۇر.
تاعى ءبىر وقيعا. ماعان ءبىر قازاق ايەل كەلىپ، ءۇش بالاسىن وتكىزدى. تۇرمىسقا شىققان. كەزىندە اجەپتەۋىر وتباسى بولعان. ءبىراق كۇيەۋى كۇندەردىڭ ءبىر كۇنىندە اراققا سالىنىپ كەتكەن. ايەل- بالا- شاعاسىن اسىراۋدى قويعان. اكە- شەشەسى دە ول جىگىتكە يە بولا الماي قالعان. كۇندە ۇرىس- كەرىس، كۇندە ايقاي. وسىلايشا 3-4 جىل وتەدى. ەندى ايەل قاشانعى شىداسىن؟ ءۇشىنشى قىزىن تۋعان سوڭ ۇيدەن قاشىپ شىعادى. سودان تۋىستارىن جاعالايدى. كەيىن، بىرەۋدەن ەسىتىپ، بالالارىن بىزگە وتكىزدى. ءوزى پەداگوگ. جۇمىس ىستەيىن دەسە بالالارىن قايدا تاستارىن بىلمەيدى. سودان ءۇش بالاسى ءبىزدىڭ قولىمىزدا ءسۇپ- سۇيكىمدى بولىپ ءوستى. ۇلكەنى ۇل، قالعانى قىز. ءبىزدىڭ بالالار بايقاۋلارعا ءجيى قاتىسادى عوي. تەلەديدارعا شىعادى. سودان نە كەرەك، ولاردى تەلەديداردان اكەسىنىڭ تۋعان- تۋىستارى كورىپ قالادى. سودان ءبىر كۇنى ساۋ ەتىپ ماعان الپامساداي- الپامساداي 4-5 ادام كىرىپ كەلمسى بار ما!؟ اراسىندا بالالاردىڭ اكەسى دە بار، ساقال- مۇرتىن الدىرىپ، كيىندىرىپ قويىپتى.
«جاي، جۇرسىزدەر مە؟ » - دەپ سۇرادىق. «ءبىزدىڭ بالالار وسى جەردە ەكەن عوي! اناۋ قاتىن، وسى بالالارعا يە بولماي نە ىستەپ ءجۇر، قايدا ءجۇر؟ بۇل سۇيەگىمىزگە تاڭبا! نەگە ول بالالارعا قارامايدى؟ ەگەر قاراي المايتىن بولسا ءوزىمىز قارايمىز. اكەلىڭىز بالالاردى!» - دەيدى. مەن: «بالالار قازىر مەندە. ونى جالعىزىلىكتى قاڭعىپ جۇرگەن ايەل اكەلىپ وتكىزگەن ماعان. سىزدەر كىمسىزدەر؟ مەن سىزدەردى تانىمايمىن! كۇيەۋدىڭ تۋىستارى بولساڭىزدار كەزىندە، كەلىندەرىڭىز دالادا قالعاندا قايدا جۇردىڭىزدەر؟ جارايدى كۇيەۋى اراققا سالىنعان ەكەن. سىزدەر نەگە قول ۇشىن بەرمەدىڭىزدەر؟ نەگە ءبىر باسپانا الىپ بەرمەدىڭىزدەر؟ ول نە سوندا ءۇش بالانى قۇشاقتاپ اشتان ءولۋى كەرەك پە ەدى؟ ول جۇمىس ىستەپ ءجۇر!
ەگەر ايەل رۇقسات بەرسە، بالالارمەن كورىستىرەم، بەرمەسە جولدارىڭىز بولسىن!» - دەپ شىعارىپ سالدىم. ء«بىز سەنى ويتەمىز، بۇيتەمىز» ، - دەپ ماعان قوقان- لوققى دا كورسەتتى. ءبىراق مەن ايتقانىمنان تانبادىم. مىنە، سول ايەل كەشە كەلىپ، جەتى جاسقا تولعان كەنجە قىزىن الىپ كەتتى. قيماي- قيماي كوزىمە جاس الىپ قوشتاستىم. قازىر ول ايەل جەر الىپ، ءۇي سالايىن دەپ ءجۇر. ەكى مەكتەپتە جۇمىس ىستەيدى. وسىندا تاربيە العان ۇلكەن ۇلى - قازىرگى وقيتىن مەكتەبىنىڭ بەتكە ۇستارى! كەرەمەت دارىندى بالا! ءان دە سالادى، بي دە بيلەيدى. وقۋ وزاتى!
- ساندۋعاش سىمىق قىزى، بالالاردى قورعاۋ كۇنىنە وراي جاستارعا ايتار تىلەگىڭىز!
- باياعىدا ۇلى جازۋشىمىز مۇحتار اۋەزوۆ: «ەل بولام دەسەڭ، بەسىگىڭدى تۇزە» دەپ ايتقان ەكەن. قازىر سونى كوپ ۇرانداتامىز عوي. ءبىراق ول ءسوزدىڭ جالعاسى بولعان ەكەن! ونى وكىنىشكە قاراي ايتپايمىز. ارعى جاعىندا بىلاي دەلىنگەن ەكەن. مەن سونى ءبىر جەردەن وقىدىم: «ەل بولام دەسەڭ بەسىگىڭدى تۇزە، بەسىگىڭدى تۇزەيمىن دەسەڭ، ايەلدىڭ جاعدايىن جاسا!» دەلىنگەن ەكەن. دەمەك، مۇندا ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك جاتىر. ەر ازاماتتارىمىزدىڭ وتباسىنا، ايەلگە، بالاعا دەگەن جاۋاپكەرشىلىگى ارتسا ەكەن دەيمىن! ال ومىرگە بالا اكەلەتىن انا نەنى تىلەيدى؟ ول ەلدىڭ تىنىشتىعىن، بەرەكەسىن، بىردلىگىن، ەل ىرگەسىنىڭ بەرىك بولعاندىعىن، حالقىنىڭ باقىتتى بولعاندىعىن تىلەيدى! باسىندا باسپاناسى، الدىندا قازان- وشاعى، باۋىرىندا بالا- شاعاسى، جانىندا اسىراۋشى وتاعاسى بولسا - مىنە، باقىت! ءار بالا اناسىنىڭ قاسىنان تابىلسا - ول ەل تىنىشتىعىنىڭ كەپىلى!
- اڭگىمەڭىزگە راحمەت!
***
«ءۇمىت ۇيىنە» بيىل 20 جىل تولادى. 20 جىل ىشىندە 500 بالا امان- ەسەن اناسىنا، اكەسىنە، تۋعان- تۋىستارىنا ورالىپتى. 500 جازىلماعان تاريحتار. ولار جەتىمدىكتەن قۇتىلدى. قازىر مەكەمەدە 30 شاقتى بالا تۇرىپ جاتىر. جاقىن كۇندەرى تاعى دا 10 شاقتى بالا وتباسىلارىنا ورالادى. ياعني، مەكەمە 20 جىلدىقتى 20 شاقتى بالامەن قارسى الايىن دەپ وتىر. وسىعان قاراپ: «مۇنداي مەكەمەلەرگە سۇرانىس جوق پا؟ » دەگەن سۇراق تۋىندايدى.
سۇرانىس بار! بولعاندا قانداي! بالا- شاعاسىمەن بولمە جالداپ، ءجوندى جۇمىس تاپپاي، اش- قۇرساق بولىپ تەنتىرەپ جۇرگەن قازاقتىڭ جاس وتباسىلارى قانشاما! ءبىراق، قازىر ەلىمىزدە «بالا اناسىنىڭ قاسىندا بولۋى كەرەك» دەگەن قاعيدا باسشىلىققا الىنىپ جاتقانى كوپشىلىككە بەلگىلى. «بۇل - وتە دۇرىس قاعيدا، ءبىراق تاعدىردى قايتەمىز؟ » - دەيدى ماماندار. ەگەر تۋعان اكە- شەشەسىنىڭ ونى باعىپ، قاعۋعا، اسىراۋعا جاعدايى بولماي جاتسا شە؟ بالا، تۋعان اناسىنىڭ، اكەسىنىڭ قاسىندا بولسا دا ءجوندى تاربيە كورمەي، ءجوندى ءبىلىم الا الماي، ءجوندى تاماق ىشە الماي، تار بولمەدە وسە بەرۋى كەرەك پە؟ بالانىڭ كۇناسى نە؟ سۇراقتار كوپ.
ال كەشە عانا، سول تار بولمەلەردەن، قالا بەردى ۇلكەندەردىڭ ۇرىس- كەرىسىنەن زارەزاپ بولىپ، كوڭىلسىز كۇي كەشكەن بالالاردىڭ جولى بولعاندارى، مىنا جۇماققا بەرگىسىز جەردە تۇرىپ جاتىر. مەكەمەنىڭ ىشىندە قۇلاققا ۇرعان تاناداي تىنىشتىق ورناعان. سويتسەك، بالالاردىڭ ۇيىقتايتىن ۋاقىتى ەكەن. اينالا تاپ- تۇيناقتاي، مۇنتازداي تازا. ۇيقىدان جاڭا تۇرىپ جاتقان بالالار كەرىلىپ- سوزىلىپ، كوزدەرىن ۋقالاپ، قولىنا ديكتوفون ۇستاعان «بەيتانىس كىسىگە» تاڭىرقاي قاراپ، ونى كۇلىمدەپ ءۇنسىز شىعارىپ سالدى. مۇنداي بالالاردىڭ كوزىنە تۋرا قاراۋ قانداي قيىن!
اۆتور: جاپپاربەرگەن ايبوتا
