جازؤشئ دؤمان رامازاننئث «جئنئ» قالاي جازئلدئ؟

None
None
استانا. قازاقپارات - استانا. قازاقپارات - دؤمان تذركئ ادةبيةتئندةگئ تئلسئمدئققا جاثا لةپ، سونئ ءذردئس قوسئپ، بذرئن كةثةستئك داؤئردةگئ وتارشئلدئقتان ذلتئن ورةلئلئكپةن ازات ةتةتئن ةگةمةن ادةبيةتتئث العاشقئ تالپئنئسئن سةزدئردئ.

باشةري عئلئمنئث (گؤمانيتارلئق) قاراستئراتئن اياسئ حاتتئث قايئرا جاثعئراتئن ماتئندةمةلئك كةثئستئگئنئث شةگئمةن انئقتالادئ. 1990 - جئلداردئث اياعئنا دةيئن قازاق ادةبي كةثئستئگئنة جةلئلئك قاعيداتئ ذستةمدئك ةتتئ.

باتئستئق جانة كوممؤنيستئك قذندئلئقتارعا قذرئلعان «الةمدئك كئتاپحانا» رةسمي قئزئل بيلئك قذپ كورگةن ونةر يةلةرئنئث قذزئرئندا بولدئ. وسئ باتئستئق ماركسيستئك يدةيالئق قاعيداتتئ قازئر الدئ ةلؤ، ارتئ قئرئقتاعئ ءسوز زةرگةرلةرئ بذزدئ. ميلةتشئلدئكتةن ادا ماتئندةمةلئك تابيعاتئنئث كورئنئس تابؤئنا باعئتتالعان اثگئمةلةؤ باشةري حاتتئث ناراتيأتئگئن جالاثاشتاپ، قالامگةر مةن وقئرماندئ باتئستئق ويلاردئث جةتةگئنة كةتؤگة ماجبذرلةيدئ.

الةم دةگةنئمئز - ءسوز. وسئ ءسوزدئ ذلتئ ءذشئن ومئرگة اكةلؤشئلةر - جارتئقذداي، ياعني تاثئرشةلةر. اقئندئققا ءار قازاقتئث تالاسئ بار. پروزاعا نيةت ةتكةندةر كوبئنة اقئندئقتئث ايدئنئنان قايراثعا شئعئپ قالعاندارداي كورئنئپ كةتةدئ. شئنئمةن سولاي ما!؟

بئزدة بذنئ ادةبي اؤئتقؤعا بالاسا، باتئستا بذعان كةرئسئنشة، ءداستذرلئ اقئندئقتان الشاقتاپ، جاثا باعئت پةن اعئمنئث جةتةگئندة كةتؤدئ جاتقئزادئ. قازاق پروزاسئنئث ادام تانئماستاي وزگةرئپ، تذركئ الةمئنة ونةگة بولؤدئ ذردئسكة اينالدئرؤئ ءبارئمئزدئ قؤانتادئ.

جانة الةمدئك دةثگةيدةگئ تؤئندئلاردئث ومئرگة كةلئپ، بذرئنعئ بؤئن تابئنعان كافكانئ قاپقا قاماعانئ توبةثدئ كوككة جةتكئزةدئ. قازاق پروزاسئ ءوزئنئث شاكئرتتئك كةزةثئن ارتقا تاستاپ، وزگةلةر ذيرةنةر جاثا جوسئقتاعئ، سونئ اثئستاعئ شئعارمالار لةگئن ومئرگة اكةلة باستادئ. بذل اسئرةسة، اثگئمة جانرئندا مول ورئن الئپ وتئر. جانة وسئ جانردا ءدذيئم جذرتقا تانئلعان، جادئلارئندا حاتتالعان بارشا پروزاشئلاردئث وزئندئك اأتورلئق جةتئستئكتةرئ جةتئپ ارتئلادئ. سولاردئث ءبارئن جئپكة تئزبةسةك تة، ت.كةثةسبايةأتئث «قاندةن» اثگئمةسئ، ت.نذرماعانبةتوأتئث «كةنة» اثگئمةسئ وكشةسئن باسقان بؤئنعا زور سةرپئن، تئث سةرپئلئس جانة شئعارماشئلئق بؤئرقانعان شابئت سئيلادئ. 
اتئستئث ادةبي بايانداؤئن ذلگئ تذتؤ ذلتتئق بايانداؤدئ تارك ةتةدئ. ذلتتئق ناراتيأتئك قذرئلئم تةك قازاقي اثگئمةلةؤ الپةتئندة عانا دذنيةگة كةلةدئ. ويتكةنئ، ونئث بويئندا الاشتئق پوةتيكا مةن ريتوريكانئث زاثدئلئقتارئ ورنئققان. سوندئقتان جازؤشئلارئمئز باتئس الةمئ تاثاتئن «ذلئ كئتاپحانانئث» شئرعالاثئنان وزدةرئنشة جول ئزدةيدئ.

 كةثةستئك داؤئردةن قالعان كوركةم تئلدئك سيمپليسيزمگة (جايداقتئققا) پروزاداعئ اسئرا قذشتارلئق ةش وپا اپةرمةيدئ. پروزاشئلارئمئزدئث ءبئلئم كوگجيةگئنئث كوممؤنيستئك ماثگذرتتئكتةن ارئلؤئ كوپ ويلئلئقتئ ومئرگة اكةلدئ. بذل ادةبي سئن مةن ادةبيةت تةورياسئندا بالاما تذسئندئرؤلةردئ، وزگةشة وي جذگئرتؤلةردئ تؤدئردئ. ر.بارت ءتاپسئرلةؤدئث سان الؤاندئعئن العا تارتئپ، ونئث ءارقايسئسئ وزئنشة دذرئستئ ةكةندئگئن سانامئزعا قذيئپ كةتتئ. تالداؤ ةركئندئگئ ارقاسئندا كوزگة تذسپةگةندةر كوزگة ءتذسئپ، ايالانئپ، ارداقتالعاندار سئن ساداعئنا ئلئنة بةرةدئ.

 ءبئز دؤمان رامازاننان داستذرلئكتئ ءجيئ بايقاساق، اسقار التاي مةن ءديدار امانتايدان بةيداستذرلئكتئ ءجيئ اثعارامئز. بذل ادةبي قذبئلئس بذرئنعئ ادةبي امبةباپتئقتئث كةلمةسكة كةتكةندئگئن تانئتادئ. ءارئ اتالعان جازؤشئلاردئ ءتذرلئ ئثعايدا تاپسئرلةؤگة مذمكئندئك بةرةدئ. بذنئ ءبئز كلاسسيكتةرئمئز ءسابيت مذقانوأ پةن عابيت مذسئرةپوأكة قاتئستئ قولدانا المايمئز. ولاردئث باسئن ادةبي امبةباپتئق بئرئكتئرسة، دؤمان رامازان، اسقار التاي مةن ءديدار امانتايلاردئ ادةبي سان الؤاندئق الشاقتاتادئ.

 دؤماندا بةلگئلئ جانة ويدان شئعارئلعان كةيئپكةرلةردئث ءومئرباياندئق اثگئمةلةنؤئ بار، سونئمةن بئرگة ادةتتةن تئس اثگئمةلةؤ ءذردئسئ دة بار. مئنة، وسئ ادةتتةن تئس اثگئمةلةؤ الةمئنة اياق باسقان كةزدة رةاليست دؤمان رامازان پوستمودةرنيست جازؤشئعا اينالئپ قذبئلئپ شئعا كةلةدئ.

 جازؤشئنئث اثگئمة تئلئمةن ءتذسئندئرئپ بةرؤگة بولمايتئندئ تذسئندئرؤگة تالپئنئسئ قذشپايتئن دذنيةثدئ قذشاقتاتقانمةن بئردةي تئرلئك. دؤمانداعئ پوستمودةرندئك تذس ءتذسئندئرئپ بةرؤگة بولمايتئندئ ءتذسئندئرئپ، وقئرمان رةتئندة قذشپايتئن دذنيةنئ قاؤئشتئرا قذشقئزئپ قذشاعئثا العئزؤئمةن قذندئ.

 ءبئزدئث «جئندئ» تالداؤئمئز قازئرگئ قازاق ادةبيةتتانؤئنداعئ ةندئ بوي كوتةرئپ كةلة جاتقان جاثاشئل ءادئسناما بويئنشا اأتورلئق ماتئندئك كونسةپسيانئث بويئنان الدةبئر ويعا تذشئنئپ، سونئ قايئرا جازئپ شئعؤ بولئپ تابئلادئ. ول ءذشئن ءبئز اأتوردئث ويلاعان ويئ جانة العا قويعان ماقساتئن ةسكةرئپ، نة ايتپاق بولعاندئعئمةن تةوريالئق جاقتان قابئسؤعا ءتيئسپئز. قازئر قازاق پروزايكتةرئ ادامدئ ئشكئ شايتانئ بار - جئن-پةرئگة نةمةسة ئشكئ شايتانئ جوق - پةرئشتةگة اينالدئرئپ، وزئندئك ذستانئمدارئن پةرسونداندئرئپ ءجذر. «جئن» - وسئ باعئتتا جازئلعان ذزدئك تؤئندئلاردئث ءبئرئ.

 وسئ جولداعئ بار ماقسات، اأتورلئق ويدئ جذرتقا تذسئنئكتئ وقئرمان تئلئنة اؤدارئپ شئعؤدئث وزئندئك تذسئندئرمة نذسقاسئن ومئرگة اكةلئپ، ونئث سانسئز مول تاپسئرلةؤئنئث ءبئر ذلگئسئن عانا جاريا ةتئپ وتئرمئز. ونئمةن كةلئسةتئندةر دة بار، مذلدةم كةلئسپةيتئندةر دة بار.

 بذرئنعئ قازاق اثگئمةلةرئ ءبئر عانا جةلئلئ بولئپ كةلئپ، ءبئر عانا تالداؤدئث توقپاعئنا كونسة، قازئرگئ قازاق پروزاسئن ءبئر قازئققا بايلاپ قويئپ، داعدئلئ ادئسپةن ءسوز ءبارئن كوتةرةدئ دةپ، اعئل-تةگئل ةسئلئپ، كةثئنةن كوسئلة المايتئندئعئث ومئرلئك فاكتئگة اينالدئ. «جئن» سئندئ اثگئمةلةر ءبئر عانا تالداؤمةن شةكتةلمةيدئ، تاپسئرلةؤشئسئنئث ذستانعان كوزقاراسئ مةن تذتئنعان دذنيةتانئمئنا بايلانئستئ سانسئز تالداؤلار لةگئن تؤعئزادئ. بذنداي اثگئمةلةر سونئسئمةن قذندئ، ءارئ وسئنئسئمةن باعالئ.

 ذلتتئق سئن مةن ميلةت وقئرماندارئ وسئ وقيعانئث ورئن العاندئعئنا نئق سةنئمدئلئكپةن اأتوردئث كؤالئك جاساؤئ جاعئنا قادام باسقاندا، ئلؤدة ءبئر ورئن الاتئن، كةيبئر قانداستارئمئز زارداپ شةگئپ جذرگةن، كةيبئرئ ازةر قذتئلعان قالئپتئ وقيعاعا جولئعئسادئ. ءبئر قاراعاندا، سارئ باسئلئمداردا جئن-شايتان تؤرالئ ءبئرئن-ءبئرئ قايتالاپ، جوقتان بار جاساپ دذركئندةپ شئعئپ جاتقان، اياقتالئپ بولمايتئن ءوزارا تاقئرئپتاس دذمبئلةز اثگئمةلةردئث الئپ بارا جاتقان تذگئ جوق سياقتئ كورئنگةنئمةن، ةگةر دة ءسوز ءوز يةسئن، تاقئرئپ ءوز ءجونئن تاپقاندا تاتئمسئز دذنيةنئث ماندةنئپ، پوةتيكالئق ارايلانئپ شئعا كةلةتئنئ بار. دؤمان سارئ باسئلئمدار جاؤئر قئلعان تاقئرئپتئ وزئنشة يگةرئپ، كةسةك تؤئندئ تؤدئرئپ وتئر. اأتوردئث وسئ تئلسئمدئ دذنيةنئ تئم قاراپايئمداپ، ءبئراق، ءوزئنئث جازؤ مانةرئمةن تاماشا ميستيكالئق اثگئمةگة اينالدئرا بئلگةندئگئنئث شةبةرلئگئن اداميلئقپةن مويئنداؤعا ءتيئسپئز.

 جئن-شايتان سةكئلدئ سارئ ادةبيةتتئث باؤئرئنا باسقان تاقئرئبئن ذلتتئق ادةبيةتتئث ايدئنئنا اسةم اققؤداي ءجذزدئرؤ وثاي دذنية ةمةس. ءارئ جذرتتئث بارئنة بةلگئلئ بئرةؤلةر ءوزئ كؤا بولعان، بئرةؤلةر جاقئندارئنان ةستئگةن جايتتئ جازئپ وتئرسئث. دوستوةأسكيدئث «قئلمئس پةن جازاسئ» جانة ءسابيت مذقانوأتئث «اداسقاندارئنا» دةيئن قئلمئس وقيعاسئ تةك بذقارالئق كوپشئلئك قولدئ ادةبيةتتئث يگئلئگئ بولئپ كةلگةنئ جاسئرئن ةمةس. قوس اأتور وزئندئك پوزيسياسئ تذرعئسئنان تاماشا كلاسسيكالئق دذنيةنئ ومئرگة اكةلة بئلگةندئگئن ادةبيةت تاريحئنان جاقسئ بئلةمئز. مئنة، اراعا جئلدار سالئپ، دؤمان رامازان ذلت ادةبيةتئندة بذقارالئق كوپشئلئك قولدئ ادةبيةتتئث جاؤئر بولعان تاقئرئبئن جاثا قئرئنان تانئتا ءبئلئپ وتئر.

 دؤمانداعئ ءتذس كورؤدئ ز.فرةيدشة عئلئميلاساق، قازاقئ مانةردة ادةبيلةندئرسةك، وندا ءذش ساتئدان تذراتئن ءتذس كورؤ اؤةلئ جاسئرئن الماعايئپتئقتان بةلگئسئزدئك پةن بةلگئلئكتئث تذتاسقان قوسپاسئنان تذرادئ. ءوث مةن ءتذس ميداي ارالاسئپ كةتةدئ دة، شئندئق پةن قيالدئث ءبئرئن-ءبئرئ الماستئرؤئ ورئن الادئ. ةث سوثئنان وقئرمان ساناسئنا وبرازدانعان وي قوناقتايدئ. دؤمان قالامئ فرةيدتئك پسيحواناليزدئ قالامگةرلئك پوةتيكالئق تئلگة اينالدئرادئ. ناقتئلاي ايتساق، الماعايئپتئق - گيپةربولاعا، الماستئرؤ - مةتافورا، مةتونيمياعا، ال، وقئرمان ساناسئنا وبرازدانعان وي - اللةگورياعا اينالادئ.

 ءتذن قاراثعئلئعئن جامئلئپ، جالبئر شاشتئ بئرةؤلةر توي جاساپ جاتئر. ادامدارعا ذقسامايدئ. ةرگةجةيلئلةر ةلئنةن كةلگةن ةلشئلةر سياقتئ: بويلارئ ءبئر-اق تذتام. وزدةرئنشة ءان ايتئپ، ءبي بيلةپ، توي كورئگئن قئزدئرا تذسكةن. ورتاداعئ لاؤلاي جانعان وتتئ اينالا قورشاي، باقاداي بالپاث باسئپ، سةركةدةي سةكةث قاعئپ، سةكئرئپ ءجذر. ءماز-مايرام. قويشا ماثئراپ، قوزئداي جامئراپ، دؤ-دؤ، گؤ-گؤ ةتةدئ. ءذستئ-باستارئن تذك باسقان قئز كةيپئندةگئ ةكئ الباستئ بولاتبةكتئ قوس قاپتالداي قذشاقتاپ العان، سيئرشا جالانئپ، كةنةشة جابئسا تذسةدئ. ول سئتئلئپ شئقپاق بوپ، العا قاراي ذمسئنسا، قاسئنداعئ قاندئقول قاراقشئ يئعئنان باسئپ، تئرپ ةتكئزةر ةمةس. ءبئر كةزدة ءسال بوسانئپ، ورنئنان تذرا بةرگةنئ سول ةدئ، ساقال-شاشئ جالبئراعان بادئراق كوز بئرةؤئ بار داؤئسئمةن اؤزئ-باسئن قيسايتا باج ةتة قالدئ. 

  • - ...ا ا ا ! 

نةگة جازؤشئ جئن ارالاسقان فانتوستوگرمونيالئقتان اثگئمةسئن باستاپ وتئر. ءتذس كورؤگة قالامگةر نةگة بارئپ وتئر دةگةن سئندئ زاثدئ سذراق الدئمئزدئ كةسكةستةيدئ. قالامگةر ذلت ادةبيةتئندة العاشقئلاردئث ءبئرئ بولئپ، عئلئمدا ءالئ سارالانئپ، تولئق قذپياسئ اشئلئپ بئتپةگةن ءتذس كورؤ فةنومةنئن شئعارماشئلئقپةن يگةرئپ، ذلتتئق ةستةتيكا اياسئندا ونئث ءمانئن اشؤعا تالپئنئس جاساؤدا ءذش نارسةگة كذش تذسئرةدئ: ءتذس كورؤدئث، الماعايئپتانئپ بارئپ، قيال مةن شئندئقتئث ءبئرئن-ءبئرئ الماستئرؤئ ناتيجةسئندة الاشتئق دذنيةتانئمعا سايكةسئمدئ وقئرماندئق وبرازدئث سانامئزدا جاندانؤئ. اأتور وسئنئ ساتئمةن شئعارا العان. قالامگةر دةرةكسئز نارسةنئ دةرةكتةندئرة العان. شئن مانئسئندة، كوبئمئز جئن-سايتانعا سةنبةيمئز. ةسكئنئث سارقئنشاعئ دةپ قارايتئن باتئستئق دذنيةتانئمنئث ذشپاعئ دا سانامئزدا قئلاثدايدئ. ءبئراق، جازؤشئ ءوز اثگئمةسئن تاپ وسئ تذستةن باستاؤ ارقئلئ بئزگة بذرئن بةلگئسئزدئ ناقتئلاندئرئپ بةرة العان.

 كوركةم تؤئندئنئث كةيئپكةرلةرئ ةرئكتئ، ال، ناعئز سوز زةرگةرئ ءوز كةيئپكةرئنة باعئنئشتئ ةمةس. وسئنداي جاعدايات ءبئز تالداعالئ وتئرعان اثگئمةدة ورئن الادئ.

 جئنئنان ارئلؤ، نةمةسة ارئلماؤ بولاتبةكتئث ءوز ةركئندةگئ دذنية وسئنئ اأتور قالاي بةرگةن:

 - نة ئستةسةم ةكةن، ا؟! - قابئرعاسئمةن كةثةسكةندةي، ويلانا تةرةزة جاققا كوز سالدئ.

 - نة ئستةسةم ةكةنئ نةسئ! بارامئز! كةشة ءوزئث عوي، «بارئپ-قايتايئق» دةگةن. ايتپةسة، بذگئن... كوپ ءسوزدئ قوي! ءجذر، جينال! جانئثدئ الادئ دةيسئث بة، جولئثدئ اشئپ بةرةدئ، - دةدئ ةركئن باستئرمالاتئپ.

 - جارايدئ، بولمادئث عوي! جالپئ وسئ ةمشئ، مولدا، باقسئ-بالگةر دةگةندةرگة سةنبةؤشئ ةم. مذمكئن...

 - نة مذمكئن؟

 - مذمكئن، سةنئكئ دة دذرئس شئعار!..

 - ارينة، دذرئس!.. مةن ساعان جامانشئلئق ويلايدئ دةيسئث بة؟!

 - بئلةم عوي! كةتتئك وندا!..

 ةكةؤئ اثگئمةلةسة ءجذرئپ سئرتقا شئقتئ. دالا قاپئرئق، كذن مي اينالئپ جةرگة تذسةردةي شئجئپ تذر. جازؤشئ نةگة قئتئمئر قئستئ ةمةس، قاپئرئق جازدئ الئپ وتئر. قئستا جئن جانئمةن قايعئ بولئپ كةتسة، شئجئعان ئستئقتا ميئثدئ قاعئپ قولئثا بةرةرئ انئق. جازؤشئ ذلتتئق ارحيپسيحولوگيانئ تامئرشئداي تاپ باسئپ وتئر.

 ادةبيةت تاريحئندا «اليسا عاجايئپتار ةلئندة» كئتابئنئث اأتورئ ليؤيس كةرول ءوزئنئث جذرتتئ دال قئلعان «سنارككة جاسالعان اثشئلئق» تؤئندئسئ جايئندا: «ؤاقئت وتكةن سايئن ماعان سئپايئگةرشئلئك اثئستاعئ «سنارككة جاسالعان اثشئلئق» اللةگوريا ما، الدة جاسئرئن ءمورال نةمةسة ساياسي ساتيرا بويئنا بذققان تؤئندئ ما دةپ سذرايدئ. وسئنداي ساؤالداردئث بارشاسئنا ءوز باسئم «ةشتةثكةنئ بئلمةيمئن» دةگةن ءبئر عانا جاؤاپ قاتؤدامئن» دةگةنئن ءبارئمئز بئلةمئز. دؤماننئث جئنعا جاسالار اثشئلئقتئ بةرؤئ باتئستئق ادةبيةتكة كوزئ ذيرةنگةن، ولاردئ اؤئزعا الماي سويلةسة ذرتئ كذيةتئندةر ءذشئن تذرپئدةي كورئنؤئ دة مذمكئن. سونئمةن جئندئ قؤؤ جورئعئنئث قالاي وتكةنئنة ءماتئن بويئنشا وي جذگئرتةيئك:

 مولدا ونئث قارسئ الدئنا جذرةلةي وتئردئ دا:

- اازؤ بيل-لاهي ميناش شاي-تا-نير-راجيم.

بيس-ميل-لا هير-راحما نير-راحيم، - دةپ قذران وقي باستادئ. داؤئسئ سونداي اؤةزدئ، قذلاققا جاعئمدئ ةستئلةدئ. ماقام-ئرعاعئ دا جذرةككة جئلئ تيةدئ. ارا-اراسئندا موينئن سوزئپ، باسئن قاقشيتا «سذف... سذف...» دةپ جئلانداي ئسئلداپ، بولاتبةكتئث بةتئنة تذشكئرئپ قويادئ.

 ءسذت پئسئرئمدةي ؤاقئت وتكةن كةزدة تئزةسئ ونسئز دا دئرئلدةپ وتئرعان بولاتبةك كةسكةن تةرةكتةي شالقاسئنان قذلاپ تذستئ. اؤزئنان اق كوبئك اعئپ، جان تاپسئرعان ادامداي قيمئلسئز قالدئ. وسئ ءساتتئ كذتئپ وتئرعانداي مولدا قئزئلعا تذسكةن قئرانداي قومدانئپ ذستئنة تونة تذستئ. وث قولئمةن ونئث ماثدايئنان قاپسئرا ذستاپ، قذران وقؤئن جالعاستئرا بةردئ. بئر كةزدة وقئس توقتاي قالئپ:

 - ءاي، مالعذن، سويلة جانئث بارئندا! ايتپةسة، جانئثدئ جاهاننامعا جئبةرةمئن. قانشا الئپ بولساث دا، قذراننان كذشتئ ةمةسسئث! - دةدئ داؤئسئن كوتةرئپ. - سويلة، مالعذن!.. سويلة دةدئم عوي!..

 مولدا سويلةگةن سايئن سذستانئپ، سذرلانئپ بارادئ. قاس-قاباعئ ءتذيئلئپ، تذندةي تذنةرئپ العان. شوقتاي جانعان وتتئ جانارئ جاي وعئنداي جالئن اتئپ، ئزعار شاشادئ. وسئ ءسات بولار-بولماس، ةستئلةر-ةستئلمةس كذرسئنگةن دئبئس ءبئلئنئپ:

 - نةعئل دةيسئز؟ - دةگةن كذبئر ةستئلدئ. ةركئن جالت قاراپ ةدئ، ذيئقتاپ قالعان دوسئنئث اؤئزئ وياؤ ادامشا جئبئرلاپ جاتئر ةكةن. دةنةسئ ئسئنة باستاعان سياقتئ. كيئمئنئث ءئشئن جةل كةؤلةپ كةتكةندةي، كوك كويلةگئ ذرلةنگةن شار ءتارئزدئ تئرسيا تومپايئپ بارادئ. ءبئر مةزةت بولاتبةكتئث ةكئ يئعئ سةلكئلدةپ، دةنةسئ وثدئ-سولدئ قيمئلداي باستادئ. تاپ ءبئر بيلةپ جاتقان سياقتئ. جانئ توزاق وتئنا كذيدئرئلئپ جاتقانداي «اه، ؤه... اه، ؤه...» دةپ قينالا ايعايلاپ قويادئ.

 - سويلة، مالعذن! - دةدئ مولدا زئركئلدةي.

- نة ايتايئن؟!. - داؤئسئ جةر استئنان شئعئپ جاتقانداي، قئر-قئر ةتئپ قئرئلدايدئ.

- قايدان كةلدئث؟

- قارا تذنةكتةن. - كذشپةن كذشةنة سويلةيدئ.

- اتئث كئم؟

- ساما.

- مذسئلمانسئث با، كاپئرسئث بة؟

- مذسئلمانمئن.

- رةثئث قانداي؟

- قارا.

 - ءاي، مالعذن، كئمدئ الداعئث كةلةدئ. كاپئرسئث عوي. مذسئلمان جئننئث رةثئ سارئ بولماي ما؟! - دةدئ مولدا دولدانئپ. - ةندئ وتئرئك ايتساث، ءولتئرئپ جئبةرةمئن!

 جئن ءذنسئز قالدئ. مولدا داؤئسئن مةيلئنشة كوتةرة قذران وقي باستادئ. ءبئر كةزدة ئثئرسي ئشقئنعان داؤئس ةستئلدئ دة:

 - كةشئرئثئز، كةشئرئثئز! ةندئ وتئرئك ايتپايمئن! - دةگةن جئلاثقئ داؤئس قذلاققا شالئندئ.

 - ءاپ، بالةم، يمانعا كةلدئث بة؟ كةلمةي قايدا باراسئث! - دةدئ مولدا ءسال جئميئپ. - ذرعاشئ جئنسئث با، ةركةك جئنسئث با؟

 - قاتئنبئز! - قذددئ بولاتبةك سويلةپ جاتقانداي، اؤئزئ جئبئر-جئبئر ةتةدئ. ءبئراق داؤئس اؤئزدان ةمةس، كومةكةيدئث ار جاعئنان شئعاتئن سياقتئ. انئق ةمةس، تالئپ-تالئپ ةستئلةدئ. ءار ءسوزدئ ساعئزشا سوزئپ، تذسئنئكسئزدةؤ ايتادئ. سويلةگةن سايئن كةؤدة تذسئ بذلك-بذلك ةتئپ، بذلكئلدةپ قويادئ.

- قاتئنبئز دةيسئث بة؟

- ءيا، قاتئنبئز.

- نةشةؤسئثدةر؟

- ةكةؤمئز.

- ول نةگة سويلةمةيدئ؟

- بذل ءوزئ كوپ سويلةمةيدئ. قورقاق. قورئققانئنان ءتئلئ بايلانئپ قالعان سياقتئ.

- ءوي، سذرئ قذرسئن، سذرئث قذرعئردئث!.. بذل جئگئتتئث بويئنا نة ماقساتپةن كئردئثدةر؟

- ءبئز ونئ جاقسئ كورةمئز!

- باعئن بايلاپ جذرگةن سةندةر ةكةنسئثدةر عوي!

- ءبئز بذنئ قاتتئ قئزعانامئز.

- قذداي-اؤ، كئمنةن؟

- قئزداردان.

- نةگة؟

- ةكةؤمئز دة ولةردةي عاشئقپئز!

- ءاي، بذل جئگئتتئث ذيلةنئپ، ءذيلئ-باراندئ بولؤئ كةرةك قوي!

- ءبئزدئ بذعان نةكةمئزدئ قيئپ، زاثدئ تذردة قوسقان. ءبئز بذنئث نةكةلئ ايةلدةرئمئز.

- كئم قوستئ؟

- ولار!..

- ولارئث كئم؟

- ءوزئمئزدئث اعايئندار.

- ادامدا نةلةرئث بار-ةي! وزدةرئث سيياقتئ جئندار جةتپةي قالدئ ما؟!

- جاقسئ كورئپ قالعان سوث قيئن ةكةن. قئزعانئشتان-اق ولةتئن بولدئق. قئزدارعا جولاپ كةتسة بولدئ، كوزئن بايلاپ، ازعئرا باستايمئز. وزئمئزشة دذعامئزدئ وقئپ... سودان ءوزئ-اق كةزدةسكةن قئزئنا كوثئلئ تولماي، ءبئر-اق كذندة اينئپ شئعا كةلةدئ. قئسقاسئ، ءدام-تذزئ جاراسپاي كةتةدئ. ءسويتئپ، وزئمئزشة مةنشئكتةپ العانبئز بذل جئگئتتئ. كةيدة ءتئپتئ ءبئر-بئرئمئزدةن قئزعانئپ، قئرئقپئشاق بوپ قالامئز.

 - بذل جئگئتتئث ادام سياقتئ ءتذتئن تذتةتئپ، بالا ءسذيئپ، ذرپاق ءوربئتؤئ كةرةك قوي!

- ءوزئمئز-اق ءتان ءلاززاتئنا باتئرئپ، قذمارئن قاندئرئپ، بالا تاؤئپ بةرةمئز!

- ءتايت ءارئ، تارت ءتئلئثدئ. ةكئنشئ رةت بذنداي ءسوز ايتساث، جةلكةثدئ جةتةثنةن قيامئن، انتذرعان!..

- ءبئز..

- بولدئ، جةتةر، قئسقارت ءسوزدئ!.. وداندا كانة، شئعئثدار بذل جئگئتتئث بويئنان!.. نةگة ذندةمةيسئثدةر؟! شئعئثدار دةدئم عوي مةن سةندةرگة. ءوز ةرئكتةرئثمةن شئعئپ كةتئثدةر كانة. ايتپةسة، جاقسئلئق كذتپةثدةر! - دةدئ مولدا ايؤداي اقئرئپ. - نة شئققئلارئث كةلمةي مة؟!. وندا ءوزدةرئث بئلئثدةر، وثباي قالاسئثدار عوي، مالعذندار!.. ءوز وبالدارئث وزدةرئثة، كوزدةرئثة كوك شئبئن ذيمةلةتةمئن!..

- شئققاندا قايدا بارامئز؟!

- مةككةگة بارئثدار!

- نةگة؟

- ول جاقتا مذسئلماندار كوپ. يسلام ءدئنئن قابئلداپ، مذسئلمان بولاسئثدار! مذسئلماندئققا تةز بةيئمدةلةسئثدةر!

 - مةككةدة نةمئز بار، بذندا ءبارئ جاقسئ. نة كةرةكتئث ءبارئ بار!.. بئزگة بذل جئگئتتئث دةنةسئندة ءومئر سذرگةن ذنايدئ. ءبئزدئث وسئندا تذرا بةرگئمئز كةلةدئ، - سئلق سئلق ةتئپ، سايقالدانا سئقئلئقتايدئ. كذلكئسئ سونداي جاعئمسئز، قذلاققا تذرپئدةي تيةدئ.

 - كوپ ءسوزدئ قويئپ، شئعئثدار! ادامنئث دةنةسئ جئندار تذراتئن مةكةن ةمةس! سةندةرگة دةنةدة تذراقتاؤعا بولمايدئ! ةگةر شئقپاساثدار، ولتئرةمئن! ايامايمئن!..

 - شئعامئز، شئقپاي قايدا بارامئز!

 باتئستئث ادةبيةتئندة كافكانئ كوككة كوتةرةدئ. ول ءوزئ كوزئ تئرئسئندة جاريالانؤئن قذپ كورمةگةن دذنيةلةرئن دوسئ جاريالاپ جئبةردئ دة، قالامئنان شئققانئنئث ءبارئ عاجايئپ دذنيةگة اينالئپ شئعا كةلدئ. شئنئندا سولاي ما!؟ باتئس ءپئر تذتقان دذنيةلةردئث بارئنة جاپا تارماعاي باس سالماي، قولايئمئزعا قونئمدئسئن ةكشةپ الؤ كةرةكتئگئن دؤماننئث وسئ اثگئمةسئ تانئتادئ. باتئستئث ابسؤردتئ الةمئ مةن الاشتئث ابسؤردتئ الةمئن ءبئر ارباعا جةگة المايسئث. ويتكةنئ، باتئس ءذشئن فانتاستيكالئق سنارك بئردة اكؤلا (shark)، ةندئ بئردة جئلان (snake) بولئپ، وزدةرئن دال ةتسة، دؤماننئث جئنئ - ءارئ مذسئلمان، ءارئ كاپئر جئن. ونئث سونداي ةكةنئن بابالارئمئز قالاي قابئلداسا، ءبئز دة سولاي قابئلدايمئز. بار ماسةلة جازئلؤئ مةن ذعئنئلؤئندا. فولكلورلانعان جئن مةن ادةبيلةنگةن جئن ةكئ باسقا دذنية. دؤمان بئزگة وسئ ةكئ باسقا دذنيةنئث ادةبيلةنگةن اأتورلئق نذسقاسئن ذسئنئپ وتئر.

- شئقپاس بذرئن يسلام ءدئنئن قابئلداپ، مذسئلمان بولاسئثدار! ذقتئثدار ما؟ مةن سةندةرگة سوثعئ مذمكئندئك بةرةمئن! تاثداثدار!..

- ءبئز ودان قورقامئز!

- كئمنةن؟

- ودان!.. ول نة بذيئرسا، ءبئز سونئ ئستةيمئز!

- ءاي، ول كذشتئ مة، اللا كذشتئ مة؟

- ول!..

- سةندةر كاپئرسئثدةر! ئبئلئسكة قئزمةت ةتةسئثدةر! ادامداردئ ازعئرئپ، تةرئس جولعا سالاسئثدار! سايتاندئق پةن سايقالدئققا جول اشئپ، كذناعا بةلشةلةرئثنةن باتاسئثدار! بذل ءذشئن كةيئن اللانئث الدئنا بارعاندا ةسةپ بةرةسئثدةر! اللانئث قاهارئنا ذشئرايسئثدار! اللانئث قذدئرةتئ بارئنةن كذشتئ. ودان دا اقئلعا كةلئپ، مذسئلماندئق جولدئ تاثداثدار! اللاعا قذلشئلئق ةتئثدةر!

 مولدانئث ءجذزئ كارلةنئپ، تاعئ دا داؤئستاپ قذران وقي باستاپ ةدئ.

- وي، اؤئرئپ كةتتئ، اؤئرئپ كةتتئ!.. وقئماثئزشئ!.. ايتقانئثئزدئ ةكئ ةتپةيمئز! - دةگةن جالئنئشتئ ءذن شئقتئ.

- ءاپ، بالةم، قالاي ةكةن؟! يسلام ءدئنئن قابئلداپ، مذسئلمان بولاسئثدار ما؟

- قابئلدايمئز! ءسئز ءذشئن...

- مةن بار-جوعئ اللانئث قذلئ عانامئن، اللا ءذشئن قابئلدا!

- ايتقانئثئزعا قذلدئق!

- بذدان بئلاي سةنئث ةسئمئث زارلئقئز، ال انا كذندةسئثدئكئ ذندةمةسكذل بولادئ، جاراي ما؟!

- زارلئقئز... ذندةمةسكذل...

- ءيا، تاپ سولاي! ذمئتپاي، جاتتاپ الئثدار!

- جاقسئ!

- زارلئقئز...

- اؤ؟

 تاث-تاماشا بولئپ، تاثداي قاعئپ وتئرعان ةركئن ةرئكسئز ةزؤ تارتئپ، كذلئپ جئبةردئ. مولداعا ءبئر، بولاتبةككة ءبئر كوز سالئپ، قايتا-قايتا باسئن شايقاپ قويادئ.

- ةندئ شئعئثدار! - مولدا بذيئرا سويلةدئ.

- قالاي شئعامئز؟

- قالاي كئرسةثدةر، سولاي شئعئثدار! قالاي كئرئپ ةدئثدةر؟

- اؤزئنان.

- ةندةشة اؤزئنان شئعئثدار!

- قالاي كئرگةنئمئزدئ ذمئتئپ قالئپپئز، قالاي شئعارئمئزدئ بئلمةي تذرمئز!

- ةندةشة ةستةرئثة تذسئرةيئن، قؤ قانشئقتار!..

 داؤئستاپ قذران وقي باستادئ، تاعئ دا ئثئرسي ئشقئنعان داؤئس ةستئلدئ.

- شئعامئز، شئعامئز!..

 مولدا توقتالا قالدئ دا، داؤئسئن بارئنشا كوتةرئپ:

- شئعئثدار تةزئرةك! «اسسالاؤماعالةيكؤم!» دةثدةر دة، شئعئثدار! - دةدئ زئرك-زئرك ةتئپ، - بذدان بئلاي ادام بالاسئن مازالاؤشئ بولماثدار!

- اسسالاؤماعالةيكؤم!..

 سول ءسات مولدا ءوزئنئث ءار قيمئلئن قاراؤئلشا ءمئز باقپاي باعئپ وتئرعان ةركئنگة قاراپ:

- قازئر شئعادئ. شئعؤعا جينالئپ جاتئر. اؤزئنان شئعادئ. - دةدئ جايباراقات كةيئپتة. - جئندار شئعئپ كةتكةن كةزدة مئنا قاسقاث دا ويانادئ.

ةركئن كورئپ قالارمئن با دةگةن ويمةن بولاتبةكتئث اؤزئنا قادالا قاراي قالعان. ول ءوزئ ةشتةثة سةزبةيتئن سياقتئ. پئس-پئس ةتئپ، پئسئلداپ ذيئقتاپ جاتئر. العاشقئداي ةمةس، قئبئر-جئبئرسئز تئنئشتالا قالعان.

- انة، شئعئپ بارادئ! - دةدئ مولدا. ءبئراق ونئث كوزئنة ةشتةثة كورئنة قويمادئ. تةك دوسئنئث «اه» دةپ اؤئر كذرسئنئپ، اؤزئن كةرة اشقانئن عانا بايقاپ قالدئ.

- وي، اللا-اي! - دةدئ ةركئن تاثدانعان كةيئپ تانئتئپ، - وسئنئ بئرةؤ ايتسا سةنبةس ةم!.. قذدايدئث قذدئرةتئ-اي!..

 ول وسئ سوزدةردئ ايتئپ ذلگةرمةي جاتئپ، بولاتبةك كوزئن اشئپ الدئ.

- نة قالعئپ كةتكةم بة؟ - دةدئ ورنئنان سئلبئر كوتةرئلئپ. جان-جاعئنا جاؤتاثداي قاراپ قويادئ. نة بولعانئن تذسئنة الماي تذرعانئ ذيقئ-تذيقئ تذرئنةن-اق بايقالئپ تذر.

- ةكةؤئ دة شئعئپ كةتتئ مة؟ - دةدئ ةركئن مولداعا قاراپ.

- ءيا، ةكةؤئ دة الدئ-ارتئنا قاراماي زئتتئ عوي!..

- قايتئپ كئرئپ الماي ما؟

- جوق، ءوز باستارئمةن قايعئ بوپ كةتةدئ. مةن ولاردئ ابدةن قورقئتئپ، زارةلةرئن ذشئرئپ جئبةردئم! ةندئ ادام بالاسئنا جؤي قويمايدئ!..

 مولدا ةشتةثة بولماعانداي جايمةن باسئپ، ءوز ورنئنا بارئپ وتئردئ. ةركئن تاعئ دا بئردةثةلةردئ سذراعئسئ كةلئپ وقتالا بةردئ دة، دوسئنئث كوثئلئنة قارايلاپ، ول ويئنان تةز اينئدئ. «تاعئ بئردة كةلةرمئن!» دةدئ ءوزئن-ءوزئ جذباتئپ.

- ال جئگئتئم، ايتا وتئر، نة سةزدئث؟ - دةدئ مولدا بولاتبةككة قاراي موينئن بذرئپ.

 ول ةشتةثة ةستئمةگةندةي، مةثئرةيگةن قالپئندا ءذن-ءتذنسئز تذرا بةردئ. كوثئلئنة كوپ نارسة ذيالاي قالعان ةركئن دة وعان سئناي قاراپ قويادئ. دوسئ ةش ساسار ةمةس، تةرةث ويدئث قذشاعئندا ماثگئرئپ تذرئپ قالعان.

 - وؤ، جئگئتئم، مةن ساعان ايتئپ تذرمئن، نة سةزدئث؟ - دةدئ مولدا سذراعئن قايتالاپ. سوندا عانا بولاتبةك وزئنة سويلةپ تذرعانئن اثعارئپ، بويئن تةز-اق جيئپ الدئ.

 - نة دةيسئز؟ - دةدئ الاقتاپ.

- ءيا، سةنةن سذراپ تذرمئن، نة ءبئلئپ، نة سةزدئث؟

- ةشتةثة دة. كوزئم ءئلئنئپ كةتئپتئ عوي!..

- وندا ةسئثدة بولسئن، بويئثداعئ جئندارئثدئ شئعاردئم! ةندئگئ ءومئرئث شذعئلالئ دا شؤاقتئ بولادئ!

- وي، راحمةت... وي، راحمةت، - دةي بةردئ بولاتبةك كذلئمسئرةپ.

 ءبئر انئعئ قازئرگئ قازاق اأتورئ ءلايلئ بولسا، ءاربئر قازاق وقئرمانئ وعان عاشئق ءماجنذن، سوندئقتان، ءلايلئ مةن ءماجنذننئث ويئ ةشقاشان قابئسا بةرمةيدئ. ءار ءماجنذن ءوز ءلايلئسئن وزئنشة ذعئنادئ.

 بذرئنعئشا، اأتورشا ويلاپ، اأتورشا ءتذسئنؤ دةگةن ذعئمدئ تارس ةستةن شئعارعانئمئز ءجون سياقتئ. ويتكةنئ، ءار قالامگةردئ تاريحي جانة ارحيتاريحي ذلت تاعدئرئ تولعاندئرادئ دا، بارلئق ومئرلئك قذبئلئستارعا ميلةتتئك مذددةنئ ذستانعان جالپئ الاشتئق كوزقاراس تذرعئسئنان كةلةدئ. بذدان شئعاتئنئ ءماتئن تةك بذرئنعئنئ تةك وقئلعان شاقتا عانا ذعئنئلاتئن «سايكةسئمدئ ءتذسئنؤ» فةنومةنئ دةگةن كونةرگةن ذعئمنان ارئلؤعا ءتيئسپئز. ءماتئن بئرةؤدئث ذعئنباعانئن ةكئنشئ بئرةؤ اثعاراتئن، ذنةمئ جاثارؤ ذستئندةگئ، ءتئپتئ كةيدة اأتور ذستانئمئمةن ةش قابئسپايتئن دةربةس الةم.

 ول دةربةس الةم بولعاندئقتان ءاركئم ءوزئ قالاعان، ءوزئ ءجون دةپ تاپقان تذسئنئگئن بةرة الادئ. ءماجنذن مةن ءلايلئنئث ماثگئلئك تاؤسئلمايتئن سذيئشپةنشئلئگئنئث جاثا قئرئن وقئرماندئق الةمئنة وتاؤ تئككئزؤ - باستئ ذستانئم. ونئ جاتئرقاي قابئلداؤ مةن ودان ئرگة اجئراتپاؤ اركئمنئث ءوز ةركئندةگئ دذنية. دؤماننئث قالامئ بئزدةن تةك وسئنئ تالاپ ةتةدئ.

 ونئ بذرئنعئ «اباي جولئ»، «اداسقاندار»، «ذلپان»، «شئراعئث سونبةسئن»، «قان مةن تةر»، «ولگةندةر قايتئپ كةلمةيدئ» ت.ب. كةثةستئك داؤئردئث شوقتئقتئ تؤئندئلارئنا بةرگةن فورمؤلالئق تذيئندةؤلةرمةن كةسئپ-پئشؤگة ةش بولمايدئ. ءار ءداؤئر «اباي جولئ»، «اداسقاندار» ت.ب. كلاسسيكالئق تؤئندئلارعا قيلئ اثسارداعئ، ءتذرلئ جاپسارداعئ ءوز باعالاؤلارئن سان مارتة جاسايدئ. ءارئ بذنداي جاثاشئل ويلار الدةكئمدةرگة ذناماؤئ دا مذمكئن.

 اأتوردئث كوركةمدئك دةثگةيئ جوعارئ بولعان سايئن ونئث تؤئندئسئنئث سيؤجةتئنئث قايتالانباستئعئ مةن دةربةستئگئ ايشئقتالا كوزگة ذرئپ تذرادئ. مئنة، سونداي قالامگةردئث ءبئرئ، ءارئ بئرگةيئ - دؤمان رامازان.

 قازئرگئ قازاق ادةبيةتئنئث سيؤجةتتئك رةپةرتؤارئ ءبئزدئث قوعامئمئزدا ورئن الئپ جاتقان ادةبي، قوعامدئق جانة تاريحي پروسةستةرگة تئكةلةي بايلانئستئ.

ءبئزدئث جاعدايئمئزدا قوس شاشتئ سايتان جئگئتكة عاشئق. ولةثگة سئيمايتئن دذنية اثگئمةنئث بويئنا سئيسا، اثگئمةگة سئيمايتئن دذنية ولةثگة سئيادئ. بذل - كةرةعارلئق ةمةس، ادةبي زاثدئلئق. جئننئث ولةث بويئندا تةك پوةتيكالئق وبراز بولئپ قالا بةرؤئ بار دا، جئننئث اثگئمة ماتئنئندة رومانتيكالئق، گروتةسكئلئك، ميفولوگيالئق اثئستا سان قذبئلؤئ بار. بذنئ قالامگةر پةرسوناج اؤزئمةن بئلايشا كةستةلةيدئ:

 - شئنئثدئ ايتشئ، ساكةننئث بويئندا جئن بولعانئ راس پا؟

- راس بولعاندا قانداي! سةن ءالئ سةنبةي جذرسئث بة، نة؟

- سةنگئم كةلسة دة، ءبئرءتذرلئ سةنئمسئز سياقتئ. جئن ادامنئث قاي جةرئندة بولادئ ةكةن؟

- مةن ونئ قايدان بئلةيئن. بئلگئث كةلسة بارعان سوث مولدادان انئقتاپ سذراپ الارسئث. ساكةننئث بويئندا جئن بولعانئ راس. بئرةؤ ةمةس تاعئ، ءذيئرلئ جئن يةكتةپ الئپتئ. باقانداي بةسةؤ. تورتةؤئ العاشقئ كذنئ-اق شئعئپ كةتتئ. ولاردئث دا باسشئسئ بولادئ ةكةن عوي! مئقتئ بولعان سوث باسشئ بولادئ دا. سول سودئر مولدامةن ءذش كذن تايتالاسئپ، ارةث شئقتئ. ساكةن سودان بةرئ بويئم دا، ويئم دا جةثئلدةپ قالدئ دةپ قؤانئپ ءجذر عوي!.. اؤئرؤئ دا تاس تيئلدئ.

 - شئن با؟

- مةن ساعان قاشان وتئرئك ايتئپ ةم؟! مئنة، جول ذستئندة كةلة جاتئرمئن عوي، وتئرئك ايتسام وثباي قالايئن. ءتئپتئ اللانئث اتئمةن ايتايئن، شئن ءسوزئم.

- ولار ادامنئث دةنةسئنة قالاي كئرئپ الادئ ةكةن؟

- ءدال بئلمةيمئن. يمامنئث ايتؤئنشا، ادام قاتتئ ةسئنةگةندة، قاتتئ قذمارلانعاندا نةمةسة قاتتئ اشؤلانعاندا اؤزئنان كئرئپ كةتةدئ ةكةن. كوبئنةسة لاس ورئنداردا، جامان جةرلةردة، كذل-قوقئستاردا جذرةدئ دةيدئ.

- كوردئث بة، ءوزئ؟

- نةنئ؟

- جئندئ.

- جوق، كوردئم دةپ وتئرئك ايتا المايمئن. كوزگة كورئنبةسة دة، ادامدارمةن قاباتتاسا، قاپتالداسا ءومئر سذرةتئن كورئنةدئ. كادئمگئ ءوزئمئز سياقتئ، وزدةرئنشة عذمئر كةشةدئ دةيدئ. كةيبئرةؤلةرئ ادامدارمةن بئرگة ذيدة تئرشئلئك ةتسة، كةيبئرةؤلةرئ وزدةرئنشة ءذي-جاي سالئپ، وتباسئن قذرئپ، ذرپاق ءوربئتئپ، ةلسئز مةكةندةردة، تاؤ اثعارلارئندا، ذثگئرلةردة تذرادئ ةكةن!.. اللا ولاردئ ادامداردان دا بذرئن وتتان جاراتئپتئ. ءتئپتئ، ونئ ايتاسئث، كةيبئر ءدئني كئتاپتاردا جئندار مةن ادامداردئث قوسئلئپ، بالالئ بولعاندارئ تؤرالئ دا ايتئلادئ! كةرةك دةسةث، كةزئندة ادامدار اللاعا قالاي سئيئنسا، جئندارعا دا سولاي باس ذراتئن بولعان. ولاردئث كةسئرلةرئمةن بئرگة، قايئرئمدئلارئ دا بولادئ دةيدئ عوي!.. ءبئزدئث اؤئلدا قذيقاباي ةسئمدئ مولدا بولعان. سول كئسئ ءبئر كذنئ كةشقذرئم كوك دونةنئمةن جةلة جورتئپ كةلة جاتسا، ارتئنا شايتان مئنگةسئپ الئپ، تذسپةي قويئپتئ. ابدةن ئزا بولعان اقساقال شايتاندئ اعاشقا بايلاپ قويئپ ساباپتئ. سودان شايتان جالئنئپ-جالپايئپ، كةشئرئم سذراپ، ارةث قذتئلعان ةكةن. بذل وقيعا اؤئلدان-اؤئلعا اثئز بوپ تاراپ كةتكةن ةدئ. ول كةزدة ءبئز بالامئز، ونشا سةنة دة، ءمان دة بةرة قويعان جوقپئز. كةيئن ويلاپ قاراسام، سول شئن با دةيمئن!.. ويتكةنئ، ول كئسئ اتاعئ ةلگة جايئلعان ذلكةن مولدا بولاتئن.

 - قويشئ-ةي، قايداعئنئ ايتپاي!..

- ءبالئ!.. جئن-شايتاندار تؤرالئ قذراندا دا كوپ ايتئلادئ عوي!.. ادامدار سياقتئ ةكئ اياعئمةن جذرةتئن، قذستار سةكئلدئ اؤةلةپ ذشاتئن، ءتئپتئ جئلان، ءيت كةيپئندة كورئنةتئن جئندار دا بولادئ ةكةن. ساكةننئث قولتئعئنئث استئنداعئ كذلبئلتةلةنئپ تذرعان جارانئ ءوزئث دة كوردئث ةمةس پة؟!

- ءيا.

- جارانئث ورتاسئ تةسئك، ماثايئ اعاراثداپ ءئسئپ تذرعان ةدئ عوي! جئندار سول جةردةن شئعئپتئ. ونئ مولدا دذعا وقئپ وتئرعاندا ءوزئ ايتتئ، جئندار قولتئعئنان شئعادئ دةپ...

- ساكةننئث ءوزئ سةزدئ مة ةكةن؟

- جوق، سةزبةيدئ-اؤ! ويتكةنئ ذيئقتاتئپ تاستايدئ.

- ذيئقتاتئپ تاستايدئ! - بولاتبةكتئث ءوثئ قاشئپ، ءتذسئ بذزئلئپ كةتتئ.

- ءيا، ذيئقتاتئپ تاستايدئ!..

- نةگة؟

- بئلمةيمئن. ايتةؤئر، مولدا قذران وقي باستاعاندا جئنئ بار ادام ذيئقتاپ قالادئ دا، جئنئ شئققان سوث، وزئنةن-وزئ ويانئپ كةتةدئ. كةيبئر جئندار ءوز ةرئكتةرئمةن شئعئپ كةتةدئ دة، كةيبئرةؤلةرئن مولدا شئقپاسئنا قويماي زورلاپ شئعارادئ. قازاقتا «جئنئن العان باقسئداي...» دةگةن ءسوز بار ةمةس پة؟! سول شاماسئ تةگئن ايتئلماعان-اؤ!

 ادام مةكةبايةأ ذلتتئق پروزادا «جةزتئرناق» حيكاياتئمةن قازاق ميستيكالئق رةاليزمئنئث اتاسئ بولئپ تابئلادئ. ادام مةكةبايةأ وسئ شئعارماسئ ارقئلئ جذرتتئث ئستئق ءئلپيتاتئنا بولةندئ، ءبئراق، كةثةستئك سئن ونئث ازات ويئن اشئپ ايتقانئن ةش كةشپةدئ. سول كةزةث تؤرالئ، ادام مةكةبايةأ جذلدئز ءابدئلداعا بةرگةن سذحباتئندا ذلت ادةبيةتئنئث تاريحئ ءذشئن ماثئزئ بار ةكئ شوقتئقتئ وي ايتادئ: ونئث ءبئرئ - «ةگةر نارئقتئق ةكونوميكا سول زاماندا بولعاندا، كاسئبي دةگةن جازؤشئلاردئث تالايئ ئسكة اسپاي قالار ةدئ. مؤراكاميدئث تانئمالدئعئ جئلدان-جئلعا ارتئپ كةلةدئ.

 ونئث ءبئر ذشئ جاپون حالقئنئث مةنتاليتةتئندة جاتئر. ال بئزدة نة ءبئر توپ قذرئپ الئپ، سونئ قورعان تذتؤئث كةرةك. نة باسقالاردئث تالاؤئنا ءتذسئپ، جةم بولاسئث. مةنتاليتةت سولاي. ماسةلةن، مةنئث «جةزتئرناق» دةگةن پوأةسئمدئ جذرتتئث ءبارئ ماقتادئ. ءبئراق، ساعات ءاشئمبايةأ باستاعان سئنشئلار سونئ جاپپاي سئنادئ. ءبئزدئ وسئرمةگةن دة وسئ نارسة. ةكئنشئسئ - ءوزئنئث ادةبيةتكة قوسقان ذلةسئن اشئپ ايتا الماؤئ جانة بئرةؤلةردئث ونئث ادةبي اعئمداعئ كوشباسشئلئعئن ةلمةؤئ. ةندئ اعامئزدئث سول كذيئنئشئنة ورئن بةرةيئك: «تاؤةلسئزدئك العاننان بةرگئ 22 جئلداعئ قازاق ادةبيةتئندةگئ شوقتئعئ بيئك شئعارما، سئزدئثشة، قاي شئعارما؟ مئسالئ، بئرةؤلةر اسئرا ماقتاپ جذرگةن ماعاؤيننئث «جارماعئن» ةكئنشئ بئرةؤلةر جاراتپايدئ. ادامنئث ةكئگة جارئلؤئن جاثالئق دةپ قابئلداعاندار بار دا، پلاگياتتئق دةپ قابئلداعاندار بار. بولمئستئث ةكئگة ءبولئنؤئ اؤئز اشاتئنداي جاثالئق ةمةس دةيدئ...

ول جاثالئق ةمةس. دوستوةأسكيدة بار. ءتئپتئ، ودان ارئدة بار. مذنداي بولمئستئث ةكئگة جارئلؤئ مةنئث «جةزتئرناق» دةگةن پوأةسئمدة بار. ال ونئ مةن 30 جاسئمدا جازعانمئن. «جار جاعالاعان قئز» دةگةن پوأةسئمدة دة ءدال وسئ ادامنئث بولمئسئنئث ةكئگة جارئلؤئ بار. 1978 - جئلئ «قذپيا قويمانئث» العاشقئ نذسقاسئ شئقتئ. مذندا دا بولدئ الگئ ةكئگة جارئلؤ. ةكئگة جارئلؤ ءذشئن ادام سونداي كذيگة جةتؤئ كةرةك. امالدئث جوعئنان جارئلؤئ كةرةك. ماعان سولاي كةرةك بولدئ، سوسئن جازدئم.

 جازؤشئ رةتئندة ايتارئم، شئعارما وقئلؤئ كةرةك. ارينة، جارناما دا قاجةت شئعار. ءبئراق، وقئلمايتئن شئعارمانئث بةرةرئ شامالئ. مئسالئ، مؤراكاميدئث شئعارمالارئن قئزئعا وقئپ شئعامئن. دوستوةأسكي مةن تولستويدئ ةرئكسئز وقيمئن. «اباي جولئ» وتة كذردةلئ، قيئن شئعارما. ءبئراق، مةن ونئ دا ةرئكسئز وقيمئن. ال شوقتئعئ بيئك شئعارما... ونئ ايتا المايمئن...». اعامئز دذرئس ايتادئ، قازاقتا بار نارسةنئ وزگةنئث جازعان-سئزعانئ دةثگةيئندة باعالاؤ بئزگة وپا اپةرمةيدئ. قازاقتئث ميستيكالئق رةاليزمئندة ادام مةكةبايةأتان كةيئن وزئندئك ويئ مةن وزئندئك جازؤ مانةرئن تانئتا بئلگةن دؤماننئث «جئنئ» ءوزئنئث ءادئل باعالانؤئن كذتؤدة. ءبئز تةك سونئث شئمئلدئعئنئث شةتئن عانا تذردئك.

 دؤمان تذركئ ادةبيةتئندةگئ تئلسئمدئققا جاثا لةپ، سونئ ءذردئس قوسئپ، بذرئن كةثةستئك داؤئردةگئ وتارشئلدئقتان ذلتئن ءورةلئلئكپةن ازات ةتةتئن ةگةمةن ادةبيةتتئث العاشقئ تالپئنئسئن سةزدئردئ: پوةزيادا - بذحارلئق مةملةكةتشئلدئكتئث جذبان مولداعاليةأتاعئ، ال، پروزادا - ذلتتئق پوستمودةرندئكتئث ئلكئ ذلگئسئن ادام مةكةبايةأتا نةوجاثاشئلئقتا بوي كورسةتكةندئگئن اراعا ؤاقئت سالئپ، اثگئمة جانرئندا جئن-سايتانعا قاتئستئ پوستمودةرندئك سةزئمتالدئقپةن بةرة العان.

 ءبئز جوعارئدا دؤماندا بةلگئلئ جانة ويدان شئعارئلعان كةيئپكةرلةردئث ءومئرباياندئق اثگئمةلةنؤئ بار جانة سونئمةن قاتار، ادةتتةن تئس اثگئمةلةؤ ءذردئسئ دة بار ةكةندئگئن ءسوز ةتكةن بولاتئنبئز. مئنة، وسئ ادةتتةن تئس اثگئمةلةؤ الةمئنة اياق باسقان دؤمان رامازان پوستمودةرنيست جازؤشئ رةتئندة ذلتئنا ةكئ بئردةي عاجايئپ تؤئندئ سئيلاپ وتئر.

 قازئرگئ ادةبي پروسةستة قازاق پروزاشئلارئ ءبارئن ةستة ساقتاؤشئ مئث-مئث جئلدئق تاريحئ بار مذراعاتپةن جذمئس ئستةيدئ. وسئ جذمئس ئستةؤ بارئسئندا ادةبيةت پةن مادةنيةت اراسئنداعئ شئعؤ تةگئ باعزئدان تامئر تارتاتئن ادةبي جادئ جاثعئرئپ، ءبئر-بئرئنةن الشاق جانة كئندئكتةس سيؤجةتتةر ءوزارا داستذرلئك ايادا توعئسؤعا تذسةدئ. دؤمان رامازاننئث «جان» جانة «جئن» اتتئ اثگئمةلةرئ وسئنئث كؤاسئ. جالپئ، دؤمان ارحةتيپتئك جادئنئ جاثعئرتؤدئ تؤ ةتئپ كوتةرگةن پروزاشئلارئمئزدئث ءبئرئ. جازؤشئنئث ءبئز تالداعان ةكئ اثگئمةسئ ةكئ ءتذرلئ باعئتتئ ذستانئپ، ةكئ ءتذرلئ تذراقتئ موتيأتئ تذتئنعان تؤئندئلار بولئپ تابئلادئ. ونئ ويئ وزئق ذلت وقئرمانئ جاثاشا كوزقاراسپةن قابئلداپ ذلگةردئ.

 جئنعا ادالدئق ونئث قذلئ بولؤ قازاق ادةبيةتئندة بذرئننان بار موتيأ وسئنئ قازئرگئ قازاق ميستيكالئق رةاليزمئندة جانة سيؤررةاليستئك اثگئمة اثئسئندا وزئندئك باعئت قالئپتاستئرعان دؤمان رامازاندا قالاي بةرئلئپ ءجذر سول تؤراسئندا وزئندئك پئكئرئمئزدئ بئلدئرة كةتؤدئ ءجون دةپ تاپتئق.

اأتور  ءابئل-سةرئك ءابئلقاسئم ذلئ 
«ذلت» پورتالئ

 

سوڭعى جاڭالىقتار
telegram