اۋەدە جىنىستىق قاتىناسقا باراتىندار دا جوق ەمەس

استانا. قازاقپارات - «بىرەۋگە باس قايعى، بىرەۋگە جان قايعى» دەيدى قازاق.

ءدال وسى كۇندەرى رەسەي اۋەدەگى «الەكتى» قالاي توقتاتۋدىڭ امالدارىن قاراستىرۋدا.

ءبىرىنشى كەزەكتە ولار زاڭدى كۇشەيتپەكشى.

ويتكەنى ۇشاق اۋەگە كوتەرىلگەن كەزدە جولاۋشىلار تاراپىنان تىركەلگەن «تىزگىنسىزدىك» ءتىزىمى ارتىپ، جاعداي بارعان سايىن ۋشىعىپ بارا جاتقان سىڭايلى.

ىشىمدىك ءىشىپ الۋ، توبەلەس شىعارۋ نەمەسە ۇرىس-كەرىس سياقتى توتەنشە وقيعالاردىڭ تيگىزەر زاردابى، ءسوز جوق، وراسان. اۋەدە كەزدەسەتىن وسىنداي كەلەڭسىزدىكتەردى «الاش ايناسى» سارالاپ كورگەن ەدى.

قازىر رەسەي دەپۋتاتتارى وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىلگەن زاڭ جوباسىن تالقىلاپ جاتىر. ەگەر جاڭا زاڭ سەناتتا ماقۇلدانىپ، ەلباسى قول قويسا، رەسەيلىك اۋەتاسىمالداۋشىلار «اتىڭ شىقپاسا جەر ورتەگىلەردى» قارا تىزىمگە الىپ، اساۋعا تۇساۋ سالۋ ءۇشىن ولارعا بەلگىلى ءبىر ۋاقىتقا دەيىن ۇشاققا ەشبىر باعىتقا بيلەت ساتپاۋ قۇقىعىنا يە بولماقشى.

سونىمەن قاتار، زاڭ كۇشىنە ەنسە، ۇشاقتا شاتاق شىعارعانداردى ءتاۋىر كورەتىندەردى 15 كۇنگە قاماپ نە 15 مىڭ رۋبل كولەمىندە ايىپپۇل سالىناتىن بولادى. سونداي-اق، زاڭ شىعارۋشىلار ءبىر باپ بويىنشا بىرنەشە رەت كوزگە تۇسكەندەردى قاتاڭ جازالاۋدى ۇسىنادى، ياعني جالعىزدان-جالعىز شۋ شىعارسا 500 مىڭ رۋبل، بىرنەشە ادام بولىپ سويقان سالسا 1 ميلليون رۋبل ايىپپۇل تولەتىپ، ءتىپتى 5-7 جىلعا دەيىن باس بوستاندىعىنان ايىرعان دۇرىس دەپ سانايدى.

جالپى رەسەيدە بۇرىندارى دا اۋەدە اپەرباقاندىق تانىتقانداردى ەشكىم اياپ جاتپايتىن. وسى سىندى زاڭ بۇزعاندارعا تاعايىندالاتىن جازا بىزدەگىمەن سالىستىرعاندا الدەقايدا قاتاڭ. ەستەرىڭىزدە بولار، رەسەيلىك ا.زۋيچەنكونى وب قالاسىنداعى الەمدىك سوتى 200 ساعاتتىق قوعامدىق جۇمىستارعا «جەككەن» بولاتىن. داۋلى پىكىرتالاس تۋدىرعان بۇل توتەنشە جاعداي جاڭا زاڭ جوباسىن جاساۋعا وزىنشە سەپ بولدى دەسەك قاتە ايتقاندىق ەمەس.

بۇل - رەسەيدە. بىزدەگى جاعداي دا ءماز ەمەس. ۇشاققا ءمىنىپ الىپ، ۇرىنارعا قارا تاپپاي، ءوزىنىڭ عانا ەمەس، بۇكىل ۇشاق ەكيپاجى مەن جولاۋشىلارعا قاۋىپ توندىرەتىندەر قازاقستاندا دا جەتەرلىك. الايدا ءبىز «شىبىنعا شوقپار كوتەرمەس بولار» دەپ ويلايمىز با، ايتەۋىر نەمكەتتىلىكپەن قارايمىز بۇعان. «جامان ايتپاي، جاقسى جوق» دەمەكشى، «قامدانعاننىڭ قاپى قالمايتىنىن» ەسكەرگەن ءجون سياقتى.

ارنايى حابارلاسقانىمىزدا «ەيراستانا» اۋەكومپانياسى باسپاءسوز قىزمەتىنىڭ قىزمەتكەرى تىلەك ءابدىراحيموۆ:

- سوڭعى ءۇش جىلدى ايتسام، مۇنداي كەلەڭسىز وقيعالار 1000 عا جۋىقتاپ قالادى، ياعني جىل سايىن 200-350 وقيعا تىركەلەدى. ال «ەيراستانا» ءۇشىن شىعىن ءبىر ميلليون تەڭگەنىڭ توڭىرەگىندە،- دەيدى.

«ەيراستانا» اۋەكومپانياسىنىڭ قىزمەتكەرلەرىنىڭ «ءبىر قىزىعى، وتانداستارىمىز شەتەلدىك رەيس كەزىندە «بەتەگەدەن بيىك، جۋاساننان الاسا» بولا قالادى. ويتكەنى، جاي عانا ارتىق قيمىلىڭ ءۇشىن ولار پوليسيا شاقىرتادى دەگەندەرى راس.

تاەكۆونداشى ازامات تەڭىزبايەۆتىڭ ءىسىن الايىق، قالعىپ كەتىپ، قاسىنداعى قىزعا باسى ءتيىپ كەتكەن ەكەن، سول ءۇشىن سوتتالىپ كەتە جازدادى ەمەس پە. ءتىپتى، ۇشاقتا تەمەكى تارتقانىڭ ءۇشىن گەرمانيادا 3-4 مىڭ ەۆرو ايىپپۇل سالادى ەكەن. ال بىزدە مۇنداي جاعدايدا بىرنەشە مىڭ تەڭگە عانا ايىپپۇلمەن وڭاي قۇتىلاسىڭ. مىنانداي وقيعا ورىن العان بولاتىن: پاريج قالاسىنىڭ شارليا دە گولليا اۋەجايىندا ءبىزدىڭ قازاقستاندىق وتباسىنا بارلىق كاسسادا بيلەت ساتۋعا تىيىم سالىنعان. بار ايىپتارى: اۋەجاي قىزمەتكەرىمەن سوزگە كەلىسىپ قالعان. ولار امال جوق، ەلگە اۆتوبۋسپەن قايتۋعا ءماجبۇر بولعان.

- كوبىنە مۇنداي ەرسى قىلىقتاردى ساۋاتتى دەگەن ەر ادامدار كورسەتىپ جاتادى. جاس مولشەرىن دە بايقاپ كوردىك، نەگىزىنەن 35 جاسقا دەيىنگىلەر. ءتىپتى ىشىمدىك ءىشىپ الىپ، ۇشاقتىڭ ىشكى جاعىنداعى اينەكتى شاعىپ، دارەتحانادا وت شىعارعاندار دا كەزدەستى. ويلاپ كورىڭىزدەرشى، بىرەۋدىڭ اقىماقتىعى قانشا ادامنىڭ ومىرىنە ۇلكەن قاۋىپ توندىردى ەمەس پە. بورت ىشىندە اسىرەسە بيزنەس كلاستا وتىرعاندار كوپ شۋ شىعارادى. ولار قالتاسىنداعى اقشالارىنا سەنسە كەرەك، - دەيدى قازاقستان اۋە تاسىمالىنىڭ قاۋىپسىزدىك ستاندارتى بويىنشا مەنەدجەرى ناتاليا لەبەدەۆا.

ءبىر مىسال كەلتىرە كەتەيىك، وسىدان ءبىر جىلداي ۋاقىت بۇرىن الماتى-دەلي باعىتىندا ۇشىپ بارا جاتقان ۇشاق ىشىندە ءبىر جولاۋشى ىشىمدىك ءىشىپ الىپ، توبەلەس شىعارعان. ۇشاق كومانديرى الماتىعا قايتىپ كەلۋگە ءماجبۇر بولادى. سوت ءتارتىپ بۇزعان ادامعا 2 ميلليون تەڭگە ايىپپۇل سالعان-دى. «الايدا ۇشاقتاعى تارتىپسىزدىگى ءۇشىن جاۋاپقا تارتۋ قازاقستاندا وتە سيرەك كەزدەسەتىن جاعداي. كىنالى ادام نەگىزىنەن جازاسىز قالادى» دەيدى سونداي-اق، ناتاليا لەبەدەۆا.

قازاقستان اۋە تاسىمالى قاۋىمداستىعىنىڭ باستىعى ۆلاديمير كۋروپاتەنكو:

- كەيبىر ادامدار ۇيالۋدان قالىپ بارادى. اۋەدە جىنىستىق قاتىناسقا باراتىندار جوق ەمەس. مىنانداي ءبىر وقيعا ورىن العان بولاتىن: ۇشاق اقتاۋعا توقتاعاندا ءبىر جولاۋشى ەسىكتى جاۋىپ الىپ، ادامداردى قوناقۇيگە جىبەرمەي قويدى. توقتاپ تۇرعان اۋە كەمەسىنىڭ جىلىتۋ جۇيەسى سەگىز ساعاتقا دەيىن عانا جۇمىس ىستەيدى. مىنە وسى ۋاقىت ءوتىپ كەتىپ، بورت ءىشى سۋىپ كەتتى. الماتىدان باسقا ۇشاق شاقىرۋعا تۋرا كەلدى.

ءبىز سوندا 20 مىڭ دوللارعا شىعىنعا باتتىق. وسى سىندى توتەنشە جاعداي ماسكەۋ-الماتى باعىتىنداعى رەيستە دە ورىن العان ەدى. ءبىر جولاۋشى بورت قىزمەتكەرىمەن جانجالداسىپ، توبەلەس شىعارماقشى بولعان. كەسىرىنەن ۇشاق اقتوبەگە قونۋعا ءماجبۇر بولادى. الگى جولاۋشى 700 تەڭگەگە شىعىنداندى. ونداي شىعىندى قويشى، ۇشاق ىشىندە وتىرعان وزگە ادامداردىڭ تاعدىرلارى قىل ارقاننىڭ ۇشىندى تۇردى سوندا. ۇشاقتا تارتىپكە باعىنبايتىندارعا شەتەلدەردەگىدەي قاتاڭ جازا قولدانباسا بولمايدى. بىرەۋ بىلەر، بىرەۋ بىلمەس، بويداعى الكوگول اۋەدە ەكى ەسەگە دەيىن كۇشەيىپ كەتەدى. دەپۋتاتتار رەيس ۋاقىتىنان ءسال كەشىكسە بولدى، «تۇيمەدەيدى تۇيەدەي قىلادى». ال بورت ىشىندە بۇلىك شىعارعانداردى ءتيىستى جازالاۋ كەرەكتىگىن ەشكىم ويلاپ جاتقان جوق.

بىزدە دە نەگىزى «قارا ءتىزىم» بار ەكەن. الايدا ول كەلەسى جولى دا بيلەت الىپ، وعان اۋە كەمەسىنىڭ قىزمەتىن پايدالانۋعا ەشقانداي شەك قويىلمايدى. تەك ەسكەرتۋ الادى. ايتپاقشى، قازىر «ەيراستانانىڭ» قارا تىزىمىندە 14 ادام تۇرسا كەرەك. جۇرت نازارىنا سالا كەتەيىك، بۇل ءتىزىم ІАТА حالىقارالىق اۋە تاسىمالى قاۋىمداستىعىنا دا بەرىلەدى. بىزدەگىدەي «قازاقبايشىلىققا» سالىنبايدى ولار.

اۆتور: ءلاززات بيلان

«الاش ايناسى»