قاسقئردئث «نةكةلةسؤ مةزةتئن» كورگئثئز كةلسة، بؤرابايعا بارئثئز
و زاماندا بذ زامان، قاسقئردئث «نةكةلةسؤ» مةزةتئن كورگةن جان بار ما؟ ارينة، قذرمةتتئ وقئرماندارئمئز مذندايدئ كورمةگةن شئعار. ال ءبئز كوردئك. الدا-جالدا جول تذسسة نةمةسة ارنايئ دةمالؤ ءذشئن بؤرابايعا بارا قالساثئز، سونداعئ حايؤاناتتار باعئنا باس سذعا كةتئثئز. قاسقئردئث «نةكةلةسؤ مةزةتئنةن» باسقا دا نةبئر شئجئقتئ اقپاراتتارعا سوندا «كؤا» بولئپ، ذياتتان كئرةرگة تةسئك تاپپاي كةتةرئثئز انئق.
قالا كوشةلةرئندةگئ جارنامالاردا كةزدةسةتئن قاتةلةرگة رةنجؤئمئز بةكةر ةكةن. بؤرابايداعئ حايؤاناتتار باعئنئث ءار اثنئث تذسئنا ئلگةن تاقتايشالارئنداعئ (اثداردئث قئسقاشا سيپاتتاماسئ جازئلعان - اأت) سوراقئ قاتةلةردئث جانئندا جارناماداعئ ءجونسئز سوزدةر ءجئپ ةسة المايدئ. ول قاتةلةردئ ورةسكةل، سوراقئ دةسةك، تئم جاقاؤراتقانئمئز بولار. ذلتتئ مازاقتاؤدئث، انا ءتئلئمئزدئ قورلاؤدئث ماسقارا مئسالئ دةگةن الدةقايدا دالئرةك.
بؤرابايعا وتباسئمةن دةمالؤعا بارعان جذرتتئث بالا-شاعاسئنا كورسةتةتئن كوپ قئزئعئنئث ءبئرئ - حايؤاناتتار باعئ. وتكةن جذمادا سولاي قاراي ءبئزدئث دة جولئمئز ءتذستئ. حايؤاناتتار باعئنا كئرمةس بذرئن، الدئنداعئ مؤزةيگة باس سذقتئق. وندا وسئ ولكةدة كةزدةسةتئن اث مةن قذستاردئث كةرةمةت شةبةرلئكپةن جاسالعان تذلئپتارئن كورئپ ءتانتئ بولاسئز.
ايتارئ جوق، عاجاپ ةثبةك - كةلئپ كورؤشئلةر ءذشئن كةرةمةت تانئمدئق دذنية. ودان شئققان سوث، سئرتتاعئ حايؤاناتتار باعئنا اياثدادئق. ءبئرئنشئ قوراداعئ جابايئ ةشكئلةر (تاؤ ةشكئسئ) ةكةن. جذرتتئث قولئنان جةم جةپ ذيرةنئپ قالعان-اؤ، جذگئرئپ كةلئپ تورعا تذمسئقتارئن تئقپالاپ، بئردةثة دامةتئپ جاتقانئن كورئپ، بالا-شاعا ءماز.
ودان ءارئ كةربذعئ، ارقار، «پرجةأالسكي جئلقئسئ» اتانئپ كةتكةن تارپاث، قوداس، ءبئر قورادا تذرعان ةرگةجةيلئ جئلقئ (پوني) مةن قارا ةسةك، سوسئن تذيةقذس - ءبارئن بئلگةنئمشة بالاما تانئستئرئپ كةلةمئن. جانؤارلاردئث جةم سذراپ تورعا تاقاؤ كةلگةنئن، شئبئنداپ تذرعانئن كورئپ، بالالار ريزا. ولاردئث ءماز-مةيرام قؤانئشئمةن ءجذرئپ، بذل قاتارداعئ جانؤارلاردئث اقپاراتتئق تاقتايشالارئنا ءمان بةرمةپپئن. تةك قئرعاؤئلدئث تذسئنا كةلگةندة عانا قازاقشا-ورئسشا جازئلعان تاقتايشاعا كوزئم ءتذستئ. ةشتةثة تذسئنبةي، قايتا وقؤعا تؤرا كةلدئ. اينا-قاتةسئز بئلاي دةپ تذر:
قئرعاؤئل
جئلئسذيگئش قذس. ورمان ءارئ بيداي مادةنيةتئمةن قورةكتةنةدئ. وثتذستئكتة مةكةندةيدئ. 8-12 جذمئرتقا سالادئ، وتئرعئزؤ ؤاقئتئ 15-18 كذنگة سوزئلادئ.
كئم نة ءتذسئندئ؟ «جئلئسذيگئش قذس» دةگةندئ بئردةثة ةتئپ تذسئنؤگة بولار، ال «ورمان جانة بيداي مادةنيةتئمةن قورةكتةنةدئ» دةگةن شة؟ ةگةر بار بولسا، سونداي ايرئقشا مادةنيةت - رؤحاني ازئقپةن عانا قورةكتةنةتئن اؤلية قئرعاؤئل ما دةسةم، كادئمگئ قئرعاؤئلدار. ءبئراق جذمئرتقالارئن دا 15-18 كذن «وتئرعئزادئ». تاثدانعاننان جاعامدئ ذستاپ ءارئ قاراي ءجذردئم. سويتسةم، ءبئز كئرگةن حايؤاناتتار باعئنئث بارلئق قذستارئ «جذمئرتقا وتئرعئزادئ» ةكةن. ول-ول ما، تاؤئستئث ءبئز بئلةتئن ادةمئ، كوزدئث جاؤئن الاتئن قذيرئعئ قذرساقپةن اؤئسئپ كةتئپتئ. تاقتايشاسئنا بئلاي دةپ جازئپ قويعان:
تاؤئس
جئلئسذيگئش قذس. قانداي دا بولسئن قورةكپةن تاماقتانادئ. ةركةگئندة وزئندئك سذلؤ قذرساعئ بولادئ. 8-10 جذمئرتقا سالادئ. ونئ وتئرعئزؤ ؤاقئتئ 15-20 كذن.
جئلايمئز با، كذلةمئز بة؟ ءارئ قاراي جذرةيئك. ةث شئجئعئ قاسقئرلار تذرعان توردئث تاقتايشاسئندا جازئلئپتئ.
قاسقئر
ورمان-دالا اؤماعئندا مةكةندةيدئ. جاس جانؤارلارمةن قورةكتةنةدئ. نةكةلةسؤ مةزةتئ قاثتار-اقپان ايلارئندا بولادئ. 3-6 كذشئك تابادئ.
ال كةرةك بولسا، قاسقئرلار ادام بولا باستاعان با الدة حايؤاناتتار باعئنئث اكئمشئلئگئ قاسقئرلاردئ «نةكةلةستئرؤ» قئزمةتئن اشقان با؟ بذل نة مازاق؟
وؤ، بؤراباي دةگةن شةتةلدئك تؤريستةردئ بئلاي قويئپ، ءوز ةلئمئزدئث ازاماتتارئ كذن سايئن اعئلئپ كةلئپ جاتقان ةث كورئكتئ مةكةنئمئز، ماقتانئشئمئز عوي. حايؤاناتتار باعئنئث باسشئلئعئ سوندا وسئندا كةلگةن ءاربئر قازاقتئ مازاقتاپ، انا ءتئلئمئزدئ قانشالئق سوراقئلئقپةن قورلاپ تذرعانئن بئلمةي مة؟ ءسئرا، اكئمشئلئكتةرئندة ءسوزدئث ءمانئن، اث مةن قذسقا قاتئستئ قازاقتئث ءسوز قولدانئسئن ذعاتئن ءبئر قازاقتئث ئستةمةيتئن بولعانئ عوي. ةگةر سولاي بولسا، ساؤساقپةن سانارلئق قانا اث-قذستئث سيپاتتاماسئن تازا قازاقشا جازاتئن نةمةسة جازئلؤئن تةكسةرتئپ الاتئن ادام تاپپاعانئ ما؟ ءبئراق بذتئن كوكشةتاؤدان ساؤاتتئ ادام تاپپاؤ مذمكئن ةمةس قوي.
«جذلئن شاشتئ» تارپاث، «داراتذياقتئ، لاقتايتئن» ارقار
مذنداي قاتةلةر باسقا اثداردئث تاقتايشالارئندا دا تولئپ تذر. مئسالعا، «پرجةأالسكي جئلقئسئ» دةپ جازئلعان تارپاث جئلقئنئث تاقتايشاسئندا ونئث جالئن «جذلئن شاشئ» دةپ بوسسة، شذبار بذعئنئث كذيةككة تذسةر مةزگئلئن «قازان ايئندا قؤدالا باستالادئ. ذرعاشئلارئ ءبئرئنشئ ءتولئن 2-3 جاسئندا اكةلةدئ» دةپ قؤئپ كةتكةن. شاماسئ، قاسقئردئ «نةكةلةستئرگةن سوث»، بذعئلاردئ «قذدالاستئرماق» بولعان شئعار. ال ارقاردئ «تاؤ قوشقارئنئث ءبئر ءتذرئ» دةگةنئ بئلاي تذرسئن، داراتذياقتئلارعا جاتقئزئپ قويئپتئ. وعان قوسا، بذل ارقارئث «قوشقاردئث ءبئر ءتذرئ» بولا تذرا، ةشكئگة ذقساپ «لاقتايتئن» كورئنةدئ.
بذل نة؟ باياعئ سول وزدةرئ قازاق بولا تذرا، قازاقتئث تئلئنة كةلگةندة ورئسشانئث سوزبة-ءسوز اؤدارماسئن جازدئرتا سالاتئن، ةشقانداي اقتاؤعا كةلمةيتئن ارسئز سالعئرتتئق. ودان باسقا ةشتةثة دة ةمةس. ايتپةسة حايؤاناتتار باعئنئث باسشئسئ دا - قازاق. بيلةت ساتاتئن دذثگئرشةكتئث جانئندا تذرعان قئز-كةلئنشةكتةردةن: «حايؤاناتتار باعئنئث ديرةكتورئ كئم، قازاق پا؟» دةپ سذراعانئمدا قازاق بولا تذرا ولار دا ورئسشا جاؤاپ بةردئ. اتئن الةمگة ايگئلةمةي-اق قويايئن، وكئنئشكة قاراي، ديرةكتورئ قازاق ةكةن.
رةداكسيادان
جوعارئدا ايتئلعان تاقتايشالارداعئ ماسقارا قاتةلةردئ ءبئز ءار قازاقتئث ازاماتتئق نامئسئن، ذلتتئق ذجدانئن مازاقتاؤ دةپ قابئلدايمئز. سوندئقتان ةگةر ءبئر اي مةرزئم ئشئندة تذزةتئلمةسة جانة رةداكسياعا بؤرابايعا كةلؤشئلةردةن كةشئرئم سذراعان رةسمي جاؤابئ بةرئلمةسة، ءتيئستئ ورگاندارعا شاعئمدانؤ قذقئعئمئزدئ ئسكة اسئرؤعا ءماجبذرمئز.
اأتور: ايبئن باقئت ذلئ، استانا
دةرةككوز: «الاش ايناسئ»