قازاقستاننئث قوس قذرلئقتئ بايلانئستئراتئن ءئرئ ترانزيتتئك ةل اتانار ءساتئ دة بئرتئندةپ جاقئنداپ كةلة جاتئر

مةملةكةت باسشئسئ نذرسذلتان نازاربايةأ ذكئمةت الدئنا «قازاقستاندئ ايماقتاعئ ساؤدا، لوگيستيكالئق جانة ئسكةرلئك حابئنا اينالدئرؤ» مئندةتئن قويعان بولاتئن. مئنة وسئناؤ جاؤاپتئ تاپسئرما بذگئنگئ تاثدا قالئپتئ دةثگةيدة جذزةگة اسئپ جاتئر. قازئردئث وزئندة ةلئمئزدة حالئقارالئق ماثئزعا ية بئرنةشة حالئقارالئق تةمئرجول جةلئسئ: رةسةي - ورتالئق ازيا، قئتاي -ورتالئق ازيا، قئتاي - يران، قئتاي - اقتاؤ (سولتذستئك - وثتذستئك» جانة زاكاأكازيا ةلدةرئنة شئعؤ) جذمئس ئستةؤدة.
ال بولاشاقتا قذلاشتئ كةثگة سئلتةؤگة، ارشئندئ قادامدارعا بارؤعا نةگئز بار. ويتكةنئ، باتئس ةؤروپا - قئتاي، كورةي تذبةگئ جانة جاپونيا ترانسازيالئق تةمئرجول ماگيسترالئنئث (ت ا ت م) سولتذستئك ءدالئزئ قازاقستان مةن رةسةي اؤماعئ ارقئلئ وتةدئ. بذل ءبئر دةثئز.
ت ا ت م وثتذستئك ءدالئزئ دة وث جامباسئنان كةلئپ تذر. ياعني، وثتذستئك شئعئس ةؤروپا -قئتاي جانة تذركيا ارقئلئ وثتذستئك شئعئس ازيا، يران، ورتالئق ازيا ةلدةرئ جانة قازاقستان. سونداي-اق قارا تةثئز، كاأكاز جانة كاسپي تةثئزئ ارقئلئ شئعئس ةؤروپاعا جول تارتؤ.
سولتذستئك - وثتذستئك: قازاقستاننئث قاتئسؤئمةن رةسةي جانة يران ارقئلئ پارسئ شئعاناعئنا يةك ارتؤ. بذل دا تاياؤ بولاشاقتئث ةنشئسئندة.
ال ت ا ت م-نئث ورتالئق ءدالئزئنئث ءجونئ ءتئپتئ بولةك. بذل ايماق ارالئق ترانزيتتئك جذك تاسئمالئندا ماثئزدئ بؤئن ئسپةتتةس. مئنة وسئنداي قاداؤ-قاداؤ ستراتةگيالئق اسا ماثئزدئ جوبالار جذزةگة اسقان جاعدايدا ةل ةكونوميكاسئنئث ةثسةسئ كوتةرئلئپ، بيؤدجةتكة تولاسسئز قذيئلاتئن جاثا ءبئر قارجئ كوزئنئث قاينارئ اشئلارئ داؤسئز.
ق ر كولئك جانة كوممؤنيكاسيا ءمينيسترئ اسقار جذماعاليةأ اعئمداعئ جئلدئث اقپان ايئنئث باسئندا بولعان مينيسترلئكتئث القا ماجئلئسئندة 2011- جئلئ ةل اؤماعئ ارقئلئ وتةتئن ترانزيتتئك جذكتةن تذسكةن كئرئس 1 ميلليارد دوللار بولعاندئعئن اتاپ وتكةن ةدئ. ونئث ايتؤئنشا، ترانزيتتئك جذكتئث سالماعئ 16،5 ميلليون توننانئ قذراعان، بذل كورسةتكئش 2010- جئلئ 15 ميلليون بولعان ةدئ. ال 2007- جئلئ ترانزيتتةن تذسكةن كئرئس نةبارئ 500 ميلليون دوللاردئ قذراعان-دئ.
وسئ ورايدا قازاقستاننئث ترانزيتتةن الاتئن كئرئستئ 1،1 ميلليارد دوللارعا جةتكئزؤدئ تةك 2015- جئلعا جوسپارلاعانئن ةسكة تذسئرسةك ارتئقتئق ةتپةس. قازئرگئ قارقئن بذل مةجةنئ اعئمداعئ جئلدئث سوثئنا دةيئن باعئندئرؤعا بولاتئندئعئن كورسةتئپ تة وتئر. مذنداعئ ءبئر ةسكةرةرئ، ءمينيستردئث اتاپ وتكةنئندةي، تاسئمال كولةمئ ةؤروپا مةن ازيا اراسئنداعئ الئس-بةرئستئث تةك 5 پايئزداي بولئگئ عانا.
ساراپشئلاردئث بولجامئ بويئنشا، 2015- جئلعا قاراي قذرلئق اراسئنداعئ تاؤار اينالئمئ اقشاعا شاققاندا 1 ترليون دوللار، ال ترانزيتتةن تذسةتئن كئرئس شامامةن 80 ميلليارد دوللاردئ قذراماق. وسئنئث قانداي بولئگئ ءبئزدئث ةنشئمئزگة بذيئرماق؟ مذمكئن بذل ءبئزدئث ءابجئل قيمئلئمئزعا، سةرپئندئ جوبالارئمئزدئ دةر كةزئندة ئسكة اسئرا بئلؤئمئزگة دة بايلانئستئ بولار. ارينة، ةل يميدجئن كوتةرؤ، الئس تا جاقئن مةملةكةتتةرگة قوس قذرلئقتئث كئندئگئندة جايعاسقان قازاقستانداعئ اؤقئمدئ ئستةردئث جاي-جاپسارئن تانئتا ءبئلؤ، ياعني جذك تاسئمالئندا الئس تا جاقئن ةلدةردئ قئزئقتئرا ءبئلؤ بولاشاقتاعئ كئرئسكة باستاؤ بولارئ انئق. مذندا دا الدئمةن ذلتتئق لوگيستيكانئث توبةسئ قئلتيادئ.
ءبئر ايتا كةتةرلئگئ، اأتوموبيل جانة اؤة كولئگئنئث جذك تاسئمالداؤ اعئنئ بويئنشا اؤقئمئ تةمئر جولعا قاراعاندا ةداؤئر كةم. سودان دا بولار، «قازاقستان تةمئر جولئ» باستئ لوگيستيكالئق وپةراتور بولئپ بةكئتئلدئ. ال ق ت ج-نئث بذل باعئتتاعئ وپةراتورلئق رولئن كذشةيتؤ ءذشئن كومپانياعا، سونداي-اق «قورعاس» حالئقارالئق شةكاراماثئ ئنتئماقتاستئعئ ورتالئعئ» ا ق-عا 100 پايئز سةنئمدئ باسقارؤ بةرئلدئ. بذدان باسقا ق ت ج ارنايئ ورگان - «كولئك لوگيستيكاسئن دامئتؤ جونئندةگئ ذلتتئق ورتالئق» ا ق-نئ قذردئ. اتالمئش قوعام ةلئمئزدئث كولئك-لوگيستيكا الةؤةتئن دامئتؤعا كذش سالؤدا. بذل ءوز جةمئسئن بةرة دة باستادئ.
2012- جئلعئ سةگئز ايدا 10585 مئث توننا جذك تاسئمالداندئ. ونئث ئشئندة 6661 مئث توننا جذك ةكسپورتقا شئعارئلسا، قئتايدان قازاقستانعا 3924 مئث توننا جذك جةتكئزئلدئ. تاسئمالداؤدئث بئرلةسكةن جوسپارئ بويئنشا، بيئلعئ جئلئ 16 جارئم ميلليون توننا جذك تاسئمالداؤ جوسپارلانئپ وتئر. ول ءذشئن بيئلعئ جئل اياعئنا دةيئن تاؤلئگئنة دوستئق-الاتاؤ شةكارالئق وتكةلئ ارقئلئ 13 جئلجئمالئ قذرام تار تاباندئ جولمةن جئبةرئلسة (500 جذك تيةلگةن أاگون) 12 جئلجئمالئ قذرام كةث تاباندئ جولمةن جونةلتئلدئ. وسئ سةگئز ايدئث قورئتئندئسئن سارالاي كةلة، 2013- جئلئ دوستئق-الاتاؤ ارقئلئ 17 ميلليون جذك تاسئمالداؤعا بولاتئندئعئنا كوز جةتئپ وتئر.
كوزئ قاراقتئ وقئرمان قئركذيةك ايئنئث باسئندا قازاقستاندا قئتاي شةكاراسئنا تارتئلعان جةتئگةن-قورعاس جولاؤشئلار تاسئمالدايتئن تةمئر جول جةلئسئ اشئلعاندئعئنان حاباردار بولار. ةندئ بيئلعئ جئل سوثئنا دةيئن وسئ جاثا باعئت بويئنشا جذك پويئزدارئ جذرة باستاماق. تاياؤ بولاشاقتا جةتئگةن-قورعاس تةمئر جولئ ارقئلئ 25 ميلليون توننا قئتاي تاؤارلارئن ورتالئق ازيالئق مةملةكةتتةرگة، رةسةيگة جانة ةؤرووداققا وتكئزؤ شئندئققا اينالماق. بذل ورايدا 2011- جئلعئ 1- قاثتاردان باستاپ قذرئلعان كةدةندئك وداق جاثا مذمكئندئك كوزدةرئن اشئپ وتئر.
ءتاريفتئ ءبئرئزدةندئرؤ برةست پةن قورعاس اراسئندا سوزئلئپ جاتقان وراسان زور قاشئقتئقتا «جاسئل ءدالئزدئث» ورنئعؤئنا ئقپال ةتةتئن بولادئ، قازئردئث وزئندة جاعئمدئ اسةر ةتة باستادئ دا. ويتكةنئ، كةدةن وداعئ ةلدةرئ شةكاراسئنان وتكةن (قازاقستاننئث قئتايمةن شةكاراسئ، قئرعئزستان، وزبةكستان، جانة تذركئمةنستان) تاؤارلار ك و-نئث كةز كةلگةن نذكتةسئنة باج سالئعئنسئز جةتكئزئلئپ جاتئر.
قازئردئث وزئندة قازاقستان مةن رةسةي اراسئندا تةمئرجول وتكةلدةرئندة 18 كةدةندئك باقئلاؤ قوسئندارئ الئنئپ تاستالدئ. بذنداي شارالار رةسةي مةن بةلارؤس اراسئندا دا جاسالدئ. ةندئ قئتايدان شئققان تاؤارلار ةش كةدةرگئسئز ةؤرووداق شةكاراسئنا جول تارتئپ جاتئر.
بذل ورايدا كولئك لوگيستيكاسئنئث الار ورنئ اسا ماثئزدئ ةكةندئگئن، قازاقستان ارقئلئ وتةتئن تةمئر جولدارعا سئرت ةلدةردئث قئزئعؤشئلئعئن ارتتئرؤ ماسةلةسئن ايتپاي كةتؤگة بولماس. بذل پروبلةما كةدةندئك وداققا مذشة وزگة ةلدةرگة دة ءتان. قذرعاقتاعئ كولئك باعئتتارئن قذرؤ جانة ئسكة اسئرؤ، زاماناؤي تةرمينالدار، قويمالار سالؤ، جذكتئ ارتؤ مةن تذسئرؤدة كةشةندئ شارالاردئ جذزةگة اسئرؤ، جةكةمةنشئك جانة مةملةكةتتئك جذيةلةردئث بئرلةسكةن ءئس-قيمئلئن جولعا قويؤ دةگةندةي...
ال ءبئزدئث ةلئمئزدة العاشقئ ناقتئ قادامدار دا جاسالدئ. «قازاقستان تةمئر جولئ» وتكةن قئركذيةك ايئندا « كولئك لوگيستيكاسئن دامئتؤ ذلتتئق ورتالئعئمةن»، Kazlogistics كولئك-لوگيستيكالئق قاؤئمداستئعئمةن جانة ق ر ذلتتئق ةكسپةديتورلار قاؤئمداستئعئمةن ذلتتئق لوگيستيكالئق ئنتئماقتاستئق جونئندةگئ ءتورتجاقتئ مةموراندؤمعا قول قويدئ. بذل قذجات بويئنشا تاراپتاردئث جذمئسئ قازاقستان جانة كةدةندئك وداق اؤماعئ جانة ترانزيتتئك جذك اعئنئن تارتؤ ءذشئن قولايلئ جاعداي تؤعئزؤعا، سونداي-اق كولئك لوگيستيكاسئ شةثبةرئندة يننوأاسيالئق قادامداردئ جاساقتايتئن جانة ئسكة اسئراتئن مةملةكةتتئك-جةكةمةنشئك ارئپتةستئك قذرؤعا باعئتتالادئ. كولئك لوگيستيكاسئنئث تذجئرئمئ باستئ بةس مئندةتتئ: جئلدامدئق + سةرأيس + قذن + ساقتاؤ + تذراقتئلئقتئ قامتاماسئز ةتؤئ ءتيئس.
قازئرگئ كذنئ باستئ كولئك جولدارئندا ينفراقذرئلئمداردئ جولعا قويؤ ءذشئن 7 كولئكتئك-لوگيستيكالئق ورتالئق اشؤ جوسپارلانؤدا. بذلار: تةثئزدةگئ «باتئس قاقپا» (اقتاؤ تةثئز پورتئ ارقئلئ كاأكازعا جانة وثتذستئك ةؤروپاعا شئعؤ)، قذرعاقتاعئ «شئعئس قاقپا» (دوستئق ستانساسئ، كةلةشةكتة -قورعاس ت م د ةلدةرئ جانة ة و-عا شئعؤ)، «ورتالئق قاقپا» (قاراعاندئ)، «سولتذستئك قاقپا (سةمةي ارقئلئ التاي ولكةسئ جانة سئبئرگة شئعؤ)، «وثتذستئك قاقپا» «شئمكةنت ارقئلئ ورتالئق ازيا ةلدةرئنة شئعؤ) جانة «باتئس قاقپا» اقتوبة ارقئلئ ت م د، بالتئق ةلدةرئ جانة ة و-عا شئعؤ).
تاعئ ءبئر ايتا كةتةر جايت، أةنتسپيلس (پري بالتيكا)، حةرسون (ؤكراينا)، ازوأ (رةسةي)، باكؤ (ءازئربايجان)، اميراباد (يران) قالالارئنداعئ پورتتارداعئ استئق تةرمينالدارئندا قازاقستاننئث ذلةسئ بار. وسئ پورتتاردا ةلئمئزدئث قاتئسؤئمةن كولئك-لوگيستيكالئق ورتالئقتار قذرؤ بذل جذيةنئ دامئتؤدئث وثتايلئ جولئ بولماق.
بذل ارادا ق ر پرةزيدةنتئ نذرسذلتان نازاربايةأتئث شةتةلدئك ينأةستورلار كةثةسئنئث 25 پلةنارلئق ماجئلئسئندة «جاثا جئبةك جولئ» جوباسئن جذزةگة اسئرؤ باستالعاندئعئن جاريا ةتكةنئن اتاپ وتكةن ورئندئ بولار. «قازاقستان ءوزئنئث تاريحي رولئن جاثعئرتؤئ كةرةك جانة ةؤروپا مةن ازيا اراسئندا كوپئر بولاتئن ورتالئق ازيالئق ايماقتاعئ ءئرئ ئسكةر ترانزيتتئك حابقا اينالؤئ قاجةت. بذل قازاقستاننئث جةتةكشئ كولئك دالئزدةرئندة حالئقارالئق دةثگةيدة - ساؤدا-لوگيستيكالئق، قارجئلئق-ئسكةرلئك، يننوأاسيالئق-تةحنولوگيالئق جانة تؤريستئك بئرةگةي كةشةندئ حاب قذرؤ»، - دةگةن ةدئ مةملةكةت باسشئسئ.
قازاقستان بذگئنگئ تاثدا ترانزيتكة قولايلئ جاعداي تؤعئزئپ جانة وسئعان دةيئن قولبايلاؤ بولئپ كةلگةن كةدةرگئلةردئ جويئپ، شئعئس پةن باتئس اراسئندا قذرعاقتاعئ كوپئر رةتئندة، ياعني قئتايدئث باتئس بولئگئنةن تاؤارلاردئ ةؤروپاعا، رةسةيگة، پارسئ شئعاناعئ ةلدةرئنة، ورتالئق ازيا جانة كاأكازعا تاسئمالدايتئن قئسقا جول اشؤعا كئرئستئ دة. اسا ءئرئ حالئقارالئق ذيئمدار مةن كولئك كومپانيالارئنئث وكئلدةرئ بذل باستامانئ قئزؤ قولداؤدا، ولار قازاقستاندئ ةؤراازيا قذرلئعئنداعئ ساؤدا-ةكونوميكالئق قارئم-قاتئناستئث باستئ قاتئسؤشئسئ رةتئندة باعالاپ وتئر.
وسئ ورايدا ةؤروپا مةن ازيا ةلدةرئنئث سؤ كولئكتةرئ ةرسئلئ-قارسئلئ تولاسسئز ءوتئپ جاتقان سؤةس كانالئنداعئ سؤ كولئگئ ترانزيتئن ةسكة تذسئرة كةتكةندئ ءجون كورئپ وتئرمئز. مئسئر وسئ سؤ جولئنان تةك 2010- جئلئ عانا 4،5 ميلليارد دوللار كئرئس تاپتئ. ال گةرمانيا فرانكفؤرت اؤةجايئنئث ينفراقذرئلئمئنا دةر كةزئندة ميللياردتاعان قارجئ قذيئپ، كارئ قذرلئقتاعئ وزگة مةملةكةتتةردئث الدئن وراپ كةتتئ. قازئرگئ تاثدا الةمدةگئ اسا ءئرئ «ليؤفتگانزا» اؤة كومپانياسئ بذل نئساندئ ءوزئنئث بازاسئ رةتئندة پايدالانؤدا، وزگة دة ءئرئ كومپانيالار بارشئلئق. بذدان تذسةتئن سان ميللياردتاعان دوللار قارجئ - نةمئس بيؤدجةتئنئث ءبئر قاينار كوزئ.
ةندةشة، قازاقستاننئث دا ةؤروپا-ازيا كوپئرئنة اينالئپ، قوس قذرلئقتئ بايلانئستئراتئن ءئرئ ترانزيتتئك ةل اتانار ءساتئ دة بئرتئندةپ جاقئنداپ كةلة جاتئر.
اأتور: ةرلان قادئر