كةن ئزدةگةن كةمةثگةر ةدئ...نةمةسة وزئق ويلئ ورازماعامبةت

كةشكة قاتئسقان قورئق قئزمةتكةرلةرئ مةن ولكةتانؤشئلار، ستؤدةنتتةر ورازماعامبةت تذرماعامبةت ذلئنئث ءومئر جولئ تؤرالئ سئر شةرتئسئپ، ونئث حالقئنا كورسةتكةن قئزمةتئ جايئندا اثگئمة قوزعادئ.
ماثعئستاؤلئق ولكةتانؤشئ وتئنشئ كوشباي ذلئنئث ايتؤئنشا، ول ءوزئنئث ارنايئ يران ساپارئ بارئسئندا عالئمعا قاتئستئ قذندئ مالئمةتتةر جيناعان. سونداي-اق، ورازماعامبةتتئث بالالارئ مةن ودان تاراعان ذرپاقتارئ تؤراسئندا كوپشئلئككة ايتئپ بةردئ.
ورازماعامبةت تذرماعامبةت ذلئنئث اكةسئ ءدئني مةكتةپ اشقان، داؤلةتتئ، ءبئلئمدئ ادام بولعان. اكةسئنئث مةكتةبئنةن ساؤاتئن اشقان ورازماعامبةت 10 جاسئندا كونة ذرگةنئشتة، ونان كةيئن 1895-1897- جئلدارئ حيؤا، بذقارادا، 1897-1900- جئلدارئ بومبةي قالاسئندا ينجةنةر ماماندئعئ بويئنشا ءبئلئم العان. 1900-1903- جئلدارئ قئسقا مةرزئمدئك وقؤلارمةن تذركيا، يران، گةرمانيا ةلدةرئندة ءبئلئمئن جةتئلدئرگةن. سوندئقتان ونئ سول كةزدةگئ قازاقتاردان شئققان كةن سالاسئنداعئ العاشقئ عالئم دةپ تانيدئ. ول قازاق زيالئلارئ باقئتجان قاراتايةأ، ا. بايتذرسئنوأتارمةن تئكةلةي بايلانئستا بولئپ، ءوزئ دة الاش قوزعالئسئنا بةلسةنة ارالاستئ.
ماثعئستاؤ مةملةكةتتئك تاريحي-مادةني قورئعئنئث ءبولئم مةثگةرؤشئسئ نذرساؤلة ءداؤئمشاروأانئث مالئمةتئنة سذيةنسةك، 1930-1934 ج ج. رةسةيدةن كةلگةن گةولوگ ميحايل أيكةنتةأيچ بايارؤناس، نيكولاي پاألوأيچ لؤپپوأپةن بئرگة ماثعئستاؤدا قارابذعاز ايماعئندا باستالعان گةولوگيالئق-زةرتتةؤ جذمئستارئنا قاتئسادئ. سونئمةن قاتار، ؤفا مذناي بازاسئندا، نةبيدتاگ مذناي كاسئپشئلئگئندة، كراسنوأودسك پورتئندا اعئلشئندارمةن بئرئگئپ جذمئس جاسايدئ.
مذراعات قذجاتتارئنا سذيةنسةك، 1928-1929 ج ج. ت.النيازوأ، ج.مئثبايةأ، اعايئندئ وثعالبايةأتار جازئقسئز سوتتالعاندا، ول دا «حالئق جاؤئ» دةگةن اتپةن سوتتالدئ. 1935 ج. كةثةس ذكئمةتئنئث قئسپاعئنان قاشئپ، يرانعا قونئس اؤدارادئ. 1937 ج. تامئز ايئندا مةملةكةتتئك قاؤئپسئزدئك كوميتةتئ تئثشئلارئ تذتقئنداپ، اشحاباد قالاسئنئث تذرمةسئنة قامايدئ. 1938 ج. 29- قئركذيةكتة ك س ر و جوعارئ اسكةري كوللةگياسئ «حالئق جاؤئ» دةپ ذيعارئپ، مال-مذلكئن تاركئلةپ، ءوزئن اتؤ جازاسئنا بذيئردئ. ءبئراق سول كةزدة ينجةنةرلةردئث جةتئسپةؤئنة بايلانئستئ، ونئ «جابئق مةكةمةلةردة» ذستاعان. 1963 ج. 28- قازاندا كراسنوأودسك قالاسئنداعئ نةكة ءبولئمئ بةرگةن ءولئم تؤرالئ كؤالئكتة «ورازماعانبةت تذرماعانبةت ذلئ 1942 ج. 61 جاسئندا 30- قازاندا قايتئس بولدئ» دةپ كورسةتئلگةن.
جيئندا ورازماعانبةت تذرماعامبةت ذلئنئث ماثئزدئ ةثبةكتةرئ تؤرالئ ولكةتانؤشئ القاجان مةدةل ذلئ باياندادئ.
ول 1963 ج. اقتالدئ. قازئر جاثاوزةن قالاسئنداعئ «مذناي جانة گاز» كوللةدجئنة ورازماعانبةت تذرماعانبةت ذلئنئث ةسئمئ بةرئلدئ. 2007- جئلئ عالئمنئث 125 جئلدئعئ وبلئس كولةمئندة اتالئپ وتؤئنة بايلانئستئ قاراقيا اؤدانئنئث قئزئلسؤ قورئمئنداعئ ورازماعانبةت تذرماعانبةت ذلئنئث دالا مةشئتئن قالپئنا كةلتئرؤ جذمئستارئ جذرگئزئلدئ. عالئمعا قذرمةت رةتئندة سوناؤ 30-جئلدارئ ءوزئ مةكتةپ اشئپ، بالا وقئتقان قئزئلسؤ جةرئندة كةسةنة تذرعئزئلدئ.
ةل اؤزئندا ورازماعامبةت تؤرالئ اثگئمة وتة كوپ تارالعان. ءبئر كةزدةرئ جاثاوزةننئث مذناي وندئرئلةتئن جةرلةرئن الدئن الا ايتئپ كةتئپ، سول جةردئث توپئراعئن الئپ زةرتتةگةن. جاثاوزةندةگئ تالاق، قاراماندئباس دةگةن ايماقتاردئ «ماثعئستاؤدئث قاتار جاتقان مئنا ءبئر ءذش ويئنا ذثئلمةيتئن ادام بولمايدئ، وسئ ذشةؤئن ماثعئستاؤدئث كئندئگئ دةسة دة بولادئ» دةپ ايتئپ كةتكةن سوزدةرئ قازئر حالئق جادئندا ساقتالعان.
اأتور: انارگذل جةكسةمباي قئزئ