حان مولاسئنئث قذپياسئ تاياؤدا اشئلادئ

پارات - اقتوبةگة جينالعان عالئمدار «ةؤرازيا تاريحئ مةن مادةنيةتئ اياسئنداعئ ارال-كاسپي ايماعئ» اتتئ ІІ حالئقارالئق عئلئمي كونفةرةنسيا كةزئندة «حان مولاسئنئث» قذپياسئ تاياؤدا اشئلاتئنئن ايتتئ. قازئر قورئمنان قازئلئپ الئنعان ةكئ باس سذيةكتئ زةرتتةؤ جذمئستارئ أةنگريادا ءجذرئپ جاتئر.
None
None

شةتةلدئك عالئمدار حاننئث بةت-بةينةسئن قالپئنا كةلتئرؤ ءئسئ قازان ايئندا اياقتالادئ دةپ وتئر. ال الماتئلئق عالئمدار ءابئلقايئر حان ذرپاقتارئنئث گةندئك سايكةستئگئن زةرتتةؤگة الئپ، ءبئر نذسقانئ ذسئندئ. كةيئن سول جةرگة بةلگئ تاس قويئلدئ. تاريحشئلار جئلدار بويئ تةر توككةن ةرةن ةثبةكتئ عاسئردئث ذلكةن جةتئستئگئنة سانايدئ. تاؤةلسئزدئكتئث 20 جئلدئعئ اياسئندا اقتوبة وبلئسئ اكئمدئگئ قولداؤئمةن «مادةني مذرا» باعدارلاماسئنا سايكةس ذلكةن جيئن ءوتتئ. فورؤمنئث باستئ ماقساتئ - ارال-كاسپي ايماعئنئث ةؤرازيا تاريحئ مةن مادةنيةتئندةگئ ةرةكشة ماثئزئن جان-جاقتئ، كوپ قئرلئ زةرتتةؤلةر نةگئزئندة كورسةتؤ بولدئ. وسئ جولدا ذجئمدئق زةرتتةؤگة ارنالعان بئرنةشة عئلئمي فورؤمدار وتكئزئلدئ. بذل يگئلئكتئ شارا 2006 - جئلئ اقتوبة قالاسئندا 150 عالئم قاتئسقان كونفةرةنسيادان باستاؤ العان ةدئ. كةيئننةن اقتاؤ، قئزئلوردادا ءوتتئ. كةشةگئ جيئن باسقا باسقوسؤدان وزگة. سةبةبئ «حان مولاسئ» قورئمئ تؤرالئ جاثا ناتيجةلةر جاريالاندئ. «ءابئلقايئر حان بةيئتئنئث پروبلةماسئ 80- جئلدارئ باستالدئ. ول كةزدة بةيئتتئث تذرعان جةرئن تاپ باسئپ ايتاتئن ةشكئم قالماعان ةدئ. دةرةككوزدةردئث ايتؤئنشا، بةيئتتة ذزاق ؤاقئت بويئ اعاش ءوسئپ تذرعان. زةرتتةؤدة باستئ باعدار وسئ اعاش بولدئ. اعاش تامئرئن تابامئز دةگةن ءذمئت باسئم ةدئ. ءبئراق ونئ ءجذز پايئز تابؤ مذمكئن بولمادئ. 1998-2001 -جئلدار ارالئعئندا، 2007-2010- جئلدارئ بئزدةر كةشةندئ زةرتتةؤ جذمئستارئن جذرگئزگةن ةدئك. ةكئ مارتة اؤة ءتذسئرئلئم جاسالدئ. ناتيجةسئندة، جالپئ جوسپار جاسالئپ، باعدارئمئز انئقتالدئ.

زةرتتةؤشئلةرگة جول سئلتةگةن ورتا جاستاعئ اؤئل تذرعئنئنئث ايتؤئمةن ءبئز ءبئر بةيئتتئ قازدئق. ول زةرتتةؤشئ نيكولاي رئچكوأ جازعان نذسقاعا وتة جاقئن كةلدئ. دةگةنمةن سةنئمسئزدئك بار. تاعئ ءبئر قورئم قازئلدئ. ادام قاثقاسئ الئندئ. وسئ ةكئ قاثقاعا تذبةگةيلئ زةرتتةؤ جذرگئزئلدئ. ءبئز ماسةلةنئ شةشؤدئث از-اق الدئندا تذرمئز»، - دةدئ جيئندا تاريح عئلئمدارئنئث دوكتورئ، پروفةسسور سةرئك ءاجئعالي. ءابئلقايئردئ تذلعا رةتئندة ذلئقتاؤ قاجةت تاريحي كوزقاراس ةكئگة جارئلدئ. ءبئرئ ءابئلقايئر حاندئ رةسةيگة قوسئلعانئ ءذشئن ارداقتاسا، ةكئنشئسئ ونئ قازاق جةرئنئث تذتاستئعئن ساقتاؤعا ذلةسئن قوسقان، سئرتقئ جاؤلارمةن كذرةسكةن ادام رةتئندة ذلئقتايدئ. تاريح عئلئمدارئنئث دوكتورئ، پروفةسسور كوشئم ةسماعانبةتوأ الدئمةن «ءبئز تاريحي تذلعالاردئ ذلاعاتتاعان كةزدة، ولاردئ ذرپاققا ذسئنعان كةزدة نةنئ، كئمدئ، نة ءذشئن ذسئنامئز دةگةن سذراقتارعا جاؤاپ بةرؤئمئز كةرةك. سةبةبئ ءابئلقايئر حان بةيئتئنة كةسةنة تذرعئزؤ، ةسكةرتكئش ورناتؤ ونئث كئم ةكةنئنة، تاريحتا قانداي ورئن الاتئندئعئنا تئكةلةي بايلانئستئ» دةپ ورتاعا ساؤال تاستادئ. ونئث ايتؤئنشا، ءابئلقايئر حاندئ اثئراقاي شايقاسئنئث قولباسشئسئ، قازاق جةرئنئث تذتاستئعئن ساقتاؤشئ تذلعا رةتئندة ارداقتاپ، كةسةنة قويؤئمئز كةرةك. - ءابئلقايئر حان بةيئتئن انئقتاؤدا ذلكةن جذمئس جاسالدئ. ءبئراق كونفةرةنسياعا جينالعاندار اراسئندا ءتذرلئ كوزقاراس بار. بةلگئلئ تاريحي جاعدايعا بايلانئستئ ءذش ءجذزدئ ءبئر ورتالئققا باعئندئرئپ، ءوزئ حان بولئپ، الدئنا ساياسي ةسةپ قويئپ، رةسةيگة ةلشئ جئبةرگةنئ راس. شئندئعئنا كةلةتئن بولساق، ول اثئراقاي شايقاسئنئث داثقتئ قولباسشئسئ. ةل باسئنا قيئن كذن تؤعاندا ورتا ءجذز بةن كئشئ ءجذز قازاقتارئنئث جينالئسئ ءوتئپ، وندا رةسةيگة باعئنئپ، بودان بولؤ جونئندة ةمةس، رةسةيمةن بةيبئت كةلئسئمگة كةلؤ تؤرالئ شةشئم شئعارئلعان. ال مذنئ جذزةگة اسئرؤ، حات جازؤ، ةلشئ جئبةرؤ ءابئلقايئر حانعا تاپسئرئلعان. تاريحتا 1731 - جئلئ رةسةيگة باعئندئ، انت بةردئ دةپ جازئلعان. ال ورئس جئلناماسئ 1738- جئل دةيدئ. سةبةبئ رةسةيگة باعئنؤ جونئندة بئرنةشة رةت انت بةرئلگةن. بئرنةشة رةت بةرئلگةن انتتا قانداي قادئر-قاسيةت بولادئ. تاريحي دةرةكتةر بويئنشا، ءبئرئنشئ انت بةرگةننةن كةيئن ءابئلقايئر ودان باس تارتا باستاعان. ونئث ذستئنة بوداندئقتئ رةسةيدة ءبئر بولةك تذسئنگةن دة، ءابئلقايئر ءبئر بولةك تذسئنگةن. ءابئلقايئر ونئ شئعئس ءداستذرئ نةگئزئندة تذسئنگةن، - دةدئ ول. شئعئس ءداستذرئ بويئنشا بةيبئت كةلئسئمنئث شارتتارئ ورئندالماعان كةزدة ونئث كذشئ جويئلادئ ةكةن. رةسةي «اسكةرمةن كومةكتةسةمئز، جوثعارلارعا قارسئ كذرةسةسئث، ءذش جذزدة باس حان بولاسئث» دةگةن سياقتئ ؤادة بةرةدئ. ةشقايسئسئ ورئندالماعان. دةگةنمةن رةسةي ونئ قايتا-قايتا ماجبذرلةپ، قازاق جةرئن وتارلاؤعا پايدالانادئ. تاريحشئلار بذل - «قازاقستان - ازيانئث كئلتئ مةن قاقپاسئ. وسئ ةلدئث ةث بولماسا ءبئر بولشةگئ بئزگة باعئناتئنئ جونئندة ءبئر پاراق قاعاز الساق» دةگةن І پةتردئث وسيةتئ سانايدئ.

أةنگرلةر حاننئث بةت بةينةسئن اكةلةدئ ةندئگئ جذمئس أةنگريا عالئمدارئندا. حاننئث باس سذيةگئنة جانة ذرپاقتارئنا قاراپ، ونئث بةت بةينةسئن جاسايدئ. جذمئس قازان ايئندا اياقتالادئ. حاننئث تولئق بةينةسئ جاسالعان كةزدة عانا زةرتتةؤ جذمئستارئنا نذكتة قويئلادئ دةپ وتئر عالئمدار. بؤداپةشت قالاسئنداعئ ذلتتئق تاريح جانة جاراتئلئستانؤ مذراجايئ ينستيتؤتئنئث عئلئمي قئزمةتكةرلةرئ ةكئ بةيئتتةن قازئلئپ الئنعان قاثقانئ تولئق زةرتتةپ شئقتئ. زةرتتةؤدة حاننئث باسئنان سوققئ العانئ، كةؤدة تذسئنان جاراقاتتانعانئ نةگئزگة الئندئ. عالئمداردئث ايتؤئنشا، انتروپوليگيالئق زةرتتةؤگة الئنعان ةكئ سذيةك ءبئر-بئرئنة وتة ذقساس. سوندئقتان «مئناؤ حاننئث سذيةگئ» دةپ كةسئپ ايتؤ قيئن. ءوز كةزةگئندة گةنةتيكا ينستيتؤتئنئث ديرةكتورئ ءلايلا جانسذگئروأا حان ذرپاعئ روللان قاراتايةأ پةن امانگةلدئ جانگةرةيةأتئث گةندئك سايكةستئگئن تالداپ، ءبئر بايلامعا كةلدئ. ول 99 پايئزبةن زةرتتةؤ كةزئندة №92 بوپ تئركةلگةن سذيةكتئ بةلگئلةپ بةردئ. ذزاق جئلدارعا سوزئلعان تاريحي زةرتتةؤ جيئنئنا قاتئسقان وبلئس اكئمئ ارحيمةد مذحامبةتوأ وسئ باعئتتا ةثبةك ةتكةن عالئمدارعا، عئلئمي قئزمةتكةرلةرگة، قاراپايئم تذرعئندار مةن قازبا جذمئستارئنا قاتئسقان ستؤدةنتتةرگة العئس ايتتئ. قازاقستان جانة شةتةل عالئمدارئنئث انتروپولوگيالئق، گةنةتيكالئق زةرتتةؤ ناتيجةلةرئ بويئنشا حان مولاسئ قورئمئنداعئ ءابئلقايئر حاننئث بةيئتئ تابئلئپ، سذيةگئ انئقتالعانئن جةتكئزدئ. «ءابئلقايئر حان قازاقتئث ХVІІІ عاسئرداعئ باس قولباسشئسئ، سذثعئلا ساياساتكةر، كورنةكتئ مةملةكةت قايراتكةرئ. وسئنداي دانا ءارئ دارا تذلعانئث جةرلةنگةن جةرئ مةن سذيةگئن ءدال انئقتاؤ ةلئمئزدئث مادةنيةتئ مةن تاريحئنداعئ ذلكةن جاثالئق. عئلئمداعئ تاعئ ءبئر جاثا قادام، تئث جةتئستئك دةپ ةسةپتةيمئز» دةدئ وبلئس باسشئسئ. حالئقارالئق كونفةرةنسيانئث وركةنئن وسئرگةن «حان مولاسئ» قورئمئن زةرتتةؤ جذمئسئ انة-مئنة اياقتالادئ. جذمئس جالعاسئپ جاتئر. وتكةن دةمالئس كذنئ زةرتتةؤگة الئنعان سذيةك قايتادان جةر قوينئنا تاپسئرئلدئ. ال حاننئث بةت بةينةسئن جاساؤ أةنگريالئق عالئمداردئث ةنشئسئنة ءتيدئ...

التئناي ساعئندئقوأا اقتوبة

دةرةككوزئ:«ايقئن» گازةتئ

سوڭعى جاڭالىقتار