دئنمذحامةد قونايةأ جانة يران شاهئ

bsp;ؤنيأةرسيتةتتة (قازمؤ) وقئپ جذرگةنئمدة الةم تاريحئ جونئندة جازئلعان كئتاپتاردئ كوپ وقؤشئ ةدئم. ةجةلگئ ريم، مئسئر جانة قئتاي، يران ةلدةرئ جايئندا جازئلعان ادةبيةتتةر قاتتئ قئزئقتئراتئن. «جةتئسؤ» گازةتئندة وندئرئستئك تاجئريبةدةن ءوتئپ جذرگةندة، مةنئث تاريح تاقئرئبئنا دةگةن قذشتارلئعئمدئ سةزگةن رةداكسيا قئزمةتكةرلةرئ الةمنئث جةتئ كةرةمةتئنئث ءبئرئ - «ةفةستةگئ ارتةميدا» حرامئ جونئندة جازؤعا كةثةس بةردئ.
None
None

قازمؤ-دة ذستاز، «جةتئ مؤزا» جةتةكشئسئ باقتاجار مةكئشةأكة جولئعئپ، ارتةميدا حرامئ تؤرالئ ءبئراز دةرةكتةرگة قانئققان سوث - «جةتئ كةرةمةتتئث» ءبئرئن كئتاپحانادا وتئرئپ جازئپ ءبئتئردئم. «جةتئسؤ» گازةتئنئث ءبولئم مةثگةرؤشئسئ مارقذم مارات تذراپوأ «ماقالا جاقسئ ةكةن» دةپ كةزةكتئ نومئرگة سالدئرئپ جئبةردئ. مةنئث تاريحقا جانة تاريحي تاقئرئپتارعا دةگةن ئزدةنئسئم ودان سايئن كذشةيدئ.

سةكسةنئنشئ جئلداردئث باسئندا شئعئس تاريحئنئث عذلاماسئ، شئثعئس حاننئث تئكةلةي ذرپاعئ ءابئلعازئ باهادذردئث «تذرئك شةجئرةسئ» كئتابئ قولئما ءتذستئ. وسئ كئتاپتاعئ تذركئلةردئث سايئپقئران حانئ دئنمذحامةد پاتشا جايئنداعئ شةجئرة-اثگئمةسئ قاتتئ ذنادئ. پاتشانئث جورئقتارئ مةن ةرلئكتةرئ ةرةكشة سيپاتتالادئ. پاتشا وتة تازا، ادال بولعان ةكةن. دذنية، اقشا، بايلئققا قئزئقپاعان. تذرمئسئ ءدارؤئش، ديؤانانئ ةلةستةتةدئ. دئنمذحامةد پاتشا ديمةكةث - دئنمذحامةد قونايةأتئث سئثارئ سياقتئ كوز الدئما كةلدئ. اتئ دا، زاتئ دا اينئمايدئ. اسئرةسة، پةرئشتةدةي تازالئعئ ءتئپتئ ذقساس. كئشئپةيئل، مةيئربان. بويلارئنداعئ قاسيةتتةرئ قذيئپ قويعانداي. ءسويتئپ، دئنمذحامةد پاتشا مةن دئنمذحامةد قونايةأتئث اراسئنداعئ «تئلسئم ذقساستئق» جايئندا ءتاثئر تاثعاجايئبئنا ءتانتئ بولئپ، كةيئن ارنايئ زةرتتةؤ ماقالا جازدئم.

ويتكةنئ تاريحتاعئ تذركئ پاتشاسئ مةن ءومئربايان تاريحئ ةندئ جازئلئپ جاتقان قازئرگئ زامان كةمةثگةرئنئث ءئس-ارةكةتتةرئندة دة ذقساستئق بار ةدئ. مئسالئ، باعزئ تذركئ حانئ دئنمذحامةد پارسئ شاحئ تاهتاسئبپةن سول زاماننئث جاعدايلارئنا بايلانئستئ كةلئسئمشارت جاساسسا، ديمةكةث - دئنمذحامةد يران (پارسئ) پاتشاسئ رةزا پةحلةأيمةن ةكئ مةملةكةت اراسئنداعئ دوستئق قاتئناس جونئندة اثگئمةلةسةدئ. ءبئر قئزئعئ، تاريحتاعئ دئنمذحامةد پةن كةثةستئك داؤئردةگئ دئنمذحامةدكة قاتئستئ ءئس-ارةكةتتةر ذقساستئعئ ءار قئرئنان قايتالانئپ، بذعان ةرئكسئز قايران قالاسئز. تاعئ ءبئر مئسال. بذرئنعئ دئنمذحامةدتئث قذرمةتئنة سول كةزدةگئ پارسئ پاتشاسئ توي جاسايدئ. ديمةكةث - دئنمذحامةد يران ةلئنة دةلةگاسيا باسقارئپ بارعاندا (1968) قذرمةتتئ قوناقتئ شاه قابئلداپ، قوناقاسئ بةرةدئ. ءبئرئنشئ دئنمذحامةد يرانعا جاؤگةرشئلئك زاماننئث جاعدايئنا بايلانئستئ كةلةدئ. ال، ةكئنشئ دئنمذحامةد (قونايةأ) بذل ةلگة الةمدة تئنئشتئق بولسا ةكةن دةپ بارادئ.

جالپئ، يسلام الةمئندة «دئنمذحامةد» وتة قاسيةتتئ ادام ةسئمئنة سانالادئ. تاريحتاعئ دارابوز دئنمذحامةد پةن ءوزئمئزدئث دانا ديمةكةثة دةگةن سذيئسپةنشئلئك قونايةأتئث يران ساپارئ جونئندة جازؤئما تذرتكئ بولدئ.

رذستةم - سؤحراب

جةتپئسئنشئ جئلداردئث باسئندا - ءبئز وقؤعا تذسكةن جئلدئث العاشقئ ايلارئندا «سةليننئي» كينوتةاترئندا «رذستةم - سؤحراب» اتتئ كوپ سةريالئ كينوفيلم ءجذرئپ، وعان العاشقئ كؤرس ستؤدةنتتةرئ تذگةل بارعان ةدئك. اتاقتئ يران اقئنئ فيردوؤسيدئث «شاهناما» داستانئ بويئنشا تذسئرئلگةن فيلمدئ كورؤ ءذشئن كينوتةاتردا جذرت كةزةككة تذردئ. تاجئكستاندا تذسئرئلگةن فيلم تاثعاجايئپ وقيعالار مةن فيلوسوفيالئق ويلارعا تولئ حيكايا-عاجايئپتارئ ارقئلئ كورةرمةندئ باؤراپ الدئ. ول كةزدة كةثةس فيلمدةرئ قازئرگئدةي اتئس-شابئس قاتئگةزدئكتئ ةمةس، الةمدةگئ ئزگئلئكتئ، ياعني گؤمانيزمدئ ناسيحاتتايتئن ةدئ. كوپ سةريالئ كوركةم سؤرةتتئ فيلمنةن يران ةلئنة بايلانئستئ كوپ نارسةلةردئ بئلدئك. ةجةلگئ پارسئ ةلئنئث تاؤ مةن تةثئزئ، قالا مةن شاهارلارئ، باتئرلارئ مةن باعلاندارئ جانة باس كةيئپكةر رذستةمنئث باستان كةشكةندةرئ قاتتئ قئزئقتئردئ.

الةم ادةبيةتئنئث التئن قازئناسئ «شاهناما» كئتابئنئث كينو بولئپ شئعؤئ كورةرمةندئ شةكسئز سذيئسپةنشئلئككة بولةدئ. قازاق تئلئنة اؤدارئلعان داستاندئ بالا كةزئمئزدة قئزئعا وقئپ ةدئك. ال، كئتاپ بويئنشا تذسئرئلگةن كينونئ كورگةندة العان اسةر ايرئقشا.

ةجةلگئ يران ةلئ جونئندة انتيكالئق ادةبيةتتة وتة كوپ ايتئلادئ. ءبئر سوزبةن ايتقاندا، يران جانة ونئث تاريحئ مةن مادةنيةتئ تئلسئم تاريح تذثعيئعئنا تارتاتئن وزئنشة ءبئر الةم. سوندئقتان يران جايئندا جازئلعان ادةبيةتتةردة بذل - شئعئس ةلئنئث اتاق-داثقئ ءارقاشان اسقاقتاپ تذرادئ.

1968- جئلئ يرانعا ءئسساپارمةن بارئپ، كورگةن، بئلگةندةرئن ةستةلئگئندة ةرةكشة ءبئر سذيئسپةنشئلئكپةن ايتاتئن ديمةكةثنئث «ءوتتئ داؤرةن وسئلاي» اتتئ كئتابئندا فيردوؤسي اقئن ةلئ حاقئندا ةرةكشة باياندالادئ.

التئنمةن اپتالئپ، كذمئسپةن كذپتةلگةن

1968- جئلئ قاثتار ايئندا ديمةكةث يرانعا كةثةس وداعئ پارلامةنتتئك دةلةگاسياسئن باستاپ كةلدئ. بذل كةزدة يران ةلئ مةملةكةت بولئپ قذرئلؤئنئث 2500 جئلدئعئن تويلاؤدئث الدئندا ةرةكشة ءبئر مةرةكةلئك كوثئل-كذيدة ةدئ. تذركئمةنستانمةن شةكتةسةتئن مذسئلمان ةلئ - كةثةس دةلةگاسياسئن زور قذرمةتپةن قارسئ الادئ. تةگةراندا قذرمةتتئ قوناقتاردئ قابئلداؤ مةن قوناقاسئ بةرؤ - العاشقئ كذننةن-اق باستالادئ. ةكئ ةل اراسئنداعئ دوستئققا بايلانئستئ اثگئمة كةث جايئلعان داستارقان باسئندا جالعاستئ. ياعني ةجةلگئ شئعئس سالتئ ساقتالادئ. ديمةكةث پرةمةر-مينيستر ءامئر ابباس حوأةيدمةن، سةناتور امونوللا جاحانبانيمةن، تاعئ باسقا ذلكةن لاؤازئم يةلةرئمةن اثگئمةلةسةدئ.

ةرتةثئندة دةلةگاسيا بةس باعئت بويئنشا يراندئ ارالاؤ ساپارئن باستايدئ. ديمةكةث ةستةلئگئندة الدئمةن يراننئث ءوزئ بارعان كةزئندةگئ ساياسي ومئرئنة قئسقاشا شولؤ جاسايدئ. تاريحئنا ازداپ توقتالادئ. 1925- جئلئ تاقتان كةتكةن قادجةر اؤلةتئ تؤرالئ ايتا كةلئپ، بذرئن اسكةري مينيستر بولعان رةزا شاه پةحلةأي جونئندة ةسكة الادئ. يرانعا كةلگةن قوناقتار، الدئمةن، رةزا پةحلةأي مازاراتئنا كةلئپ، تاعزئم ةتؤلةرئ كةرةك ةكةن. ديمةكةثدةر مازارات تذرعان جةرگة كةلئپ، ءتيئستئ سالت-جورالعئنئ جاسايدئ. رةزا شاهتئث اتاق-داثقئ جايئندا بئلةدئ. بويئ ورئس پاتشاسئ ءبئرئنشئ پةتردئث بويئنداي بيئك شاه قارؤ-جاراقتئ كوپ جيعان ةكةن. سونداي-اق العان وردةن، مةدالدارئ دا ةسةپسئز ةكةن.

رةزا شاهتئث مذراگةرئ، اكةسئ ءوز ةركئمةن تاقتان كةتكةندة ونئث ورنئن باسقان مذحاممةد رةزا پةحلةأي شاه دةلةگاسيا باسشئسئ ديمةكةثدئ قابئلداپ، اثگئمةلةرئ جاراسئپ، ةداؤئر سذحباتتاسادئ. اتاقتئ نياأاران سارايئنداعئ شاهتئث ورداسئندا ديمةكةث مذنداعئ بايلئق پةن ءسان-سالتاناتقا قايران قالادئ. «التئنمةن اپتالئپ، كذمئسپةن كذپتةلگةن» وردانئ تذثعئش كورؤئم. كئرسة شئققئسئز دةپ ءسئرا، وسئنداي ذلدة مةن بذلدةگة ورالعان جةردئ ايتاتئن شئعار» دةپ، ةسكة الادئ ءوزئنئث ةستةلئگئندة. شاه اشةكةي التئنئ جارقئراعان سارايئندا وتئرئپ، ديمةكةثمةن ءبئر ساعاتتاي اثگئمةلةسةدئ. ةلدئث ئشكئ جاعدايئ جونئندة بايانداپ، يراندا «اق رةأوليؤسيا» اتانعان توثكةرئس جونئندة ايتادئ.

ديمةكةثنئث سةناتتا ءسوز سويلةؤئ

كةثةس ذكئمةتئنةن بذرئن پاتشالئق رةسةي كةزئندة دة بذل ةلمةن ديپلوماتيالئق قاتئناس بولعان. كذردةلئ ساياسي جاعدايلار دا بوي كورسةتكةن.

ةكئنشئ دذنيةجذزئلئك سوعئس كةزئندةگئ «تةگةران كونفةرةنسياسئ» ك س ر و مةن يران اراسئنداعئ قارئم-قاتئناستئث قانداي بولعانئنان حابار بةرةدئ.

ديمةكةث يرانعا كةلگةندة «قئرعي-قاباق» سوعئستئث كذشةيئپ تذرعان كةزئ ةدئ. الةم كاپيتاليستئك ةلدةر جانة سوسياليستئك جذية بولئپ ةكئگة بولئنگةن. يران مذنايئ ءذشئن ا ق ش جانتالاسئپ، ءوز ذستةمدئگئن قذرا باستاعان. كةثةس ذكئمةتئنة بايلانئستئ چةحوسلوأاكياداعئ وقيعا الةمدئ ةلةثدةتئپ تذردئ. كةثةس دةلةگاسياسئنا وسئ وقيعاعا بايلانئستئ ساؤالدار قويئلادئ. مذحاممةد رةزا ديمةكةثنةن وسئ وقيعانئث سئرئن سؤئرتپاقتاپ سذرايدئ. ديمةكةث يرانداعئ كةثةس ةلشئسئ ةكةؤئ بذل ماسةلةنئث ءمان-جايئن ةگجةي-تةگجةيلئ ءتذسئندئرئپ، اثگئمة اؤةنئن باسقا جاققا اؤدارادئ. تؤا بئتكةننةن «ديپلوماتتئق قاسيةتئ» بار ديمةكةث ساياساتتا سئزات تذسئرمةؤگة تئرئسادئ.

كةثةس دةلةگاسياسئ مذشةلةرئنة جانة ونئث باسشئلارئنا كوثئلئ تولعان شاه ديمةكةثنئث سةناتتا ءسوز سويلةؤئن قالايدئ. قونايةأ ةرتةثئندة سةناتتا ءسوز سويلةپ، تةرةزةسئ تةث، ءوزارا سئيلاستئعئ بار دوستئق جايئندا اثگئمةلةپ، كةثةس-يران قارئم-قاتئناسئن جاقسارتؤعا بايلانئستئ اثگئمةلةيدئ. ديمةكةثنئث سةناتتا سويلةگةن ءسوزئ ةرتةثئندة تةگةراننئث بارلئق گازةتئندة جاريالانادئ.

«شاهناما» نةمةسة نامازدئ ئشئمنةن وقيمئن

ديمةكةث يران ةلئنة بارعان ساپارئ جونئندةگئ ةستةلئگئندة وسئ ةلدئث رؤحاني الةمئ جايئندا تةبئرةنة جازادئ. جاس كةزئندة قئزئعا وقئعان پارسئلاردئث «كاميللا جانة ديمالا»، «شاهناما» داستاندارئ جايئندا تولعاپ، رؤداكي، فيردوؤسي، ومار حايام، ساعدي، لاحؤتي جايئندا اثگئمةلةيدئ. ةجةلگئ پارسئ ساز ونةرئ مةن ساؤلةت ونةرئ جايئندا، قولونةرئ مةن كوركةم ونةرئ جايئندا ايتادئ. ءبئراز ةجةلگئ شاهارلاردئ ارالاعان ديمةكةث «يسفاهان، شيروز، اببادان شاهارلارئن ارالاپ، پارسئ شئعاناعئنداعئ حارك ارالئن تاماشالاعان تذستا كوثئلگة توقي جذرگةن، قؤانا كورئپ، سذيسئنة تاثدانعان شاق از بولعان جوق» - دةپ اسةرلئ ويئن وسئلاي تذيئندةيدئ.

ديمةكةث يرانداعئ اتاقتئ مةشئتتةر مةن عيباداتحانالاردئ دا كورةدئ.

قونايةأتئث يران ساپارئنا بايلانئستئ مذسئلمان ةلدةرئنة اثئز بولئپ تاراپ كةتكةن ءبئر وقيعانئ رةتئ كةلئپ تذرعاندا ةسكة الا كةتكةن ءجون بولار. ةلدئ ارالاپ جذرگةندة «ءسئز مذسئلمانسئز با؟» - دةپ سذرايدئ يسلام جولئن ذستاعاندار. «ءالحامدؤليللا مةن مذسئلمانمئن» دةيدئ. يراندئقتار بذعان سةنبةي: «ءسئز ساياسي بيؤرو مذشةسئسئز عوي. نامازدئ قالاي وقيسئز؟» - دةيدئ. ديمةكةث: «ئشئمنةن وقيمئن» دةيدئ. «بذل ءوزئ تةگئن ادام بولمادئ» دةپ قونايةأقا قايران قالادئ ولار. ديمةكةثنئث جذرةگئندة اللا تاعالاعا دةگةن سةنئمنئث بار ةكةنئن سةزئپ، ودان سايئن قذرمةت كورسةتةدئ. ديمةكةث بالا كةزئندة مةشئتتة ءدئني ساؤاتئن اشقان. ديمةكةثنئث وزئندئك قذران وقؤ مانةر - قيراعاتئ بولعان. يراندئقتارعا مذسئلماندئعئن دالةلدةؤ ءذشئن قذران سذرةلةرئن جاتقا وقيدئ. ءسويتئپ، بئرئنةن-ءبئرئ ةستئپ، بذل وقيعا مذسئلمان ةلدةرئنة اثئز بولئپ تارايدئ. قاجئ اتاسئ «دئنمذحامةد» دةپ ازان شاقئرئپ قويعان اتئ دا ونئث و باستان مذسئلمان ةكةنئن ايعاقتاپ، يراندا ديمةكةث ةرةكشة قذرمةتكة بولةنةدئ.

شيراز قالاسئندا اتاقتئ حافيز اقئننئث زيراتئ مةن مذراجايئن كورةدئ. مذراجاي قئزمةتكةرئ ديمةكةثنئث نذرلئ جذزئنة قاراپ، «كئتاپ اشتئرؤئن» وتئنةدئ. حافيز كئتابئن اشتئرؤ ارقئلئ ادام تاعدئرئن بولجاؤ بذل ةلدة ةجةلدةن كةلة جاتقان سالت ةدئ. شئراقشئ كئتاپتئ باسئنا كوتةرئپ، بةتئن اشقاندا ادامدارعا جاسالعان جاقسئلئقتئث ذمتئلمايتئنئ جونئندة جازئلعان «جئر شؤماعئ» شئعادئ. بذل كئسئ ادامدارعا تةك جاقسئلئق جاساپ، قامقور بولؤ ءذشئن جاراتئلعان جان ةكةن، - دةپ مولدا-قاريالار ديمةكةثة ءئسساپاردا اق جول تئلةيدئ.

يران ساپارئنان كةيئن ديمةكةث وسئ ةل جايئندا ءجيئ ويلانئپ، تذثعيئق ويلارعا باتادئ. شئعئس ةلئنةن ذيرةنةتئن نارسةلةر كوپ ةكةنئن ةتةنة جاقئن دوستارئنا ايتئپ جذرةدئ. اسئرةسة، دوسئ، جازؤشئ ءئلياس ةسةنبةرلينگة كورگةن-بئلگةندةرئن كوپ اثگئمةلةگةن عوي.

يران شاهئنئث قازاقستانعا كةلؤئ

1973 - جئلئ قازاقستانعا ءئسساپارمةن رةزا شاه كةلدئ. جذبايئمةن (شاحينشاق) كةلگةن شاه رةسمي كةزدةسؤلةردةن كةيئن قاپال-اراسانعا بارئپ، دةمالئپ، اثعا شئعئپ، سةرؤةندةدئ، جةر-سؤدئ كوردئ. جةتئسؤ ولكةسئنئث عاجايئپ تابيعاتئ مةن اث-قذستارئ، ءمولدئر تازا اؤاسئ شاهقا قاتتئ ذناسا كةرةك. كوپكة دةيئن ةرةكشة اسةردةن ايئعا الماعان. قاپال-اراسان جةرئ، الاتاؤ بوكتةرئ ةجةلگئ يران جازبا دةرةكتةرئندة ايتئلادئ. شاه كئتاپتان، تاريحتان وقئعاندارئن كوزبةن كورئپ، ءبارئن كوثئلئنة توقيدئ.

يرانعا بارعاندا شاهتئث قالاي قارسئ الئپ، قذرمةتتةگةنئن ذمئتپاعان ديمةكةث رةزا الماتئعا كةلگةندة، مةيمانعا، مةيلئنشة كوثئل ءبولئپ، ونئث جاقسئ تئنئعئپ، سةرؤةندةؤئ ءذشئن بارلئق جاعداي جاسايدئ. قازاقستانعا يران پاتشاسئنئث كةلةتئنئ ءبئر جئل بذرئن ماسكةؤ ارقئلئ حابارلانادئ. شاهتئ قارسئ الؤ دايئندئعئ ةرتة باستالادئ. كةلئسئمشارت كةزدةسؤلةردةن كةيئنگئ شارالاردئث جوسپارئ جاسالادئ. باراتئن جةرئ، ئشةتئن تاماعئنا دةيئن ةسكة الئنئپ، بذل ءتيئستئ ادامدارعا جذكتةلةدئ. شاه بذزاؤ ةتئن جةيدئ ةكةن. قاپال اؤدانئنداعئ ءبئر شارؤاشئلئقتا بذزاؤ سةمئرتئلئپ، ونئ ارنايئ ماماندار قاراپ، باعئپ، كذتةدئ.

شاه قاپال-اراسانعا تئكذشاقپةن كةلةدئ. قارسئ الؤشئلار پاتشاعا سالت-جورالعئ بويئنشا امانداسادئ. نوكةرلةرئمةن اثعا شئعئپ، ءبئراز سةرؤةن قذرادئ. ءبئر-ةكئ كذندةي بولئپ، الماتئعا ورالادئ. ةلدئ، جةردئ كورئپ، سةرؤةندةپ، تئنئعئپ، جاقسئ اسةردة كةلگةن رةزامةن ديمةكةث سوثئندا جةكة كةزدةسةدئ. ءبئر ءسوزدئث رةتئ كةلگةن تذستا ديمةكةث: «ءسئزدئث ةلدة ءبئزدئث قازاقتار بار ما؟» - دةپ سذرايدئ. وكئنئشتئسئ، شاه قازاقتاردئث يراندا بار-جوعئن بئلمةيدئ ةكةن. «ةلگة بارعاننان كةيئن سذراستئرئپ، ئزدةستئرئپ كورةيئن. سودان سوث سئزگة ةلشئلئك ارقئلئ حابار بةرئلةدئ»، - دةپ ؤادة بةرةدئ.

يرانداعئ قازاقتار نةمةسة يسلام جةمةنةي

شاه ةلئنة كةلگةن سوث، ديمةكةثة بةرگةن ؤادةسئ بويئنشا ؤازئرلةرئنةن قازاقتار جونئندة سذرايدئ. يراندا گورگان وبلئسئندا قازاقتار تذرادئ ةكةن. وتئزئنشئ جئلدارئ ماثعئستاؤ جاقتان اؤئپ كةلگةن ادايلار وسئ وثئردة ءومئر ءسذرئپ، ءارتذرلئ كاسئپپةن اينالئسادئ ةكةن. شاهتئث تاپسئرماسئ بويئنشا قازاقتاردئث تذراتئن جةرئ تذگةل انئقتالئپ، باسپاسوزدة ماقالالار جاريالانادئ. ديمةكةثة بةرگةن ؤادةسئن «قذداي ءسوزئ» دةپ ةسئنة ساقتاعان رةزا قازاقتار جايئندا تولئق ءبئلئپ، يرانداعئ قازاقتاردئث اقساقالدارئن «پاتشا ورداسئنا» ارنايئ شاقئرادئ. ءسويتئپ، اقمولا تاليب باستاعان ءبئر توپ قازاق اقساقالدارئن شاه قابئلداپ، ولارمةن ةمةن-جارقئن اثگئمةلةسئپ، ادايلاردئث يرانعا كةلؤ تاريحئمةن تانئسادئ. شاه قازاقستانعا بارعانئن، ةل باسشئسئ الةمگة اتئ ايگئلئ ساياسي بيؤرو مذشةسئ دئنمذحامةد قونايةأتئث قابئلداؤئندا بولعانئن ةرةكشة ةسكة الئپ، اثگئمةلةيدئ. ءسوزئمنئث سوثئندا سول كئسئگة بةرگةن ؤادةسئ بويئنشا قازاقتاردئ ارنايئ قابئلداپ وتئرعانئن ايتادئ. بايئرعئ اتامةكةن وتانئندا جوقتاؤشئسئ بار ةكةنئن بئلگةن قازاقتاردئث رؤحئ كوتةرئلئپ، توبةلةرئ كوككة ءبئر ةلئ جةتپةيدئ. قونايةأتئث ءوتئنئشئ بويئنشا قابئلداعان شاهقا قاتتئ ريزا بولعان قازاقتار پاتشانئ «قازاق اؤئلئنا» قوناققا شاقئرادئ. ارادا كوپ وتپةي پاتشا مةن ونئث ايةلئ ماليكة قازاقتار تذراتئن گورگان قالاسئنا كةلئپ، ولارمةن كةزدةسئپ، وندا جاثادان اشئلعان مةشئتكة كئرئپ، يران كئلةمئن تارتؤ ةتةدئ.

شةتةلدةگئ قازاقتارعا بايلانئستئ ولاردئث تاعدئرئن ويلاعان ديمةكةثة قاتئستئ بذل وقيعا «يران شاهئنئث كئلةمئ» دةگةن اتپةن كةزئندة بةلگئلئ باسئلئمدا جاريالانعان بولاتئن.

يران شاهئ قازاقتار تذرعان جةرگة كةلگةندة، ولار ةگئلئپ، كوزدةرئنة جاس الئپ، «قذداي قونايةأقا كذش-قؤات بةرسئن» دةپ تئلةك تئلةگةن. سوندئقتان، يران قازاقتارئ ءذشئن ذمئتئلماستاي بولعان بذل وقيعانئ تاعئ قايتالاپ ايتؤعا ءماجبذرمئز.

شاه گورگانعا كةلگةندة، قازئرگئ بةلگئلئ عالئم، شئعئستانؤشئ يسلام جةمةنةي ةرجةتئپ كةلة جاتقان 15-تةگئ بالا ةكةن. ةشكئم ةلةمةي، ةلةؤسئز قالعان كئرمةلةردئث تذرمئسئن بئلؤگة كةلگةن شاهتئث گورگانعا ساپارئ ونئث بالا جذرةگئندة ماثگئ ساقتالئپ قالعان. ويتكةنئ شاهتئث ءوزئن كورئپ، ءسوزئن ةستئگةن عوي. مئنة، سوندئقتان يران قازاقتارئنا شاراپاتئ تيگةن ديمةكةثنئث رؤحئنا ول تاعزئم ةتؤمةن كةلةدئ.

قازاقستاننان ورالعان سوث، قازاقتارعا بايلانئستئ ماسةلة كوتةرگةن شاهتئث نذسقاؤلارئ ورئندالا باستايدئ. الدئمةن، ازاماتتئق الا الماعاندار ازاماتتئق الادئ. قازاقتارعا جةر بولئنةدئ. بالالارئنئث جوعارئ وقؤ ورئندارئنا تذسؤئنة جول اشئلادئ. قازاقتاردئث تذرمئستئق-الةؤمةتتئك جاعدايلارئنا كوثئل بولئنةدئ. ءارتذرلئ كاسئپپةن شذعئلداناتئندارعا مةملةكةت تاراپئنان قولداؤ كورسةتئلةدئ: «يران قازاقتارئ» اتتئ كئتاپتئث اأتورئ، عئلئم دوكتورئ يسلام جةمةنةيدئث ءوز سوزئمةن ايتقاندا، «ديمةكةثنئث شاراپاتئ يران قازاقتارئنئث ةثسةسئن كوتةردئ». ءتذيئپ ايتقاندا، ةش جالعانئ جوق شئندئق وسئلاي.

1990- جئلئ اقئندار ايتئسئن كورؤ ءذشئن يسلام يراننان قازاقستانعا كةلةدئ. الدئمةن، اتاق-داثقئنا سئرتتاي قانئق ديمةكةثة كةلئپ سالةم بةرةدئ. جانئندا اؤعاندئق، يراندئق، تذركيالئق جانة ةؤروپانئث ءبئرقاتار ةلدةرئنةن كةلگةن قازاقتار بار ةدئ. ديمةكةث شةتةلدئك قانداستارعا داستارقان جايئپ، ولاردئ قذرمةتتئ قوناق قئلادئ. كةتةرئندة بذرئن كورمةگةن، اتئ-جونئنةن بةيحابار يسلامدئ كئشكةنة كئدئرتئپ: «بالام، سةن ةلگة ورال، تؤعان وتانئثدا ءومئر ءسذر. ءوزئم كومةكتةسةمئن. تذبئندة جولئثنئث بولاتئنئ تذرئثنةن كورئنئپ تذر»، - دةيدئ. «وسئ سوزئنةن مةن ونئث ئشتةي ءبارئن ءبئلئپ، پةرئشتةلةرئ ارقئلئ تانئپ، سةزئپ وتئراتئنئن بذرئنعئ اؤليةلةرگة ءتان «تذيسئك قاسيةتئ» بار ةكةنئنة كوزئم جةتتئ. ويتكةنئ بذرئن كورمةگةن كئسئنئث مةنئ توپتان ءبولئپ، كئدئرتئپ، اقئل-كةثةس بةرگةنئ كذنئ بذگئنگة دةيئن قايران قالدئرئپ كةلةدئ»، - دةپ ةسكة الادئ يسلام.

ديمةكةثمةن كةزدةسكةننةن كةيئن كوپ وتپةي يسلام ومئرئندة تاثعاجايئپ وقيعا بولادئ. الماتئدان ئستامبذلعا ذشئپ بارعان ول «قازاقستانعا شاقئرؤ» قاعازئن الئپ، قايتا ورالادئ. ول كةزدة عالئم ءابساتتار دةربئسالئ وعان شئعئستانؤ فاكؤلتةتئنئث اشئلعانئن ايتئپ، قازمؤ-گة وقئتؤشئ ةتئپ قابئلدايدئ. جاتاقحانادان ءبئر بولمة بةرئپ، وعان بارلئق جاعدايدئ جاسايدئ. ديمةكةثنئث: «سةن ةلگة ورال، ةلگة كةرةكسئث»، - دةپ ايتقان ءبئر اؤئز ءسوزئ قذداي تاعالانئث قذلاعئنا شالئنعان عوي. ءسويتئپ، يسلام ويلاماعان جةردةن ةلگة ةش كةدةرگئسئز ورالادئ. قازئر مذنئ اثئز قئلئپ ايتادئ. ديمةكةثدئ ءجيئ ةسكة الئپ، رؤحئنا دذعا وقؤ ونئث ادةتئنة اينالعان.

گذلستان نةمةسة الماتئداعئ «اراسان»

يران ةلئندة تابيعاتئ تاثعاجايئپ گذلستاندا بولئپ، ونداعئ ةجةلگئ تاريحي ةسكةرتكئشتةردئ كورئپ، شئعئس ةلئندةگئ قازئرگئ مادةني-رؤحاني الةمدئ وي ةلةگئنةن وتكئزگةن ديمةكةث الماتئدا دا وسئنداي كةرةمةتتةر مةن رؤحاني قذندئلئقتار بولسا، ةكةن، - دةپ ارماندادئ. قازاقستاندا ةجةلگئ مةشئت-مازار، كيةلئ ورئن قوجا احمةت ياساؤيدئث كةسةنةسئ بار. ءبذلئنئپ توزا باستاعان كةسةنةگة جوندةؤ جذمئستارئن جذرگئزؤ كةرةك. يراندئقتار ءبئر كورؤگة قذمار ارئستانباپ مازارئ تذرعان جةردئ قورعاپ، ول ءوثئردئ قورئققا اينالدئرؤ قاجةت. جامبئلداعئ ايشا-ءبيبئ مازارئنا دا كوثئل ءبولئنؤئ كةرةك. شئعئس ةلئ ساپارئنان ورالعان ديمةكةث ءوز ةلئندةگئ مادةني قذندئلئقتاردئ كوزدئث قاراشئعئنداي ساقتاؤ ءذشئن يران ذلگئسئنئث كةرةك ةكةنئن سةزدئ.

كةمةثگةر قوجا احمةت ياساؤيدئث كةسةنةسئنة جوندةؤ جذمئستارئن باستاپ، بذلئنگةن جادئگةرلةردئ قالپئنا كةلتئرؤدئث جوسپارئن قاداعالادئ. ويتكةنئ، يراندئقتار «تذركئستان» ياعني تذركئ ةلئ دةپ اتايتئن سول ةجةلگئ جذرتتئث عذلاماسئ جاتقان جةردئ قذرمةتتةيتئنئن ءئسساپارئ كةزئندة سةزگةن ةدئ. جالپئ، تذركئستانعا ءجيئ بارئپ تذراتئن ديمةكةث ءدئنئ ساقتالئپ، ذلتتئق مادةنيةتئ دامئعان يران ةلئن كورگةن سوث، ءتئپتئ باسقاشا وي جةتةگئندة بولدئ. قوجا احمةت ياساؤي كةسةنةسئن اتةيستئك ساياساتقا بايلانئستئ «تاريحي ةسكةرتكئش» دةپ تئزئمگة كئرگئزئپ، ذكئمةت قاؤلئسئمةن ونئث قورعالؤئن نازاردا ذستادئ. تذركئ ويشئلئ، سوپئ، مذحاممةد پايعامبار ءئلئمئن ؤاعئزداؤشئ ازئرةت سذلتان ةسئمئن ذلئقتاپ، ذرپاق ذمئتپاؤئ ءذشئن، وسئلاي جول تاپقان ونئث ارةكةتئ كورةگةندئك ءئس ةدئ.

ديمةكةث ةجةلگئ شئعئس ةلئندة عاجايئپ پاتشا مازارلارئ مةن حان سارايلارئن كوردئ. ذلدة مةن بذلدةگة بولةنگةن قوناق ذيدة جاتتئ.

قازئرگئ رةسپؤبليكا سارايئ مةن «وتئرار» مةيمانحاناسئنئث شئعئس ذلگئسئندة ومئرگة كةلؤئ قونايةأتئث تاريحتئ تةرةث بئلةتئن ونةگة-تاعئلئمئنئث اسةرئ ةكةنئن حالئق كةيئن ءبئلدئ.

قونايةأ يراندا كذمبةزئ كوك تئرةگةن مةشئتتةردئ كوردئ. ئشئنةن قذدايعا قذلشئلئق ةتتئ. سودان بولار، توبةسئ مةشئت كذمبةزئنة ذقساعان بئرنةشة قذرئلئس سالئندئ. اتئ اثئزعا اينالعان، «اراسان» شئعئس مونشاسئنئث كذمبةزئ سئرتتاي قاراعاندا، مةشئت عيماراتئن ةلةستةتةدئ. شئعئس سالتئ بويئنشا مونشادا جؤئنؤ مةن تازالانؤ، بؤلانؤ مةن تةرلةؤ راحاتئ، دةمالئس پةن جان جاسارؤئ عوي. «اراسان» شئعئس مونشاسئ ذمئتئلا باستاعان مذسئلماندئق سالتتئث جاثعئرئعئ بولدئ. ك س ر و-داعئ №1 كةشةندئ مونشا اتانئپ، ونئ سالعان قذرئلئسشئلار كةيئن قازاق س س ر مةملةكةتتئك سئيلئعئن الدئ. «اراسان» تذركئستانداعئ ورتا عاسئرلئق «ءمارمار مونشانئث» ةجةلگئ ذلگئسئندة سالئندئ.

شئعئس وركةنيةتئ مةن يسلام رؤحئن سةزدئرةتئن تاعئ ءبئر كذمبةزدئ قذرئلئس ورتالئق مةملةكةتتئك مذراجاي عيماراتئ - ديمةكةث ءبئرئنشئ باسشئ بولئپ تذرعان كةزدة پايدالانؤعا بةرئلدئ. ءدئننئث قايتا ورالؤئنا بايلانئستئ ونئث سئرتئ عانا ةمةس، قازئر ءئشئ دة يسلام الةمئنةن مول ماعلذماتتار بةرةدئ. مذسئلمان ءدئنئنئث تارالؤئ مةن تاريحئنا بايلانئستئ جانة قازاق ءدئن عذلامالارئنئث ةثبةكتةرئ جونئندة ارنايئ ءبولئم اشئلعان. ةجةلگئ قذران نذسقالارئ مةن حاديس كئتاپتارئ، شاريعات ادةبيةتتةرئ مذراجايدا جارقئراپ تذر. اسئرةسة مذراجايداعئ مذسئلمان ةلدةرئندة - تذركئستانداعئ ازئرةت سذلتان كةسةنةسئنئث ماكةتئ شةتةلدئكتةردئ قاتتئ قئزئقتئرادئ.

وسئ كذمبةزدئ قذرئلئستئث اشئلؤ سالتاناتئندا ديمةكةث ارنايئ كةلئپ، ءسوز سويلةدئ. قونايةأتئث يسلامدئق وركةنيةتكة دةگةن سذيئسپةنشئلئگئ وسئ عيماراتتئث اشةكةي، كذمبةزدةرئنةن انئق كورئنئپ تذرادئ.

«اراسان» مونشاسئ، كذمبةزدئ مذراجاي عيماراتئ پايدالانؤعا بةرئلئپ، يگئلئكتئ ئستةر جالعاسئپ جاتقاندا، وثتذستئكتةن كةلگةن دوستارئنا ديمةكةث: «ءبئزدئث مذسئلمان ةلئ ةكةنئمئزدئ تذبئندة وسئ كذمبةزدئ عيماراتتار دالةلدةپ، شةتةلدئكتةردئث ةسئنة سالادئ»، - دةپ ازئلدةيدئ. ول ؤاقئت گورباچةأتئث قايتا قذرؤئ باستالئپ، ساياساتتا ءدئن جونئندة جاثا كوزقاراس پايدا بولا باستاعان كةز ةدئ. جالپئ، ديمةكةث يران ساپارئندا، تاعئ دا باسقا مذسئلمان ةلدةرئنة بارعان كةزئندة ءدئننئث مةملةكةت ءذشئن رؤحاني تئرةك، تةثدةسئ جوق تاربية ةكةنئنة كوزئ جةتةدئ. سوندئقتان بارعان ةلئندة دئندارلارمةن كةزدةسةدئ، اثگئمةلةسةدئ. دذكةندةردةن ءدئني سيرةك كئتاپتاردئ ءوز اقشاسئنا ساتئپ الادئ. ديمةكةثنئث مذسئلمان ةلدةرئنةن سئيعا العان قذراندارئ قازئر ذيئندة تذر.

بذدان 33 جئل بذرئن يرانعا كةثةستةر وداعئنئث پارلامةنت دةلةگاسياسئن باستاپ بارئپ، سول كةزدةگئ الةمدئك ساياسات پةن ةكونوميكالئق دامؤعا بايلانئستئ وي تولعاعان ديمةكةثنئث يرانعا ساپارئ جايئندا ءالئ دة ايتئلار، جازئلار. ويتكةنئ اقش پرةزيدةنتئ د.ةيزةنحاؤةر: «ول ك س ر و-نئث سيرةك كةزدةسةتئن تذلعاسئ»، - دةپ كةزئندة قونايةأتئ وسئلاي باعالاعان ةدئ.

وراز قاؤعاباي

دةرةككوز: «جاس قازاق» گازةتئ

سوڭعى جاڭالىقتار