جئر تذماسئ - تذمانباي مولداعاليةأ

> قاتارداعئ قاراپايئم عانا اتپةن1957 - جئلئ «ستؤدةنت داپتةرئ» دةگةن تذثعئش كئتابئ شئققان ورئمدةي جاس تذمانباي مولداعاليةأتئ ئلگةرئدةگئ ماعجان مةن قاسئم ساثئلاؤئن اشئپ، ساؤلةسئن سةبةزدةتئپ، سذرلةؤ-سوقپاعئن سالئپ كةتكةن قازاق پوةزياسئنئث جاثاشئل جارقئن بةتتةرئنئث باستاؤشئسئ
None
None

قازاق ولةثئندةگئ جايما-شؤاق التئن ءداؤئردئث تؤ كوتةرؤشئسئ بولادئ دةپ ءدال سول كةزدةرئ ةشكئم ويلاماعانمةن، ادةبيةتئمئزدئث ابئز ساؤةگةيلةرئ تاث سامالئنداي جاثا لةپتئ، توسئن قذبئلئستئ اثعارماي قالا الماپتئ. مذنداي كورةگةن كورئپكةلدئكتئث العاشقئ نئشاندارئن 1960 جئلدئث 26 جةلتوقسانئندا قازاق مةملةكةتتئك ؤنيأةرسيتةتئندة بولعان اتاقتئ كةزدةسؤدة ذلئ جازؤشئ مذحتار اؤةزوأتئث ءبئر توپ جاس دارئنداردئ: «ادةبيةتكة سذلؤ مئنةز اكةلؤشئ، ذلكةن مادةنيةتتئ قاسيةت اكةلؤشئ، نذرلئ، جاقسئ، جارقئراعان، ءورئسئ بار»، دةپ بيئك باعالاؤئنان بايقايمئز. سول شاقتا ءومئردئث وزئندةي شئنايئ سئرلئ ولةثدةرئندةگئ "ءبئر ءتذرلئ ةلئكتئرةتئن، سذيسئندئرةتئن، وقؤشئعا باس يگئزةتئن وسئنشالئق شئندئعئمةن، بةتكة ئستئق دةمئ سةزئلئپ كةتكةندةي كورئنةتئن شئنشئلدئعئمةن- اؤةزوأ سئندئ كةمةثگةردئث ءوزئنئث ءئلتيپاتئنا ئلئنگةن، كادئمگئ، جئل كةلگةندةي جاثالئق سةزئندئرگةن تاؤداي تالاپتئ جاستاردئث ءبئرئ - اعالارئ ءذشئن سول كةزدةگئ تذماش، قازئرگئ ءبئزدئث جئر اعامئز - تذماعامئز بولاتئن. ؤنيأةرسيتةتتئث ادةبيةت ذيئرمةسئنئث جةتةكشئسئ رةتئندة وسئ ةستة قالعان ةرةكشة كةشتئث نةگئزگئ ذيئمداستئرؤشئسئ بولعان ءهام سوندا بايانداما جاساعان، بولاشاق زاثعار جازؤشئ ءابئش كةكئلبايةأتئث كةيئنئرةك، تئرناق الدئ بولعاندئقتان دا اقئننئث وزگة قازئنالئ كئتاپتارئنان گورئ اتاققا كوبئرةك ءئلئنئپ، كوبئرةك ايتئلاتئن جاثاعئ «ستؤدةنت داپتةرئن» «ءبئزدئث جئر ولكةسئنة تذثعئش رةت قانات قاققان جاقسئلئق قارلئعاشئ سياقتئ ةدئ» دةپ سيپاتتاؤئ دا جوعارئداعئ ويئمئزدئ ودان ءارئ ايعاقتاي تذسكةندةي. ال ةندئ سول الپئسئنشئ جئلداردئث باسئندا-اق قازاق ادةبيةتئنئث تاعئ ءبئر الئپ اقساقالئ ءسابيت مذقانوأتئث تذمانباي اقئندئ: «كةيئنگئ جئلدارئ قازاق پوةزياسئنئث اسپانئندا جارقئراي شئققان جذلدئزداردئث ءبئرئ»، دةپ كوتةرة ايگئلةؤئن تاعئ دا تةگئن ايتئلعان كوتةرمة ءسوز دةي الماساق كةرةك.

يتاليا ساپارئنئث ةلدئ جالت قاراتا سذيئندئرگةن سذلؤ اؤةزدئ، تئلسئم مانةرلئ توپتاما جئرلارئ، ودان كةيئنگئ «زؤلايدئ كذندةر»، «جاثا داپتةر»، «شاقئرادئ جاز مةنئ»، «قوش، كوكتةم»، «جذرةك وياؤ قاشاندا»، «جذرةكتةگئ جازؤلار» اتتئ جانة باسقا جاؤهار سةزئمدئ جئر جيناقتارئ مةن كةث تاراعان اندةرگة جازعان بئرئنةن ءبئرئ وتكةن تاماشا سازدئ ولةثدةرئ، ئشكئ تذيسئك يئرئمدةرئمةن نارلةنگةن تؤا ءبئتتئ بيئك اقئندئق مادةنيةتئ تذمانباي اتئن حالئققا، قازاعئنا كةثئنةن تانئتتئ. وزئنةن كةيئنگئ جاستارعا قادئرئ ارتئپ تذماعاث اتاندئ. حالئق تذمانبايدئ جالئندئ جاستئق شاقتئث، جاثا ءبذر جارعان جاؤقازئن ماحابباتتئث، نازئك سةزئمدةردئث اقئنئ رةتئندة ارداقتاپ ءسذيدئ. ءسوز جوق، ول كوثئل كذيئ ليريكاسئنئث قارا شالدئرماس قاپئسئز جذيرئگئ، قاس قاعئم ساتتئك جذرةك بذلقئنئسئنان جئر بذرئمئن ءورؤدئث حاس شةبةرئ. ءبئر قاراعاندا قاراپايئم جايلاردئ جئرلايتئنداي بوپ كورئنگةنئمةن، ءبئز سولاردان ذنةمئ جاستئق شاعئن، ماحابباتئنئث كوگئلدئر كوكتةمئن ةلجئرةي ساعئنعان، ءوزئ ايتاتئن «ةرتةكشئل قارتتاي» اقجذرةك اقئننئث دانالئق ويئن، كامئل پاراساتئن، نذرلئ اقئلئن، ازاماتتئق تولعامئنئث تةرةثدئگئن اثعارامئز. ايتالئق، تؤئستئق سةزئمدةردئث جالاؤئن ولةث ولكةسئندة ءدال تذماعاثشا جةلبئرةتكةن كئم بار ةكةن؟ نةنئ جازسا دا، نةنئ جئرلاسا دا ةركةلةنگةن شابئتئنئث الاؤئنا بالقئتئپ، جذرةگئنئث ئستئق مةيئرئمئنة بولةپ الديلةي وتئرئپ، جان-تانئمةن جاقسئ كورئپ جازاتئن تذمانباي پوةزياسئنئث التئن ارقاؤئ اباي اتاسئ مةثزةگةن ادام سذيگئشتئك، ادام جانئنئث ءوزئ الپئس جئل بويئ ايتئپ تاؤئسا الماي كةلة جاتقان ئزگئلئگئ، ودان سوث، ارينة، تؤعان ةلئنة، جةرئنة دةگةن پةرزةنتتئك ماحابباتئ. ايتا بةرسةك، تذماعاث جئرلارئنداعئ وزئندئك وزگةشة قوثئر ساعئنئش پةن مازداق ماحابباتتئث ءوزئ جاتقان ءبئر سذلؤ دا سئرلئ عاجايئپ الةم. ةركئن ويعا كةرمة قويعان كةثةس كةزئندة دة قازاعئم دةپ، ذلتئنئث ءتئلئن، ءدئلئن، جاقسئ قاسيةتتةرئن كوبئرةك اؤئزعا الئپ تولعاناتئن دا تذماعاث ةدئ. «جذتامايدئ وي الةمئ، جئل كةتةدئ، جئل كةلةدئ. كوبةيةدئ، كوبةيةدئ تذمانبايدئث تؤعان ةلئ»، دةپ جئرلاؤ تذماعاثا عانا جاراسقان. قالتقئسئ جوق، قئلاؤسئز شئنايئ سئر. «ساياساتقا جوقپئن»، دةيتئن تذماعاثنئث تاؤةلسئز ةلئن، جذرتئن، جاثا استاناسئن، ةلباسئ نذرسذلتان ءئنئسئن رياسئز ادامي سذيئنئشپةن، اسا ءبئر ئستئق لةبئزدئ تئلةكتةستئكپةن جئرلاؤئنان دا ازامات اقئننئث اق نيةتتئ جذرةگئن تانيمئز. ءيا، بذگئن تذمانبايدئث تؤعان ةلئ دة جةتپئستئث بةسةؤئنة جئگئت جئگةرئمةن جةتكةن اقئن تويئنا شةكسئز قؤانئشتا دةسةك، قاتةلةسپةيمئز.

ويتكةنئ، اق نيةتتئ، ادال پةيئلدئ، ادامنئث جان كوكتةمئن الاتاؤ بذلاعئنداي سئلدئراي اقتارئلئپ، اعئنان جارئلا الپئس جئل بويئ جئرلاپ كةلة جاتقان تذمانباي پوةزياسئ دا ادامدارعا، دوستارئنا، تؤئستارئنا، حالقئنا تةك قانا قؤانئش سئيلايدئ. اقئننئث الاقايلاعان شاتتئعئنئث، مولدئرةگةن مذثئنئث ادامدار ءذشئن شاپاعاتقا اينالعان عاجابئن ءبئز ايرئقشا ت.مولداعاليةأ شئعارماشئلئعئنان كوبئرةك اثدايمئز. پوةزيانئث نةگئزگئ ميسسياسئ دا ادامعا قؤانئش سئيلاؤ بولسا، كوكتةم مةن ماحابباتتئث جارقئن جئرشئسئ بذل رةتتة دة الدئنا اقئن سالماي، ءاماندا ءبئرئنشئ ورئندا تذرادئ. ونئث وسئ ادامعا قؤانئش سئيلاعئشتئق قاسيةتئنة قئزئققان ذلئ اقئن ءابدئلدا تاجئبايةأ تذمانباي ءئنئسئن ءوز ذستازدارئنئث قاتارئنا قوسؤئ دا قانداي ذلاعاتتئلئق دةسةثئزشئ. الدئنداعئ سول اعالارئنئث ذلئلئعئ تذمانباي اقئنعا دا جذعئستئ بولسا، ول، البةتتة، تؤعان ادةبيةتئمئزدئث ئرئسئ. جانئنا اسا جاقئن اعالارئنئث ءبئرئ مذزافار ءالئمبايةأ: «ةلئ-جذرتئ ذلئ تالانت دةپ تانئعان تذمانباي»، دةپ جازسا، اقئن شئعارماشئلئعئنا ةگجةي-تةگجةيلئ تالداؤ جاساعان اكادةميك سةرئك قيرابايةأ: «اقئندئق رؤح، ولةثدةگئ سةزئم بايلئعئ جاعئنان ماعجانعا ةث جاقئن ادام - تذمانباي»، دةپ ذلئلارعا جاقئنداتا كةلة: "بذل كذندة تذمانباي جئگئت اعاسئنا، ولةثئ كورئكتئ وي مةن باي سةزئمنئث كورمةسئنة اينالدئ... ةث باستئسئ - ول ادامشئلئقتئث جئرشئسئ، ادامنئث قامقورئ، ادامدئ ءسذيؤ ارقئلئ ونئث بويئنداعئ ذلئلئقتئ تانؤشئ. ول ءوزئ دة ذلئ تالانتتاردئث قاتارئنا كئرةدئ»، دةپ تذجئرئمدايدئ. اؤزئ دؤالئ وسئناؤ اعالاردئث ايتقاندارئنا اثعارلاس پايئمدئ وي وسئدان ءبئراز جئل بذرئن «ةگةمةن قازاقستاننئث» بةتتةرئندةگئ «جيئرماسئنشئ عاسئر جئرلايدئ» اتتئ قازاق پوةزياسئنئث اأتورلئق انتولوگياسئندا بئلايشا تذيئندةلگةن ةكةن: «ونئث جاؤهار جئرلارئ حالئقتئث سةزئمئن سذلؤلاندئردئ، جانئن نذرلاندئردئ، اتا-انانئ ارداقتاؤعا، سذيگةن جاردئ ايالاؤعا، قارئنداستئ قاستةرلةؤگة ذيرةتتئ. بذل تذرعئدان قاراعاندا تذمانباي مولداعاليةأ شئن مانئندة ذلت ذستازدارئنئث قاتارئنا جاتادئ».

ءيا... ذلئ اقئن. ذلت ذستازئ. ءاماندا جانئندا كوكتةم شؤاعئ ويناپ، جازعئ اسپاننئث جاسئنئ جارقئلداپ جذرةر، ءبئر ءوزئنئث كةؤدةسئندة مئث عاشئقتئث جذرةگئ دذرسئلدةپ سوققان، ولةث-جئرئنئث ءومئر بويعئ مذكاممالئ قالئث-قالئث جيئرما تومعا جةتكةن ايكول اقئنئنا حالقئنئث بةرگةن باعاسئ، ةلئ-جذرتئنئث قذرمةت-سذيئسپةنشئلئگئ وسئنداي. سةزئم تاربيةشئسئنة اينالعان سذلؤ جئردئث سارقئلماس تذما بذلاعئنداي تذماعاث - بةرئسئ بار قازاقتئث، ارئسئ التئ الاشتئث ارداق تذتقان تذمانبايئ ءوزئنئث تؤعان ةلئمةن بئرگة جاساي بةرمةك.

- وسئ كذندة ءذش كذن ولةث جازباساثئز اؤئرئپ قالاتئن قذدئرةتتئث كيةلئ دةرتئندةي، ءارئ بار ءومئرئثئزدئث شاتتئعئ بولعان اقئندئق ءونةر وزئثئزگة قالاي قونعانئ ةسئثئزدة بولار، تذماعا؟

- ءتورت جاسئمدا عوي دةيمئن، كولحوزدئث كةثسةسئنئث الدئندا ولةث ايتقانئمدئ بئلةمئن. ارينة، ايتئلئپ جذرگةن ولةث بولؤ كةرةك. ءبئر توپ اعالار ءماز بولئپ قالتاما اقشا سالئپ جاتتئ. «ةندئ بالاثا توي جاسايسئث!» دةدئ اكةمة. ولةث دةگةندة وسئ جاعداي ةسئمدة قالئپتئ. تاعئ بئردة قئلئش دةيتئن اتامنئث ذيئندة قوي سويئلئپ، ةت پئسئرئلئپ جاتتئ. قولئما جئلئك ذستاتتئ. سوندا ءبئر شئرئلداپ ولةث ايتتئم. مةكتةپكة بارعانعا دةيئنگئ وسئ ءبئر-ةكئ سات جادئمدا قالئپتئ.

جالپئ ولةث جازؤدئ التئنشئ سئنئپتان باستادئم. كورشئ قايرات اؤئلئنان بةسئنشئ سئنئپقا وقؤعا كةلگةن جولمذحان تذرئكپةنوأ دةگةن بالا (قازئر قازذؤ پروفةسسورئ، پسيحولوگ) ولةث جازادئ ةكةن. سوعان مةن تاث قالئپ: «ويپئرماي، ءوزئمئز سياقتئ جاي ادامدار دا ولةث جازادئ ةكةن-اؤ، مةن دة كورةيئنشئ»، دةپ تالپئنئپ ءبئر-ةكئ شؤماق جازعان بولدئم. ارينة، ول ولةث ةمةس ةدئ. سوندا دا بولسا وسئلاي ةلةؤسئز باستاپ، مةرةكةلةرگة اندا-ساندا ءتيئپ-قاشئپ جازعان ولةثدةر قابئرعا گازةتتةرئنة شئعئپ ءجذردئ. ءبئراق اقئن بولامئن، ونةر قؤامئن دةپ ول كةزدة ويلاعان ةمةسپئن.

- ونداي ويدئث شةتئ قاشان قئلتيدئ؟

- ونئنشئنئ ءبئتئرئپ قانات قاعئپ ذشار كةزدة ةسئك قالاسئنداعئ مةكتةبئمئزدئث ديرةكتورئ، قازئرگئ فيلولوگيا عئلئمئنئث دوكتورئ، پروفةسسور تولةؤتاي اقشولاقوأ دةگةن اعامئز ءارقايسئمئزبةن اثگئمة وتكئزدئ. كةزةك ماعان كةلگةندة: «تذمانباي، وقؤعا قايدا باراسئث؟» دةگةن سذراعئنا: «لةنينگرادقا، شئعئس فاكؤلتةتئنة بارامئن»، دةپ كةؤدةلةپ سوعئپ جئبةرئپپئن. سوسئن ول كئسئ تؤئس-تؤعانئمنان كئم بار ةكةنئن سذرادئ. «جالعئز شةشةم بار»، دةپ ةدئم: «ول تالابئث دا دذرئس. ءبئراق سةن مئنا كازگؤ-گة بارساث قايتةدئ. وندا اؤةزوأ ساباق بةرةدئ»، دةدئ. اؤةزوأ ساباق بةرةتئنئن ةستئگةننةن كةيئن لةنينگرادقا بارماق ويئمنان بئردةن اينئدئم. ءارئ، بايقايمئن، ورئسشام دا ونشا كذشتئ ةمةس، مةنئكئ تةك تذسسةم وقئپ كةتةم دةگةن تالاپ قوي. سونئمةن، اؤةزوأتئث اسةر-شاراپاتئمةن وقؤعا قازگؤ-گة ءتذستئم. جاقسئ وقئدئم. ولةثئمدئ دة جازئپ ءجذردئم. ءبئرئنشئ كؤرستا ءذش كذندئك قازان مةرةكةسئندة ذيگة بارا جاتئپ ةسئكتةگئ «ذلگئلئ كولحوز» دةيتئن اؤداندئق گازةتكة العاش رةت ولةثدةرئمدئ اپاردئم. ءذش كذننةن كةيئن گازةتكة ءبئر ولةثئم جارق ةتة ءتذستئ. سوندا 16 جاستامئن. ةندئ بويئما ازداپ باتئلدئق كئرئپ، اؤداندئق گازةتكة اقئرئنداپ ولةثدةرئمدئ جئبةرئپ تذراتئن بولدئم. باسئپ قويادئ. ءبئر كذنئ رةداكتور ذسةنباي تاستانبةكوأ اعايمةن كةثئرةك سويلةسئپ تانئستئم. ول كئسئ ولةث جايلئ ءبئراز اثگئمة، اقئل-كةثةس ايتئپ، جالپئ تالابئمدئ قذپتاعانداي بولدئ.

1954 جئلئ حاتپةن قازئرگئ «جةتئسؤ»، سول كةزدةگئ الماتئ وبلئستئق «كوممؤنيزم تاثئ» دةپ اتالاتئن گازةتكة ءبئر ولةث جئبةرگةم. الگئ ولةث باسئلئپتئ. ءوزئم بئلمةيمئن: «ءاي، سةنئث ولةثئث شئعئپتئ» دةپ ةدئگة دةگةن دوسئم جذگئرئپ كةپتئ. «ؤكراين قئزئنا» دةيتئن شاعئن عانا ولةث.

ةسئمدة مةنئث، ةسئمدة،

بئرگة وقئعان كةزدةرئم.

ةسئمدة مةنئث، ةسئمدة

سةنئث ءمولدئر كوزدةرئث.

بئرگة وقئپ وزئثمةن،

بئرگة ويناعان كةزدةرئم.

سوعئس ءبئتئپ، ماماثمةن

قايتا كةتتئث كيةأكة.

تئم بولماسا سوندا مةن،

قالمادئم ءبئر ءسذيئپ تة، - دةپ كةلةتئن.

- ادةمئ ولةث ةكةن، اعا.

- ...ءجا، سول كةزدةردة كازگؤ-دة ادةبي كةشتةر ءجيئ بولئپ تذراتئن. ذلكةن اقئندار كةلةدئ. جاس اقئندار دا كورئنئپ ءوز ولةثدةرئن وقيدئ. سونداي ءبئر كةشتة دوسةنت بةيسةنباي كةنجةبايةأ اعا ولةث تؤرالئ ذلكةن بايانداما جاسادئ. ءبئر ؤاقتا ستؤدةنتتةر ولةث وقي باستادئ. تذراپ ايداروأ، نذرعوجا ورازوأ، بئزدةن ءبئر كؤرس جوعارئ وقيتئن ةركةش ءيبراهيم مةن جاردةم توعاشةأ. ةركةش ول كةزدة كادئمگئدةي ذلكةن اقئن ساناتئندا. مةن قاتئسسام دا ولةث وقؤعا باتپايمئن. ءسويتئپ، جيئن تارار كةزدة قاسئمدا وتئرعان دوسئم نذرعوجا قول كوتةرئپ: «مئناؤ تذمانباي مولداعاليةأ دةگةن جئگئت تة ولةث جازادئ جانة ولةثدةرئ جاقسئ، وقئسئنشئ»، دةدئ. «وقئسئن، وقئسئن»، دةدئ. ةندئ جالتاراتئن جول قالمادئ. سودان شئعئپ ءبئر-ةكئ ولةث وقئدئم. «ولةثئمدة ءومئردئث ءوزئ بةرگةن ةكپئن بار»، دةيتئن جةرلةرئ بار. ورنئما كةلئپ وتئرعاسئن جذرت پئكئر ايتتئ. سولاردئث ئشئنةن اسئرةسة رةسپؤبليكاعا تانئلئپ قالعان ةركةش سؤئرئلئپ قاتتئ سويلةدئ. مئنا جئگئتتةن اقئن شئعادئ، بئزگة اقئن كةلدئ دةپ قؤانا، كوتةرة سويلةگةنئ ءالئ كذنگة كوز الدئمدا. باسقالار دا وسئ ءسوزدئ قذپتادئ. مةن ءوزئم ماقتاؤ ةستئگةنئمة قارا تةرگة ءتذسئپ ءبئر ءتذرلئ قاتتئ قئسئلدئم، ءارئ ايتةؤئر ذرئسپاعانئنا، سةن نةگة ولةث جازئپ ءجذرسئث دةمةگةنئنة قؤاندئم.

ةرتةسئندة، فاميليةسئن ذمئتئپ تذرمئن، جؤرفاكتئث ماتجان دةگةن جئگئتئ: « ءاي، تذمانباي، كةشة ولةثدةرئثدئ ماقتادئ عوي، مةن سةنئ «قازاقستان ايةلدةرئ» جؤرنالئنا اپارايئن، ولةثدةرئثدئ ذسئنساثشئ»، دةدئ. ماتجان ايتقاننان كةيئن ةرئپ باردئم. «ؤكراين قئزئنا» دةگةن ولةثئمدئ الدئم. ءبئر-اق ولةث. «اناؤ ةسئككة بارئپ كئر»، دةدئ. كئردئم. ةكئ ايةل وتئر ةكةن. توردةگئسئ ءبئراز جاسقا كةلگةن، ةسئك جاقتاعئ جاس كةلئنشةك. «نةگة كةلدئث، اكة؟» دةدئ. "اپاي، ءبئر ولةث اكةلئپ ةدئم»، دةپ قئسئلئپ ايتتئم. ولةثئمدئ وقئپ جئمئث ةتتئ دة، توردةگئ ايةلگة بةردئ. ول كئسئ وقئپ شئقتئ دا، بذل كوكةك ايئ ةدئ. «بةسئنشئ نومئرگة باسامئز، كةلئپ تذر، ولةثئث ءايبات ةكةن»، دةدئ. كةيئن ءبئلدئم عوي، ولةثئمدئ العاش وقئعانئ تذرسئنحان ابدراحمانوأا، توردة وتئرعانئ «قازاقستان ايةلدةرئنئث» رةداكتورئ ءاتينا جاكةتوأا ةكةن. اپاي قازئر ساؤ-سالامات قوي دةيمئن.

- بار، تذماعا، قازئر ول كئسئ 95-كة كةلدئ.

- ةندةشة، جذزگة جةتؤئنة تئلةكتةسپئن. مةنئث ذلكةن ادةبيةتتةگئ تذساؤئمدئ كةسكةن وسئ ةكئ كئسئ. قازاقتئث تالانتتئ، اقپةيئل ةكئ ايةلئ. كوثئلئمدئ اشئپ، ولةثئمدئ باسئپ، بذكئل رةسپؤبليكاعا العاش تاراتئپ، قاناتتاندئردئ. اجةپتاؤئر اقشا قويئپتئ.

- باسقا گازةت-جؤرنالدارعا دا بارعان شئعارسئز؟

- ءيا، سودان ولةثدةرئمدئ باسقا گازةتتةرگة اپارا باستادئم. ةندئ جولدئ ءوزئم تاپتئم. «لةنينشئل جاستا» نئعمةت عابدؤللين اعا وتئر ةكةن، ةكئ-ءذش ولةثئمدئ باسامئز دةپ ول كئسئ الئپ قالدئ. «قازاقستان پيونةرئندة» سانسئزباي سارعاسبايةأ اعا دا ولةثئثدئ جاريالايمئن دةدئ. ايتةؤئر رةداكسيالارعا بارئپ تذرام. بارعان سايئن ولةثئمدئ الئپ قالادئ، بةتئمنةن قاقپايدئ. مةنئث ولةثئمدئ كذتئپ وتئراتئن سياقتئ. قازئرگئ كوزبةن قاراسام، ولةثدئ جازا سالئپ قايتا-قايتا اپارا بةرؤ ئثعايسئز-اق. سويتسةم، قذداي مةنئ ءاؤ باستان-اق جاقسئ ادامدارعا جولئقتئرعان ةكةن، ولار ون توعئزداعئ جاس بالانئث كوثئلئن قايتارمادئ. راحمةت، سول اعالارئم ومئردة بئرةؤئ بةتئمنةن قاققان ةمةس. ءبارئ دة ماعان بولسئن دةدئ. "پيونةر" جؤرنالئندا ول كةزدة مذزافار الئمبايةأ اعامئز وتئرادئ.

ءار گازةت-جؤرنالداعئ العاشقئ قالاماقئما ءبئراز اقشا الدئم. نة ئستةيمئن؟ مذنداي كوپ اقشانئ ذستاپ كورگةن ةمةن ومئرئمدة. اكةم سوعئستا قازا تاپقان. شةشةم اؤئلدا كولحوزدئث سيئرئن ساؤادئ. اكةمنئث اعا-جةثگةسئ - شال-كةمپئر بار اؤئلدا. ويلاپ-ويلاپ، مذنئ نة قئلام، كاستوم-شالبارئم، باتةثكةم ءالئ كيؤگة جارايدئ، قوي، نة دة بولسا اپام مةن اتامدئ قؤانتايئن دةپ بةكئندئم. اپكةم دة بار. سويدةدئم دة سالئپ ذرئپ كوك بازاردئث قاسئنداعئ «قئزئل تاث» دذكةنئنة كةلئپ، سول جةردةن ءبئراز كةزدةمة الدئم. شةشةمة كويلةك، اجةمة كويلةك، اتاما شاپان، اپكةمة كويلةك دةپ ءارقايسئسئنئث ئثعايئنا قاراي تاثداپ ءجذرمئن. ءبئر قورجئن قانت-شاي، كامپيت، ورئك-مةيئزدئ دة ذمئتپادئم. ءسويتئپ ارتئنئپ-تارتئنئپ اؤئلعا تارتتئم. بذل مةنئث 19-داعئ كةزئم. ذيگة كةلئپ بازارلئعئمدئ توگئپ تاستادئم. اپام دا قؤانعان. اتامنئث قاباعئ ءتذسئپ كةتتئ. «ولةث جازئپ، سوعان گونورار الدئم، اتا» دةدئم. اتام گونوراردئ قايدان بئلسئن: "ول نة پالة تاعئ؟» دةپ سذرادئ. "گازةتكة شئققان ولةثگة بةرةتئن سونداي اقشا ةكةن»، دةپ ءتذسئندئردئم. گازةتكة شئققان التئ-جةتئ ولةثئمدئ الا بارعام، سولاردئ كورسةتئپ، داؤئستاپ وقئپ بةردئم. تئثداپ وتئرئپ: «پاتشاعار، اكةثة تارتقان ةكةنسئث-اؤ، ءجا، بازارلئعئن الا بةرئثدةر»، دةدئ. ولةثنئث ارقاسئندا ءسويتئپ ذيدةگئلةردئ ءبئر قؤانتئپ ةدئم.

- وسئ اتاثئزدئث تاربيةسئن كوپ كورگةن سياقتئسئز. سول جايئندا ايتئثئزشئ؟

- بذل ءوزئ اكةمنئث تؤعان اعاسئ، شابدةن دةگةن كئسئ. ول كئسئنئث قولئندا دا بالالئق شاعئمدا كوپ ءجذردئم. جاز بويئ اسئداعئ جايلاؤلارعا الئپ كةتةدئ. قئزئققا كةنةلةم. سذلؤ تابيعات. بةلؤاردان كةلئپ ذيئسقان كوك مايسا. سارقئراعان بذلاقتار. اسپانمةن تالاسقان قذزار شئثدار. ءبئرئنشئ سئنئپتئ بئتئرگةنئمدة بئرگة الئپ كةتتئ اتام مةن اپام. تاؤ دةگةن جاقسئ عوي. ايران، ءسذت ئشةمئن. تاماق مول. قوي باعئپ اتاما كومةكتةسةمئن. ءبئر قوي، ءبئر قوزئ جوعالتپايمئن. ءبئر كذنئ ذيئقتاپ قالئپپئن. ويانسام قويلارئم جوق. قوزئنئ بولةك باعادئ. ويتكةنئ، قويدئ ساؤادئ عوي. ئلعي جايئلعان وتاردئث الدئنا بارئپ ذيئقتايمئن. قويلار ماعان جةتئپ اياعئمدئ باسقاندا وياناتئن ةدئم. مةنئ ذيئقتاي بةرسئن دةگةن بولؤئ كةرةك، بذل جولئ قويلارئم مةنئ اينالئپ ءوتئپتئ. 500 قوي ذشتئ-كذيلئ جوق. زارةم قالمادئ. زئر-زئر ةتئپ، ورگة قاراي زاؤلاپ جذگئرئپ قارايمئن. ءبئر كةزدة سوناؤ جاقتان بئرةؤ: «ةي، بالا، بةرئ كةل، بةرئ كةل»، دةپ قولئن بذلعاپ ايقايلادئ. بارسام، الماتئدان كوشئپ كةلگةن مئرزاباي دةگةن تؤئسقانئمئز ةكةن. «قويلارئث انة جاتئر. بذرئن ويانؤشئ ةدئث، بذل جولئ ذيئقتاپ قالدئث عوي. مةن ءيئرئپ بولةك باعئپ وتئرمئن»، دةپ تورسئعئنان ايران قذيئپ بةردئ. قذدايدئث قذدئرةتئ، قويئم تابئلعان سول قؤانئشتئ كذيئم ةسئمنةن، سول ايراننئث ءدامئ تاثدايئمنان ءالئ كذنگة دةيئن كةتپةيدئ.

- «سوناؤ ءبئر جازدا جايلاؤدا، سوعئستئث كةزئ، قوي باققام»، دةپ مذقاعالي ايتپاقشئ، بالا شاعئثئزداعئ جايلاؤ سؤرةتتةرئ ءسئزدئث دة كةؤدةثئزگة ءبئر-ءبئر ولةث بولئپ قذيئلعان ةكةن عوي؟..

- سونئث ءبارئ العاشقئ سةزئم، جازئلماسا دا جانئمدا جارق ةتكةن العاشقئ ولةثدةر سياقتئ. جذرةگئمدةگئ تذما بذلاقتئث كوزئن اشقانداي. اقئندئق ماعان سول كةزدةردة دارئپ قوندئ ما ةكةن، كئم ءبئلسئن... سونئمةن، تاعئ ءبئر جاز اياقتالا تاؤدان اسئقپاي ءتذسئپ كةلسةم، جاقسئ كورةتئن ابةن دةگةن دوسئم بار ةدئ، سول اؤئلدا ءذشئنشئ سئنئپتئ قايتادان وقئپ جاتئر. ءمانئسئن سذراسام، ءبئزدئث اؤئلدئث مةكتةبئندة ءتورتئنشئ سئنئپ جوق، ال ابةننئث سوعئستان اتاسئ، ياعني اكةسئنئث اعاسئ كةلئپ، ول كئسئ قاسئمدا بولشئ، كورئپ جذرةيئن، سةنئ ساعئندئم دةگةسئن اؤئلداعئ ءذشئنشئ سئنئپقا قايتادان بارئپتئ. ءذشئنشئنئ قايتادان وقيتئن ابةن دوسئمداي اپةندةلئك مةندة جوق. اپام ةكةؤمئز 12-13 شاقئرئم جةردةگئ اقشي اؤئلئ، سول كةزدةگئ كاگانوأيچ كولحوزئنا تارتتئق. تؤرا مةكتةپ ديرةكتورئنئث ذيئنة الئپ باردئ. اپامدئ اپكةلةپ قارسئ الئپ جاتئر. ءبئراق ءتورتئنشئ سئنئپ مذندا دا جوق بولئپ شئقتئ. سوسئن اپام ايتتئ: «مةنئث بالام زةرةك. سةن مذنئ بئردةن بةسئنشئگة ال. ةگةر وقؤدئث اياعئنا دةيئن بارلئق بالالارئثنان وزباسا، مةن مذرنئمدئ كةسئپ بةرةيئن»، دةدئ. ديرةكتور ءبئر ءتذرلئ بولئپ كةتتئ. ايتكةنمةن، اپكةسئنئث ايتقانئنا كوندئ. مةن قاتتئ قئسئلدئم.

ةرتةثئنة ءبئرئنشئ ساباقتا ورئس تئلئنةن ديكتانت جازدئردئ. ورئس تئلئمةن ءبئرئنشئ رةت بةتپة-بةت كةلؤئم. گالينا فةدوروأنا كوروبوأا دةگةن مذعالئمئمئز كةلئپ: «مولداعاليةأ كئم؟» دةپ سذرادئ ورئسشالاپ. سويتسةم، ءبئر ءسوزئن دذرئس جازباپپئن. ءبئر بالا قارعئپ تذرئپ: «بذل ءتورتئنشئ كلاستئ وقئماعان بالا. بئزگة ءذشئنشئدةن كةلئپ وتئر»، دةپ ايتئپ سالدئ. سودان مذعالئم «مذنداي بالانئ قايتئپ وقئتامئن» دةپ ديرةكتورعا بارئپ ايتئپتئ. اپامنان الئپ قالعان ديرةكتوردئث ءوزئ: «اپكةمنئث كوثئلئن قيماپ ةدئم، قاپ. ءاي، جارايدئ، ازةر بولسا كلاسئثدا قالارسئث، اپكةمة ايتئپ قويعاسئن بولمايدئ، وقي بةرشئ»، دةدئ. ئشئمنةن: «مةن ةشقاشان كلاسئمدا ةكئنشئ جئلعا قالمايمئن، بيئل ءبارئ ءبئر وقؤئمدئ جاقسئ بئتئرةم»، دةپ بةكئندئم. اقئرئ اپام ايتقانداي بولئپ شئقتئ. انامنئث سول اق تئلةگئن، ارمانئن، ماعان دةگةن سةنئمئن، كوثئلئن اقتاپ شئعؤعا تئرئستئم، اقتاپ تا شئقتئم. جاقسئ وقئدئم. جئلدئث سوثئنا قاراي ءوزئم قاتارلئ وقؤشئلاردئث الدئ بولدئم.

- ئشتة ءبئر وت بوپ تذر عوي، ةندئ...

- كئم ءبئلسئن، ايتةؤئر كوكةيئمدة ءومئرئ اپامنئث ايتقانئن ةكئ ةتپةيئنشئ، اپامدئ جةرگة قاراتپايئنشئ دةگةن ءبئر تئلةك تذرعانئ انئق. شاما-شارقئمشا ورئسشانئ دا ذيرةندئم. ءبئر سئنئپتئ اتتاپ كةتكةن وسئ سةكئرئسپةن ورتا مةكتةپتئ دة ءبئر جئل ةرتة، 16 جاسئمدا ءبئتئردئم. ءسويتئپ ؤنيأةرسيتةتكة دة ءوز قاتارئمنان ءبئر جئل بذرئن ءتذستئم. سول كةزدة سةلسوأةتتةن اسئعئس انئقتاما الئپ جذرگةندة «كوكةك ايئندا تؤدئم» دةگةنئمدئ قابئلدا بايبولوأ دةگةن اعامئز «كوكتةم» دةپ ةستئپ، جئل سايئن تؤعان كذنئمدئ دة ءبئر اي بذرئن، 20 ناؤرئزدا تويلايتئن ةتئپ زاثداستئرئپ تاستاعان-دئ. ءسئرا، ءسال وزئثقئلاؤ ءجذرؤدئ ماعان ءتاثئرئم ءوزئ بذيئرسا كةرةك.

- ةسةيؤدئث كةلةسئ ساتئلارئ، ةثبةككة ارالاسؤئثئزدئث جاي-جاپسارئن بئلة وتئرساق؟

- بةسئنشئ كؤرستا وقئپ جذرگةنئمدة ءبئر-ةكئ ولةث بةرةيئن دةپ ءبئر كذنئ تاعئ «لةنينشئل جاسقا» كةلدئم. ولةثئمدئ قارايتئن نئعمةت اعا جوق، ورنئندا باسقا جئگئت وتئر. «كةل، كةل، تذمانباي»، دةدئ ول كئسئ دة جئلئ جذزبةن. سويتسةم بذل ساپار بايجانوأ دةگةن ازامات ةكةن. ولةثئم كوبئرةك شئعئپ، ادةبي جذرتشئلئققا اجةپتاؤئر تانئلئپ قالعان كةزئم. «كوثئلئمة كوكتةم كةرةك، جاز كةرةك، كوثئلئمة كذلكئ كةرةك، ناز كةرةك»، دةپ ةركئندةپ، ةركةلةي باستاعانمئن. ساپار اعا دا ولةثدةرئمدئ وقئپ شئعئپ، جاقسئ ةكةن، باسامئز دةدئ. سوسئن وتئرئپ: «وسئندا جذمئسقا الساق، كةلةر مة ةدئث؟» دةپ سذرادئ. "ارينة، ابدةن كةلةمئن»، دةپ جاتئرمئن مةن. «ولاي بولسا، سةن ماعان ةكئ جةتئدةن كةيئن كةلشئ»، دةدئ. ةكئ جةتئدةن كةيئن كةلسةم، جاثاعئ ورئندا ساپار اعام جوق، باسقا بئرةؤ وتئر. «ءسئز ساپارعا كةلدئثئز-اؤ. ول اعاث قازئر باستئق بولدئ. باس رةداكتوردئث ورئنباسارئ، كةلةسئ بولمةدة وتئرادئ»، دةدئ كذلئمسئرةپ. جةتئپ باردئم. ساپةكةث ؤادةسئن ذمئتپاپتئ. «تذمانباي، كةل، كةل، ةندئ ءوتئنئش جازامئز» دةدئ. ةكةؤلةپ اباي بةيسةنبايةأقا كئرئپ، 1956 جئلدئث 9 قاثتارئندا «لةنينشئل جاستئث» ادةبيةت ءبولئمئنئث سئناق مةرزئمئمةن الئنعان دئثداي قئزمةتكةرئ بولئپ شئعا كةلدئك. حات قورئتؤعا قئرئم كةلمةي قينالئثقئراپ جذرگةنئمدة سةيداحمةت بةردئقذلوأتئث: «... شئدا، ءالئ-اق قالئپقا ءتذسئپ كةتةسئث»، دةپ جاناشئرلئق كةثةس بةرگةنئن دة ذمئتپايمئن. بئردة موسكأادان شمانوأ دةگةن كئسئنئث گةنريح گةينة تؤرالئ 18 بةت ماقالاسئن اؤدارؤعا باستئعئم ماعان بةردئ. سول ماتةريالئمدئ جئگئتتةر اؤةلدة كئم اؤدارعانئن بئلمةي: «مئناؤ عاجاپ قوي، قالاي اؤدارعان، نة دةگةن ادةمئ ءتئل!» دةپ باسقا بئرةؤگة تةلئپتئ. ماقالانئ ءتارجئمالاعان مةن ةكةنئمدئ بئلگةننةن كةيئنگئ كاكئمجان قازئبايةأتئث كةرةمةتئن ايتايئن. «ءاي، ساپار، مئناداي پةرةأود جاساعان ادامعا قانداي سئناق كةرةك؟ تاپ بذگئن باسئ ءبذتئن جذمئسقا الماساق قذداي ءبئزدئ كةشئرمةيدئ»، دةپ سالدئ قئزؤلانئپ. ءسويتئپ ةكةؤئ قول قويئپ، سئناق مةرزئمئن الئپ تاستاپ، جاستار گازةتئنئث تولئق قذقئلئ ادةبي قئزمةتكةرئ ةتكةن. ءشامئل مذحامةدجانوأ، ةسكةرمةس ةسكةندئروأ، تاعئ باسقا جاس اقئندار كةلئپ تذرادئ. ولةثدةرئن قارايمئن.

- سودان ءوزئثئز دة ادةبي ورتاعا قاراي ويئسا باستاعان شئعارسئز؟

- ويئسقاندا قانداي! جؤان ورتاسئنا تؤرا كذمپ ةتة ءتذستئم. جاثا ايتتئم، شئن مانئندة «لةنينشئل جاسقا» مةنئ جذمئسقا الدئرتقان گةنريح گةينة مةن شمانوأ. ولةثدةرئن دة اؤداردئم عوي ةندئ. وسئ رةتتة ماعان ةرةكشة اعالئق جاساعان ادام - ةركةش ءيبراهيم. اؤدارما جاساؤعا ذيرةتتئ. ءتذپ نذسقادان تئم الشاقتاپ كةتؤگة بولمايدئ دةپ اقئل-كةثةسئن ايتتئ. ءسويتئپ جذرگةندة كورشئ وتئرعان "پيونةر" جؤرنالئنئث رةداكتورئ راحمةتوللا ئدئرئسوأ ماعان «قذدا ءتذستئ». مذزافار ءالئمبايةأ «قازاق ادةبيةتئنة» كةتئپ جاتئر، سونئث ورنئنا پوةزيا بولئمئنة كةلسةثشئ دةپ. «لةنينشئل جاستئ» اسا قارئق قئلئپ تا جذرگةن جوق ةدئم. ال مئناؤ ئزدةگةنگة - سذراعان، اثساعانعا - سؤساعان، قولايئما ءدوپ كةلدئ. «مةن ءبارئ ءبئر سئزدةرگة بالا بولمايمئن، مةن اقئن بولامئن، ارمانئم سول»، دةپ قويماستان كاكئمجان اعانئ اراعا سالا ءجذرئپ باس رةداكتور اباي بةيسةنبايةأتئ كوندئرئپ، ةكئ اي ةكئ كذن جذمئس ئستةگةن «لةنينشئل جاستان» "پيونةرگة" اؤئستئم. قايران اعالارئم-اي. كةتئپ قالعانئمدئ كةك تذتپادئ، كوثئلدةرئنة المادئ. قايتا «لةنينشئل جاسقا» ولةثدةرئمدئ بذرئنعئدان دا كوبئرةك باسئپ، قامقور بولا بةردئ. جاس اقئنداردئث ءبئر جينالئسئ تذسئندا ابايدئث ءوزئ توپتاما ولةثدةردئ تذمانبايدان باستاپ بةرةيئك دةپتئ. كةتةردة دة: "ءاي، بالا، سةن ءبئزدئ ذمئتئپ كةتپة»، دةگةن. كةتئپ قالعانئما ذيالئپ، اباي اعانئ كورسةم قاشقاقتاپ جذرةم. ول كئسئ قئزئق كورةدئ، ءاي تذمانباي، قاشپا، دةپ كذلئپ ءوتئپ كةتةدئ. سوسئن سونداي اق جذرةك اعالارئما مةن دة جاقئن ءجذردئم. كةيئن الپئسقا كةلگةن يؤبيلةيئمدة جئگئتتةر پارككة اكةلئپ سؤرةتكة ءتذسئرئپ جاتقان. قاراسام اناداي جةردة اباي اعام وتئر. «ءاي، جئگئتتةر، انة مةنئث ذستازئم، العاش كوزئمدئ اشئپ جذمئسقا العان اعام وتئر، سؤرةتكة بئرگة تذسئرئثدةر»، دةپ بئرگة سؤرةتكة تذسكةنئمئز بار ةدئ.

سونئمةن، قئسقاسئ، "پيونةر" جؤرنالئنا ورنئعئپ، ذيرةنئپ، ماقالالار جازئپ، مذقان ءيمانجانوأتئث قولئنا ءتذستئم. ذلكةن جذرةكتئ كةرةمةت ادام ةدئ. العاش "مذراپ" دةگةن وچةرك جازئپ اكةلدئم. ءبئر كذنئ سونئ وقئپ، جارئقتئق مذقاث: «ءاي، تذمانباي، سةن پروزا جازساث، بئزگة نان جةگئزبةيتئن شئعارسئث»، دةدئ. جاقسئ ءسوز جانعا سةپ. كوتةرئلئپ قالدئم. ول كئسئ "پيونةردة" پروزانئ باسقارادئ. «تذمانباي تذبئندة مئقتئ اقئن بولادئ»، دةپ ماعان سةنگةن ادامنئث ءبئرئ وسئ مذقان ءئيمانجانوأ بولاتئن. 1958 جئلئ 11 ناؤرئزدا، 42 جاسئندا سذم اجال ارامئزدان تئم ةرتة الئپ كةتتئ ونئ. سوندا "ذستازعا" دةگةن ولةث جازدئم.

وركةستر، كذثئرةن، كذثئرةن.

قوشتاستئ اسئل جان كوكتةمنئث گذلئمةن، كذنئمةن.

وركةستر، كذثئرةن.

جئلاپ ولةث جازؤدئ بئلمةؤشئ ةم.

وقؤشئ ةث ونئ كذندة سةن.

وركةستر، كذثئرةن، كذثئرةن.

وسئ ولةث «قازاق ادةبيةتئنة» شئقتئ. ءيمانجانوأ مةنئ اسا جاقسئ كوردئ، ول كئسئنئ مةن دة جاقسئ كورةتئن ةدئم. ءوزئمنئث تذرلئ قئز دةگةن جالعئز اپكةم بولدئ. "تذماشئم" دةپ ةلجئرةپ، سوثعئ تيئنئن قالتاما سالاتئن. كةيئن ول دا، ءدال وسئ مذقان اعامداي، 42 جاسئندا وكپة اؤرؤئنان قايتتئ. جاقئن ادامداردئث جاستاي كةتئپ جاتقانئ قيئن تيةدئ ةكةن.

- العاشقئ ولةث كئتابئثئز قالاي شئقتئ، تذماعا؟

- العاشقئ جيناعئم وزدةرئث بئلةتئن «ستؤدةنت داپتةرئ» عوي. 1956 جئلدئث قئركذيةك ايئندا سونئث قولجازباسئنئث تالقئلاؤئ بولدئ. تالقئلاؤدئ ذيئمداستئرؤشئ حاميت ةرعاليةأ. بذرئن كورمةگةن اقئنئم. عالي ورمانوأ بايانداماشئ ةكةن. جازؤشئلار وداعئنئث ذلكةن زالئندا جذبان، سئرباي، جذماعالي ساين، مذحامةتجان قاراتايةأ، ئعاي مةن سئعاي ءبارئ كةلئپ وتئر. سودان عالي اعام، قذداي سالماسئن، باياندامانئ جاسادئ دةيسئث. ةسئمدة قالعانئ: ءبئزدئث اؤئلدا تاي جارئس بولادئ، دةدئ. ول تايدئ ساندةيدئ، تايعا ءمئنئپ شاباتئن بالا بولادئ، وعان ذكئلةپ جاقسئ كيئم كيگئزةدئ. ماعان وسئ جئگئت سول تايعا ءمئنئپ بايگةگة شاپقالئ تذرعان بالا سياقتئ بوپ كورئنئپ تذر. ءوزئن بذرئن كورمةسةم دة، ولةثدةرئن وقئپ جذرگةم...

عالي اعام وسئلاي ماقتاپ كوسئلة سويلةدئ. ساين: «مئناؤ بولاشاق وفيسةر بولايئن دةپ تذرعان پوةزيانئث سولداتئ»، دةپ قايئردئ. جذبان مولداعاليةأ اعام: «مئناؤ تذمانباي مولداعاليةأ كةلگةننةن بةرئ ماعان تئقئر تاياندئ»، دةپ جذرتتئ ءبئر كذلدئرئپ الدئ. سئراعاث، تاعئ باسقالار سويلةپ، اياعئندا وزئمة ولةث وقئتتئ. قاراتايةأ «جيناعئثدئ ماعان اكةپ بةر» دةدئ، ول كئسئ باسپانئث رةداكسيا مةثگةرؤشئسئ ةكةن. سودان الداعئ 1957 جئلئ عافؤ قايئربةكوأتئث رةداكتورلئعئمةن «ستؤدةنت داپتةرئ» جارئق كوردئ. كئتاپتئ وقئرمان وتة جئلئ قابئلدادئ. كةلةسئ جئلئ وماروأ سةيئتجان اعام جازؤشئلار وداعئنا وتكئزدئ. ءتوراعا مذسئرةپوأ جوق، ءبئر جاققا كومانديروأكاعا كةتكةن ةكةن، كوميسسيا جيئلئسئن سةيئتجان اعا باسقارئپ، پرةزيديؤمدا ءسابيت مذقانوأ، عابيدةن مذستافين وتئر، قؤاندئق شاثعئتبايةأ، وزئمة ةجةلگئ ورئس ادةبيةتئنةن ساباق بةرگةن الةكساندر جوأتيس ءبارئ سويلةپ، سونداي سالتاناتتئ جاعدايدا س س س ر جازؤشئلار وداعئنئث مذشةلئگئنة ءوتتئ عوي مئنا جامان اعاثئز جيئرما ءذش جاسئندا.

- جامان اعانئث ءبارئ سئزدةي بولسا، جاقسئ اعا دا كةرةك ةمةس، تذماعا. ءوزئثئز اتا جاسئندا بولساثئز دا، الدئثئزداعئ اعالارعا قذراق ذشقان سئي-قذرمةتئثئز بولةك. اؤزئثئزدان تاستامايسئز؟

- اعالاردئ ءارقاشان شاپاعاتپةن ةسكة الامئن. جاسئمدا جةتئمدئك تاعدئر كةشكةن مةن سول اعالاردان كوپ جاقسئلئق كورگةن اداممئن. اقئندئق قاناتئمدئ ءاؤ باستان قولداپ كوتةرگةن، ابئروي-اتاققا، بارلئق شئققان بيئكتةرئمة جةتكئزگةن سولار، سولاردئث اق تئلةگئ مةن رياسئز كوثئلدةرئ. ءبئرئ ةمةس، ءبارئ. ءبارئ دة مةنئ قولپاشتاپ قولداپ وتئردئ. العاشقئ باسپالداقتاردا كةزدةسكةن اعالاردئ العئس سةزئممةن جاثا ايتئپ ءوتتئم. ارؤاقتارئ ريزا بولسئن دةيمئن. سوناؤ حاماثنان باستاپ قاليجان بةكحوجين اعام - ءبارئ مةنئث ذستازدارئم ةدئ. قالاعاث مةملةكةتتئك سئيلئق بايگةسئن الارئمدا مةنئ قورعاپ ماقالا جازدئ. مذزافار اعامنئث ءالئ كذنگة دةيئن الدئنان قيا باسئپ وتكةن ةمةسپئن. شةريازدان ةلةؤكةنوأ، ساپار بايجانوأ، ساتتار ءيماشةأ اعالارئمنئث قولداؤئمةن "جالئن" جؤرنالئنا باس رةداكتور، ءانؤار ءالئمجانوأ، كاكئمجان قازئبايةأتاردئث سةنئمئمةن جازؤشئلار وداعئنا حاتشئ بولدئم. 1968 جئلئ كومسومول سئيلئعئن «جاثا داپتةر» كئتابئنا وزبةكالئ جانئبةكوأتئث قولئنان العانئمدئ دا ذمئتپاي ايتا جذرةمئن.

الدئمداعئ اعالاردان ءوزئم قانداي قامقورلئق كورسةم، وزئمنةن كةيئنگئ جاستاردئث بةتئن شامام كةلگةنشة مةن دة قاققان ةمةسپئن. قاي ةلدئث، قاي جةردئث بالاسئسئث دةپ سذراؤ اتئمةن داعدئمدا جوق. مةن ونداي اؤرؤدان تازامئن. كةرةكؤدئث جئگئتئ قابدئكارئم ئدئرئسوأ قانداي اعا بولدئ ماعان! فاميليةمئز ءبئر جذبانمةن ومئردة دة اعالئ-ءئنئلئ تؤعان باؤئرداي بولدئق. باسقالاردئ بئلمةيمئن، ءوز باسئم عافؤ قايئربةكوأتئ قازاقتئث قايئرؤ بةرمةس قارا ءتئل ذلئ اقئندارئنئث ءبئرئ دةپ ةسةپتةيمئن. وسئ عافاث مةنئ ءومئر بويئ تذماشئم دةپ ةركةلةتئپ ءوتتئ. ءوزئ دة ةركةلةي بئلةتئن، ءوزئمسئنئپ وكتةمدةپ تة سويلةيتئن. ةلؤئندة دة، الپئسئندا دا باياندامانئ ماعان جاساتتئ. «اعا، ةلؤئثئزدة جاسادئم عوي، ةندئ ئثعايسئز بولماي ما؟» دةسةم، «ميئمدئ اشئتپا، وتتاما، سةن جاساماعاندا كئم جاسايدئ؟» دةيتئن جارئقتئق. عافةكةثة ةرئپ ةكئ رةت باردئم تورعايعا. ءوزئ جوقتا سةكسةن جئلدئعئن قوستانايدا وتكئزئسئپ، ءسوزئمدئ سويلةپ، اعاعا ارناعان ولةثئمدئ وقئپ قايتتئم.

ابئز اقئنئمئز ءابدئلدا مةنئ تؤعان بالاسئنداي كوردئ. مةن تؤرالئ ماقالالار جازدئ، مةن دة جازدئم ول كئسئ تؤرالئ. سةكسةنئندة اباي اتئنداعئ وپةرا تةاترئندا وتكةن تويئندا باياندامانئ مةن جاسادئم. توقسانئنا ءبئر-ةكئ اي قالعاندا سوچيگة دةم الؤعا جذرةتئن بولدئم دا، اعامةن قوشتاسؤعا بارئپ ةدئم: «تذمانباي، مةن توقسانعا كةلةيئن دةپ جاتئرمئن عوي. بايانداماشئنئ قايدان ئزدةپ جذرةمئن؟ سةكسةنئمدة جاسادئث عوي، ةندئ توقسانئمدا دا ءوزئث جاسامايسئث با؟» دةدئ. قؤانا كةلئستئم. «ال، وندا مةنئث دوكلادچيگئم بار. جولئث بولسئن!» دةدئ اعا. ماعان ايتقان اقئرعئ ءسوزئ وسئ ةكةن. سوچيدةن كةلئپ، كةلگةنئمدئ ةرتةث كئرئپ ايتامئن اعاعا دةپ وتئرعاندا ةستئدئم قازانئث حابارئن.

قارا تةثئزدة كوپ بئرگة بولدئق ابةكةثمةن. ءومئردئ ءسذيؤئ، ومئرگة قذشتارلئعئ كةرةمةت ةدئ. جاس بئزدةر قئزئعاتئنبئز. سؤدا سذمدئق جذزةتئن. تؤ سوناؤ كورابلدةر جذرگةن اشئق ايدئنعا دةيئن قذلاشتاپ ءجذزئپ، بارئپ قايتاتئن. تةثئز تؤرالئ تةبئرةنئپ ولةث جازدئ. «اؤ، اعا، سؤعا كةتئپ قالساثئز قايتةسئز»، دةيمئن قورقئپ. «ة، سؤعا كةتسةم، سةمئزبئن عوي، بالئقتار جةپ ءبئر جةتئسئپ قالار. قئزئلورداعا رؤحئمدئ جةتكئزسةثدةر بولادئ»، دةپ ساق-ساق كذلةدئ. تاعدئرئمنئث ءبئر سئيئ، ابةكةثمةن كوپ جئل كورشئ بولئپ تا تذردئم. مذنئث ءبئر قئزئعئ بار. كومسومولدئث جولداماسئمةن يتالياعا ءبئرئنشئ رةت ساپار شةكتئم. قايتئپ كةلسةم، ءذيئمدئ باسقا بئرةؤلةر سئپئرئپ جيناپ ءجذر. اث-تاثمئن. «ءاي، ذيلةرئثدئ جوندةپ قاراماپسئثدار عوي»، دةپ ار جاقتان قؤشئكةشتةنئپ باكئر تاجئبايةأتئث كةلئنشةگئ شئعئپ كةلةدئ. سويتسةم، ولار ءبئزدئث ذيگة كئرئپتئ دة، بئزگة ديحان ابئلةأتئث ءذيئن بةرئپتئ. ادرةسئن ايتتئ. ايداپ وتئرئپ كةلسةم: «بذل كئم؟» دةيدئ بايبئشةم. «بذيئرسا، كذيةؤئثئز بولارمئن»، دةيمئن مةن. بايبئشةم سوندا اماندئقتان سوث-اق ءابدئلدا تاجئبايةأپةن كورشئ بولعانئمئزدئ ايتقان. ةرتةسئنة سالةم بةردئم. اقئندئعئمئزعا قوسا كورشئلئگئمئز بةن فؤتبولشئلئعئمئز ةكةؤمئزدئ ودان ءارئ تابئستئرئپ، تؤئستئرئپ جئبةرئپ ةدئ. "قايرات" ذتقان كذنئ ابةكةث ذيئنة بارساث كونياك تا ئشةسئث، جاقسئ ءسوز دة ةستيسئث. عاجاپ بولاتئن.

- فؤتبولمةن قازئر قالايسئز؟

- فؤتبولدئ بذرئن دا جاقسئ كورگةم، قازئر دة جاقسئ كورةم. قول بوستا تةك فؤتبولدئ قارايمئن. تالاسا بةرمةسئن دةپ بايبئشةمة بالالار جةكة تةلةأيزور اپةرگةن. ستاديونعا سيرةك بارامئن. كوز كورئثكئرةمةيدئ. ءبئراق ءبئزدئث فؤتبولشئلار جاقسئ ويناپ جةثئپ جاتسا، مةنئ دة سونئث ءبئر جةرئندة قؤانئپ وتئر دةپ ويلاثدار. فؤتبولشئلارئمئز ءالئ سةنئمدئ اقتايدئ، كةرةمةت جاقسئ كوماندالار شئعادئ ءالئ بئزدة.

- فؤتبولدان باسقا، ءان ماتئندةرئن ةرةكشة ءسذيئپ جازاتئن حوببيئثئز دة بار عوي، تذماعا؟

- نةگئزئندة مةن ءوزئ ءانشئ اداممئن. اثگئمةمنئث باسئندا ايتتئم عوي شئرئلداپ ءان سالعانئمدئ. ءبئراق مةن ءانشئ بولا المادئم. ونئث ةسةسئنة انگة ءماتئن، ءان ولةثئن جازا باستادئم. «كؤا بول»، «باقئت قذشاعئندا»، «ةكئ جذلدئز»، «ءانئم سةن ةدئث»، كوپ قوي جازعاندارئم. جةكة كئتاپ بولئپ تا شئقتئ. ايتايئن دةگةنئم، جاقسئ انگة جاقسئ ولةث كةرةك. انمةن بئرگة ءسوز دة ويلاندئرسئن، تولعاندئرسئن، تةبئرةنتسئن تئثداؤشئنئ. تاپسئرئسپةن جازدئرعاندا نذرعيسا اعامنئث دا تالابئ وسئنداي بولاتئن. ءوزئم دة سوزئمة سةزئم سئثئرؤگة تئرئسئپ باعاتئنمئن. ءاندئ ءماتئننئث باسئثقئراپ تذرعانئ جاقسئ قاشاندا. ءبئر كذنئ نذرعيسا اعام تةلةفون سوقتئ. ول كئسئنئث سةنئث ؤاقئتئث بار ما، جوق پا، جذمئستا وتئرسئث با - ونئمةن ءئسئ بولمايدئ. «تةزدةتئپ ماشينةگة ءمئنئپ، دةرةؤ كةلشئ ماعان. ءداريعا ةكةؤمئز كوكتةمدئ كورگئمئز كةلةدئ»، دةيدئ. تاث قالدئم. كوكتةمدئ كورگئسئ كةلةدئ! جازؤشئلار وداعئندا ئستةيتئن كةزئم. «قايدا بارامئز، نذرةكة؟» دةيمئن. الماتئدان بئلاي، كذنشئعئسقا قاراي»، دةپ قويادئ. ءجذرئپ كةلةمئز. اينالامئزعا ةلئتة قارايمئز. كوكتةمدئ ءارقايسئمئز وزئمئزشة سةزئنةتئن سياقتئمئز، كوكتةم لةبئنة ةلئگةتئن سياقتئمئز. ءبئر ؤاقتا: «ءاي، وسئ ءبئز قذستاردئ ذشئرئپ جئبةرگةنبئز، سولاردئ قايتادان كةلتئردئك پة؟ ةندئ سولاردئ كةلتئرةتئن ؤاقئت جةتكةن جوق پا؟» دةدئ. «كةلتئرةيئك، اعا» دةيمئن. «قئسقاسئ، قازئر ذيگة ءجذر، ءاننئث جوباسئن الئپ كةتةسئث، بذگئن دايئندايسئث» دةدئ. نذرةكةم قئزئق بولاتئن. بئردةن نوتاسئنا كوشئرة باستايدئ. «وي، اعا، اؤةلئ وقئمايسئز با، جاراي ما ءوزئ، ايتپايسئز با؟» دةسةم، "ءاي، مةن ءوزئم ولةث جازا الاتئن بولسام، سةنئ شاقئرئپ نة اكةمنئث قذنئ بار؟ ءسوزئ جامان بولسا، سةن جاؤاپ بةرةسئث. سةن تذمانباي مولداعاليةأ دةگةن دارداي اقئنسئث. ال مؤزئكاعا ءوزئم جاؤاپ بةرةمئن»، دةر ةدئ. «قذستار قايتئپ كةلةدئنئث» جوباسئن ءوزئ ايتئپ بةردئ. «كوكتةمدئ قوندئرئپ قاناتئنا» دةپ ئثئلداپ قويامئز. ذيگة بارئپ، كةشكة قاراي جازئپ اكةلدئم. اعام ريزا بولدئ. نذرعالي نذسئپجانوأتئ شاقئرئپ الدئق. «قذستار قايتئپ كةلةدئ» وسئلاي تؤعان ةدئ. نذرعالي كوپ ايتادئ. قئتايدا دا شئرقالدئ. ءاننئث ولةثئ ادةمئ شئعؤئنا كوپ ءمان بةرةمئن. ول ءان قاناتئمةن بئرئگئپ وتة الئسقا كةتةدئ عوي. ءاننئث ارقاسئندا مةنئث دة ءبئراز شارئقتاعان جئلدارئم بار. جةكة كونسةرت تة بةرئپ ءجذرمئز. الدئثعئ جئلئ بةرگةنبئز. بيئل دا سونداي ءبئر ويئم بار.

- اعا، ءبئرتؤار نذرعيسانئث ماقتاؤئنا ية بولعان قانداي باقئتتئ ادامسئز. وعان قوسا اؤةزوأتئث ءوزئ ماقتاعان سيرةكتةردئث ءبئرئ ءسئز...

- ول كةزدة جاسپئز عوي. كازگؤ-دة بولعان كةشتة ول كئسئ جاستار جونئندة سويلةدئ. «جاس قانات» جانة «جئرعا ساپار» اتتئ جاس اقئنداردئث ةكئ جئر جيناعئ شئققان. سولاردئث ئشئنةن مةنئ، قادئردئ، ساعيدئ، تئلةگةن شوپاشةأتئ - وسئ تورتةؤمئزدئ ةرةكشة اتاپ كةتتئ. سوندا جاپ-جاس، جاؤقازئنداي ءابئش كةكئلبايةأ جينالئستئ باسقاردئ. كةشة ءابئش ءئنئم ذلكةن اتاق الئپ، ابئرويعا بولةندئ، بذكئل ادةبيةتئمئزدئث مةرةيئن كوتةردئ. سوعان مةن قؤانئپ، تةلةگرامما جئبةرئپ قذتتئقتادئم... شئنئمةن دة ول ذلكةن جازؤشئ. ال ةندئ اؤةزوأ مةنئ تانيدئ دةپ ويلامايتئنمئن، ءبئراق ستؤدةنت كةزئندة اسپيرانتؤراسئنا شاقئرئپ ةدئ. «كةيئن ءانؤار ءالئمجانوأ «لةنينسكايا سمةنا» گازةتئندةگئ ماقالاسئندا جازدئ: ةكةؤئ دؤشانبةگة ذشئپ بارا جاتقاندا ذشاق ذستئندةگئ اثگئمةدة مذحاث: «تذمانبايدئث اقئندئق بولاشاعئ زور، ذلكةن ءذمئت كذتتئرةدئ. بذل جئگئتكة زةر سالا جذرئثدةر»، دةپ ايتقانئ بار ةكةن. ءبئزدئث جاس كذنئمئزدة ايتقان ذلئ اؤةزوأتئث بذل باتاگوي تئلةگئ قذلاعئمئزعا جئگئت اعاسئ شاعئمئزدا ءتيدئ. ارينة، كةمةثگةردئث تئلةگئ ودان ءارئ قاناتتاندئردئ، جئگةردئ جانئدئ.

- اعا، جوعارئدا باسقا گازةتتةردئث ءبارئن ايتتئثئز. ال ةندئ ءوزئثئزدئ ارداق تذتاتئن «ةگةمةن قازاقستانئثئز» جايلئ ةستة قالعان نة بار؟

- «ةگةمةن قازاقستاندئ» مةن شئن مانئندة جاقسئ كورةمئن. ول دا مةنئ ءارقاشان ةلةپ، ةسكةرئپ جذرةدئ. ولةث جازدئرتادئ. ولةثئمدئ باسئپ وتئرادئ. اقئن بولامئن دةگةن سةنئمگة كئرگةن كةزئمدة جازعان «بئزدة توي بار» دةگةن ءبئر باس-اياعئ جذمئر ولةثئم بولاتئن. وسئنئ «سوسياليستئك قازاقستان» باستئ. ولةثنئث تؤؤ جايئ بئلاي. ستؤدةنت كةزئم. ءبئر ةكئقابات ورئس قئزئن كوردئم. سوسئن ةگةر مذنئث كذيةؤئ قازاق بولسا، بذل قئز قازاقتئث اناسئ بولار ةدئ-اؤ دةپ قيالعا بةرئلدئم. ءسويتئپ، «سولاي دا سولاي، جاس قازاقتئث اناسئمئن» دةپ الگئ ولةثئمدئ جازدئم. ونئ «سوسياليستئك قازاقستاندا» ادةبيةت بولئمئندة ئستةيتئن ماعاؤيا ماشاقوأ دةيتئن كئسئگة اكةلئپ كورسةتتئم. ولةث بارئنة ذناپ، جاريالاپ جئبةردئ. وسئنئث ءوزئ ةلدئ سةلت ةتكئزئپ، مةنئث اقئندئعئما سةنئم تؤعئزعان جاعداي بولدئ. بذل - 1955 جئل ةدئ. سودان بةرگئ 55 جئلدا «ةگةمةن قازاقستانئمنان» قول ذزگةن ةمةسپئن. قازئر دة ةلدئث باس گازةتئنة ةتجاقئن ةتةنةلئگئمدئ وزدةرئث بئلةسئثدةر.

- قازئرگئ كذن كةستةثئز قالاي، اعا؟ ؤاقئتئثئز قالاي وتةدئ؟

- 23 جئلدان بةرئ قازاقتئث بالالارئنئث ءتئلئن شئعاراتئن بالبذلاق - "بالدئرعان" جؤرنالئن باسقارئپ كةلةمئن. ءالئمبايةأقا ورئنباسار بولعان كةزئمدئ قوسسام، بارلئعئ 26 جئل. وسئندا باؤئر باسئپ كةتتئم. شذكئر، شئعارئپ جاتئرمئز، جامان ةمةس سياقتئمئز. كذندة جذمئسقا كةلةمئن، جئگئتتةرمةن سويلةسئپ ءماز بوپ قالامئن. مةن ءذشئن ةث اؤئرئ - انا جذمئسسئز ةكئ كذن. جاسئراتئنئ جوق، مذث كوپ، قاتار جذرگةن كوپ دوسئم كةتئپ قالدئ، اكةم. اناؤ ساعي قايدا، ءشامئل قايدا؟ عافؤ، قابدئكارئم اعالارئم قايدا؟ اكةمدةي بولعان ءابدئلدا اعام، ءوزئمنئث سابئرحان اسانوأئم قايدا؟ شاقئرئپ الئپ كينگئ سوعاتئن كةزدةر قايدا؟ ساعئنامئن.

سودان، كذلتاي جةثگةثمةن شذيئركةلةسئپ-شذثكئلدةسكةننةن باسقا بارلئق بوس ؤاقئتتا، جالپئ قاي ؤاقئتتا دا سةرئگئم - ولةث. سئرئمدئ ولةثئمة ايتامئن. ولةثمةن مذثداسامئن. كوثئلئم كوتةرئلسة، كوثئلئم قذلازئسا ولةث جازامئن. جايشئلئقتا جئر تؤمايدئ. انا ءبئر جئلدارئ ايلاپ جازباي كةتكةن دة ؤاقئتئم بولدئ. تاؤسئلعان شئعارمئن دةپ ويلاپ كذثئرةنئپ كةتتئ ءئشئم الاي-دذلةي بوپ. سودان سوناؤ ءبئر قيئردان ءبئر وت جئلتئراپ، بئردةمة كةلدئ. سوثعئ ون جئلدا توقتاؤسئز جازئپ كةلةمئن. ةكئ جئلدا قالئث-قالئث ةكئ كئتاپ شئعاردئم. قذدايعا شذكئر، ارتئمئزدا قازاق ولةثئنئث تؤئن كوتةرةتئن جاقسئ اقئن ئنئلةرئمئز بار. ءبارئن جاقسئ كورةمئن. تئلةكتةسپئن.

- تذماعا، جةتپئس بةستئث مةرةيلئ بيئگئنةن ةلئ-جذرتئثئزعا، حالقئثئزعا نة ايتاسئز؟

- بذگئندة قازاقتئث عاسئرلار بويئ اثساعان زامانئنا كةلدئك قوي. اللا تاعالانئث ءوزئ بةردئ عوي حالئقتئث پةيئلئنة. مةن سوعان اسا قؤانامئن. مةملةكةتئمئز بولعانئن، سول مةملةكةتئمئزدئث ءبئر ازاماتئ ةكةنئمدئ، ةلئمة قئزمةت ةتئپ جذرگةنئمدئ ماقتانئش ةتةمئن.

جاقسئلئق قازئر باسئمئزدا تذر. كةمشئلئك ئزدةي بةرمةي، باقئتتئ باسقا تةپكةندةي بولماي، سول جاقسئلئقتئ جاقسئ جذرةكپةن كورة بئلةيئك. مةن ةث الدئمةن حالقئما باقئت تئلةيمئن. «ادامدئقتئ ايت، ةلدئكتئ ايت، باتئرلئقتئ ايت، ةل بئرلئگئن ساقتاعان اقئندئقتئ ايت»، دةگةن جامبئل بابامنئث، "ادامزاتتئث ءبارئن ءسذي باؤئرئم دةپ»، دةيتئن اباي اتامنئث ارمان-مذراتئن العا اپارؤشئمئن. حالئقتئ جاقسئ كورةمئن. جالپئ ادامدئ جاقسئ كورةمئن. مةنئث ةث جاقسئ كورةتئن، مةكتةپتة ورئس تئلئنةن ساباق بةرگةن ذستازئم گةرمانيادا تذرادئ. فريدا رةينگولدوأنا يانكة دةگةن كئسئ. فريدا اپايعا كوپ ولةثدةر دة ارنادئم. ةكئ رةت بارئپ قايتتئم. حات ارقئلئ حاباردئ ذزبةيمئز. ورئسشا كئتاپتارئمدئ قاستةرلةپ وقيدئ. تؤعانئنداي كورةدئ. گةرمانيادا فؤتبولدان الةم چةمپيوناتئ بولعاندا اينالايئن داؤرةنئم ءبئر الئپ باردئ. شالئنئث اتئ أيكتور فةرديناندوأيچ. داستارقانئن قايئستئرئپ قازاقئ مولشئلئقپةن سئيلادئ.

- تويئثئز قذتتئ بولسئن. ذزاق جاساي بةرئثئز، اقئن اعا!

اثگئمةلةسكةن قورعانبةك امانجول.

(«ةگةمةن قازاقستان» گازةتئ. ناؤرئزدئث 20 سئ. 2010 جئل)

سوڭعى جاڭالىقتار