شئندئعئ وسئ - اقئن بولؤ، اقئن بوپ ءومئر ءسذرؤ وثاي ةمةس
كوكئرةگئثة قذيئپ اپ
الةمنئث اسقاق بار ءانئن،
قوسؤدئث ارپالئسئ بذل - توعئسپاس جولدار تورابئن» دةپ ةدئ. شئندئعئ وسئ - اقئن بولؤ، اقئن بوپ ءومئر ءسذرؤ وثاي ةمةس. اقئن بولؤ ءذشئن جذرت بايقاماعاندئ بايقاپ، كوپشئلئك سةزة بئلمةيتئندئ سةزة ءبئلؤئث كةرةك. ةث باستئسئ، سانانئث سارالئعئ، كوكئرةك كوزئنئث بايقامپازدئعئ، تذيسئكتئث سذثعئلالئعئ قاجةت-اق. ارينة، بذگئنگئ كذنئ «ءشوپ تة ولةث، شوثگة دة ولةث» دةپ، جوقتان باردئ قذراپ، شيماي-شاتپاق جازئپ، ونئسئن جانتالاسئپ جارئققا شئعارئپ، ءوزئنئث «اقئن» ةكةنئن جارنامالاپ جذرگةندةر كوپ. ءبئراق ولاردئث قاتارئنا قازاق پوةزياسئندا وزئندئك قولتاثباسئ بار، از جازسا دا، ساز جازاتئن، ولةثدةرئنةن جذمةكةننئث بايسالدئلئعئ مةن تةرةثدئگئ، مذقاعاليدئث توكپةلئگئ مةن قاراپايئمدئلئعئ، تولةگةننئث سةزئمتالدئعئ مةن سئرشئلدئعئ سةزئلةتئن تورةعالي تاشةنوأتئ قوسا المايسئث. تورةعالي - ءار جئلدارئ جارئق كورگةن ءذش جئر جيناقتئث اأتورئ. تئرناقالدئ تذثعئش ولةث كئتابئ «اققؤدئث قاؤئرسئنئ» دةگةن اتپةن 1997 جئلئ جارئق كورگةن. ودان كةيئن اراعا ون شاقتئ جئل سالئپ «جاؤراتقان - جاپئراقتئث كولةثكةسئ» دةگةن اتپةن 2008 جئلئ جاثا جئر كئتابئ «ونةر» باسپاسئنان تاسقا باسئلئپ شئقتئ. ال جاقئندا «سارعالداق» («قاينار» باسپاسئ) اتتئ جئر جيناعئ قازاقستان رةسپؤبليكاسئ اقپارات جانة مادةنيةت مينيسترلئگئ اقپارات جانة مذراعات كوميتةتئنئث باعدارلاماسئ بويئنشا ةكئ مئث تارالئممةن جارئق كوردئ.
سوناؤ العاشقئ جئر جيناعئندا-اق تورةعالي:
«شئركئن-اي، دةؤشئ ةم
كورسةم مةن
قاراعايلاردئث ذشار
باستارئن تةثسةلگةن،
ارمان عوي شئركئن،
قاراعايلارمةن ولشةنگةن.
قاسقايئپ كذنگة تئك تذرئپ
ولةر يئلمةي،
قاراعايلاردئ ساعئنئپ
ءجذرمئن سةنسةث مةن!»
نةمةسة:
«تاؤدئث تارعئل تاسئن
جالاپ كورئپ پة ةث،
جالاپ كورشئ، سئزداپ تذر...
تاعدئر، مةنئ شئثعا شئعار،
قذز قاپتئر،
دذنيةگة قاراپ
سالقئن قاباقپةن
وتئرايئن قئراندارشا
مذزداپ ءبئر»
نةمةسة:
«بذگئندة كةتتئ-اؤ بذيئرماي
قذيئنعا قارسئ ذشاتئن
كذندةر قذيئنداي.
ؤاقئت سولاي قالادئ
ةكةن-اؤ جيئلماي
قذيئنمةن بئرگة جذرةتئن
ةدئك قذيئن بوپ
قارا سيراقتار جيئلئپ الئپ ءبئرئثعاي»، - دةگةن تةگةؤرئنئ مئقتئ، كوزدةگةنئ الئستا جاتقان سئرلئ ولةثدةرئمةن ءوزئنئث كئم ةكةنئن تانئتقان ءهام تانئتئپ قويماي، جئر ولكةسئنة وزئندئك ورنةك سالا الاتئن دذلدذل ةكةنئن بايقاتقان. ءتئپتئ سول العاشقئ جيناقتا-اق تورةعاليدئث پوةزيادا جاثا فورما، توسئن تةثةؤ ئزدةؤگة كذش سالعانئن بايقايسئث. ماسةلةن، سوناؤ ستؤدةنت كةزئندة جازعان «بؤئرقانؤ» دةگةن ولةثئ بئلاي اياقتالادئ:
«جاپئراعئ دا
داراقتئث جةتئلئپ الئپ،
ءيئلئپ سوسئن تذرماي ما
توپئراعئنا!
تاسؤلئ، قئزبا
بؤرا جئر بذيداسئن ءذزدئ،
قاشئثدار كةيئن، قاشئثدار،
اشؤلئ مؤزا!!!» مئنة، بذل سوناؤ سةكسةنئنشئ جئلدارئ جاس اقئننئث قالامئنان تؤعان جاثا فورما دةسةك، قاتةلةسة قويماسپئز. ةندئ قولئمئزعا ذستاپ وتئرعان «سارعالداق» جئر جيناعئنا كةلةتئن بولساق، اقئن مذندا دا ئزدةمپازدئعئن، سئرشئلدئعئن، وتكئرلئگئن تانئتا بئلگةن. جيناق «مةزگئل ماقامئ» جانة «سةزئم ساپارئ» دةپ اتالاتئن ةكئ بولئمنةن تذرادئ. كئتاپ «جئلقئ - جانئم» دةگةن ولةثمةن اشئلعان. بذل ولةثدئ ءوز باسئمئز جئلقئعا ارنالعان ودا، جذيرئككة جئرمةن قويئلعان ةسكةرتكئش دةپ قابئلدادئق. «شةرلئ شوقاي»، «قاراتاؤ» اتتئ ولةثدةرئ دة وي ايتؤداعئ وزگةشة مانةرئمةن ةستة قالادئ.
ال اقئننئث «أارشاأا سازدارئ» توپتاماسئ ءوزئ ءئس-ساپارمةن بارئپ ارالاپ قايتقان پولياك توپئراعئنا ارنالئپتئ.
«ةرتتةپ مئنئپ «بوينگتئ» ةسئك پةن توردةي،
ةندئك پةن بويلئقتئ
كةسئپ مةن تةثدةي،
باتؤ حاننئث ئزئمةن
پولشاعا كئردئم،
تاتر تاؤئندا تذلپارئن كوسئلتكةن ةردةي» دةپ ةكپئندةي باستالعان وقيعالئ ءولةثدة باتؤ حاننئث مذزداي قارؤ اسئنعان جاساعئنئث كراكوأ قالاسئن قالاي باسئپ العانئ مةن ءوزئ كؤا بولعان كورئنئستئث تاريحتا ةكئ ذلئ وقيعاعا سةبةپشئ بولعانئ باياندالادئ. بذل سيؤجةتتئ ولةث:
«..تاريحتئث ذرلةپ كذلدةگئ
جئر قئلعان شوعئن
ؤئتتئ تئلدئ ؤاقئت
قذل قئلعان مومئن.
ئرئمداپ مةندة كورسةم بة...
ريمگة قاراي
باتؤدئث بالكئم، جالعارمئز قئرقئلعان جولئن...» دةپ اياقتالادئ. ارينة، پوةزيا دةگةن جارئقتئق تذسئندئرؤگة كةلمةيدئ. سوعان قاراماستان ءوز ويئمئزدئ قئستئرا كةتسةك، بذل جةردة اقئن باتئسقا شئثعئس حاننئث نةمةرةسئ باتؤداي سامساعان جاساقپةن، الماس قئلئشتئث كذشئمةن جول سالؤدئ ةمةس، قالامنئث ذشئمةن، ءئلئم-ءبئلئمنئث كذشئمةن جول سالؤدئ ايتئپ وتئرعانداي. جالپئ، وسئ جيناقتئ وقئپ وتئرئپ، تورةعاليدئث ولةثگة نئسانا ةتكةن تاقئرئبئن ابدةن زةرتتةپ، يلةؤئن قاندئرئپ الئپ جازاتئنئ بايقالادئ. ونئث ويلئ دا سئرشئل شؤماقتارئن وقئپ وتئرئپ، ةرئكسئز تذشئناسئث، رياسئز سةزئمئنة كؤا بولاسئث.
«ادامدار اسئعادئ،
اللا اسئقپايدئ.
اركئمنئث كةؤدةسئندة
قاسئق قايعئ.
تالابئث تاسسئن قانشا
تالايئثنان
الماسسئث، الا الماسسئث
اسئپ بايگئ!
نةمةسة:
«كةي ءذمئتئم - مةزگئل
ذرعان وكپةدةن،
كذن استئ ةمةس،
كوث استئندا كوكتةگةن...
باق دةگةن ءبئر باقا
ايعئردئث قاسقاسئ،
بذرئس قونئپ، دذرئس ويعا شوكپةگةن» دةگةن مولدئرةگةن ولةث جولدارئنان-اق ونئث ولةث سوزدةگئ زةرگةر شةبةرلئگئن اثعارعانداي بولاسئث. «تذركئستانمةن تابئسؤ نةمةسة ازئرةت سذلتان رؤحئمةن تئلدةسؤ» ولةثئ:
«تئثدا مةنئ،
ءتورت قاقپالئ تذركئستان!
قوس قاقپالئ قوجا احمةت!
التئ عاسئر
ارباؤئنا شئداعان،
ءتورت بذرئشئن كوك پةرئسئ سذراعان،
قابئرعاسئن قئزئر بابا سئلاعان
قاسيةتتئ كوك كذمبةز،
تذرسئث با، ؤا ءدئن-امان!»
دةپ قذيئلئپ جذرة بةرةدئ.
تةك سول ولكةنئث ءتول بالاسئ تورةعالي عانا تذركئستان جايلئ وسئلاي تولعانئپ، وسئلاي جازسا كةرةك-تئ. اقئننئث البئرت سةزئمگة تولئ عاشئقتئق، تؤعان ءذي، اتامةكةنگة ارنالعان ولةثدةرئن تةبئرةنبةي وقؤ مذمكئن ةمةس. تؤعان قاراشاثئراعئ جونئندة ول:
«سارتاپ بولعان شةگةدةيئن سذيةگئ،
ءوز قولئمةن اكةم سالعان ءذي ةدئ.
دذنيةگة ون بالانئ اكةلگةن
بوساعا ةدئ، قذتحانا ةدئ كيةلئ»، - دةي كةلئپ، جاثا ذيگة كوشئپ بارعان سوث باياعئ جةر تامدئ ذمئتا الماعاندارئن شئنايئ جئر جولئمةن بةرة بئلگةن. ولةث بئلاي اياقتالادئ:
«...نةگة كةرةك كوزدئث
جاسئ قذر تئيعان؟!
توقال تامنئث بالا
قذساپ بذرتيعان
سذر كةسةگئن ءسذيئپ
تذرمئن سئرتئنان
سابان ذشئ ءار جةرئنةن قئلتيعان...» مذثلئ سؤرةت. بذلك-بذلك ةتكةن قاينارداي تازا ولةث. شاعئن بولعانئمةن شئپ-شئمئر، سالماعئ اؤئر ولةث.
«ادامدئ قويشئ،
قذدايمةن ءجذرمئن كةلئسپةي،
ءتاثئردئث ءئسئن تةرئستةي بةرةم، كةرئ ئستةي.
مةيئرئن كوپكة،
پةيئلئن كوككة بةرمةگةن
تةك ءوزئم بئلةم كةؤدةمة قاتقان بةرئشتئ، ةي!
...كور، ئشپةي!.. بذل - ناعئز اقئنعا ءتان مئنةز. ولةثدة وتئرئك ايتا المايتئن وتكئر ويدئث يةسئ عانا وسئلاي اعئنان جارئلا السا كةرةك. بذل ويدئ:
«تذنةرسةم - وندا جذرةككة العانئم جذك ارتئپ،
تولعاعئ جةتپةي تؤمايدئ
جئر دا قذمارتئپ.
وتكئنشئ بذلتتان وتئرئك
سةؤئپ وتةتئن
جاؤا الماي جذرگةن قارا بذلتتارئم مئث ارتئق!» دةگةن باسقا ءبئر ولةثئندةگئ جولدار دا دالةلدةپ تذرعانداي.
ارينة، ءبئر ماقالادا اقئننئث بذكئل شئعارماشئلئق جولئنا باعا بةرؤ مذمكئن ةمةس. ول ادةبيةت زةرتتةؤشئلةرئنئث مئندةتئ.
كةزئندة تولةگةن اقئن:
«الئستئ بارام ارمان عئپ،
اؤئرئث بولسا، ارت ءومئر!
جولئنا جئردئث قذربان قئپ
باسئمدئ تئكتئم، ايتةؤئر» - دةپ جازئپ ةدئ. اقئن جولئ - اؤئر جول، ازاپتئ ساپار. وعان كاكئر-شذكئر جازئپ، ارزان اتاققا ية بولئپ جذرگةن باتئراشتار مةن قوتئراشتار شئداماس. جئر بايگةسئنة باسئن ءبئرجولا تئگئپ، سول جولدا بارئن سارپ ةتؤگة دايار جاندار عانا پوةزيانئث ءلاززاتئنا بولةنبةك. جئر كئتابئن سارالاي وتئرئپ، تورةعاليدئث مةحناتئ مول، الايدا تاتار ءلاززاتئ دا شةكسئز اقئندئق اسقاق جولدان ةندئ باس بذرا الماسئن بايقايمئز. ةندةشة، اقئننئث ولةث ولكةسئندةگئ وسئناؤ سالقار كوشئنة ساتتئلئك تئلةيئك.
قذلاگةر-جئرئث قاشاندا بابئندا بولسئن دةيمئز، توكة!
سةيسةن امئربةك ذلئ
(«ايقئن» گازةتئ. قاثتاردئث 21ئ. 2010 جئل)