جةلتوقسان وقيعاسئ: ءبارئ دة ةستة، ءبارئ دة كوز الدئمدا
ءدال سول كذندةرئ قازاق ك س ر پروكؤرورئنئث نذسقاؤئ بويئنشا، الماتئ قالالئق ئشكئ ئستةر باسقارماسئندا ءئسساپاردا ةدئم. ءذش-تورت جئلدئث ئشئندة قاراقشئلئق شابؤئل جاساپ، ميليسيا قئزمةتكةرئن، قالاداعئ بئرنةشة مةكةمةلةردئث كاسسيرلةرئن جذمئسشئلارعا ارنالعان ةثبةكاقئلارئن بانكتةن الئپ كةلة جاتقاندا اتئپ ءولتئرئپ، اشئقتان اشئق، تاپا-تال تذستة توناپ كةتكةن قئلمئسكةرلةردئث ءئسئن تةرگةؤ ءذشئن قذرئلعان توپتئ باسقاردئم. جةلتوقساننئث 17-سئ كذنئ كذندةگئدةي جذمئس بابئمةن ئشكئ ئستةر باسقارماسئ عيماراتئنئث ءذشئنشئ قاباتئندا تةرگةؤ جذمئستارئن جذرگئزئپ جاتقانبئز. كذندئزگئ ساعات 9-10 شاماسئندا «قازاق جاستارئ ورتالئق الاثعا شئعئپ، وزدةرئنئث شةت جاقتان باسقا ذلتتئث ادامئن قازاقستاننئث ءبئرئنشئ باسشئسئ رةتئندة بةكئتكةنئنة نارازئلئق تانئتئپ جاتئر»، دةگةن حابار كةلئپ جةتتئ.
شئنئن ايتؤ كةرةك، بذل جاعدايعا ءوز باسئم قاتتئ قؤانئپ، ناعئز ازاماتتار ةكةن دةپ، جاستارعا ئشتةي ريزاشئلئعئمدئ ءبئلدئردئم... مذنداي جاعدايدئ كذتپةگةن ذكئمةت باسشئلارئ باسئندا ابئرجئپ نة ئستةرلةرئن بئلمةي قالعان سياقتئ. تذستةن كةيئن شذعئل ماسكةؤدةن ءبئر توپ ورتالئق ورگانداردئث وكئلدةرئ كةلئپ، جةرگئلئكتئ قذقئق قورعاؤ باسشئلارئنا باتئل شارا قولدانئپ، جاستاردئ الاثنان قؤؤ كةرةكتئگئ ايتئلادئ. الاثداعئ جاستارعا قانداي «باتئل شارا» قولدانئلعانئ قازئرگئ ؤاقئتتا بارشاعا ءمالئم، ونئ قايتالاؤدئث رةتئ جوق قوي دةپ ويلايمئن. مةنئث ايتايئن دةگةنئم، سول كذنئ جانة دة سودان كةيئنگئ كذندةرئ ءوز كوزئممةن كورگةن جةلتوقسان وقيعاسئنا بايلانئستئ جاعدايلار.
ذمئتپاسام، كةشكئ ساعات 7-11 مةزگئلئندة ئشكئ ئستةر باسقارماسئنا ءذستئ-ذستئنة قويشا توعئتئلئپ، ءار ءتذرلئ جاستاعئ ادامدار، نةگئزئنةن جاستار اكةلئنئپ، قامالئنا باستادئ. ساعات كةشكئ 10 شاماسئندا، مةن پروكؤرور-قئزمةتكةرئ رةتئندة، ئشكئ ئستةر باسقارماسئنئث باستئعئ ةلةونسكيدةن قامالعانداردئث ءتئزئمئن جانة نة ءذشئن قامالعاندارئ تؤرالئ حاتتامالارئن بةرؤئن تالاپ ةتتئم. ماعان قامالعان ازاماتتاردئث ءتئزئمئن اكةلئپ بةردئ، ءبئراق ولاردئث نة ءذشئن ذستالعاندارئ تؤرالئ ةشقانداي دا حاتتاما تولتئرئلماعانئ بةلگئلئ بولدئ. ءتئزئمدئ قاراسام، نةگئزئنةن جاستار، سونئث ئشئنةن ءبئر 12 جاستاعئ جاس ءوسپئرئم بايعازينوأ دةگةن قازاق بالاسئنئث، 15 جاسار مةكتةپ وقؤشئسئ ورئس قئزئ گوربؤنوأا دةگةندةردئث وتئرعاندارئن كورئپ، دةرةؤ ولاردئ قاماؤدان شئعارتقئزئپ، وزئمة شاقئرتتئم. جاس ءوسپئرئم قازاق بالانئث ءبئر كوزئ قئپ-قئزئل قان، ءتئپتئ كوزئن شئعارئپ جئبةرة جازداعان.
ءوزئنئث ايتؤئنشا، الاثدا كةزدةيسوق بولئپ قالعان، ءوزئن سوققئعا جئققان ادامنئث انئق كئم ةكةنئن بئلمةيدئ. ورئس قئزئ بولسا بوتاداي بوزداپ، ءوزئنئث تانئسئ شةكارا ؤچيليششةسئنئث كؤرسانتئ ورتالئق الاثدا بولاتئنئن، سول جةردة كةزدةسؤگة شاقئرعاننان كةيئن الاثعا كةلگةنئن، ءبئراق وندا ميليسييا قئزمةتكةرلةرئ بذكئل الاثدا تذرعان ادامداردئ سوققئعا الئپ قؤعاندارئن، سونئث ئشئندة، مذنئ دا باسقالارمةن بئرگة ءاي-شايعا قاراماي ماشينةگة سالئپ، ئشكئ ئستةر بولئمئنة الئپ كةلئپ، قاماپ قويعانئن جةتكئزدئ. ةكةؤئن ميليسيا باستئعئنا ايتئپ، ذيلةرئنة بوساتقئزئپ جئبةرئپ، ئشكئ ئستةر باسقارماسئ ءذيئنئث استئنداعئ جةرتولةگة ءتذستئم.
وندا قئلمئسقا كذدئكتئ دةگةن ادامداردئ ؤاقئتشا قامايتئن كامةرالار ورنالاسقان. بارسام، استئندا جان تذرشئگةرلئك ايعاي-شؤ، ءار جةردةن جئلاعان داؤئستار شئعادئ. قاراسام، سول جةردة تذرعان ميليسيا قئزمةتكةرلةرئنئث بارلئعئ دةرلئك وزگة ةتنوس وكئلدةرئ، ارالارئندا ةكئ ءذش ايةل ازاماتتار دا بار، ولار قاماؤدا وتئرعان قازاق قئزدارئنئث كةيبئرةؤئنة قول جذمساپ، نةشة ءتذرلئ بالاعات سوزدةر ايتئپ، اكئرةث-اكئرةث ةتئپ ءجذر.
بئرةؤ زةمبئلدة جاتقان قازاقتئث ءبئر بالاسئن يتشة تةپكئلةپ جاتئر، بالانئث جانايقايئ سذيةكتةن وتةدئ. سول ارادا جاثاعئنئث جانئنا جةتئپ باردئم دا، كوستيؤمئنئث جاعاسئنئث ارتقئ جاعئنان وزئمة قاراي قاتتئ تارتئپ، جةردة جاتقان بالادان جذلئپ الدئم، ماعان بةجئرةية قارادئ. ءبئراق، ءارئ قاراي بالانئ ذرؤعا باتا المادئ. مةن سول جةردة تذرعان ميليسيا قئزمةتكةرلةرئنةن جاثاعئ بالانئ ذرئپ-سوققان ادامنئث اتئ-ءجونئن سذراپ ةدئم، ةشقايسئسئ اؤئزدارئن اشپاي، ءذن-تذنسئز مةنةن بذرئلئپ كةتتئ، سول ارادا قايدان كةلگةنئ بةلگئسئز، بئزدة تةرگةؤشئ بولئپ ئستةيتئن سةرگةي ناسئروأ دةگةن جئگئت كةزدةسة قالئپ، مةنئث قذلاعئما سئبئرلاپ: «بذل ئشكئ ئستةر باسقارماسئنئث وپةراتيأتئك ءبولئمئنئث قئزمةتكةرئ كولنوأ»، دةدئ. جوعارئعا كوتةرئلئپ، الماتئ قالاسئنئث ئشكئ ئستةر ءبولئمئنئث باستئعئ ةلةونسكييگة ءوز كوزئممةن كورگةن فاكتئلةردئ كولدةنةث تارتئپ، ونئث ئشئندة كولنوأ دةگةننئث ذستالعان جازئقسئز جاس قازاق جئگئتئن اياؤسئز سوققئعا جئعئپ جاتقانئن ايتا كةلئپ، زاثسئزدئققا تئيئم سالؤئن تالاپ ةتتئم. ول مةنئث كوزئمشة ءوزئنئث قول استئنداعئ ءبئر ادامئنا «تارتئپكة سالئثدار» دةپ تاپسئرما بةرئپ جاتتئ. ءوزئم بولسام جاثاعئ كورئنئستةردئ ذمئتا الماي، جذرةگئم قاعئپ، قاتتئ تولقئدئم. سول ةكئ ارادا ئشكئ ئستةر باسقارماسئنا رةسپؤبليكا پروكؤراتؤراسئنئث تةرگةؤ باسقارماسئنئث باستئعئ س.ذمبةتاليةأ كةلدئ. مةن وعان كورگةن-بئلگةن جاعدايدئ ايتقاننان كةيئن، ول جةرتولةگة ءتذسئپ، نة بولئپ جاتقانئن بئلةيئك دةدئ.
ءبئز ةكةؤمئز تذنگئ 12 مةن 1-لةر شاماسئندا ءذيدئث جةرتولةسئنة تذسسةك، باعاناعئ ايعاي-ذيعاي جوق، ميليسيا قئزمةتكةرلةرئ دة تئنئشتالعان سةكئلدئ. ءبئز كذزةتتة تذرعان ميليسيا قئزمةتكةرئنة كامةرالاردئ اشئپ، ءبئزدئ قامالعان ادامدارمةن جذزدةستئرؤئن سذرادئق. ءبئر كامةرانئ اشسا ئشئندة 20-30 قازاق قئز-كةلئنشةكتةرئ وتئر. كوبئنئث بةت اؤئزدارئ كونةكتةي بولئپ ءئسئپ كةتكةن، كةيبئرةؤلةرئنئث باستارئنا، نة بولماسا بةتتةرئنة قان جابئسئپ قالعان. «ءبئز پروكؤراتؤرا قئزمةتكةرلةرئمئز، قانداي ارئزدارئث بار، كئم سةندةردئ ذرعان، قانداي قئلمئس جاساعاندارئث ءذشئن قاماؤدا وتئرسئثدار؟» دةگةن سذراقتاردئ قويئپ ةدئك. باسئندا ةشقايسئسئ ءذن قاتپادئ. ءبئز سذراعئمئزدئ قايتالاپ، ميليسيا قئزمةتكةرلةرئ سةندةردئ ذردئ ما، قورئقپاي ايتئثدار دةگةن سوث، بئرةؤئ تذرئپ: «قئزدار! قئزدار! ءبئزدئث ادامدار كةلدئ، ايتئثدار جاسئرماي ميليسيانئث قالاي وزدةرئثدئ ذرعانئن»، دةدئ. سول ارادا كوپشئلئگئ ءوزدةرئنئث الاثدا كةزدةيسوق بولعاندارئن، كةيبئرةؤلةرئ تئپتةن ذيلةرئنة دذكةننةن كةلة جاتقان جةرلةرئنةن ذستاپ الئپ، ذرئپ-سوعئپ قاماؤعا العاندارئن بئزگة ءپاش ةتتئ. سول ءتذنئ قالاعا شئعؤ وتة قاؤئپتئ ةدئ، بئرئنشئدةن، كذندئزگئ الاساپئراندئ پايدالانئپ، تذنگئ جورئققا قئلمئسكةرلةر دة شئققان.
ةكئنشئدةن، ارماتؤرا، تاياق، تةمئرمةن قارؤلانعان وزگة ةتنوستار "جاساقشئلارئنا" تذندة كةزدةسكةن قازاق بالاسئنئث بارلئعئ ولار ءذشئن قئلمئسكةر رةتئندة كورئندئ.
ولار ءاي-شاي جوق كةزدةسكةن قازاقتئ ذستاپ الئپ، ذرئپ-سوعئپ، دةدةكتةتئپ قاماؤعا الئپ جاتقان كةز ةدئ. وسئنداي جاعدايدا، ؤاقئتشا قاماؤدا وتئرعان جئگئتتةر مةن قئز-كةلئنشةكتةردئ جذباتئپ، تاث اتقانشا شئداؤلارئن سذراپ، ال ةرتةمةنةن ولارمةن تةرگةؤ قئزمةتكةرلةرئ اينالئسئپ، كئنالارئ بولماسا بوساتئلاتئندارئن ايتتئ. ةرتةمةن مةن قالالئق پروكؤراتؤرانئث تةرگةؤشئلةرئنة ذستالعانداردان تذسئنئكتةمة العئزئپ، ولاردئث ةشقانداي دا كئنالارئ جوق ةكةنئنة كوزئم جةتكةن سوث، قاماؤدا وتئرعان قئز-كةلئنشةكتةردئ جانة 30-40 جاس جئگئتتئ قاماؤدان شئعارتقئزئپ جئبةردئم. سول كذنئ تذنگئ 3-4 شاماسئندا قالالئق ئشكئ ئستةر باسقارماسئنئث ورئنباسارئ س.سذلةيمةنوأتئث ماشينةسئمةن ذيگة قاراي كةلة جاتساق، كوشةدة جذرگةن بئرئثعاي وزگة ةتنوستان قذرالعان "درؤجيننيكسئماقتاردئ" كوردئك. بارلئعئنئث قولدارئندا ارماتؤرا، ذزئن-ذزئن تاياقتار، وزدةرئ توپ-توپ بولئپ ءبولئنئپ، كؤزوأئن اشئپ تاستاعان جذك كولئگئنئث ةكئ جاعئندا كةلة جاتئر. تذستةرئ سؤئق، ءبئزدئ كورئپ، "توقتاثدار!" دةپ بةلگئ بةردئ. سذلةيمةنوأتئث جذرگئزؤشئسئ ورئس جئگئتئ ةدئ، ول ماشينةدةن شئعئپ، جاعدايدئ تذسئندئرگةننةن كةيئن، بئزدةن كةشئرئم سذراپ، جذرة بةرئثدةر دةپ ئمدادئ. سويتسةك، ولار جولدارئندا كةزدةسكةندةردئ وثدئ-سولدئ جاپئرئپ، ذرئپ-سوعئپ، ماشينةگة تيةپ، ميليسيياعا الئپ كةلئپ، قاماپ جذرگةندةردئث ءبئر توبئ ةكةن. 17-سئنئث كةشئندة ذستالئپ قامالعاندار وتة كوپ بولعان، قالاداعئ بذكئل اؤداندئق ئشكئ ئستةر ءبولئمئنئث ؤاقئتشا قئلمئسكةرلةردئ قاماؤعا ارنالعان كامةرالارئنئث بارلئعئ ادامدارعا لئق تولئپ كةتكةن.
ةرتةثئندة ماعان قالانئث اؤداندئق پروكؤرورلارئ تةلةفون شالا باستادئ. ولاردئث ايتؤئنشا، قامالعانداردئ ءارئ قاراي ذستاؤعا ةشقانداي نةگئز جوق، ةگةر ولار قئلمئسقا كذدئكتئ دةگةن ادامدار بولسا، ولارعا تالاپقا ساي حاتتامالار تولتئرئلؤئ كةرةك، ءبئراق ونداي قاعازدار جوق دةيدئ. «ءبئز قالاي ئستةؤئمئز كةرةك، سةرئكحان جاقئپ ذلئ؟» دةيدئ. مةن ولارعا: «سةندةر مذقيات تةكسةرئثدةر، كئنالارئ دالةلدةنگةن بولسا، قاماثدار، بولماسا، بوساتؤ كةرةك»، دةدئم. ءتذس اؤا قالالئق ئشكئ ئستةر باسقارماسئنا رةسپؤبليكا پروكؤراتؤراسئنئث تةرگةؤ ءبولئمئنئث باستئعئ أ.أولتؤنوأ كةلة سالا ماعان ءتيئستئ: «سةن نةگة تةرگةؤشئلةرگة ذستالعانداردئ بوساتئثدار دةپ نذسقاؤ بةرةسئث، بذكئل تةرگةؤدئ مةن باسقارامئن، تةك مةن عانا مئزنيكوأكة بذل ءئس بويئنشا تئكةلةي باعئنامئن، ال سةنئث بذل ئسكة قاتئسؤعا ةشقانداي دا قاقئث جوق»، دةپ ماعان تارپا باس سالدئ. مةن وعان: «ماعان باسشئلاردئث ةشقايسئسئ دا بذل ئسكة ارالاسپا دةپ ايتقان جوق جانة دة ذستالعانداردئث شئندئعئندا دا ةشقانداي كئنالارئ جوق، سودان كةيئن مةن ولاردئ بوساتؤ تؤرالئ نذسقاؤ بةرگةنئم راس»، دةدئم. أ.أولتؤنوأ ماعان: «بذل ءئسئثئز ءذشئن مئزنيكوأتئث الدئندا جاؤاپ بةرةسئز»، دةدئ دة ءوزئ تةرگةؤشئلةر بوساتئپ ذلگةرة الماي قالعانداردئث ءبارئن 10 كذنگة قالالئق تةرگةؤ يزولياتورئنا قاماثدار دةپ نذسقاؤ بةردئ.
سول كذننئث كةشئندة مئزنيكوأ ماعان تةلةفونمةن: «سةن قاماؤداعئلاردئ بةكةر بوساتتئرئپ جئبةرگةنسئث، ةندئ بذل جذمئسقا ارالاسپا، ءبئز سةنئ ئشكئ ئستةر باسقارماسئنا باسقا ءئس بويئنشا جئبةرگةنبئز، سول ئسئثمةن شذعئلدانا بةر»، دةدئ دة تةلةفوندئ تاستاي سالدئ. 18-ئ كذنئ ماعان قالالئق پروكؤرور س.ي.شؤتكين تةلةفون شالئپ، موسكأادان وداقتئق پروكؤراتؤرادان باس پروكؤروردئث ورئنباسارئ و.أ.سوروكا كةلگةنئن، ونئث قالالئق جانة اؤداندئق پروكؤراتؤرالاردئث باسشئلارئمةن 19-ئ كذنئ كةزدةسؤ وتكئزگئسئ كةلةتئنئن حابارلادئ. ةرتةثئندة سوروكامةن كةزدةسؤ قازاق ك س ر پروكؤرورئنئث كابينةتئندة بولدئ. كابينةتتة سوروكا، ةلةمةسوأ، مئزنيكوأ، أولتؤنوأ، شؤتكين، الماتئ قالالئق اؤدان پروكؤرورلارئ، تاعئ باسقا ادامدار بار.
سوروكا "ءا" دةگةننةن اؤداندئق پروكؤرورلارعا ءتيئستئ: »بذزاقئلاردئث قانشاسئن قامادئثدار، نةگة بوساتاسئثدار، نةگة كئنالئلةردئ ئزدةمةيسئثدةر... سةندةردةي پروكؤرورلار بئزگة قاجةت ةمةس... «. اؤزئنان اق يت كئرئپ، كوك يت شئقتئ. پروكؤرورلارعا اؤئز اشتئرمادئ. رةسپؤبليكا پروكؤرورئ ةلةمةسوأتئث ءتذسئ تذتئگئپ، قاپ-قارا بولئپ كةتكةن. ءبئر ؤاقئتتا تةلةفون شئلدئرلاپ ةدئ، ةلةمةسوأتئث كومةكشئسئ جذگئرئپ بارئپ، تةلةفوننئث قذلاعئن كوتةرئپ: «عالئم باجئموأيچ، كرةملةأكا ءسئزدئ تةلةفونعا شاقئرادئ»، دةدئ. ةلةمةسوأ ورنئنان تذرئپ تةلةفونعا قاراي ذمتئلا بةرئپ ةدئ، سوروكا وعان جالت قاراپ، كوزئ ادئرايئپ: «وتئرئثئز» دةپ اقئرئپ قالدئ. ةلةمةسوأ ءذن-تذنسئز ورنئنا قايتا كةلئپ وتئرا كةتتئ. شئنئن ايتؤ كةرةك، سوروكانئث رةسپؤبليكا پروكؤرورئنا نةمقذرايدئ قاراپ، وعان قول استئندا قئزمةت ئستةپ جذرگةن ادامدارئنئث كوزئنشة اكئرةث-اكئرةث ةتكةنئ جانئما قاتتئ باتتئ. سوروكانئث وعان دةگةن سةنئمسئزدئگئ سويلةگةن سوزئنةن، ءئس-قيمئلدارئنان ءبئلئنئپ تذردئ. ونئث ذستئنة سوروكا نةگئزگئ نذسقاؤدئث بارلئعئن مئزنيكوأ ارقئلئ بةرئپ جاتتئ. ايتا كةتؤ كةرةك، جةلتوقسان وقيعاسئ بويئنشا قذرئلعان تةرگةؤ توبئنا نةگئزئنةن ورئس، ينگؤش، تاتار جانة باسقا ةتنوستاردئث وكئلدةرئ كئرگةن. قازاق تةرگةؤشئلةرئ ءبئردئ-ةكئلئ. سونئمةن، سوروكا اؤدان پروكؤرورلارئنا «بذلئكشئلةردئث» بارلئعئن ذستاپ قاماؤعا ةكئ كذن ؤاقئت بةردئ دة، بئزگة «بوسسئثدار» دةدئ.
ئشكئ ئستةر باسقارماسئنا كةلگةنئم سول ةدئ، دةرةؤ ماعان قالالئق پروكؤرور س.شؤتكين تةلةفون شالئپ: «سةرئكحان، جاثا سةن كةتكةننةن كةيئن سوروكا موسكأا اؤدانئنئث پروكؤرورئ بةرةزوأسكييدئ قئسپاققا الئپ: «سةن نةگة ذستالعانداردئ بوساتئپ جئبةردئث، الدة ساعان بئرةؤ سولاي ئستة دةپ نذسقاؤ بةردئ مة؟» دةسة، بةرةزوأسكيي وعان: «ذستالعانداردئ بوسات دةپ ماعان نذسقاؤ بةرگةن س.جاقئپوأ»، - دةپتئ. سول-اق ةكةن سوروكا: «جاقئپوأتئ تابئثدار، ول بذل ءئسئ ءذشئن جاؤاپ بةرؤئ كةرةك، مةنئث اتئما تذسئنئكتةمة جازسئن»، دةپتئ. مةن شؤتكينگة: «ستةپان يأانوأيچ، بئلاي كةلئسةيئك، ءسئز مةنئ تابا الماي وتئرسئز، مةنئ جذمئس بابئمةن سئرتقا شئعئپ كةتئپتئ دةثئز»، دةدئم. (ول ؤاقئتتا قازئرگئدةي قالتا تةلةفون جوق). بذل ويئم، كئشكةنة دة بولسا ؤاقئت وزدئرؤ ةدئ. ءوزئم بولسام، تذسئنئكتةمةنئ جازئپ دايئنداپ قويدئم، وندا ءوزئمنئث اؤدان پروكؤرورلارئنا، ةگةر دة ذستالعانداردئث كئناسئ جوق بولسا، بوساتئثدار دةپ ايتقانئم راس ةكةنئن مويئندادئم. ءبئرازدان كةيئن بةرةزوأسكيي ماعان تةلةفون شالئپ: «سةرئكحان جاقئپ ذلئ، كةشئرئثئز، مةنئ سوروكا دذرئس تذسئنگةن جوق، نةگئزئندة مةن وعان ءسئزدئث زاثعا سايكةس ارةكةت جاساؤ كةرةك دةپ ايتقانئثئزدئ جةتكئزگةنمئن»، دةپ ءوزئنئث مةنئث الدئمدا ةشقانداي دا كئناسئ جوق ةكةنئن دالةلدةؤگة تئرئستئ. «بولعان ءئس بولدئ، كذتةيئك»، دةدئم.
سول كذننةن باستاپ جةلتوقسان وقيعاسئ بويئنشا ادةيئلةپ قذرئلعان تةرگةؤ وپةراتيأتئك توبئ (ونئث ئشئندة ميليسيا، پروكؤراتؤرا، م ق ك قئزمةتكةرلةرئ بار) الاثدا بولدئ-اؤ دةگةن قازاق ازاماتتارئن توپئرلاتئپ ذستاپ، ذرئپ-سوعئپ، قاماؤعا الا باستادئ. سونئث ئشئندة ميليسيا، "درؤجننيكتةر" الاثدا اياماي سوعئپ، بةت-اؤزئ، تاعئ باسقا جةرلةرئ جاراقات العان قازاق جئگئتتةرئن شةتئنةن ذستاپ، سؤرةتكة ءتذسئرئپ، ودان كةيئن تذرمةگة توعئتتئ. سوروكا بولسا، ءبئر كذننةن كةيئن قازاق جاستارئن قايتا ذستاپ، تذرمةگة توعئتا باستاعاننان كةيئن كوثئلئ تئنئشتالدئ-اؤ دةيمئن، ماعان جذمئسئن ءارئ قاراي ئستةي بةرسئن دةپتئ. جاستاردئ ذستاؤ، قاماؤ، ولارعا ءئس جذرگئزئپ، جاؤاپ الؤ نةگئزئنةن وزگة ةتنوس وكئلدةرئنة جذكتةلدئ. ال ءبئراق ءئستئ سوتقا جئبةرةردة ايئپتاؤ قورئتئندئسئنا قازاق پروكؤرورلارعا قول قويعئزئپ، سوتتا ايئپتاؤشئ رةتئندة سويلةتكئزئپ، ءئستئ قازاق سوتتارئنا قاراتئپ، سوتتاتقئزدئ.
جانة دة جاؤاپقا تارتئلعاندارعا مئندةتتئ تذردة تةك قانا باس ةركئنةن ايئرؤ جازاسئن بةرگئزدئردئ. بذل وداق باسشئلارئنئث، كولبيننئث ةرتةثگئ كذندةرئن ويلاپ، تاپقان ساياسات-امالئ ةدئ. بئردةثة دةسة: «قازاقتئ سوتتاعان قازاق، ءبئزدئث بذعان قاتئسئمئز جوق»، دةپ ايتؤدئث سئلتاؤئ ةدئ. بذل اؤئزشا بةرئلگةن نذسقاؤدئ ورئنداماعان سوت مذشةسئ ءاپ-ساتتة-اق ءتيئستئ جازاسئن الدئ. مئسالئ، الماتئ قالالئق سوتئنئث مذشةسئ ك.جذنئسوأ ءبئر-ةكئ سوتقا تارتئلعان جاستئث ءئسئن قايتا تةرگةؤگة قايتارعانئ ءذشئن سول ارادا-اق وعان قوقان-لوققئ كورسةتئلئپ، ةشقانداي كئناسئ جوق ةكةنئن كورة تذرا تارتئپتئك جازاعا تارتئلدئ جانة دة ونئث ءئسئ پارتيا جينالئسئندا قارالدئ. الماتئ قالاسئنئث پروكؤرورئ شؤتكيندئ پروكؤراتؤرادا كوپ قازاق جذمئس ئستةيدئ دةگةن سئلتاؤمةن ورنئنان الئپ، قوستاناي وبلئسئ رؤدنئي قالاسئنئث پروكؤرورئ حليؤپكونئ تاعايئندادئ. بذكئل جاستارعا قارسئ قوزعالعان ئستةردئث ايئپتاؤ قورئتئندئسئنا قول قويؤدئ قالالئق پروكؤروردئث ءبئرئنشئ ورئنباسارئ قادئربةك زيمانوأقا مئندةتتةدئ.
قادةكةث ءوز جذمئسئنا ذقئپتئ زاثگةر ةدئ. ول جاستارعا تاعئلعان ايئپتاؤ قورئتئندئلارئنئث كوپشئلئگئمةن كةلئسپةي، جاؤاپقا تارتئلئپ جاتقان جاستاردئث كئنالارئ دالةلسئز ةكةنئن جوعارعئ جاققا ايتئپ-اق باقتئ. ءبئراق، ونئ تئثداعان ادام بولمادئ. ونئمةن قويماي، وعان جوعارعئ جاقتان ةگةر دة قول قويماساث، ورنئثنان الامئز، پارتيادان شئعارامئز دةگةن قوقان-لوققئلار كذننةن-كذنگة كوبةية ءتذستئ. كوپ ذزاماي قالالئق پارتيا كوميتةتئندة قذرئلعان اتتةستاتتاؤ كوميسسياسئ ق.زيمانوأتئ وتئرعان قئزمةتئنة لايئق ةمةس، ورنئنان بوساتؤ كةرةك دةگةن قورئتئندئ جاسادئ. بذل قورلئق ق.زيمانوأتئث جذرةگئن اؤئرتتئ.
ءبئر كذنئ تذسكة جاقئن، جذمئستا وتئرعاندا قادةكةثنئث دةنساؤلئعئ كذرت تومةندةپ، جذرةگئ ذستاپ، جةدةل جاردةم كةلئپ، دةرةؤ رةانيماسياعا الئپ كةتتئ. ءبئراق، دارئگةرلةر وعان كومةك بةرة الماي، قايران ازامات بذل دذنيةدةن ءوتئپ كةتتئ... جةلتوقساننئث زاردابئنان قانشا قازاق جاپا شةكتئ، قانشا ادامعا قايعئ اكةلدئ... دالةلسئز سوتتالعانداردئ، قاماؤدا زاثسئز وتئرعانداردئ ايتپاعاندا، قانشا قازاقتئ جذمئستان شئعاردئ، پارتيا قاتارئنان الدئ، سوگئس جاريالادئ، جاستاردئ ينستيتؤتتان قؤدئ. جاتقان ءبئر قاسئرةت... ايتا كةتؤ كةرةك، قذقئق قورعاؤ ورگاندارئندا كةشة بئرگة جذمئس ئستةپ جذرگةن وزگة ةتنوس وكئلدةرئنئث بئزگة دةگةن كوزقاراستارئ ءبئر كذندة وزگةرئپ شئعا كةلدئ. قئلمئستئق ئسكة تارتئلئپ جاتقان ادامداردئث كئناسئنة شذبا، نة بولماسا كذدئك ايتقان ادام سول ساتتة «حالئق جاؤئ» بولا قالاتئن. وسئعان بايلانئستئ تاعئ ءبئر جاعدايدئ ايتا كةتةيئن. ذمئتپاسام، جةلتوقساننئث 18-ئ كذنئ بولؤ كةرةك، قازاقتئث ةكئ جئگئتئ الماتئ ئشكئ ئستةر باسقارماسئنا 40-50-لةر شاماسئنداعئ ةثگةزةردةي ءبئر وزگة ةتنوس وكئلئن ذستاپ الئپ كةلئپ، ماعان: «سةرئكحان جاقئپ ذلئ، ءبئز قالالئق ئشكئ ئستةر باسقارماسئندا وپةراتيأتئك بولئمدة قئزمةت ئستةيمئز. جاثا اةروأوكزالدئث جانئنان ءوتئپ بارا جاتساق، مئنا جئگئت جاي ءوز بةتئمةن كةتئپ بارا جاتقان ءبئر جاس قازاق بالاسئن قؤئپ جةتئپ، تاياقتئث استئنا الئپ جاتقان جةرئنةن ءبئز اراشاعا ءتذسئپ ةدئك، كؤالئگئمئزدئ كورسةتكةنئمئزگة قاراماي ءبئزدئ دة ءبئر-بئر رةتتةن سوعئپ جئبةردئ. سودان كةيئن ةكةؤلةپ قولئن قايئرئپ، وسئندا الئپ كةلدئك، ءبئزدئث ويئمئزشا، بذعان قئلمئستئق ءئس قوزعاؤ كةرةك»، دةدئ.
سول ؤاقئتتا، اثگئمةنئث باسئندا كورسةتكةن قئلمئستئق ءئس بويئنشا مةنئث قول استئمدا 30 شاقتئ تةرگةؤشئ ئستةپ ءجذر ةدئ. سونئث بئرةؤئ مةيرام جانعذتدينوأ دةگةن ازامات ةدئ (ةستؤئمشة، اقمولا وبلئستئق سوتئنئث ورئنباسارئ بولئپ ئستةيتئن بولؤ كةرةك). ونئ شاقئرئپ الئپ، جاثاعئ وقيعانئث انئق-قانئعئنا جةتؤ ءذشئن ذستالعاننان، جابئرلةنؤشئدةن جانة ونئ ذستاعان ميليسيونةرلةردةن تذسئنئكتةمة ال دةدئم. ءبئرازدان كةيئن مةيرام ماعان كةلئپ ذستالعاننئث تذسئنئكتةمةسئن بةردئ. وقئسام، جاثاعئ اعئنان جارئلئپتئ: زاؤئت جذمئسشئلارئ باسشئلارئنئث ايتؤئمةن قازاقتاردئ ساباؤ ءذشئن ارماتؤرادان، اعاشتان ادةيئلةپ قارؤ جاساعاندارئن، قازاق بالاسئن ةشقانداي دا سةبةپسئز، جايدان-جاي ذرعانئن ايتئپتئ. شاقئرتئپ سويلةسسةم، ايتقاندارئنئث بارلئعئن ماقذلداپ وتئر. مةن دةرةؤ قولئنا قاعاز بةن قالام بةرئپ: «ءوزئث جازباشا جازئپ بةر»، دةدئم. ول ةشقانداي دا قارسئلئقسئز بولعان جاعدايدئ تولئعئنان جازئپ بةردئ. سول ارادا مةن سوأةت اؤدانئنئث پروكؤرورئنا جولداما حات دايئنداپ، وندا جاثاعئنئث ذستئنةن قئلمئستئق ءئس قوزعاؤ كةرةك ةكةنئن كورسةتئپ، ونئ جانة دة سول جاعداي بويئنشا جينالعان بار ماتةريالدئ ميليسيا قئزمةتكةرلةرئ ارقئلئ بةرئپ جئبةردئم. ءبئر كذن وتپةي م ق ك-دةن ءبئر جئگئت اتئ-ءجونئ ةستة قالماپتئ) ماعان جةتئپ كةلئپ: "ءسئز نةگة قاراپايئم جذمئسشئنئ ذستاپ، ذستئنةن ءئس قوزعاسئن دةگةنسئز، ءسئزدئ بذلاي ئستةيدئ دةپ كذتپةپ ةدئك»، - دةدئ.
مةنئث بولعان جاعدايدئ تاپتئشتةپ ايتقانئما قذلاق تا اسقان جوق. "كورةرمئز"، دةپ كئجئنئپ شئعئپ كةتتئ. بئرنةشة كذن وتكةننةن كةيئن ماعان جذمئسشئنئ ذستاعان ةكئ قازاق ميليسيونةرئ كةلئپ، م ق ك-نئث ادامدارئ ذستالعاندئ ةمةس، قايتا وعان «قوقان-لوققئ كورسةتكةن» سةندةردئ جذمئستارئثنان شئعارتقئزامئز، درؤجيننيكتئ ذرعانسئثدار دةپ قورقئتئپ جاتئر، نة ئستةيمئز دةدئ. مةن ولارعا ونئث ءوز قولئمةن جازباشا جازعان جاؤابئ بار عوي دةسةم، م ق ك قئزمةتكةرلةرئ وعان باسقاشا قايتادان جازعئزئپ، «مةنئ ميليسيا قئزمةتكةرلةرئ ذرئپ-سوققاننان كةيئن سولاي جازعانمئن» دةپ ءبئرئنشئ بةرگةن جاؤابئن وزگةرتئپ جئبةرگةن دةدئ. مةن ولارعا: «سةندةر قورئقپاي، شئندئقتئ اياعئنا دةيئن ايتئثدار، جذمئستان شئعارادئ-اؤ دةگةن ناقتئ قاؤئپ بولسا، ماعان بئلدئرئثدةر، مةن باستئقتارئثا ايتامئن»، دةدئم. دةرةؤ بذل ءئستئث جاعدايئن سول كةزدةگئ سوأةت اؤدانئنئث پروكؤرورئ ج.ئسقاقوأتان سذراعاندا، ذستالعاننئث ءئسئن ةكئنشئ كذنئ-اق م ق ك مةن مئزنيكوأ باسقارعان تةرگةؤ توبئنئث مذشةلةرئ ءوزئمئز تةرگةيمئز دةپ الئپ كةتكةنئن ايتتئ. ميليسييا جئگئتتةر بولسا قايتئپ ماعان كةلمةدئ، سوعان قاراعاندا، ولار وزدةرئنئث جذمئستارئندا قالعاندارئنا ريزا بولؤلارئ كةرةك، ال الگئ سوتقار بولسا، ةشقانداي دا جاؤاپقا تارتئلماي، بوساتئلئپ جئبةرئلگةن سياقتئ. كةيئن جةلتوقسان وقيعاسئ بويئنشا قذرئلعان جذمئس توبئندا ءجذرئپ سول ماتةريالداردئ ئزدةپ، پروكؤراتؤرادان تابا المادئم، ءئز-تذسسئز جوعالئپ كةتكةن. م ق ك قذرتئپ جئبةرگةن بولؤ كةرةك.
1986 جئلدئث جةلتوقسانئ مةن 1987 جئلدئث باسئ جةلتوقسان وقيعاسئنا قاتئستئ دةگةن ادامداردئ مئزنيكوأ باستاعان تةرگةؤ-وپةراتيأتئك توبئ ماسكةؤدئث باقئلاؤئمةن «قازانشئنئث ةركئ بار، قايدان قذلاق شئعارسا» دةپ ءار تذرلئ سئلتاؤمةن قئلمئستئق جاؤاپكةرشئلئكتةن باستاپ باسقا دا جازالارعا تارتؤمةن بولدئ. ولارعا جوعارعئ جاقتان «ءاي دةيتئن اجة، قوي دةيتئن قوجا» بولمادئ. بذل تؤرالئ انئق سيفرلار جةلتوقسان وقيعاسئ بويئنشا قذرئلعان كوميسسيانئث قورئتئندئسئندا جازئلعان. ونئ تاپتئشتةپ قايتالاپ جاتؤدئث رةتئ جوق دةپ ويلايمئن. 1989 جئلدئث قاراشا ايئنئث سوثئ بولاتئن. ماعان رةسپؤبليكا پروكؤرورئ عالئم ةلةمةسوأ تةلةفون شالئپ، ءدال قازئر كةلئپ كةتؤئمدئ بذيئردئ. كةلگةن بةتتة ول مةنئث جةلتوقسان وقيعاسئ بويئنشا قذرئلعان كوميسسياسئنئث جذمئس توبئنا بارؤ كةرةك ةكةنئمدئ ايتئپ، قولئما بذكتةلگةن بئرنةشة بةت قاعازدئ ذستاتتئ دا: «مئنا قاعاز ماسكةؤدةن كةلگةن وداقتئث باس پروكؤراتؤراسئنئث قئزمةتكةرئ سترةلنيكوأتئث جةلتوقسان وقيعاسئ بويئنشا جازعان انئقتاماسئ، مذقيات وقئپ شئق، تةرگةؤ قورئتئندئسئن جازعاندا وسئ انئقتامانئث شةثبةرئنةن شئقپاؤعا تئرئس»، دةدئ. سئرتقا شئققاننان كةيئن قاعازدئ اشئپ وقئسام، جاثاعئ سترةلنيكوأتئث جازعان انئقتاماسئ باسئنان اياعئنا دةيئن شئپ-شئلعي وتئرئك. ونئث جازؤئنشا، ورتالئق الاثدا بولعانداردئث بارلئعئ دةرلئك بذزاقئلار، ناشاقورلار جانة ماسكذنةمدةر. انئقتامانئث اياق جاعئندا قذقئق قورعاؤ ورگاندارئنئث جئبةرگةن ءبئردئ-ةكئلئ كةمشئلئكتةرئ كورسةتئلئپ، ءبئراق نةگئزئنةن ولاردئث كئناسئ جوق ةكةنئ ايتئلعان. «كورگةن كوزئمة سةنةمئن بة، سةنئث ايتقان سوزئثة سةنةمئن بة» دةمةكشئ، سترةلنيكوأتئث قاعازئ زئعئردانئمدئ قايناتئپ، اشؤئمدئ كةلتئردئ. مةن ءذشئن، ماقتانعاندئق ةمةس، «بال تامعان وتئرئكتةن، قان تامعان شئندئق ارتئق» ةدئ. الدئن الا ايتا كةتةيئن، سول شئندئققا جةتةمئن دةپ جذرگةندة جوعارعئ جاقتاعئ باسشئلاردئث كةيبئرةؤلةرئ ماعان سةنئمسئزدئكپةن قاراپ، رةتئ كةلگةن جاعدايدا جذمئس بابئمةن كةمسئتؤگة تئرئستئ. سونئمةن، ماعان تةرگةؤشئلةردةن قذرئلعان جذمئس توبئن باسقارؤ تاپسئرئلدئ.
مةن دةرةؤ الماتئ قالاسئ مةن رةسپؤبليكا پروكؤراتؤراسئندا ئستةيتئن، سونئمةن بئرگة، تةرگةؤدئ عانا جاقسئ ءبئلئپ قويماي، ةل نامئسئ ءذشئن كذرةسؤدة تاباندئلئق تانئتا الادئ-اؤ دةگةن بئرنةشة جئگئتتئث ءتئزئمئن جاساپ، كوميسسيا توراعاسئنئث اتئنان رةسپؤبليكا پروكؤرورئ ةلةمةسوأكة سذراؤ حات جولداتتئم. نةگة ةكةنئن بئلمةيمئن، ةكئ ادامنان باسقاسئن ءارتذرلئ سئلتاؤمةن جذمئس توبئنا قوسپاي، قالعاندارئنئث ورنئنا جذمئسقا سئلبئر قئزمةتكةرلةردئ جئبةرئپتئ. جذمئس توبئ ةكئ ءذش-ايدئث ئشئندة 2 مئثنان استام ادامنئث زاثسئز ذستالئپ، قئلمئسقا كذدئكتئ دةگةن ادامداردئث ؤاقئتشا ذستايتئن كامةرالارعا جابئلعانئن، ال 97 ادامنئث پروكؤروردئث سانكسياسئنسئز تذرمةدةن ءبئر-اق شئعئپ، ءبئر كذننةن ون كذنگة دةيئن قاماؤدا بولعاندارئن انئقتادئ. 100 دةن ارتئق ادام اكئمگةرشئلئك جاؤاپقا تارتئلئپ، ونئث 40 شاقتئسئ 10 كذننةن 15 كذنگة دةيئن تذتقئندا ذستالعان. سول ذستالعان ادامداردئث 1861 ئ جةلتوقساننئث 17 سئ كذنئ ورتالئق الاثعا بارماعان، بئلاي ايتقاندا، جةلتوقسان وقيعاسئنا ةشقانداي دا قاتئستارئ بولماعان. مئسالئ، تةمئروأ، جيةنقذلوأ، تذرلئباةأ، سةيئسوأ دةگةن جاستاردئ 18 ئ كذنئ ساعات كذندئزگئ ءذشتئث شاماسئندا گوگول كوشةسئ مةن كوممؤنيستئك داثعئلئنئث قيئلئسئندا ورنالاسقان "قاراگوز" كافةسئندة تذشپارا جةپ وتئرعان جةرلةرئنةن وزگة ةتنوس وكئلدةرئنةن قذرالعان "درؤجيننيكتةر" ذرئپ-سوعئپ، سوأةت اؤدانئنئث ميليسيا بولئمئنة اپارئپ قاماپ قويعان. سول كذنئ تاثةرتةثگئ ساعات 10-نئث كةزئندة فؤرمانوأ پةن ساتباةأ كوشةلةرئنئث قيئلئسئنان ءوتئپ بارا جاتقان زةينةتكةر ك.قامبارباةأانئ ميليسيا قئزمةتكةرلةرئ تاياقتئث استئنا الئپ، تةپكئلةپ، قابئرعاسئن سئندئرئپ، باسئنا اؤئر جاراقات كةلتئرگةن. كوكشةتاؤ وبلئسئنان الماتئعا قئزئنا قوناققا كةلگةن ز.قاسيمانوأ دةگةن ازاماتتئ كؤرسانتتار ذرئپ-سوعئپ قولئن سئندئرعان، باسئن جارعان جانة اقشاسئن، قذجاتتارئن تارتئپ العان. ال كامةلةتكة تولماعان جةتئ بالاسئ بار 44 جاستاعئ 3 تاكسوپاركتئث جذرگئزؤشئسئ ةرمةكباةأ دةگةن ازاماتتئ جةلتوقساننئث 18-ئ كذنئ تاثعئ 5-تة، جذمئسقا بارا جاتقان جةرئندة مير-أينوگرادوأ كوشةلةرئنئث قيئلئسئندا ةكئ ادام ذستاپ الئپ، قالالئق ئشكئ ئستةر بولئمئنة الئپ كةلئپ، 8 كذن بويئ پروكؤروردئث سانكسيياسئنسئز قالالئق تذرمةدة قاماؤدا ذستاعان.
توباعابئلوأ، ابئشةأ، جانداؤلةتوأ، جذماجانوأ، تولةباةأ، تاعئ باسقا جاستاردئ الاثدا بولدئثدار دةپ كئنالاپ، جةلتوقساننئث 18-ئ كذنئ كةشكة جاقئن ميليسيا، "درؤجيننيكتةر" اأتوبؤسقا كذشپةن وتئرعئزئپ، كامةنكا كةنتئنةن ءارئ، قالانئث سئرتئنا اپارئپ، ذرئپ-سوعئپ، قاقاعان قاتتئ ايازدا سول جةرگة تاستاپ كةتكةن. اؤئل شارؤاشئلئعئ ينستيتؤتئنئث ستؤدةنتتةرئ اتاحانوأ، بةيسةؤوأ، اراپوأتاردئ جاتاقحانادا جذرگةن جةرلةرئندة سولداتتار سوققئعا جئعئپ، ولار اؤئر جاراقاتپةن اؤرؤحاناعا تذسكةن. مذنداي فاكتئلةر وتة كوپ انئقتالدئ. وسئ فاكتئلةردئث ءبئرازئ جةلتوقسان وقيعاسئ بويئنشا جازئلعان قورئتئندئ قاعازعا كئردئ. جذمئس توبئ جةلتوقسان وقيعاسئن زةرتتةؤ كةزئندة ءمان-جايدئ تولئعئمةن انئقتاؤ نيةتئمةن الاثدا بولعان ادامداردئ كوميسسياعا جذز-جذزدةپ شاقئردئ. امال قانشا، «جئلان شاققان الا جئپتةن قورقادئ» دةمةكشئ، سول ؤاقئتتئث وزئندة كوپشئلئگئ شئندئقتئ ايتؤدان قورقئپ، "بئلمةيمئن"، «ذمئتئپ قالئپپئن»، «وزئم جارالانعان ةدئم...» دةگةن نةشة ءتذرلئ سئلتاؤلار ايتئپ، بئزدةن كةتكةنشة اسئعئپ، جاردةم بةرؤدةن ات-توندارئن الا قاشتئ. جةلتوقسان وقيعاسئن تةكسةرؤ بارئسئندا ماعان قالالئق سوتتئث مذشةلةرئنة قازاق ك س ر ادئلةت مينيسترئنئث ءبئرئنشئ ورئنباسارئ تةتةركيننئث جاعئنان قاتتئ قئسئم كورسةتئلگةنئ ءمالئم بولدئ. سول ارادا ءبئراز قالالئق سوتتئث مذشةلةرئمةن كةزدةسئپ سويلةسكةننةن كةيئن، ولاردئث 5-6 ؤئ ماعان ءوز قولدارئمةن جازباشا تذردة سول فاكتئلةردئ راستاپ، تةتةركين جاعئنان جاؤاپقا تارتئلعانداردئ تةك قانا ةركئنةن ايئرؤ جازاسئنا كةسؤلةرئن تالاپ ةتكةنئ، سوتتارعا قوقان-لوققئ كورسةتكةنئ ايتئلدئ.
ال وسئ تالاپتئ ورئنداماعان قالالئق سوتتئث مذشةسئ ك.جذنئسوأ جازاعا تارتئلعانئن مةن جوعارئدا ايتتئم. 1990 جئلئ ناؤرئز ايئندا مةن قازاق ك س ر جوعارعئ كةثةسئنئث دةپؤتاتئ بولئپ سايلاندئم. ءبئراق، جةلتوقسان وقيعاسئ بويئنشا قذرئلعان جذمئسشئ تةرگةؤ توبئنان كةتكةن جوق ةدئم. سونئمةن، قانشا كةدةرگئمةن جذمئس ئستةگةن جذمئس توبئ جانة كوميسسيا مذشةلةرئ ءوز تذجئرئمدارئ مةن ذسئنئستارئنءازئرلةپ ءبئتئپ، ءوزئنئث تاريحي مئندةتئن ورئنداپ شئقتئ. 1990 جئلدئث قاراشا ايئندا باسپاسوزدة جةلتوقسان وقيعاسئن تةكسةرؤ كوميسسياسئنئث قورئتئندئ ماتةريالئ جارئق كوردئ. سونئث نةگئزئندة قازاق ك س ر جوعارعئ كةثةسئنئث ءتورالقاسئ ارنايئ قاؤلئ قابئلداپ، ول بذقارالئق اقپارات قذرالدارئندا جاريالاندئ. قالاي دةگةنمةن، رةسپؤبليكامئزدا ةث العاش دةموكراتيالئق جولمةن سايلانعان بذل دةپؤتاتتار توبئ كوپتةگةن زاثدار شئعارئپ، ةلئمئزدئث ءان ذرانئن، ةلتاثباسئن، كوك بايراعئن قابئلداپ بةكئتتئ جانة دة 1986 جئلعئ جةلتوقسان وقيعاسئنا تذپكئلئكتئ باعا بةردئ. ول پارلامةنت وسئناؤ ولشةؤسئز ةثبةگئمةن تاريحتا قالماق. ءسوزئمنئث سوثئندا ايتايئن دةگةنئم، كةيئنگئ ؤاقئتتا: «جاؤ جوقتا باتئر كوپ، داؤ جوقتا اقئل كوپ» دةمةكشئ، بذقارالئق اقپارات قذرالدارئنا ءبئر بةلگئسئز ادامدار شئعئپ ءجذر، ولاردئث ايتؤئنشا، ءبارئن شةشكةن سولار سياقتئ. ال قازئر بولعان وقيعانئ ايتؤ جةثئل، ال ول ؤاقئتتا شئندئقتئ ايتئپ قانا قويماي، جةلتوقسان وقيعاسئن تذپكئلئكتئ زةرتتةؤگة بةلسةندئ ارالاسؤ قيئننئث قيئنئ ةدئ.
ءيا، سودان بةرئ 23 جئل ءوتئپتئ...
سةرئكحان جاقئپ ذلئ
كوك تؤئم قولئمدا
حالئق قاهارمانئ قايرات رئسقذلبةكتئث رؤحئنا
دذكةن ءماسئمحان ذلئ، اقئن.
كوك ءتذس - مةنئث ءتاثئرئم مةن كةثدئگئم،
ورنةك - مةنئث تئنئشتئعئم، ةلدئگئم.
ال التئن كذن - مةنئث تؤعان قذدايئم،
اتا قئران - سةرئلئگئم، ةرلئگئم.
كوك تؤ باردا اقئنداردئث مةن دذرئ!
ويحوي، مةنئث ارمان تؤئم - ارداعئم،
سةنئ ارمانداپ مةن ءذش عاسئر زارلادئم.
بئلسة ةگةر جةر بةتئندة ءبئر حالئق،
مةن بئلةمئن ازاتتئقتئث سالماعئن.
ارمان ةمةس مةنئث وزگة ارمانئم.
كوك تؤ باردا مةن ةشكئمنةن كةندة ةمةن،
باقئت، بايلئق، جةتئپ جاتئر شةن دةگةن...
مةن اؤئرسام، وتكةندئ ويلاپ اؤئرئپ،
سوسئن كةلئپ كوك تؤئممةن ةمدةلةم.
ءبئز باقئتتئ ولشةمةيئك تةثگةمةن!
و، كوك جالاؤ، جةلبئرةي بةر، جةلبئرة،
(مئنا جذرتقا كةرةك ةكةن ةندئ نة؟!)
قاسيةتتئ كوك بايراعئم بارئندا،
الشاث باسئپ شئعام دةسةم، ءتور مئنة،
وزا شاؤئپ شئعام دةسةم، ءور، مئنة!
قاسيةتتئ كوك بايراعئم - ار تؤئم،
شابئتئمدئ شارئقتاتتئ شالقؤئث.
ةثكةيتپةيمئن، كئرلةتپةيمئن مةن سةنئ،
جاراتقاننئث زورعا بةرگةن تارتؤئ -
ءسوزسئز مةنئث ساعان ءبارئن سارقؤئم!
(«ةگةمةن قازاقستان». جةلتوقساننئث 16 سئ).