قوجانوأ سذلتانبةك قوجان ذلئ

انوأ سذلتانبةك قوجان ذلئ (1894-1938) - مةملةكةت جانة قوعام قايراتكةرئ، عالئم، پؤبليسيست
None
None

وثتذستئك قازاقستان وبلئسئنئث سوزاق اؤدانئندا تؤعان.  تاشكةنت مذعالئمدةر سةميناريياسئن، ماسكةؤدة بذكئل وداقتئق كوممؤنيستئك (بولشةأيكتةر) پارتيياسئ ورتالئق كوميتةتئ ماركسيزم-لةنينيزم كؤرسئن بئتئرگةن. ساياسي قئزمةتئن تاشكةنت قالاسئندا سةمينارييا وقؤشئلارئنان قذرالعان «كةثةس» اتتئ استئرتئن جاستار ذيئمئن قذرؤدان باستادئ. 1917 جئلئ كوكتةمدة تاشكةنتتة مذستافا شوقاي، ق.قوجئقوأ، ق.بولعانباةأ، س.اقاةأپةن بئرگة «بئرلئك تؤئ» گازةتئن شئعاردئ. تذركئستان (قوقان) اأتونوميياسئنا قولداپ، ونئ كةثةس وكئمةتئنئث اسكةر كذشئمةن قذلاتؤئن جةرگئلئكتئ حالئقتئث ءوزئن-وزئ بيلةؤ قذقئعئن اياق استئ ةتؤشئلئك دةپ باعالادئ.

ولكةدة كةثةستئك بيلئك تذسئندا ورئن العان اشارشئلئققا قارسئ كذرةستة بةلسةندئلئك تانئتتئ. اشتئقپةن كذرةسةتئن ورتالئق كوميسسييانئث مذشةسئ رةتئندة 1918 جئلئ قاراشادان باستاپ تذركئستان، سوزاق، جاثاقورعان، قئزئلقذم، شيةلئ وثئرلةرئندة اشئققان ادامداردئ تاماقتاندئراتئن ارنايئ ورئندار اشؤدئ ذيئمداستئردئ. 1919-1920 جئلدارئ سئردارييا ؤةزدئك رةأوليؤسييالئق كوميتةتئ ءتوراعاسئنئث ورئنباسارئ، تذركئستان ؤةزدئك-قالالئق اتقارؤ كوميتةتئنئث، سئردارييا وبلئستئق رةأوليؤسييالئق كوميتةتتئث ءتوراعاسئ بولدئ. 1920 جئلدئث سوثئنا قاراي تذركئستان رةسپؤبليكالئق ئشكئ ئستةر حالئق كوميسسارئ، 1921 جئلئ قازاندا حالئق اعارتؤ حالئق كوميسسارئ بولئپ تاعايئندالدئ. ول وسئ قئزمةتتةردئ اتقارؤ بارئسئندا بذكئل رةسةيلئك ورتالئق اتقارؤ كوميتةتئ مةن رك ف س ر حالئق كوميسسارلار كةثةسئنئث تذركئستان ءئسئ بويئنشا قذرعان كوميسسيياسئ - تذرئك كوميسسييانئث رةسةيدة ئسكة اسئرئلئپ جاتقان كوممؤنيستئك شارالاردئ تذركئستان ومئرئنة كذشتةپ ةنگئزؤگة، تاپتئق كذرةستئ شيةلةنئستئرة تذسؤگة، سويتئپ ذلتتئق ماسةلةنئ كةيئنگة ئعئستئرئپ تاستاؤعا باعئتتالعان ارةكةتئنة قارسئ تذردئ.

 وقؤ-اعارتؤ سالاسئندا ءبئلئم بةرؤدئ جةرگئلئكتئ حالئقتار تئلئندة جذرگئزؤ ماسةلةسئن كوتةرئپ، ونئ جذزةگة اسئرؤدئ تالاپ ةتتئ. ماسكةؤ، پةتروگراد سةكئلدئ ءئرئ قالالاردا جوعارئ وقؤ ورئندارئندا ءبئلئم الئپ جاتقان تذركئستاندئق جاستارعا ماتةريالدئق كومةك كورسةتؤدة ءبئرقاتار ءئس-شارالاردئ جذزةگة اسئردئ. تذركئستاندا باسپاءسوزدئث جانة ذلتتئق تةاتردئث وركةندةؤئنة ةلةؤلئ ذلةس قوستئ. «اق جول» گازةتئن شئعارؤدئ ذيئمداستئرئپ، ونئث العاشقئ رةداكتورئ بولدئ. 1922 جئلئ تذركئستان رةسپؤبليكالئق جةر شارؤاشئلئعئ حالئق كوميسسارئ بولئپ تاعايئندالئسئمةن، اؤئل شارؤاشئلئعئنئث احؤالئنا ةرةكشة كوثئل ءبولئپ، ولكةدةگئ جةر-سؤ رةفورماسئنا تةك تاپتئق قانا ةمةس، سونئمةن بئرگة ذلتتئق سيپات بةرؤ باعئتئن دا ذستاندئ. 1922-1924 جئلدارئ تذركئستان كوممؤنيستئك پارتيياسئ ورتالئق كوميتةتئنئث حاتشئسئ، اتقارؤ كوميتةتئ ءتوراعاسئنئث ورئنباسارئ، رك(ب)پ وك ورتا ازييا بيؤروسئنئث مذشةسئ بولدئ.

1924 جئلئ قوجانوأ مةملةكةتتئك قايراتكةر رةتئندة ورتا ازيياداعئ ذلتتئق-اؤماقتئق مةجةلةؤ كةزئندة ايرئقشا تانئلدئ. ءئي.ستالين ونئ «ورتا ازييانئث شئثعئس حانئ» دةسة، أ.لةنين «وتة قئزؤ قاندئ قئرعئز» دةپ باعالادئ. 1924 جئلئ قاراشادا رك(ب)پ قازاق وبكومئنئث، 1925 جئلدئث اقپانئنان - قازاق ولكةكومئنئث ةكئنشئ حاتشئسئ قئزمةتئنة جئبةرئلدئ. قوجانوأتئث تئكةلةي ذسئنئسئمةن كةثةستةردئث سيةزئ قازاق حالقئ تاريحي اتاؤئن (پاتشالئق تذسئنان بذرمالانئپ قالئپتاسقان «كيرگيز» دةگةن اتتئ ءتول اتاؤئنا - «قازاققا» تذزةتئپ) قايتارئپ، قازاق ك س ر-نئث استاناسئن ورئنبوردان قئزئلورداعا كوشئردئ. 1925 جئلئ قاراشادا بذكئل وداقتئق كوممؤنيستئك (بولشةأيكتةر) پارتيياسئ ورتالئق كوميتةتئنة شاقئرئلئپ، ذلت رةسپؤبليكالارئ بويئنشا جاؤاپتئ نذسقاؤشئ لاؤازئمئمةن كاأكازعا، 1928 جئلئ تاشكةنتكة، ورتا ازييا بيؤروسئنا قئزمةتكة جئبةرئلدئ. مذندا ول ذگئت-ناسيحات ءبولئمئ مةثگةرؤشئسئنئث ورئنباسارئ، حاتشئ بولدئ.

ول بذكئل وداقتئق اؤئل شارؤاشئلئعئ عئلئم اكادةميياسئنئث (أاسحنيل) تاشكةنت بولئمشةسئن ذيئمداستئردئ. 1929 جئلئ ورتا ازييا ماقتا-يرريگاسييالئق پوليتةحنيكا ءئينستيتؤتئن (ساحيپي) قذرئپ، العاشقئ ديرةكتورئ بولدئ، سونئمةن قاتار 1929-1931 جئلدارئ ورتا ازييا ماقتا كوميتةتئنئث ديرةكتورئ قئزمةتئن اتقاردئ. 1931-1932 جئلدارئ بذكئلوداقتئق كوممؤنيستئك (بولشةأيكتةر) پارتيياسئ ورتالئق كوميتةتئنئث اپپاراتئندا ئستةدئ. مةملةكةت قايراتكةرئ نةگئزگئ مئندةتتةرئن قوعامدئق، عئلئمي-شئعارماشئلئق جذمئستارمةن دة ذشتاستئرئپ وتئردئ. 1924 جئلئ مةكتةپكة ارنالعان «ةسةپتانؤ قذرالئ» اتتئ وقؤلئعئ، 1928 جئلئ «تذركئستاننئث كةثةستئك اأتونوميياسئنئث ون جئلدئعئنا» اتتئ ورئس تئلئندةگئ زةرتتةؤئ جةكة كئتاپ بولئپ شئقتئ.

1923 جئلئ رك(ب)پ وك ذلت قئزمةتكةرلةرئمةن وتكئزگةن تورتئنشئ كةثةسئندة، 1926 جئلئ رك ف س ر ح ك ك توراعاسئنئث ورئنباسارئ ت.رئسقذلوأتئث باسقارؤئمةن وتكةن جةكة كةثةستة سويلةگةن سوزدةرئندة، سونداي-اق 1927 جئلئ ءئي.ستالينگة جازعان ةكئ حاتئندا قوجانوأتئث ساياسي كوزقاراستارئ مةيلئنشة ايقئن تذجئرئمدالعان. ول 1937 جئلئ 16 شئلدةدة تاشكةنتتة تذتقئندالئپ، ساياسي قؤعئن-سذرگئن قذربانئ بولدئ. 1957 جئلئ اقتالدئ.

الماتئ، شئمكةنت قالالارئنداعئ كوشةلةرگة قوجانوأتئث ةسئمئ بةرئلگةن. تذركئستاندا ةسكةرتكئش قويئلعان.

دةرةككوزئ:

قازاقستان ذلتتئق ةنسيكلوپةديياسئ، 6 توم

سوڭعى جاڭالىقتار