سذرانشئ باتئر اقئنبةك ذلئ
الماتئ وبلئسئنئث جامبئل اؤدانئندا تؤعان. ذلئ ءجذزدئث شاپئراشتئ رؤئنئث ةسقوجا تارماعئنان شئققان. اتالارئ قاراساي باتئر، تذرئكپةن، مئرزابةك، كاشكة ةل اراسئنا اتاعئ شئققان شةشةن، باتئر بولعان ادامدار. سذرانشئ باتئر رةسةي وكئمةتئنة أةرنئي (الماتئ) بةكئنئسئن سالؤعا كومةكتةستئ. ورئس اسكةرلةرئمةن بئرگة تويشئبةك بةكئنئسئ ماثئندا قوقان حانئنئث 3 مئث اسكةرئمةن سوعئسئپ، جةثئسكة جةتتئ. 1851 جئلئ ورئس جاساعئمةن قوسئلئپ، ورمان (ورمون) حاننئث 2 مئث قولئنا تويتارئس بةردئ. 1852-1853 جئلدارئ قوقان حانئنئث اسكةرئ تئلةؤقابئل رؤئن شاؤئپ، مال-مذلكئن تالان-تاراجعا سالدئ. سذرانشئ باتئر ساؤرئق باتئرمةن بئرگة 300 قولمةن ولاردئ قوپادا قؤئپ جةتئپ، ةل كةگئن قايتاردئ. 1853 جئلئ اثئراقاي القابئن مةكةندةگةن دؤلات ةلئنة قوقاندئقتار شابؤئل جاساعاندا، ول ساؤرئق، انداس، جاگور، داؤقارا، شئمئرباي باستاعان جاساقتارمةن بئرگة سول ةلدئث ءبئر بولئگئن جاؤدان ازات ةتتئ. 1858 جئلئ ومبئداعئ باتئس ءسئبئر گةنةرال-گؤبةرناتورئنا جازعان حاتئندا گ.كولپاكوأسكيي سذرانشئ باتئردئث دوستئعئن، ونئث ءارقاشان 2 مئث قولمةن دايئن تذراتئنئن ايتقان. 1860 جئلئ سذرانشئ باتئردئث جاساقتارئ گ.كولپاكوأسكييدئث اسكةرئمةن بئرئگئپ، ذزئناعاشتاعئ شايقاستا قوقان اسكةرلةرئن ويسئراتا جةثدئ. ول 1864-1965 جئلدارئ ذزئناعاشتان سايرامعا دةيئنگئ ارالئقتئ قوقان باسقئنشئلئعئنان ازات ةتؤ سوعئسئنا قاتئسئپ، وسئ جورئقتا ةرلئكپةن مةرت بولدئ.
ش.ؤاليحانوأ 1863 جئلئ شئلدةنئث 14-ئندة ك.گؤتكوأسكييگة جولداعان حاتئندا سذرانشئ باتئر تؤرالئ «...قازاقتاردئ قوقاندئقتاردئث ةزگئسئنةن قذتقارؤشئ» دةپ تانئستئرعان. ونئث ةرلئگئ جايئندا سذيئنباي «سذرانشئ»، «تؤ الئپ جاؤعا شئقساث سةن» تولعاؤلارئندا، جامبئل «سذرانشئ باتئر» پوةماسئندا جئرلادئ.
دةرةككوزئ:
قازاقستان ذلتتئق ةنسيكلوپةديياسئ، 8 توم