جاؤلئباي وتةگةن ذلئ

جاؤلئباي وتةگةن ذلئ -  جوثعار جاؤلاؤشئلارئنئث جويقئن جورئعئنان ةل باسئنا كذن تؤعان  الماعايئپ كةزةثدة ءوز قاتارلارئنئث قالئث ورتاسئنان سؤئرئلئپ شئعئپ، تؤعان جةرئن تاباندئلئقپةن قورعاعان، وسئ كذرةستة  ةرةن ةثبةگئمةن  جالپاق جاميعاتقا تانئلعان ايتؤلئ باتئرلاردئث ءبئرئ
None
None

ةل باسئنا كذن تؤعان كةزةثدة حالقئنا قورعان بولئپ، قول باستاعان جاؤلئباي وتةگةن ذلئ باعانالئنئث سارئ-سارعالداعئنئث تاثئربةرلئ بذتاعئنان. قالئپتاسقان ءداستذرلئ كوشپةندئ شارؤاشئلئق تذسئندا بةيبئت ةثبةكپةن اينالئسقان زةرگةر-ذستالار اؤلةتئنةن شئققان باتئر. اؤئزشا  اثگئمةلةردة جويقئن كذش ئيةسئ جاؤلئبايدئث شايقاستار اراسئنداعئ سايابئر جئلداردا اتا كاسئبئ ذستالئقپةن ةمةس، ةگئنشئلئكپةن اينالئسقاندئعئ جايلئ دةرةكتةر ساقتالعان.

بئزگة جةتكةن اثئزدارعا قاراعاندا جاؤلئباي باتئردئث تؤئندا شذبارالا جولبارئس بةينةسئ سالئنعان ةكةن. قازاق حاندئعئندا قالئپتاسقان ءذردئس بويئنشا جاؤئنگةرلئك جورئقتاردا تؤدئ حان ةمةس، كوسةم ةمةس، ولاردئث اسكةرباسئلارئ كوتةرئپ جذرگةن. مئسالئ، ابئلايدئث اق تؤئن ولجاباي باتئردئث ذستاعانئ تؤرالئ تاريحي دةرةكتةردة ايتئلادئ. وسئ تذرعئدان كةلگةندة، باعانالئ تايپاسئنئث تؤئن ذستاؤشئ جاؤلئباي ساردار ةكةندئگئن بايقاؤعا بولادئ. بذنئث ءوزئ جاؤلئباي باتئردئث جوثعارعا قارسئ سوعئستا ذلئ مايداننئث الدئثعئ شةبئندة تذرعان ذلئتاؤ ءوثئرئ جاساعئنئث بةلگئلئ ءبئر كةزةثدة باس قولباسشئسئ بولعاندئعئنان  حاباردار ةتةدئ.

باراق سذلتان 1747 جئلدئث كوكتةمئندة  رةسةي پاتشاسئمةن قارئم-قاتئناس ورناتپاق نيةتپةن سانكت-پةتةربورعا ةلشئلئك جاساقتايدئ. ونئث قذرامئندا جاؤلئباي باتئر دا بار ةدئ. بذل جاؤلئبايدئث  باتئرلئق قاسيةتتةرئن عانا ةمةس، ذلكةن اقئل-وي، بيئك پاراسات ئيةسئ ةكةندئگئن دة بئلدئرسة كةرةك.

رةسةيدئث ورتالئق مةملةكةتتئك ادةبيةت جانة تاريح مذراعاتئندا ساقتالعان شوقان ؤاليحانوأتئث «18 عاسئرداعئ قازاق باتئرلارئ جايلئ اثئزدار» اتتئ ةثبةگئندة سول زاماننئث ءبئر توپ  ساثلاقتارئمةن  قاتار جاؤلئباي باتئر ةسئمئنئث اتالؤئ ونئث تؤعان حالقئ ةرةكشة قادئرلةپ، جادئندا ساقتاعاندئعئ جاتئر. ءوز ذرپاقتارئنئث قولئنداعئ اتادان بالاعا ميراس بولئپ كةلة جاتقان شةجئرةدة باتئردئ 1697 جئلداردا تؤعان دةپ شامالايدئ. 1762 جئلعئ جوثعارلارمةن بولعان بذلانتئ مةن بئلةؤتئ وزةندةرئ اراسئنداعئ شةشؤشئ شايقاسقا دةيئنگئ جئلدارداعئ ءئرئلئ-ذساقتئ ذرئستاردا جاؤلئباي سوعئس ونةرئندة وزئندئك ورنةگئ بار، بويئنا تؤا بئتكةن جويقئن كذشئنة ايلاسئ مةن ئسئ ساي، قاي جاعئنان دا تولئسقان جاؤئنگةر بولئپ قالئپتاستئ.

قاس باتئر جاؤلئباي تؤعان ةلئنئث ازاتتئعئ جولئندا جوثعار جويقئنئنداعئ شةشؤشئ شايقاستاردئث بئرئندة مةرت بولدئ. ءبئر اثگئمةدة اثئراقايدا دةلئنسة، ةكئنشئ ءبئر دةرةكتةردة ونئث اقئرعئ دةمئ الاكول-يتئشپةس سوعئسئندا شةيئت بولعاندئعئ ايتئلادئ. قالاي بولعاندا دا، جاؤلئباي وتةگةن ذلئ - تؤعان جةرئن قورعاؤعا شئبئن جانئن شذبةرةككة  ءتذيئپ ذلةس قوسقان، ةرلئك ذلگئسئن كورسةتئپ، مايدان دالاسئندا مةرت بولعان، وسئ 300 جئلعا سوزئلعان سوعئستئث تاريحئندا ماثگئ وشپةس ءئز قالدئرعان قايراتكةر تذلعا، ذلتتئق باتئرلارئمئزدئث ءبئرئ ةكةندئگئندة داؤ جوق.

جاؤلئباي باتئر جايئنداعئ دةرةكتةر حالئق اقئنئ قالاباي نازارذلئنئث ءبئر جئرئندا، سونداي-اق قازاقتئث بةلگئلئ اقئنئ سةرئكباي وسپان ذلئنئث «جانئبةك تارحان» داستانئندا كةزدةسةدئ.

 

دةرةككوزئ:

 ق.احمةتوأ، «ذلئ دالانئث ذلئتاؤئ» ІІ توم،

т

 

 

سوڭعى جاڭالىقتار