جاسئباي باتئر ءومئرذلئ
شةجئرة دةرةكتةرئندة جاسئباي باتئردئ «ولجابايدئث جيةنئ» دةيتئنئ دة سوندئقتان. جاسئباي ةكئ اعايئندئ، ءئنئسئ بايسارئ دا جوثعارلارعا قارسئ كذرةستة ةرلئگئمةن كوزگة تذسكةن بةلگئلئ باتئرلاردئث ءبئرئ بولعان. جاسئباي باتئر باياناؤئل ءوثئرئن قالماقتاردان ازات ةتؤدة ذلكةن ةرلئك كورسةتكةن.
جاسئباي باتئر جونئندة ورئس عالئمئ ن.كونشيننئث جازبالارئندا، حالئق شةجئرةلةرئندة، اثئز-اثگئمةلةردة، باتئردئث وزئنة ارنالئپ شئعارئلعان «ةر جاسئباي» جئر-داستانئندا ءبئراز ماعلذماتتار بةرئلگةن. سولارعا قاراعاندا، ول ولجابايدئث جيةنئ عانا ةمةس، جاؤعا بئرگة شاپقان سةرئگئ، جاقئن دوسئ بولعان. جاستايئنان جاؤئرئنشئلئعئمةن، قذرالايدئ كوزگة اتقان مةرگةندئگئمةن اتئ شئققان.
ول - جاؤعا بئرنةشة دذركئن سوققئ بةرگةن ايگئلئ باتئر. بئردة قازاقتاردئث قولباسشئسئ ولجاباي باتئر جاسئباي باتئرعا جاؤئنگةرلةرئمةن كةلة جاتقان قالماق قولئنئث الدئنان شئعئپ، ولاردئث جولئن بوگةپ، بةرئ جئبةرمةؤدئ تاپسئرادئ. مئثعا تولمايتئن جاساقتئ باستاعان جاسئباي باتئر جاؤمةن اسقان ةرلئكپةن سوعئسادئ. ءبئراق اثداؤسئزدا ساؤئتئنئث جةلكة تذسئنداعئ اشئق جةرئنةن قالماقتئث وعئ ءتيئپ، سودان قازا بولادئ. قازاق قولئ قالماقتارعا توتةپ بةرة الماي ئعئسا باستايدئ. سول كةزدة قئرعئن بولعان تاؤدئث شاتقالئنا ولجاباي باتئر باستاعان اسكةر كئرةدئ. جةثئلگةن قالماقتاردئث ذلارداي شؤلاپ، جالبارئنعان داؤئستارئنان تاؤ ءئشئ كذثئرةنةدئ. سوندا ولجاباي باتئر: «سةندةردئث بارئثدئ قوسقاندا، ولگةن جاسئباي باتئردئث شئنتاعئنا تذرمايسئثدار» دةپ، جاؤئنگةرلةرئنة «جاؤدئ اياعان جارالئ» ةكةنئن ةسكةرتةدئ. قالماقتاردئث بذل جولئ قئرئلعانئ سونشا، ولئكتةرئ جولدئث ذزئنا بويئنا شاشئلئپ قالادئ» (ن.يا.كونشين).
«ولجاباي باتئر» جئرئندا:
«كةلگةن جول مةن شذبئرئپ،
ةسةپسئز جولدا قئرئلئپ،
بايان تاؤئن جاناپتئ،
قايقايئپ ساداق تارتقاندا،
قالماقتئث ءتيئپ سذم وعئ،
جاسئباي قالدئ جئعئلئپ» - دةگةن جولدار بذل مالئمةتتةردئ راستايدئ.
تؤعان ةلئن، وسكةن جةرئن اتا جاؤدان ازات ةتؤ جورئعئندا سان ةرلئگئمةن كوزگة تذسئپ، وسئ ئيگئ ماقسات جولئندا قازا تاپقان جاسئباي باتئردئث ةسئمئن ارداقتاعان حالقئ كةيئن بايان تاؤئنئث ول قورعاعان اسؤئنا - «جاسئباي اسؤئ»، شويئنكولئنة - «جاسئباي كولئ» دةگةن ات بةردئ. ول جةرلةر قازئر دة سولاي اتالادئ.
باياناؤئلداعئ جاسئباي اسؤئ بويئنا قويئلعان باتئر مولاسئن كةزئندة ةتنوگراف-عالئم شوقان شئثعئس ذلئ ؤاليحانوأ سيپاتتاپ جازئپ كةتكةن بولاتئن. عذلاما عالئم الكةي مارعذلاننئث پايئمداؤئنشا، 1741 جئلئ باياناؤئلدا بولعان شايقاستا ولجاباي، جاسئباي جاساقتارئ جوثعارلاردئ تالقاندايدئ. جاسئباي وققا ذشقان سوث، ولجابايدئث قالماقتاردئ تةگئسئمةن جويعان ءبئر تاؤ «قالماق قئرعان» اتانادئ. ةندةشة 25 جاسئندا قازا تاپقان جاسئباي باتئر 1716 جئلئ دذنيةگة كةلگةن دةپ جورامالداؤعا بولادئ.
دةرةك كوزدةرئ:
ا.سةيدئمبةك، «ةلتذتقا» كئتابئ
ا.نؤح ذلئ «باياناؤلا پةرزةنتتةرئ» كئتابئ