نذرماقوأ نئعمةت

كورنةكتئ مةملةكةت جانة قوعام قايراتكةرئ. قاراعاندئ وبلئسئندا دذنيةگة كةلگةن. باستاپقئدا اؤئلدا اشئلعان ورئس مةكتةبئندة ءبئلئم الئپ، كةيئن قارقارالئداعئ ةكئ سئنئپتئق ورئس-قازاق ؤچيليششةسئن بئتئرگةن
None
None

1911 جئلئ رومانوأتار اؤلةتئنئث پاتشا تاعئنا وتئرعانئنا 300 جئل تولؤئنا وراي ومبئ قالاسئندا اؤئل شارؤاشئلئعئ كورمةسئ وتةدئ. وسئ كورمةگة قؤ بولئسئنئث اتاقتئ بايئ اقايدئث قاسةنئ قاتئسادئ. ول وزئمةن بئرگة حاتشئلئققا ذلتتئق ءداستذردئث قئر-سئرئن تذسئندئرةتئن اؤدارماشئلئققا ورئسشا جةتئك بئلةتئن ن.نذرماقوأتئ الا كةلةدئ. وسئ كورمةدة ش.ؤاليحانوأتئث سةرئگئ گريگوريي پوتانينمةن، ومبئداعئ مذعالئمدةر سةميناريياسئنئث قئزمةتكةرئ، حالئقشئل-دةموكرات الةكساندر سةدةلنيكوأپةن تانئسادئ، كةيئن ولار ونئث ومبئ سةميناريياسئنا تذسؤئنة سةبةپشئ بولدئ.

ومبئ سةميناريياسئندا وقئپ ءجذرئپ، سونداعئ ءبئلئم الؤشئ جاستار س.سةيفؤللين، م.جذماباةأ، ءا.دوسوأتارمةن بئرگة «بئرلئك» اتتئ مادةني-اعارتؤ ذيئمئن قذردئ. ذيئم مذشةلةرئ رةسةي ذكئمةتئنئث قازاق دالاسئندا جذرگئزئپ وتئرعان وتارشئلدئق ساياساتئنا قارسئ ءذگئت-ءناسيحات جذمئستارئن جذرگئزؤمةن قاتار، ومبئ تذرعئندارئن قازاق حالقئنئث مادةنيةتئمةن تانئستئرؤ ماقساتئندا ءار ءتذرلئ كةشتةر وتكئزئپ تذردئ.

1915 جئلئ ن.نذرماقوأ قارقارالئداعئ ءوزئ وقئعان ورئس-قازاق ؤچيليششةسئنة وقئتؤشئ بولئپ قئزمةتكة ورنالاستئ. 1917 جئلئ كذزدة «دالا وداعئ» ذيئمئن قذردئ. ذيئم پاتشانئث قازاقتاردئ قارا جذمئسقا الؤ تؤرالئ جارلئعئنا قارسئ ذگئت جذمئستارئن جذرگئزدئ. كوپ كةشئكپةي كولچاك ذكئمةتئنئث ورناؤئنا وراي كةثةس تاراتئلئپ، ول ءبئر توپ جولداسئمةن تذتقئنعا الئندئ. 18 اي تذرمةدة وتئرئپ، تالاي قيئندئقتئ باسئنان وتكةرگةن ول 1919 جئلئ جةلتوقساندا بوساپ شئقتئ.

1920 جئلدان باستاپ قارقارالئدا، سونان سوث سةمةيدة ؤةزدئك، گؤبةرنييالئق اتقارؤ كوميتةتتةرئندة ءبئرقاتار جاؤاپتئ قئزمةتتةردة ئستةپ، «قازاق ءتئلئ» گازةتئنئث، «قئزئل قازاقستان» جؤرنالئنئث رةداكتورئ بولدئ. 1922 جئلئ ورئنبورعا اؤئسئپ، قازاق ولكةلئك پارتييا كوميتةتئنئث ءبولئم مةثگةرؤشئسئنئث ورئنباسارئ قئزمةتئن اتقاردئ. سول جئلئ قازان ايئندا وتكةن بذكئل قازاقتئق كةثةستةردئث 3-شئ سيةزئندة قازاق اتقارؤ كوميتةتئ ءتورالقاسئنئث قذرامئنا سايلانعان وعان جوعارئ رةأوليؤسييالئق تريبؤنالدئ باسقارؤ جذكتةلدئ. قازاق تريبؤنالئ 1923 جئلئ اقپاننئث 19-ئندا رك ف س ر جوعارعئ سوتئنئث قازاق ءبولئمئ بولئپ قذرئلعان تذستا ءتوراعالئققا تاعئ دا ن.نذرماقوأ بةكئتئلدئ. ال 1923 جئلدئث مامئرئندا وعان ءادئلةت كوميسسارئ مئندةتئ جذكتةلدئ جانة سول جئلدئث كذزئنة دةيئن سوت ءتوراعاسئ قئزمةتئن قوسا اتقاردئ.

ول ادئلةت كوميسسارئ رةتئندة پروكؤراتؤرا جانة سوت قذرئلئسئ ةرةجةلةرئن ةنگئزدئ. پروكؤراتؤرا جانة سوت قئزمةتكةرلةرئنئث ءبئلئمئن ارتتئرؤ، بئلئكتئ جاثا كادرلاردئ قالئپتاستئرؤ، ولاردئ قئزمةتكة تذراقتاندئرؤ، جالاقئلارئن ءوسئرؤ، تذرمئستئق جاعدايلارئن جاقسارتؤ ماسةلةلةرئن شةشؤدة دة ونئث تاباندئلئعئنئث ارقاسئندا بئراز جذمئستار اتقارئلدئ. ن.نذرماقوأتئث باسشئلئعئمةن سوت-تةرگةؤ ورگاندارئندا قازاق تئلئندة ءئس جذرگئزؤ قئسقا مةرزئم ئشئندة جذزةگة اسئرئلدئ. سوت قئزمةتكةرلةرئنئث بارلئق سانئنئث 60 پايئزعا جؤئعئن قازاقتار قذرادئ.

1924 جئلدان ولكةلئك پارتييا كوميتةتئ ذگئت-ءناسيحات ءبولئمئنئث مةثگةرؤشئسئ، حالئق كوميسسارلار كةثةسئنئث ءتوراعاسئ قئزمةتتةرئن اتقاردئ. سول جئلدارداعئ ومئرگة جولداما العان مةملةكةتتئك ماثئزدئ قذجاتتاردئث بارئندة ن.نذرماقوأتئث قولئ تذردئ. بذل جئلداردا قازاقستاننئث حالئق شارؤاشئلئعئ قذلاش جايئپ، ةكئباس تذز، قاراعاندئ، ةمبئ، بالقاش ءوندئرئس ورئندارئ ةلگة تانئلا باستادئ. ونئث قازاقستان ذكئمةتئنئث باسشئسئ رةتئندة رةسپؤبليكانئث اؤماقتئق تذتاستئعئ، ونةركاسئپ قذرئلئسئ، قازاقتاردئ جةرگة ورنالاستئرؤ ماسةلةسئ، قذرعاقشئلئق زارداپتارئنا قارسئ كذرةس، وقؤ-اعارتؤ جانة مادةني دامؤ، قازاقتاردئ باسقارؤ ئسئنة تارتؤ، اؤئل شارؤاشئلئعئن قالپئنا كةلتئرؤ، ت.ب. سالالاردا اتقارعان قئزمةتتةرئ ةلئمئزدئث وسئپ-وركةندةؤئنة، نئعايؤئنا بةلگئلئ اسةرئن تيگئزدئ. 1924 جئلئ قازاق اك س ر-ئ استاناسئن ورئنبوردان قئزئلورداعا، ال 1929 جئلئ الماتئعا كوشئرؤ تؤرالئ شةشئمدةردئ قابئلداؤعا تئكةلةي قاتئناسئپ، ذيئمداستئرؤ جذمئستارئن باسقاردئ. ول ةلئمئزدئث تذثعئش كونستيتؤسيياسئ جوباسئن ازئرلةؤ كوميسسيياسئنئث مذشةسئ، قازاق ءالئپبيئن قذراستئرؤ كوميسسيياسئنئث ءتوراعاسئ بولدئ. العاشقئ قازاق دراما تةاترئن اشؤعا ذلكةن ةثبةك ءسئثئردئ.

ن.نذرماقوأ ف.گولوششةكيننئث قازاق دالاسئندا «كئشئ قازان توثكةرئسئن» جاساؤ كةرةك دةگةن ارانداتؤشئلئق پئكئرئنة جانة حالئق مالئن تاركئلةؤگة باعئتتالعان شارالارئنا ءذزئلدئ-كةسئلدئ قارسئ بولئپ، وعان اشئق قارسئ شئقتئ. ف.گولوششةكينمةن اراداعئ پئكئر قايشئلئعئ ونئث ذكئمةت باسشئسئ قئزمةتئنةن بوساپ، ماسكةؤدةگئ ب ك(ب)پ وك جانئنداعئ جوعارئ پارتييا مةكتةبئنة وقؤعا جئبةرئلؤئمةن اياقتالدئ. ماسكةؤدة ول بذكئل وداقتئق اتقارؤ كوميتةتئ حاتشئسئنئث ورئنباسارئ جانة از ذلتتار ءبولئمئنئث مةثگةرؤشئسئ بولدئ. ءسئبئر، پوأولجةنئث از حالئقتار تذراتئن اؤداندارئن ارالاپ، قئزمةت جاسادئ.

كورنةكتئ قوعام قايراتكةرئ 1937 جئلدئث قؤعئن-سذرگئنئنة العاشقئلاردئث ءبئرئ بولئپ ءئلئندئ. كةيئن الماتئدا، قاراعاندئدا ن.نذرماقوأتان «تاپسئرما» الئپ وتئرعان و.يساةأ، ا.اسئلبةكوأتاردئث ذيئمدارئ تابئلدئ دةگةن جالامةن تذتقئنعا الئندئ. ماسكةؤ مذراعاتئنئث انئقتاماسئنا قاراعاندا ن.نذرماقوأ 1937 جئلئ ماؤسئمنئث 3-ئندة ماسكةؤدةگئ پاتةرئندة تذتقئندالئپ، قئركذيةكتئث 27-ئندة «ايئبئن موينئنا الئپ»، «ذشتئكتئث» ذكئمئمةن 15 مينؤتتا تاعدئرئ شةشئلئپ، 42 جاسئندا اتئلعان. قوعام قايراتكةرئ 1958 جئلئ تامئزدئث 11-ئندة ك س ر و جوعارعئ سوتئ اسكةري القاسئنئث شةشئمئمةن اقتالدئ.

1928 جئلئ ونئث ساياسي-الةؤمةتتئك تاقئرئپتارعا ارنالعان ماقالالار جيناعئ «سترويتةلستأو كازاحستانا» دةگةن اتپةن جانة 1934 جئلئ ماسكةؤدة «سوستويانية ءئي زاداچي رابوتئ سرةدي ناسيونالنئح مةنشينستأ ر س ف س ر» دةپ اتالاتئن ةثبةكتةرئ جارئق كوردئ.

الماتئ، قئزئلوردا، قاراعاندئ، قارقارالئ قالالارئنداعئ كوشةلةرگة، قاراعاندئ قالاسئنداعئ 2-شئ مةكتةپ-ينتةرناتقا ن.نذرماقوأ ةسئمئ بةرئلگةن. الماتئدا تذرعان ذيئنة ةسكةرتكئش تاقتا، تؤعان اؤئلئندا ةسكةرتكئش ورناتئلعان.

دةرةك كوزدةرئ:

قازاقستان ذلتتئق ةنسيكلوپةديياسئ، 7 توم

«تاريحي تذلعالار» كئتابئ

 

 

سوڭعى جاڭالىقتار