جانئبةك حان، ءابؤ سايد

جانئبةك حان، ءابؤ سايد (15 عاسئردئث باسئ - 1470) - قازاق حاندئعئنئث نةگئزئن قالاعان حانداردئث ءبئرئ، ورئس حاننئث ذرپاعئ، باراق حاننئث كئشئ ذلئ
None
None

 عاسئردا ءومئر سذرگةن. XX عاسئردئث 50-شئ جئلدارئنا دةيئنگئ ءومئرئ مةن قئزمةتئ تؤرالئ ناقتئ دةرةكتةر جوق. 1457-1458 جئلئ تؤئسئ كةرةي حانمةن بئرگة قازاق حاندئعئنئث نةگئزئن قالاعان. كةرةي حاننان سوث 1465-1466 جئلدان 1470 جئلداردئث باسئنا دةيئن قازاق حاندئعئنئث ةكئنشئ حانئ بولعان. تاريحي جازبا دةرةكتةردة جانئبةك حاننئث ةسئمئ «حاندار شةجئرةسئندة» جانة قازاق حاندئعئنئث قذرئلؤئنا بايلانئستئ كةزدةسةدئ. 1428 جئلئ اكةسئ باراق حان (اق وردا حانئ) ولگةن سوث، دةشتئ قئپشاقتاعئ ساياسي بيلئك ءابئلحايئر حانعا كوشةدئ. 1457 جئلئ جازدئث سوثئندا ءابئلحايئر حان سئعاناق تذبئندة قالماقتاردان جةثئلگةننةن كةيئن، كةرةي مةن جانئبةك سذلتاندار قاراماعئنداعئ ذلئسئمةن موعولستانعا كوشةدئ. كوشؤگة تاريحي اثئز بويئنشا، قوبئلاندئ باتئر مةن اقجول بي اراسئنداعئ داؤ-جانجال سةبةپ بولعان. جازبا دةرةكتةر مالئمةتئ بويئنشا كةرةي مةن جانئبةكتئث قالماقتارعا قارسئ اسكةر جييؤ تؤرالئ ءابئلحايئر حاننئث جارلئعئنا قذلاق اسپاؤئ جانة 1457 جئلعئ جةثئلئستةن كةيئنگئ قالئپتاسقان جاعداي، ياعني ةكئ سذلتانعا ءابئلحايئر حان تاراپئنان قاؤئپ-قاتةردئث ءتونؤئ - ورئس حان ذرپاقتارئن ءوز ذلئستارئمةن بئرگة كوشپةلئ وزبةكتةر مةملةكةتئنةن كةتؤگة ءماجبذر ةتةدئ. 1457 جئلئ كذز ايئنئث سوثئندا كوشئپ كةلگةن ةكئ سذلتان ذلئستارئ شؤدئث تومةنگئ بويئندا قئستاپ شئعئپ، 1458 جئلدئث ةرتة كوكتةمئندة كةرةيدئ اق كيئزگة كوتةرئپ حان سايلايدئ. 1465-1466 جئلدارئ كةرةي حان قايتئس بولعاننان كةيئن جانئبةك حاندئق بيلئككة كةلةدئ. بذرئندئق حاننئث بيلئك قذرعان جئلدارئن ةسةپتةمةگةندة، قازاق حاندئعئنئث بيلئگئ وسئ كةزدةن باستاپ جانئبةك حاننئث ذرپاقتارئنا تولئق كوشةدئ. سول سةبةپتئ بولؤئ كةرةك، 1541-1546 جئلدارئ جازئلعان «تاريح-ي راشيديدة» قازاق سذلتاندارئنئث بيلئك ةتة باستاؤئ 870 جئلدان (1465-1466 ج) باستالادئ دةلئنةدئ.

 

قازاق تاريحئندا جانئبةك حان - قازاق حاندئعئنئث قذرئلؤ ذردئسئنة تولئق قاتئناسئپ، باسشئلئق ةتكةن تاريحي تذلعا. 1469 جئلعا دةيئن قازاق حاندئعئنئث حالقئ ءابئلحايئر حاننئث قارسئلاستارئ ةسةبئنةن وسة تذسةدئ. 1463 جئلئ ءابئلحايئر حان قايتئس بولعان سوث، كوشپةلئ وزبةكتةر مةملةكةتئنة سئبئردةن - ءئيباق حان، التئن وردادان - احمةت حان، نوعاي ورداسئنان - مذسا مةن جاثبئرشئ بيلةر، حورةزمنةن - بةرةكة سذلتان، ال قازاق حاندئعئنان جانئبةك حان قارسئ شئعادئ. 1470 جئلدئث باسئندا شايح-حايدار حان ولتئرئلگةن سوث، كوشپةلئ وزبةكتةر مةملةكةتئ تولئعئمةن كذيرةپ، دةشتئ قئپشاقتئث باسئم بولئگئندة جانئبةك حان باسقارعان قازاق حاندئعئنئث بيلئگئ ورنايدئ. بيلئك ءذشئن كذرةس جانئبةك حان مةن ونئث ذزةثگئلةستةرئ قازاقتاردئث بئرئگؤئ مةن قازاق حاندئعئنئث قذرئلؤئنا ءذلةس قوستئ. XX عاسئردئث ورتا شةنئندة ةجةلدةن جةتئسؤ ءوثئرئن مةكةندةگةن تذركئ تايپالارئ ءبئر ةتنيكالئق توپقا بئرئگة كةلة، قازاق حالقئن قذرادئ. جانئبةك حان مةن كةرةي حان جةتئسؤ ءوثئرئ، شؤ مةن تالاس ءوزةندةرئنئث بويئن مةكةندةگةن قازاقتاردئث باسئن قوسؤدا كوپ ةثبةك ءسئثئردئ. بذل ماقساتپةن ولار ءوزارا قئرقئسؤلاردئ باسئپ، ءئرئ فةودالداردئ ماثايئنا توپتاستئردئ. جانئبةك حاننئث دةشتئ-قئپشاققا ورالعاننان كةيئن بيلئگئن كذشةيتكةنئ تؤرالئ، ءومئرئنئث سوثعئ جئلدارئ مةن ءولئمئ تؤرالئ دةرةكتةر جوق. ونئث ةسئمئ تاريحي دةرةكتةردة سوثعئ رةت 1473 جئلئ كةزدةسةدئ. بذدان كةيئنگئ جئلدارئ كةرةي حان تؤرالئ عانا ايتئلعان. جانئبةك حان جيئ بولاتئن شايقاستاردئث بئرئندة قازا تاپقان دةپ بولجاؤعا بولادئ. ساقتالئپ قالعان حالئق اثئزدارئ مةن ءولةثدةرئندة جانئبةك حاندئ ءاز جانئبةك دةپ تة اتاعان. جانئبةك حان تذسئندا قازاق حاندئعئ جةكة ةل بولدئ. ونئث ارتئندا توعئز ذلئ قالدئ. ولار: ئيرةنشئ، ماحمذت، قاسئم، ءادئك، جانئش، قامبار، تانئش، ءاسئك جانة جادئق. بذلاردئث ءئشئندة قاسئم مةن ءادئكتئث 15 عاسئردئث سوثئ - 16 عاسئردئث باسئندا قازاق قوعامئنداعئ رولئ وتة زور بولدئ. 16 عاسئردئث سوثئنان 19 عاسئرعا دةيئنگئ بارلئق قازاق حاندارئ جانئبةك حاننئث ذلئ جادئق سذلتاننان تارايدئ.

 

دةرةككوزئ:

قازاقستان ذلتتئق ةنسيكلوپةديياسئ 3 توم

 

 

سوڭعى جاڭالىقتار