قاراشا ذلئ بايدئبةك ءبي
شةجئرة بويئنشا، ذلئ جذزدئث ذيسئن بئرلةستئگئنة كئرةتئن البان، سؤان، دؤلات، سارئ ذيسئن، شاپئراشتئ، ئستئ، وشاقتئ تايپالارئنئث تذپ اتاسئ. بايدئبةكتئث ةسئمئ جازبا دةرةكتةردة از كةزدةسكةنئمةن، حالئق جادئندا جاقسئ ساقتالعان. ول داؤلةتئ شالقئعان بايلئعئمةن، ذلئستئ باسقارعان پاراساتتئلئعئمةن بةلگئلئ. جةتئسؤدئ، ارئس وزةنئنئث الابئن، تاشكةنت پةن قاراتاؤ ولكةلةرئن جايلاعان ةلدئ باسقارعان. مذحاممةد حايدار دؤلاتي (1499-1551) «تاريح-ي راشيدي» اتتئ تاريحناماسئندا ءوزئنئث ون ةكئنشئ اتاسئ مايقئ ءبي (12 - 13 عاسئرلار) شئثعئس حاننئث وردا ءبيئ بولئپ، دذيئم ةلدئ باسقارعانئن جازعان. ال وسئ ةلگة بئرئنشئ بولئپ بيلئك جذرگئزگةن ارعئ باباسئ بايدئبةك ةكةن، ودان بةرئ قاراي «...بذل ةل اتادان اتاعا، عاسئردان عاسئرعا، بالادان بالاعا ميراس بولئپ»، ةلدئث بيلئگئ ءوزئنئث اتالارئنا وتكةنئنة بايلانئستئ ايعاقتار بايدئبةك ءبيدئث ةرتةدة ءومئر سذرگةندئگئن كورسةتةدئ. بايدئبةك ءبيدئث اكةسئ قاراشا (530-604) قئتاي جئلناماسئندا جازئلئپ، بيلئك جذرگئزگةن جئلدارئ ناقتئ كورسةتئلگةن. وسئ دةرةكتةر بايدئبةكتئث 6-7 عاسئرلاردا ءومئر سذرگةنئن دالةلدةيدئ. حالئق جادئنداعئ كوپ دةرةكتةر بايدئبةكتئث جةكة ومئرئنة بايلانئستئ. ونئث ءذش ايةلئ بولعان. ءبئرئنشئ ايةلئ سارئ بايبئشة بايتوقتئ اتتئ ذل تؤئپ، ودان تذرگةش (سارئ ذيسئن) دذنيةگة كةلةدئ. ةكئنشئ ايةلئ زةرئپتةن تؤعان جالمامبةتتةن شاپئراشتئ، وشاقتئ، ئستئ ءوربيدئ. ءذشئنشئ ايةلئ اؤلية دومالاق انا دةگةن اتپةن بةلگئلئ نذريلادان تئلةؤبةردئ (ةل اراسئندا جارئقشاق نةمةسة جارئقباس)، ودان البان، سؤان، دؤلات تاراعان. بايدئبةك ءبيدئث وسئ نةمةرةلةرئ 7 عاسئردان مةملةكةت باسقارئپ، ةل بيلةپ، قازئرگئ وزدةرئ اتتاس تايپالاردئ قالئپتاستئردئ. باسقئنشئلارمةن ءبئر شايقاستا بايدئبةكتئث سارئ بايبئشةسئنةن تؤعان 6 ذلئ قازا تاپقان شئعئس قاراتاؤداعئ قوشقاراتا وزةنئنئث بويئندا «التئ سارئ بةيئتئ» دةگةن كيةلئ جةر قالدئ.
بايدئبةك سذيةگئ بالابوگةن وزةنئ جاعاسئندا جةرلةنگةن. 1998 جئلئ بايدئبةكتئث قاراحان داؤئرئ ذلگئسئندةگئ بذرئنعئ كةسةنةسئنئث ورنئنا جاثا بايدئبةك جانة قاسيةتتئ بةس انا تاريحي ةسكةرتكئش كةشةنئ سالئندئ. وثتذستئك قازاقستان وبلئسئنداعئ العاباس اؤدانئنا بايدئبةك ةسئمئ بةرئلدئ.
دةرةككوزئ:
قازاقستان ذلتتئق ةنسيكلوپةديياسئ، 2 توم