ايشا بيبئ كةسةنةسئ

ئنشا ءون بويئ ورنةكپةن ءورئلئپ، ايشئقپةن كومكةرئلگةن جانة 60-تان استام ءتذرلئ ويؤلارمةن بةزةندئرئلگةن
None
None

 

 تةرراكوت كئرپئشتةر سئرتقئ جاپسئرما ةمةس، قابئرعالئق ماتةريال بولئپ ورئلگةن الةمدةگئ جالعئز مذرا ايشا ءبيبئ كةسةنةسئ - ورتاعاسئرلئق ساؤلةت ونةرئ ةسكةرتكئشتةرئنئث ءبئرئ. 12 عاسئردا سالئنعان. جامبئل وبلئسئنئث جامبئل اؤدانئ ايشا ءبيبئ اؤئلئندا ورنالاسقان. كةسةنة قذرئلئسئن 1897 جئلئ أ.كاللاؤر، 1938-1939 جئلدارئ ا.بةرنشتام باستاعان ك س ر و عا قازاق فيليالئنئث تاريح جانة ماتةريالدئق مادةنيةت ةكسپةديسيياسئ، 1953 جئلئ قازاقستان عئلئم اكادةميياسئنئث ةكسپةديسيياسئ زةرتتةگةن.

ايشا ءبيبئ تاريحتان بةلگئلئ قاراحاننئث ايةلئ. كذمبةزدئ سول قاراحان (اؤلية اتا) سالدئرعان. ءبئراق كةسةنةنئ سالعان ساؤلةتشئ تؤرالئ ناقتئ دةرةك جوق. ءپئشئنئ شارشئلانئپ بئتكةن، اؤدانئ 7،6 х 7،6 مةتر، بذرئشتارئ باعانا تئرةؤلةر ارقئلئ كوتةرئلگةن. كةسةنة ورتاسئندا قذلپئتاس (3 х 1،4 م) ورناتئلعان.   باتئس جاق قابئرعا مةن باعانالار ويؤلئ ذساق پليتكالارمةن قاپتالعان. قابئرعانئث ورتاسئندا ءسذيئر اركالئ تةكشة جاسالعان. تةكشة بةتتةرئنئث قابئرعاعا ذلاسار تذسئ شاعئن باعانالارمةن ساندةلگةن. بذل باعانالاردئث جوعارعئ جاعئ كوگةرئس ورنةكپةن اشةكةيلةنگةن مئعئم بلوك بولئپ كةلةدئ. بذرئشتاعئ باعانالار كوگةرئس ورنةكتئ جذقا كئرپئشپةن ورئلگةن بةلدةؤ ارقئلئ اسةمدةلگةن. ايشا بيبئ كةسةنةسئنئث ئرگةتاسئنان باستاپ ةسةپتةگةندة 3،4 بيكتئكتة باعانالارعا اراب ارئپئندة جازؤئ بار بةلدةؤ جذرگئزئلگةن. سولاردئث بئرئندة «كذز، بذلتتار، دوثگةلةنگةن دذنية...» دةگةن سوزدةر جازئلعان. كةسةنة قابئرعالارئ (قالئثدئعئ 80 س م)  ءذش بولئكتةن: كذيدئرئلگةن كئرپئشتةن قالانعان ئشكئ جاعئنان، ويمئش اشةكةيلئ پليتالارمةن قاپتالعان سئرتقئ جاعئنان، سونئمةن بئرگة ساز بالشئقپةن جانة جارامسئز پليتكالاردئث سئنئقتارئمةن تولتئرئلعان قابئرعا ورتاسئنداعئ كةثئستئكتةن تذرادئ. قابئرعالار مةن باعانالار بةرئكتئگئن ارتتئرؤ ءذشئن قابئرعانئث ئشكئ جاعئنا ارشا اعاشئنان ارقالئق قويئلعان. كةسةنة قابئرعالارئنئث سئرتقئ بةتئ ارتقئ جاعئنداعئ سئنالارئمةن بةكئتئلگةن ويمئش ذساق پليتالار ارقئلئ بةزةندئرئلگةن. ذساق پليتالاردئث شئرماؤئق ورنةگئنة 60 تذرلئ اشةكةي قولدانئلعان. قاشاؤمةن ذثگئپ جاسالعان بذل ويؤلار ءبئر-بئرئمةن قييؤلاسئپ، كةسةنةنئث ماقساتئنا لايئق ساؤلةتتئك سيپات، كومپوزيسييالئق شةشئم تاپقان. كةسةنة قذرئلئسئنان تةمئر داؤئرئندةگئ ساؤلةت ونةرئندة ذلكةن ورئن العان پورتالدئ-تاقتالئ ءداستذر ايقئن اثعارئلادئ.

ايشا ءبيبئ - شامامةن 11-12 عاسئرلاردا ءومئر سذرگةن ارؤ قئز. ايشا ءبيبئ ةلئنة ساپارلاپ كةلگةن قاراحانمةن جذزدةسئپ، ءبئر-بئرئن ذناتادئ. الايدا تذتقيئلدان ةلئن جاؤ شاپقانئن ةستئگةن قاراحان دةرةؤ ةلئنة اتتانادئ. ؤادةلئ كةزدة حابار بولماعان سوث، الاثداعان ايشا ءبيبئ «كذيةؤ جئگئت ةلئنة بارئپ، ءبئر حابارئن بئلةيئن، امان بولسا الدئثئزعا كةلئپ اق باتاثئزدئ الئپ قوسئلارمئز» دةپ، اكةسئنةن رذقسات سذرايدئ. ءبئراق قئز اكةسئ كةلئسئمئن بةرمةيدئ. ءذش رةت ءوتئنئپ، مةسةلئ قايتقان  ايشا بيبئ 40 قئز جولداس ةرتئپ، قاراحاننئث ةلئنة ءوز بةتئمةن اتتانادئ. ةل شةتئنة تاياعاندا دةمالماقشئ بولئپ سؤ بويئنا توقتاپ جؤئنادئ. سول كةزدة ساؤكةلةنئث ئشئندة جاسئرئنئپ قالعان ؤلئ جئلان ايشانئ باسئنان شاعئپ ولتئرةدئ. قئزداردئث حابارئن ةستئپ قاراحان دا جةتةدئ. ءبئراق ايشا تئلگة كةلمةيدئ. ةث بولماسا و دذنيةدة قوسئلايئق دةپ قاراحان وسئ جةردة ايشامةن نةكةسئن قيدئرادئ. كةلئن بولئپ بوساعا اتتاماسا دا ؤادةگة بةرئك ايشانئث سوثعئ دةمئ ءوز قولئندا شئققانئنا ءارئ ريزا، ءارئ قذسا بولعان قاراحان ايشا ءبيبئ قابئرئنئث ذستئنة كذمبةز تذرعئزدئرادئ.

ايشا بيبئ حيكاياسئن زةرتتةگةن تارازدئق جؤرنالشئ ب.ابئلداةأ «ايشا بيبئ» دةگةن پةسا جازدئ.

ايشا بيبئ كةسةنةسئ رةسپؤبليكالئق ماثئزئ بار تاريح جانة مادةنيةت ةسكةرتكئشتةرئنئث تئزئمئنة ةنگئزئلئپ، مةملةكةت قورعاؤئنا الئنئپ، يؤنةسكو-نئث بذكئل الةمدئك مادةني مذرا تئزئمئنة ةنگئزئلگةن.

 

 

دةرةككوزئ:

قازاقستان ذلتتئق ةنسيكلوپةديياسئ، 1 توم

 

 

سوڭعى جاڭالىقتار