بالا تاربيةسئ بويعا بئتكةننةن باستالادئ

    استانا. تامئزدئث  3-ئ. قازاقپارات ريزابةك نذسئپبةك - بالانئ جاستان دةؤشئ ةدئ عوي، ءبئراق بالانئ جاستان ةمةس، بةسئكتةن، بةسئكتةن ةمةس-اؤ، انا قذرساعئنان باستاپ تاربيةلةؤدئ اتام قازاق ةرتة ةسكةرگةن. ادةتتة،  ادام بارلئق نارسةنئ ومئرگة كةلگةن  سوث ذيرةنةتئن، بارلئعئن قوعامدئق ومئردةن جيناقتايتئن تارئزدئ سةزئلةدئ. الايدا ادامنئث بةس جاسقا دةيئنگئ العان تاربيةسئ، بذكئل ومئردةن العان تاربيةسئنئث 90 پايئزئن قذرايدئ ةكةن. سونئث ئشئندة سابيدئث انا قذرساعئنداعئ تاربيةسئ ماثئزدئ ورئن الادئ.
None
None

بئر قئزئعئ، بالا انا قذرساعئندا جذرگةندة، اناسئ نةنئ كوپ ذيرةنسة، نةنئ بئلةتئن بولسا، كةيئن بالا سول نارسةنئ تةز ئيگةرئپ الادئ ةكةن. امةريكادا مئناداي ءبئر تاجئريبة وتكئزئپتئ. ءبئر كذندة، بئر ؤاقئتتا تؤعان ءذش نةمئستئث، ءذش اعئلشئننئث، ءذش ورئستئث بالاسئن  كئندئگئ  كةسئلة   سالئسئمةن بارلئعئن بئر ذيگة اپارئپ، وثاشا جاتقئزئپ قويئپ، الدئمةن نةمئس تئلئندة، «ومئرگة قوش كةلدئثدةر، جولدارئث ساتتئ بولسئن» دةپ، جاقسئ-جاقسئ سوزدةر ايتقان ةكةن. اعئلشئن  مةن ورئس  بالالار قئبئرسئز جاتئپتئ دا، نةمئس  سابيلةر  قوزعالئپ، ءذن شئعارئپتئ. ال وسئ سوزدةردئ اعئلشئن تئلئندة ايتقاندا، جاثاعئ نةمئس پةن ورئس  نارةستةلةر   قوزعالماي، اعئلشئن  شارانالار  قيمئلداپ، كوثئل  اؤدارئپتئ. ورئسشا ايتقاندا دا تؤرا سولاي بولعان. مذنداعئ سةبةپ نةدة؟ ءومئر ةسئگئن جاثا اشئپ، جارئق دذنيةنئ جاثا كورئپ وتئرعان سابيدئث ءوز تئلئن بئلگةنئ قالاي؟ ءارينة مذنئث بارلئعئ ونئث قانئنان، انا قذرساعئندا جذرگةندة كذندةلئكتئ العان تاربيةسئنةن. ويتكةنئ ونئث اكة-شةشةسئ ءوز تئلئندة سويلةيدئ. ورتاسئ،  قارئم-قاتئناسئ ءوز تئلئندة.

«سذتپةن بئتكةن سذيةكپةن كةتةدئ»، دةيدئ قازاق. ال بذگئنگئ بئزدئث ورتامئزداعئ قازاق بالالارئ قالاي بولماق؟ كوبئنئث  كذندةلئكتئ  ةستيتئن ءسوزئ ورئسشا بولسا،  ذلتتئق قانئ بار، ذلتتئق نامئسئ بار قازاق ذرپاعئن قالاي  وسئرةمئز؟ ةرتةثگئ   ذرپاعئث تؤا سالئپ ورئسشا  بةيئمدةلئپ   كةتپةسئنة كئم كةپئل.

     قازئرگئ مةديسينا قذرساقتاعئ بالاعا سئرتقئ دئبئستئث ءار الؤان اسةرئ بارئن الدةقاشان دالةلدةپ قويعان. قذرساقتا جاثا قالئپتاسئپ كةلة جاتقان شارانانئث قانداي مئنةزدئ پةندة بولئپ تؤارئنا سئرتتاعئ اؤةز ايتارلئقتاي ئقپال ةتةدئ ةكةن. اتام قازاق اتتئث جالئندا، تذيةنئث قومئندا كوشئپ جذرئپ ءان ايتقان، كذمبئرلةتة كذي تارتقان. ادؤئن مئنةز بايبئشةلةردئث وزدةرئ كةلئن-كةپشئكتئ القاقوتان جيناپ ءان سالدئرعان، بوي جازدئرعان. مذنئث ار جاعئندا - ذرپاق قامئ، داستذرلئ  تاربية مايةگئ جاتقان جوق پا؟! ءان شئرقاعان كوثئلدةن اؤرؤ قاشارئن ءالميساقتان بئلگةن، شادئمان كوثئل جاس انادان شاتتئق كةرنةگةن، مئنةزدئ ذرپاق تؤادئ دةپ سةنگةن.

         ءان-اؤةندئ ايتؤ بار دا، ونئ تئثداؤ بار. قازاق ايتا دا بئلگةن، تئثداي دا بئلگةن. تاثدئ تاثعا ذرئپ شئرقاعان سال-سةرئلةر مةن اق تةر، كوك تةر بوپ ارئعانشا جئرلاعان جئراؤلاردئ ذيئپ تئثداعان  ةل  ةدئك. سونان دا بولار نةگئزئمئز ءانشئ، كذيشئ حالئقپئز. قازئر قايدا سول جئرلار، التئ قئردئث استئنان ةستئلةر ءاندةر قايدا قالدئ؟ ذيئعان، «قذلاقتئ» تئثداؤشئسئ بار ما قازئر؟ جوق. ونئث اؤئلئ الئستاپ  كةتتئ. جاس انانئث تئثدايتئنئ جارئقشاق قاتقئل مؤزئكا، جذلقئنعان ئرعاق، تذرمئستاعئ ذرئس-كةرئس پةن تئستاعئ تارسئل ئشتةگئ نارةستةگة دة سول كذيئندة اسةر ةتئپ جاتئر. سونان دا بولار قازئرگئ تؤعان بالالار پسيحيكالئق داعدارئسپةن دذنيةگة كةلةدئ.  مئنةزئ  كةث  بالا از. تؤماي جاتئپ توزئق جذيكةگة شالدئققاندار باسئم. «جاثاشئلمئز» دةپ بالانئ بةسئكتةن ايئردئق. قذلاق اشئپ، ازان شاقئرئپ ات قويؤ ذمئتئلدئ. شئر ةتئپ جارئق دذنيةگة كةلگةن نارةستةگة شئلدةحانا جاساپ، ءان كذيمةن كذتئپ الاتئن ةل بار ما؟ بالانئث ادام بوپ العاشقئ ةستيتئنئ اكؤشةرلةردئث «مالچيك»، «دةأوچكا» نةمةسة «بوگاتئر»، «كراساأيسا» دةگةن انئقتاماسئ، كورةتئنئ  پئشاق (كةسارةأو سةچةنية) پةن جالعئزدئق بولدئ. ول ةرتةث جالعئزدئققا، قاتئگةزدئككة ذيرةنة باستايدئ. دانا قازاق توعئز اي قذرساقتا جاتئپ، ئرعالعان تذيةنئث ذستئندة ئرعاقتئ ءان سالعان انادان تؤعان بالانئ سول ئرعاعئنان بئردةن جاثئلدئرماي، شئلدةحانامةن قارسئ الئپ، تةربةلگةن تال بةسئككة سالعان. سويتئپ، ئرعاقتئ تةربةلئستئ بذزباي، قذرساقتاعئ كومةسكئ ءذندئ انانئث بةسئك جئرئنا ذلاستئرعان. نةتكةن  زةرةكتئك  دةسةثئزشئ؟! قوس دذنيةنئ ذندةستئرؤ، ذيلةستئرؤ وسئنداي-اق بولار. بذنداي اؤةنمةن تةربةلئپ، ومئرگة كةلگةن بالا قانداي مةيئرئمدئ دة، مئنةزدئ بولئپ وسةر ةدئ. قازئرگئ بالا جارئق دذنيةمةن ذندةسئپ ةمةس، ذركئپ كةلةدئ. ذركةك، تةنتةك مئنةزئمةن ومئردةن ذيلةسئم ئزدةپ ساندالعان ءسابي از با؟ سوعئس جئلدارئندا انالارئمئز جذكتئ بوپ جذرئپ تراكتور ايداعان، ايئرلاپ شوپ مايالاپ، تذن قاتئپ ستانوكتاردئث باسئندا تذرعان. سويتئپ جذرئپ-اق ومئرگة دةنئ ساؤ ذرپاق اكةلگةن. قازئرگئ جاستار ونئ ةرتةگئدةي كورةدئ. ئشتةگئ بالاعا ذنةمئ قيمئل-ارةكةت قاجةت. دارئگةرلةر ةكئقابات ايةلدةرگة: «ةثكةيئپ ةدةن جؤ، شالقايئپ بةلئثدئ جاز، جاياؤ كوبئرةك جذر» دةگةن اقئلدارئن بةكةر ايتپايدئ. قذس ةكةش قذستئث ءوزئ كذن ارالاتئپ، باسئپ جاتقان جذمئرتقالارئن تذمسئعئمةن قاعئستئرئپ، اؤدارئستئرا، ذنةمئ شايقاپ وتئرادئ.

        اتالارئمئز كةلئندةرئ مةن جذكتئ ايةلدةرئنة بةلئ قاتتئ قازاناتتار ةمةس، استة ماث باسقان تذيةلةر، تايپالعان سؤ جورعالار عانا مئنگئزگةنئ بئلگةندئك ةمةي نةمةنة؟! ول كةزدة تذسئك ئلؤدة بئر كةزدةسپةسة، جاساندئ ءئش تاستاتؤ دةگةن بولماعان. قازئرگئ جاستار ءوزئنئث تةرئس قئلئقتارئن ةكولوگيياعا جابادئ. ستةيتئن جذمئس، ءئس-ارةكةت جوق، مئنگةنئ ماشينة، جاياؤ اتتاپ باسپايدئ. جانة اؤئر تولعاق، ءولئ پةرزةنت وسئدان ةكةنئن بئلمةيدئ دة.

       ارابتاردان كةلگةن قازئرگئ «موداداعئ» «قارئن بيئ» دةگةن بار مذنئ بئزدئكئلةر: «كئندئكتئ اشئپ، جارتئلاي جالاثاش، بوكسةثدئ بذلتئثداتئپ بيلةؤ» دةپ قانا تذسئنةدئ. ولاي ةمةس. ءئيسلام دئنئنة جات قئلئقتارئ بار قارئن بيئنئث ارابتاردان تاراعانئ دا راس. بئراق دال بذگئنگئدةي ذلگئدة ةمةس.  ارابي دارؤئش-بالگةرلةر جاس ارؤلاردئ (ةكئقابات) ءئش شايقاتؤ ءذشئن كوثئلدئ ئرعاقتاعئ مؤزئكا، ذرمالئ داثعئرا، دابئل اسپاپتارئنئث كومةگئمةن بيلةتكةن. جةثئل ئرعاققا ةلئكتةگةن ولار بذل قيمئلداردئ كادئمگئدةي داستذرلئ بيگة اينالدئرئپ العان. تئپتئ بيلةپ تذرئپ بوساناتئنئن قازئرگئ مةديسينا زةرتتةؤلةرمةن دالةلدةپ وتئر. ءبي كةزئندة باپتئ اؤةنگة ةلئكتةگةن ايةلدئث ساي-سذيةگئ بوساپ، بذلشئق ةتتةرئ بابئنا كةلئپ، ءتانئ راحات كذيگة ةنةدئ ةكةن. «مارتؤ باسقان قاتئندئ قازاقتئث باقسئلارئ قوبئزدئث ذنئمةن-اق بوساندئردئ» دةگةندئ تاريحتان بئلةمئز. ورئستئث بةلگئلئ بالةت بيشئسئ قارئن بيئن بيلةپ تذرئپ بوسانعانئن ايتادئ.

 

     جاپون حالقئندا مئناداي جاقسئ داستذر بار. اؤا رايئ تذنةرئپ، اسپاندئ بذلت باسسا دا، جاثبئر، قار جاؤسا دا، كوشةدة بالاسئمةن كةلة جاتقان اتا-انا ءان ايتادئ. ايةلدةرئ قذرساقتاعئ نارةستةلةرئنة ةل تاريحئ، ذلاعاتتئ ادامدار جايلئ جاقسئ اثگئمةلةر ايتادئ ةكةن. ال بئزدئث جاس انالار «اپئرماي، قالاي بوسانام، جاعداي قالاي بولادئ؟» دةپ ؤايئمعا سالئنئپ، بولماشئ نارسةگة كذيئپ-پئسئپ، كذيةؤلةرئمةن رةنجئسئپ جاتادئ. سونئث بارئ بالاعا اسةر ةتةدئ.

     

     جاننئث ون ةكئ ارناسئن تةك انا قذرساعئنداعئ تاربيةمةن عانا اشا الاسئز. انا قذرساعئنداعئ بالا تورت ايئندا تاربية كذتة باستايدئ. بالا بويئنا بئتكةننةن باستاپ انا بويئن، جذرئس-تذرئسئن تذزةپ، مئنةزئن قالئپتاستئرئپ، جامان قئلئقتاردان ارئلئپ، دةنساؤلئعئن قاداعالاؤئ، سذلؤ تابيعات كورئنئستةرئن تاماشالاپ، ءاسةم ءان-كذي تئثداپ العان اسةرئن جان كذي تةبئرةنئسئ ارقئلئ ئشتةگئ نارةستةگة جةتكئزة بئلؤئ  تيئس. ويتكةنئ  انا قؤانسا ئشتةگئ بالا  دا قؤانادئ، قايعئرسا قايعئرادئ. انانئث بويئنداعئ مئنةز-قذلقئ، دةنساؤلئعئنداعئ اقاؤلار قذرساقتاعئ بالاعا بةرئلةدئ. قازئرگئ تاثدا انا قذرساعئنداعئ تاربيةنئث ساقتالماؤئنان جاننئث ون ةكئ ارناسئ جابئلؤ الدئندا. كةشةگئ ابايداي دانا وتكةن، ءابؤ ناسئر ءال-فارابيدةي عذلاما وتكةن قازاق دالاسئندا بذگئن دة   سونداي  دانا  ذرپاقتار تؤسا،  كانئ!؟

 

 

 

 

 

سوڭعى جاڭالىقتار