الەمدە تۇيە سۇتىنە سۇرانىس ارتىپ كەلەدى
استانا. قازاقپارات - سيىر ءسۇتى ءبىزدىڭ ەلدە عانا ەمەس، جالپى الەم حالقى تۇتىناتىن ءسۇت ونىمدەرىنىڭ %81 ءىن قۇرايدى. ال %4 ءى ەشكى، قوي، تۇيە سۇتىنە تيەسىلى.
دەگەنمەن كەلەشەكتە سيىردان گورى تۇيە سۇتىنە سۇرانىس ارتۋى مۇمكىن. نارىقتا 2022 -جىلى تۇيە ءسۇتىنىڭ جاھاندىق ءونىمى 1,3 ميلليارد دوللار بولسا، بۇل كورسەتكىش 13 ميلليارد دوللاردان اسادى دەگەن بولجام بار. مۇنىڭ سەبەبى نەدە؟ جالپى بيىل - حالىقارالىق تۇيە جىلى. بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى ويسىلقارا تۇقىمىن كوبەيتۋگە، وعان ينۆەستيتسيا قۇيىپ، يننوۆاتسيالىق ادىستەر مەن تەحنولوگيالاردى پايدالانۋعا الەم نازارىن اۋدارتىپ وتىر. تۇيە - قازىردە 100 شاقتى مەملەكەتتەگى قولايسىز كليماتتا ءومىر سۇرەتىن ميلليونداعان تۇرعىننىڭ نەگىزگى كۇنكورىس كوزى. كەنيادا تۇيە ءسۇتى - تىرشىلىك كەنيانىڭ جەرگىلىكتى تاماقتانۋ ماماندارى تۇيە ءسۇتىن «اق التىن» دەپ اتايدى. ويتكەنى بۇل ەلدىڭ تۇرعىندارى تۇيە ءسۇتىنىڭ قادىرىن جاقسى بىلەدى. جاۋىن-شاشىن از جاۋاتىندىقتان، جىل سايىن قۋاڭشىلىقتان زارداپ شەگەتىن جۇرت ءۇشىن ناعىز تىرشىلىك ءنارى - سۋ ەمەس، ءسۇت. ماسەلەن، 2017 -جىلعى قۋاڭشىلىق ەلدە تابيعي اپات رەتىندە سيپات الىپ، ميلليونداعان ادام ازىق- تۇلىك تاپشىلىعىن سەزدى. ال تۇيەلەر قۇبىلمالى كليماتقا بەيىم، شولگە شىدامدى بولعاندىقتان، تۇرعىنداردىڭ نەگىزگى كۇنكورىس كوزىنە اينالدى. ماسەلەن، جەرگىلكتى تۇرعىنداردىڭ %60 استامى ءىرى قارا مال ۇستايدى. كەيىنگى جىلدارى كەنيالىق تۇيە سۇتىنە ا ق ش، ەۋروپا كاسىپكەرلەرى قىزىعىپ وتىر.
الەمدىك نارىق ساراپشىلارىنىڭ پىكىرىنە سۇيەنسەك، تۇيە سۇتىنەن جاسالعان ونىمدەر بالالارعا ارنالعان ءسۇت قوسپالارىنا، بالمۇزداق، ءتىپتى كوفەگە دەيىن قوسىلادى.
پيرس سيمپكين، ب ۇ ۇ ازىق- تۇلىك باعدارلاماسىنىڭ كەنياداعى وكىلى:
- تۇيەلەر كليماتتىڭ وزگەرۋىنە وتە جاقسى بەيىمدەلگەن ءارى ولار مىڭداعان جىلدار بويى قۇرعاق، ىستىق كليماتتا ءومىر سۇرۋگە داعدىلاندى. تۇيە سۇتىنە سۇرانىس ارتىپ كەلەدى تۇيە ءسۇتىن يمپورتتاۋدان ساۋد ارابياسى كوش باستاپ تۇر. ونىڭ جىلدىق ءوندىرىسى شامامەن 0,271 ميلليون توننا. ەڭ ءىرى تۇتىنۋشىسى - جاڭا زەلانديا. كوسمەتيكالىق ونىمدەردى ايتپاعاندا، تۇيە سۇتىنەن الەمدە ءبىرىنشى بولىپ شوكولاد جاساعان دا - وسى ەل. جالپى تۇيە ءسۇتى اراب ەلدەرى مادەنيەتىنىڭ اجىراماس بولىگىنە اينالعان. سەبەبى ءسۇتتىڭ دەنساۋلىققا پايداسىن بىلەدى. ءارى تاعامتانۋ ماماندارىنىڭ دەرەگىنە سۇيەنسەك، تۇيە ءسۇتى كالتسي، تەمىر، اقۋىزعا باي.
«سونداي- اق سيىر سۇتىمەن سالىستىرعاندا تۇيەنىكىندە ماي از، بۇل - كالوريانى باقىلايتىن تۇتىنۋشىلار تارتۋدىڭ نەگىزگى فاكتورى»، - دەيدى، ماماندار.
«سيىرلار قوڭىرجاي كليماتتا جاقسى وسەدى، ال تۇيەلەر كۇي تالعامايدى، قاتال كليماتقا ءتوزىمدى. ءارى تۇيەلەر تاماق پەن سۋدى ەت پەن سۇتكە اينالدىرۋدا تيىمدىرەك. بۇل ازىق- تۇلىك پەن سۋ تاپشىلىعى سەزىلەتىن ايماقتاردا وتە ماڭىزدى»، - اريەلل احەرن، وكسفورد ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى.
BBC مالىمەتى بويىنشا، تۇيە ءسۇتىنىڭ نارىقتا اينالىمى جىل سايىن 10 ميلليارد دوللارعا باعالانادى. ونىڭ تانىمالدىعى قاسيەتىنە بايلانىستى. ماسەلەن، ءشول شوپتەرىمەن قورەكتەنەتىن ءبىر وركەشتى تۇيەلەردىڭ ءسۇتى ەڭ جاقسىسى دەپ سانالادى. تۇيە ءسۇتىن كونسەرۆىلەپ، ساتىلىمعا شىعارعان اۆستراليا بيلىگى اۋرۋحانالارىندا شۇبات تاسۋدى جولعا قويىپ رەتتەپ العان. تۇرىكمەنستاندا تۇيەنىڭ سۇتىنەن قاتىق ايىرىپ، سىر جاسايدى، ماي شايقايدى. يۋگوسلاۆيا مەملەكەتىندە تۇيەنىڭ مايىنان تەرى اۋرۋلارىنا قارسى ءدارى شىعارادى، ءيىستى سۋسابىندار وندىرۋگە قولدانادى. مال وسىرسەڭ، تۇيە ءوسىر، پايداسى ونىڭ كول- كوسىر. جالپى قازىردە 50 گە تارتا مەملەكەت تۇيە ءوسىرىپ، ودان تابىس تاۋىپ وتىرعان جايى بار. ماسەلەن، ەۋروپادا 1 ليتر شۇبات 15 مىڭ تەڭگە تۇرادى. ال ءبىزدىڭ ەلدە، ساتۋشىلاردىن سۇراستىردىق، 1 ليترى - 1700 تەڭگە. ياعني، تۇيە ءسۇتىن تابىس كوزىنە اينالدىرۋعا بولادى.
