8-قىركۇيەك. قازاقپارات كۇنتىزبەسى
اتاۋلى كۇندەر
جۋرناليستەردىڭ حالىقارالىق ىنتىماق كۇنى (1958) بۇل كۇنى چەح ءجۋرناليسى يۋليۋس فۋچيكتى گيتلەرشىلەر بەرلين تۇرمەسى - پلەتتسەنزەدە ايۋاندىقپەن ولتىرگەن. بۋحارەستە وتكەن 4- حالىقارالىق جۋرناليستەر ۇيىمى كونگرەسىنىڭ شەشىمى بويىنشا بۇل داتا جالىندى ءجۋرناليستى ەسكە الۋ ماقساتىندا اتاپ وتىلەدى.
حالىقارالىق ساۋاتتاندىرۋ كۇنى 1967 -جىلدان باستاپ، يۋنەسكو باس كونفەدەراتسياسى 14-سەسسياسىنىڭ 1.141. قارارى نەگىزىندە اتالىپ وتىلەدى.
ەستە قالار وقيعالار
1824 -جىلى قاراعاندى وبلىسىنىڭ ەڭ ەسكى قالاسى، وبلىستىڭ ەكونوميكالىق جانە مادەني ومىرىندە ماڭىزدى ورىن الاتىن قارقارالى قالاسى قۇرىلدى. ىرگەسى 1824 -جىلى رەسەي يمپەرياسىنىڭ اسكەري بەكىنىسى رەتىندە قالانعان. 1868 -جىلى ۋەزدىك ورتالىققا اينالدى. قارقارالى ورتا ازيا مەن قىتايدان سىبىرگە باراتىن كەرۋەن جولىنىڭ تورابى رەتىندە ماڭىزدى ساۋدا، كاسىپشىلىك جانە مادەني- اعارتۋ ورتالىعىنا اينالدى. ال قاراسور كولىنىڭ جاعاسىندا 1848 -جىلدان 1930 -جىلعا دەيىن ايگىلى قوياندى جارمەڭكەسى ءوتىپ تۇردى.
1945 -جىلى قازاقستانداعى العاشقى مۇناي وڭدەۋ كاسىپورنى اتىراۋ مۇناي وڭدەۋ زاۋىتى پايدالانۋعا بەرىلدى. زاۋىتتىڭ العاشقى ءونىمى - اۆتوكولىك جانارمايى. 1993 -جىلى الماتىداعى «مۇراتتاس» عىلىمي- زەرتتەۋ باسپا ورتالىعى ازىرەت سۇلتان قوجا احمەت ءياساۋيدىڭ «اقىل كىتابىن» («ديۋاني حيكمەت» ) قازاق تىلىندە جارىققا شىعاردى.
1994 -جىلى رەسپۋبليكا پرەزيدەنتى ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ جارلىعىمەن قازاقستان دامۋ بانكى قۇرىلدى.
1997 -جىلى باتىس قازاقستان وبلىسىنىڭ وردا اۋىلىندا جاڭگىر حان كەسەنەسىنىڭ اشىلۋ سالتاناتى بولدى.
2001 -جىلى استانادا قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى ن. ءا. نازاربايەۆ «قازاقستان كارتاسى: «اتامەكەن» دەپ اتالاتىن جاڭا ەتنومەموريالدىق پاركتىڭ سالتاناتتى اشىلۋ راسىمىنە قاتىسىپ، ونىڭ لەنتاسىن قيدى. بۇل كارتادا قازاقستاننىڭ بارلىق ايماقتارى قامتىلىپ، ەلىمىز اۋماعىندا ورنالاسقان 100 دەن استام نىسان ءتۇپنۇسقاسىنان اينىمايتىنداي ەتىپ كورسەتىلگەن. ولاردىڭ اراسىندا قالالار، ونداعى باسقارۋ مەكەمەلەرى، مادەنيەت وشاقتارى، ءىرى ءوندىرىس ورىندارى، تاريحي ەسكەرتكىشتەر قامتىلعان.
2006 -جىلى موڭعول ۇلتتىق قوعامدىق تەلەارناسىندا «ت ۆ- تولقىن» اتتى قازاق باعدارلامالارى رەداكسياسى ءوز جۇمىسىن باستادى. تەلەباعدارلاما قازاق تىلىندە اپتاسىنا 1 رەت جارىق كورىپ تۇردى.
2007 -جىلى قوبدا اۋدانىنىڭ جيرەنقوپا اۋىلىندا قوبىلاندى باتىردىڭ مەموريالدىق كەشەنى سالتاناتتى تۇردە اشىلدى. اۆتورى - ساۋلەتشى بەك ىبىرايەۆ. قوبدا جاعالاۋىنداعى مەموريالدىق كەشەن اسكەري تاقىرىپتا سالىنعان. اسكەري باس كيىمىنە ۇقساتىپ جاسالعان دوڭگەلەك عيمارات بۇرىنعى جەرلەنگەن جەردە بوي كوتەردى. ماۆزولەيگە بارا جاتقان جولدا مەڭگىر- تاستارى ورناتىلعان، ولار قولباسشىنىڭ تىنىشتىعىن ساقتايتىن ساربازدار سياقتى. شەتىندە اسكەري جەبەگە ۇقساتىلىپ جاسالعان عيمارات، وندا كىشىگىرىم مۇراجاي جانە ساياحاتتانۋشىلارعا ارنالعان ءقوناقۇي بار.
2010 -جىلى «ءبىر ەل - ءبىر كىتاپ-2010» شاراسىنىڭ اياسىندا «جۇبان مولداعاليەۆ. مەن قازاقپىن. يا كازاح» اتتى تۋىندىنىڭ قازاق جانە ورىس تىلدەرىندەگى ەلەكتروندى نۇسقاسىن جارىققا شىقتى. لازەرلى ديسكىدە بىرنەشە ءبولىم جازىلعان، اتاپ ايتقاندا، «ءبىر ەل- ءبىر كىتاپ» اكسياسىنىڭ تاريحى تۋرالى اقپارات، بەلگىلى، قازاق اقىنىنىڭ ءومىربايانى، ج. مولداعاليەۆ تۋىندىلارىنىڭ ينتەراكتيۆتى كورمەسى تۋرالى جازىلعان بولىمدەرى بار.
2015 -جىلى «قازپوشتا» ا ق قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنا ارنالعان پوشتا ماركاسىن اينالىمعا شىعاردى.
2016 -جىلى استانادا الەمدەگى العاشقى حالىقارالىق قوبىزشىلار كونكۋرسى اشىلدى. وعان امەريكا، ازيا جانە ەۋروپا ەلدەرىنەن كەلگەن 30 دان استام ونەرپاز قاتىستى. سالتاناتتى ءراسىم اياسىندا «تىلەپ قوبىز سارايى» كوپبەيىندى كەشەنىندە تىلەپ اسپانتاي ۇلىنىڭ (1757-1820) ەسكەرتكىشى اشىلدى.
2019 -جىلى الماتىدا مۇحتار اۋەزوۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك دراما تەاترىندا پوەزيا پاديشاسى فاريزا وڭعارسىنوۆانىڭ 80 -جىلدىعىنا ارنالعان «فاريزا» سپەكتاكلىنىڭ پرەمەراسى ءوتتى. باستى كەيىپكەر - فاريزا ءرولىن اۋەزوۆ تەاترىنىڭ اكريساسى نازگۇل قارابالينا وينادى.
2020 -جىلى قازاقستان عالىمدارى قوي شەشەك ۆيرۋسىنىڭ اقۋىزىن الۋ تەحنولوگياسىن جاسادى. بۇل تەحنولوگيا ءبىرقاتار اۋرۋلارعا ارنالعان ۆاكتسينالاردى جاساۋ كەزىندە سىنالدى. ءبىراق قوي شەشەگىنىڭ ۆيرۋسى ءۇشىن العاش رەت ۇسىنىلىپ وتىر ءارى الەمدە بالاماسى جوق. قازاقستاندىق عالىمدار ازىرلەگەن ءادىس تەمەكىنىڭ گەنەتيكالىق تۇرلەندىرىلگەن وسىمدىكتەرىندە ۆيرۋستىق انتيگەندەردى وندىرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. الىنعان انتيگەندەر كەيىننەن قوي شەشەگىنىڭ ۆيرۋسىنا رەكومبينانتتى ۆاكسينا ءوندىرۋدىڭ نەگىزى رەتىندە قىزمەت ەتەدى.
رەكومبينانتتى ۆاكسينالاردى الۋدىڭ وسىمدىك جۇيەلەرىنىڭ باسقا ەۋكاريوتتىق جۇيەلەرمەن سالىستىرعاندا وزىندىك قۇنى تومەن، ونىمدىلىگى جوعارى جانە ءقاۋىپسىز بولعاندىقتان، تارتىمدى بالاما بولىپ تابىلادى، سەبەبى ولاردا ادامدار مەن جانۋارلار ءۇشىن پاتوگەندى ۆيرۋستار جوق.
