ۇلى جەڭىسكە 70 جىل: سوعىستان كەيىنگى بەيبىت كۇندە دە ەرەن ەرلىك كورسەتكەن باتىر تەمىر ماسين
قازىرگى جاڭگىر حان اتىنداعى تاريحي مەكتەپتە ءبىلىم العان تەمىر جانتەكە ۇلى كەيىن وسىنداعى پەدتەحنيكۋمدى ءبىتىردى. مۇعالىمدىك جولىن باستاعان ول بۇل قىزمەتتە دە بەلسەندىلىگىمەن كوزگە ءتۇسىپ، سوعىسقا دەيىن مەكتەپ ديرەكتورى، اۋداندىق وقۋ ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، م ت س باستىعىنىڭ ساياسي جۇمىس جونىندەگى ورىنباسارى قىزمەتتەرىن اتقاردى.
ۇلى وتان سوعىسىنىڭ العاشقى كۇنىنەن باستاپ مايدانعا اتتانعان ول 1941 - جىلدىڭ شىلدەسىنەن 1945 - جىلعا دەيىن قاتارداعى جاۋىنگەردەن مايور اتاعىنا دەيىن كوتەرىلدى. 51- اتقىشتار ديۆيزياسى 3- پولكىندە ساياسي جەتەكشى بولعان ول ۇنەمى الدىڭعى شەپكە سۇرانۋمەن بولدى. 1942 - جىلى كىشى لەيتەنانتتار كۋرسىن بىتىرگەننەن كەيىن 922- اتقىشتار پولكىنىڭ (250- اتقىشتار ديۆيزياسى، 3- ارميا، 1 -بەلارۋس مايدانى) روتا كومانديرى بولىپ تاعايىندالادى. تەمىر ماسين ۇرىس بارىسىندا تالاي رەت جۇرەك جۇتقان قولباسشى ەكەنىن تانىتا ءبىلدى.
1944 - جىلى ماۋسىمنىڭ 25- ىندە ەكى پۋلەمەت ستانوگىنىڭ راسچەتى جانە ۆزۆود جاۋىنگەرلەرىمەن بىرگە ول ۆەليكايا ليادا- وزەرانا (روگاچيەۆ اۋدانى، گومەل وبلىسى) جولىندا نەمىستەردىڭ قارسى شابۋىلىنا تويتارىس بەردى. دەگەنمەن ومىرىندەگى ەڭ باستى دا شەشۋشى شايقاسى 1944 - جىلى شىلدەنىڭ 1-ىندە ءوتىپ ەدى.
سول كۇنى موگيليەۆ- مينسك جولىن ستارومارتيانوۆ دەريەۆنياسى تۇسىنان باسىپ الۋ جونىندە بۇيرىق بەرىلەدى. كاپيتان ت. ءماسيننىڭ روتاسى ءوزى جۇرەتىن ەكى زەڭبىرەكتىڭ كومەگىمەن نەمىستەر ورنالاسقان بەكىنىسكە تۇتقيىلدان شابۋىل جاساپ، جولدى جاۋدان تارتىپ الادى. كۇشى باسىم جاۋ ستراتەگيالىق ماڭىزدى نىساندى قايتكەندە دە قايتارىپ الۋ ءۇشىن ۇزدىكسىز شابۋىل جاسايدى. ءبىراق كەڭەس جاۋىنگەرلەرى بوي بەرمەيدى. روتا جاۋدىڭ سەگىز قارسى شابۋىلىنا توتەپ بەرىپ، فاشيستەردى ۇلكەن شىعىنعا ۇشىراتتى: نەمىستىڭ 800 سولداتى مەن وفيتسەرى مەرت بولىپ، 74 كولىگى مەن 43 موتوتسيكلى ىستەن شىعادى. تەمىر ماسين باسىنان قاتتى جاراقات العانىنا قاراماستان، قوسىمشا كۇش كەلگەنشە روتانى باسقارىپ، ساپتان كەتپەيدى. بەرىلگەن جاۋىنگەرلىك تاپسىرمانى ۇلگىلى ورىنداعانى ءۇشىن ت. ماسينگە 1945 - جىلعى ناۋرىزدىڭ 24- ىندە كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعى بەرىلدى.
باتىل كوماندير لەنين، جاۋىنگەرلىك قىزىل تۋ، داڭق وردەندەرىمەن، مەدالدارمەن ماراپاتتالعان.
1945 -جىلدىڭ شىلدەسىندە گۆارديا مايورى ت. ماسين بەيبىت ەڭبەككە ورالدى. ول تايپاق اۋداندىق پارتيا كوميتەتىنىڭ ەكىنشى حاتشىسى بولىپ سايلاندى. ءوزىنىڭ بار كۇش- جىگەرىن سوعىستان كۇيزەلگەن ەلدىڭ حال- احۋالىن جاقسارتۋعا جۇمسادى. وسىلايشا ءومىر جولى جالعاسا بەرەر مە ەدى، كۇتپەگەن جاعداي كيلىكپەگەندە.. .
1947 -جىلدىڭ ماۋسىمىندا ازىناباي- تايپاق دالاسىندا جويقىن ءورت بولدى. ت. ماسين بارلىق كۇش پەن تەحنيكانى جۇمىلدىرا وتىرىپ، ورتپەن ايانباي كۇرەستى. ءورت ءسوندىرىلدى، الايدا تەمىر ءماسيننىڭ ءوزى ادامداردى قۇتقارا ءجۇرىپ، اۋىر كۇيىك الدى، دارىگەرلەردىڭ كۇش سالعانىنا قاراماستان، ول 1947 -جىلعى تامىزدىڭ 8-ىندە قايتىس بولدى.
باتىر ورال قالاسىندا جەرلەنگەن، ءقابىرى باسىنا، سونداي- اق بوكەي ورداسى اۋدانى ورتالىعى سايقىن اۋىلىندا ەسكەرتكىش ورناتىلعان. قالادا ونىڭ اتىندا كوشە، بوكەي ورداسى اۋدانىندا ورتا مەكتەپ بار. اقجايىق اۋدانىنىڭ بازارتوبە اۋىلىندا باتىردىڭ ءمۇسىنى قويىلعان.
ورالدىق بەلگىلى جۋرناليست تيحون ءالىپقالي وبلىستىق تەلەراديوكوميتەتتە جۇمىس ىستەپ جۇرگەن كەزىندە ۇلى جەڭىستىڭ 30 -جىلدىعى قارساڭىندا باتىسقازاقستاندىق كەڭەس وداعىنىڭ باتىرلارى ءسالىم ايتقۇلوۆ پەن نيكولاي چۋريكوۆتى ورال قالاسىنداعى تەمىر ماسين بەيىتى باسىندا تەلەحابارعا تۇسىرگەنىن ايتادى. سوندا ءسالىم نەعمەت ۇلى: «ورتكە شارپىلعان ساتىنە دە كۋامىن. كيىمى تۇگەل جانىپ كەتكەن. تۇلا بويىندا ساۋ جەر جوق. جۇرەسىنەن ەكى تىزەسىن قۇشاقتاپ، ەسى كىرەسىلى- شىعاسىلى تەڭسەلىپ وتىر ەكەن. باتىرلاردىڭ اراسىندا دا الابوتەن، اسقاق تۇلعالانىپ تۇراتىن ەدى- اۋ، جارىقتىق!» - دەپ كوزىنە جاس ىرىككەن ەكەن. مىنە، باتىرلار ءبىر- ءبىرىن وسىلاي قاستەرلەي بىلگەن. ەندەشە، تەمىر ءماسيندى ەكى مارتە باتىر دەسە دە بولادى.
جىل سايىن جەڭىس كۇنى مەيرامىندا باتىسقازاقستاندىقتار ورالداعى تەمىر ماسين مۇسىنىنە دە تاعزىم ەتىپ، گۇل شوقتارىن قويادى.
