كىتاپحانانىڭ قازىرگى قورى - 6,4 ميلليوننان استام كىتاپ پەن قۇجاتتى قامتيدى - ۇلتتىق كىتاپحانانىڭ باس ديرەكتورى الىبەك اسقار

استانا. قازاقپارات.  - الىبەك اسىلباي ۇلى،  الماتىدا وقىعان، بۇگىندە بايتاق ەلىمىزدىڭ سان سالاسىندا قىزمەت جاساپ جۇرگەن، بولماسا قىزمەت جاساپ، زەينەتكە شىققان ماماندار، زيالى جۇرتشىلىق ءبارى دە وسى ۇلتتىق كىتاپحانانىڭ «شەكپەنىنەن» شىققاندار.

 ەسكى كوزدەردىڭ بارشاسى بۇل كىتاپحانانى «ءبىزدىڭ پۋشكينكا» دەپ سۇيىسپەنشىلىكپەن ەسكە الادى. وسى ورايدا ۇلتتىق كىتاپحانانىڭ تاريحىنا قىسقاشا شولۋ جاساي كەتسەڭىز.

- راقمەت! قازىر نە كوپ، مەرزىمدى باسىلىمدار كوپ. ولاردىڭ ءبارىن قاداعالاۋ، وقۋ مۇمكىن ەمەس. ال «ايقىننىڭ» ءجونى باسقا.. . بۇل گازەتتى ءبىر كۇن جىبەرىپ الساق، الدەنەنى ۇمىتقانداي مازاسىز كۇيگە تۇسەتىنىمىز راس. سوندىقتان سىزدەر ءۇشىن اعىمنان جارىلىپ سويلەۋگە ءازىرمىن.

 ۇلتتىق كىتاپحانا، اتىنا زاتى ساي، ۇلتىمىزدىڭ باعا جەتپەس قۇجاتتى جازبا مۇراسىن جيناقتاپ، ساقتاپ وتىرعان مادەنيەت ورداسى. ەلىمىزدىڭ مادەني- رۋحاني كەمەلدەنۋىندە ايتۋلى ۇلەسى بار، قازىرگى زامانعى جاڭا تەحنولوگيالارمەن جابدىقتالعان اقپاراتتىق مەكەمە. رەسپۋبليكامىزدىڭ كىتاپحانا ءىسى سالاسى بويىنشا عىلىمي- ادىستەمەلىك، عىلىمي- زەرتتەۋ ورتالىعى.

 كىتاپحانانىڭ عاسىرعا جۋىق تاريحى بار. 1931 - جىلى 12- ناۋرىزدا سول كەزدەگى وكىلەتتى بيلىكتىڭ قۇزىرىمەن قۇرىلعان. ال تەرەڭدەي ءتۇسىپ، تاريحي دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، كىتاپحانا تاريحىن 1910 - جىلعى 31 - جەلتوقساندا ۆەرنىي قالالىق دۋماسىنىڭ شەشىمىمەن «اعارتۋ سالاسى جاناشىرلارى قوعامىنىڭ» قاراجاتىنا سالىنعان كىتاپحانا- وقۋ ۇيىنەن باستاۋعا ابدەن بولادى. كىتاپحانانىڭ وقىرمانعا قىزمەت كورسەتە باستاۋى -  1931 - جىلعى 5 - مامىردان باستالعان ەكەن. ونىڭ ۇيىمداستىرۋشىسى ءارى تۇڭعىش ديرەكتورى، ءبارىمىز جاقسى بىلەتىن قوعام قايراتكەرى وراز جاندوسوۆ بولدى. كىتاپحانا وسى كەزدەن باستاپ بۇگىنگى كۇنگە دەيىن قازاق حالقىنىڭ، قازاقستاندى مەكەندەۋشى وزگە ەتنوستاردىڭ جازبا مادەنيەتىن جيناقتاپ، ساقتاۋشى قىزمەتىن ابىرويمەن اتقارىپ كەلەدى.

 1971 - جىلى كىتاپحانا ارنايى جوبامەن سالىنعان كورنەكتى ساۋلەت عيماراتىنا كوشىرىلىپ، قازىر ول وتاندىق ساۋلەت ونەرىنىڭ وزىق ۇلگىلەرىنىڭ ءبىرى رەتىندە رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار تاريحي جانە مادەني ەسكەرتكىشتەردىڭ مەملەكەتتىك تىزىمىندە. 1991 - جىلى كىتاپحاناعا «ۇلتتىق» مارتەبە بەرىلىپ، رەسپۋبليكانىڭ اسا ءىرى مادەني نىسانى رەتىندە مەملەكەتتىك ماڭىزعا يە بولدى.

 كىتاپحانا اشىلعان جىلى كىتاپ قورى نەبارى -  300 مىڭنان اسا بىرلىكتەن تۇرعان ەكەن. قازىرگى قور -  6,4 ميلليوننان استام كىتاپ پەن قۇجاتتى قامتيدى. جىل سايىن كىتاپ قورى ورتا ەسەپپەن 94 مىڭ داناداي ادەبيەتپەن تولىقتىرىلىپ وتىرادى. «مادەنيەت تۋرالى» زاڭعا سايكەس، ۇلتتىق كىتاپحانا ەلىمىزدە جارىق كورگەن باسپا ونىمدەرىنىڭ مىندەتتى تەگىن داناسىن الادى. مەرزىمدى باسىلىمدار قورى 2 ميلليوننان استام.

 سونىمەن قاتار قور قازاقستان عانا ەمەس، شەتەل باسپالارىنان جارىق كورگەن كىتاپتارمەن جۇيەلى تۇردە تولىعىپ تۇرادى. بۇعان قوسىمشا، كىتاپحانا ەلىمىزدە بارلىق عىلىم سالاسى بويىنشا قورعالعان كانديداتتىق جانە دوكتورلىق ديسسەرتاتسيالاردىڭ دەپوزيتاريى بولىپ تابىلادى. ياعني ديسسەرتاتسيالاردىڭ مىندەتتى دانالارى تۇگەل بىزدە ساقتالعان. ودان باسقا قازاقستان جانە ت م د ەلدەرى عالىمدارىنىڭ دوكتورلىق، كانديداتتىق ديسسەرتاتسيالارىنىڭ اۆتورەفەراتتارى دا وسىندا جيناقتالعان. ميلليونداعان وقىرماندار ءۇشىن، عىلىم جولىنداعى ىزدەنۋشىلەر ءۇشىن بۇل زور بايلىق.

- وسى جىلدار ىشىندە قانشا وقىرمان تىركەلدى؟ ولاردىڭ ءوسۋ ديناميكاسى جونىندە ايتىپ بەرسەڭىز.

 -  كىتاپحانا اشىلعان العاشقى جىلى، ياعني 1931 - جىلى 13600 وقىرمانعا قىزمەت كورسەتىلگەنى تۋرالى دەرەك قالىپتى. قازىر كىتاپحانانىڭ 40 مىڭنان استام تۇراقتى وقىرمانى بار. كۇن سايىن كىتاپحاناعا 2,2-2,5 مىڭ شاماسىندا وقىرمان ءوز اياعىمەن كەلۋدە. بۇلاردى ءبىز «ءداستۇرلى وقىرماندار» دەيمىز. ال ۆيرتۋالدى دەيتىن، ياعني قاشىقتان ينتەرنەت ارقىلى پايدالاناتىن وقىرمانداردىڭ قاتارى بۇدان 3-4 ەسە كوپ. ولار ۇلتتىق كىتاپحانانىڭ سايتىندا ورنالاسقان ەلەكتروندى كاتالوگتاردى ۇيىندە وتىرىپ تا، جۇمىستا ءجۇرىپ تە پايدالانا بەرەدى.

- كىتاپحانانىڭ نەگىزگى وقىرماندارى - ستۋدەنتتەر مەن وقىتۋشى- عالىمدار ەكەنىن بىلەمىز. ولاردان باسقا كىمدەردىڭ ءجيى كەلەتىنى بايقالادى؟

- ونىڭ راس، وقىرماندارىنىڭ نەگىزگى قۇرامى عىلىم مەن ءتۇرلى ءوندىرىس سالاسىنىڭ ماماندارى، عىلىمي قىزمەتكەرلەر، اسپيرانتتار مەن ىزدەنۋشىلەر، وقۋ ورىندارىنىڭ وقىتۋشىلارى مەن ستۋدەنتتەرى. اسىرەسە، وقۋ مەرزىمى كەزىندە ستۋدەنتتەر كوپ كەلەدى. ولارعا 1500 ورىندىق ارنايى وقۋ زالدارى قىزمەت كورسەتەدى. كەيدە وقۋ زالىنداعى وسى ورىندار جەتپەي جاتادى. بۇل ارينە، قۋانارلىق جاعداي.

اۋىزدى قۋ شوپپەن سۇرتە بەرمەيىك، قازىر بىلىمگە قۇشتار، ىزدەنىمپاز جاستار بارشىلىق. وقىرمانداردى كىتاپحاناعا تارتۋ ءۇشىن مۇمكىندىگىنشە جاعداي جاسالىنىپ جاتىر. وقۋ زالدارىندا اشىق قورلار ۇيىمداستىرىلعان. ول وقىرمانداردىڭ ادەبيەتتى ەركىن تاڭداپ، ءوز بەتىنشە ىزدەنۋىنە، ۋاقىتتارىن ءتيىمدى پايدالانۋىنا قولايلى جاعداي تۋعىزادى. تاپسىرىس بەرىپ، ونى كۇتىپ وتىرماي- اق، قاجەتتى كىتابىن سورەدەن الۋعا مۇمكىندىكتەرى بار. ءبىزدىڭ بايقاعانىمىز، كىتاپحاناعا قولدارى بوس زەينەتكەرلەر كوبىرەك كەلەدى. سيرەك بولسا دا اقىن- جازۋشىلار دا كەلىپ تۇرادى.

- ستۋدەنتتەردىڭ باسىم بولىگى سەسسياعا دايىندالۋ ءۇشىن كەلەتىن بولار. باسقا كەلۋشىلەر قاي ءبولىمنىڭ مۇراعاتىن اقتارادى؟

 -  ستۋدەنتتەر سەسسيا ۋاقىتىندا عانا كەلەدى دەپ ايتا المايمىن. مىسالى، «قازاقستان كىتاپتارى» قورىنداعى قازاق ادەبيەتى كلاسسيكتەرىنىڭ شىعارمالارىنا، كوركەم ادەبيەتكە، ولەڭ جيناقتارعا سۇرانىس بارشىلىق. سونداي- اق ەل تاريحىنا، سالت- داستۇرىنە، زاڭ سالاسىنا، ارحەولوگياعا قاتىستى ادەبيەتتەر، شىعىس ويشىلدارىنىڭ جيناقتارى ءجيى وقىلادى. جاڭادان تانىلىپ كەلە جاتقان اۆتورلاردىڭ شىعارمالارىنا دا قىزىعۋشىلىق ارتىپ وتىر.

الەۋمەت تانۋ، ساياساتتانۋ، فيلوسوفيا، پسيحولوگيا، ءتىل ءبىلىمى سالالارى بويىنشا كىتاپتار كوپ سۇرالادى. الەم ادەبيەتى بولىمىنەن سوزدىكتەر، اعىلشىن ءتىلىنىڭ گرامماتيكاسى، اۋدارما ءىسى، اعىلشىن تىلىنە اۋدارىلعان قازاق كىتاپتارى سۇرالسا، ورىس تىلىندەگى ادەبيەتتەردەن پسيحولوگيا، ساياسات، كوركەم ادەبيەت پەن تاريحي كىتاپتاردى ىزدەيتىندەر كوپ. اسپيرانتتار مەن ىزدەنۋشىلەر ديسسەرتاتسيا قورىن ءتيىمدى پايدالانىپ ءجۇر. ولار بىزگە كەلىپ، رەسەي مەملەكەتتىك كىتاپحاناسىنان ديسسەرتاتسيالارمەن ۆيرتۋالدى، ياعني وقىرمان زالىندا وتىرىپ ينتەرنەت ارقىلى تانىسىپ بىلۋدە. سيرەك باسىلىمدار مەن قولجازبالار قورىندا كوز مايىن تاۋىسىپ، زەرتتەۋشى عالىمدار وتىرادى. مەرزىمدى باسىلىمدار قورىن كۇندەلىكتى پايدالاناتىن تۇراقتى وقىرماندارىمىز دا جەتىپ جاتىر.

- ءسىزدىڭ ويىڭىزشا، وقىرماندى قالاي كوبىرەك تارتۋعا بولادى؟

 -  بۇگىنگى وقىرماننىڭ تالابى وتە جوعارى، ونى ۇدايى ەسكەرىپ وتىرعان ءجون. سوندىقتان كىتاپحانا سوعان سايكەس ءداستۇرلى قىزمەتتەردەن باسقا، قىزمەت كورسەتۋدىڭ جاڭا تۇرلەرىن ەنگىزۋگە ۇمتىلۋى مىندەت. مەنىڭشە، كىتاپحانا تەك كىتاپ وقۋ ءۇشىن عانا كەلەتىن ورىن بولماۋى ءتيىس. وعان قوسىمشا بۇل مادەنيەت ورداسى، اۆتورلارمەن جۇزدەسىپ، ادەبيەت الەمىندەگى سوڭعى جاڭالىقتاردى تالقىلايتىن كوپشىلىك ورىنعا، ياعني اقپاراتتىق- پىكىرلەسۋ، شىعارماشىلىق جۇمىس الاڭىنا اينالسا، قۇبا- قۇپ.

وقىرماندى كىتاپحاناعا تارتۋ، كىتاپ وقۋدى ناسيحاتتاۋ ماقساتىندا مادەني- كوپشىلىك شارالار: كىتاپ كورمەلەرى، اقىن- جازۋشىلارمەن كەزدەسۋلەر، شىعارماشىلىق كەشتەر، كىتاپتاردىڭ تۇساۋكەسەر ءراسىمىن جاساپ جاتاتىنىمىز وسىنداي ماقساتتاردان تۋىندايدى. استاناداعى ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحاناسىنىڭ باستاماسىمەن رەسپۋبليكا بويىنشا قولعا الىنعان «ءبىر ەل -  ءبىر كىتاپ» اكتسياسى دا كىتاپ وقۋدى ناسيحاتتاۋعا، جۇرتشىلىقتىڭ وتاندىق ادەبيەتكە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن دامىتۋعا باعىتتالعان شارانىڭ ءبىرى. بىلتىر، مىسالى، جاپپاي وقۋعا فاريزا وڭعارسىنوۆانىڭ «داۋا» ولەڭ جيناعى ۇسىنىلسا، بيىل سايىن مۇراتبەكوۆتىڭ «جۋسان ءيسى» مەن «باسىندا ءۇشقارانىڭ» پوۆەستەرى ۇسىنىلىپ وتىر. سونداي- اق وقۋ ورىندارىنىڭ ستۋدەنتتەرى مەن مەكتەپ وقۋشىلارى ءۇشىن كىتاپحانامەن تانىستىرۋ ەكسكۋرسيالارى دا بىزدە تۇراقتى وتكىزىلىپ تۇرادى.

- ال سيرەك كىتاپتار مەن قولجازبالار قورىن ەلەكتروندى جۇيەگە كوشىرۋ جۇمىستارى قاي شاماعا كەلىپ قالدى؟

 -  كىتاپحاناداعى سيرەك كەزدەسەتىن كىتاپتار مەن قولجازبالار -  ەل رۋحانياتىنىڭ زور بايلىعى، مىنە، وسىلار دەر ەدىم. قوردا 30 مىڭداي باسىلىم بار، ونىڭ مىڭعا جۋىعى -  كونە قولجازبالار. سيرەك باسىلىمدار كوللەكتسياسىندا قولجازبالار، شىعىستىق قولجازبا كىتاپتار، قازاق كىتاپتارى، ورىستىڭ ەسكى سلاۆيان، كيريلليتسا، ازاماتتىق قارىپتەرىمەن شىققان كىتاپتارى، باتىس ەۋروپا ەلدەرى تىلدەرىندەگى كونە كىتاپتار، مينياتيۋرالىق كىتاپتار ساقتاۋلى.

 شاعاتاي تىلىندە  ⅩⅨ عاسىردا جازىلعان قوجا احمەت ءياسساۋيدىڭ «حيكمەتتەرى» مەن XVIII عاسىرداعى قولجازبا «ريسالاسى» ، XVII عاسىردا جازىلعان ءياسساۋيدىڭ اتا- تەگى تۋرالى شەجىرە، سۇلەيمەن باقىرعانيدىڭ XVI عاسىردا جازىلعان «حيكمەتتەرى» ، سول ورتا عاسىرلاردا حاتقا تۇسكەن ءفيردوۋسيدىڭ «شاحناما» قولجازبا كىتابى -  كىتاپحانامىزدىڭ ماقتانىشى.

سيرەك قورداعى ХVІІ, ХVІІІ, ХІХ عاسىرلاردا جازىلعان قۇراندار جيناماسى دا ۇلتىمىزدىڭ قۇندى مۇرالارى. مىسالى، كىتاپحاناداعى ەڭ كونە، كولەمى ۇلكەن قولجازبا كىتاپ ХІІ عاسىردىڭ ەنشىسىندە.. . اراب تىلىندە كۋفا جازۋىمەن جازىلعان بۇل قۇران، مىنەكي، مىڭ جىلعا جۋىق، ياعني شىڭعىسحان جورىعىنان دا بۇرىنعى زاماننان بەرى ساقتالىپ كەلە جاتىر.

سونىمەن قاتار يسلام دىنىنە بايلانىستى جانە پوەزيا جانرىنداعى قولجازبالارمەن دە ماقتانۋىمىزعا بولادى. مىسالى، نيزامي گانجاۋيدىڭ «حامسا» (15 ع. ) ، الىشەر ناۋايدىڭ «ديۋاني» (17 ع. ) ، ساعدي، حافيز، جامي، فيزۋلي سياقتى وزگە دە شىعىستىڭ عۇلاما- شايىرلارىنىڭ تۋىندىلارى بار. بەرگىدەن اباي، ىبىراي، شوقاننىڭ جارىق كورگەن العاشقى باسىلىمدارى ساقتالعان. مەرزىمدى باسىلىمدار قورىنداعى «قازاق» ، «ەڭبەكشى قازاق» ، «سوۆەتسكايا ستەپ» ، ۆەرنىيدان شىققان «پراۆدا» ، «جەتىسۋيسكايا پراۆدا» ، «جەتىسۋيسكايا يسكرا» گازەتتەرى، «شولپان» ، «ايقاپ» ، «اباي» جۋرنالدارىنىڭ تۇپنۇسقالارىمەن تانىسۋعا بولادى. سول جىلدارداعى قازاق حالقىنىڭ تاريحي، مادەني جانە الەۋمەتتىك ءومىر- تىنىسى وسى گازەت- جۋرنالداردىڭ بەتتەرىندە سايراپ جاتىر. كىتاپحانادا XVII- XIX عاسىرلار ارالىعىن قامتىعان سلاۆيان جانە كورەي كىتاپتارىنىڭ جيناماسى بار. بۇل دەستەلەر - الەمدىك دەڭگەيدەگى بيبليوگرافيالىق قۇندىلىقتار.

 وكىنىشكە قاراي، ۋاقىت وتكەن سايىن بۇل تاريحي- مادەني قۇندىلىقتاردى ساقتاۋ قيىنعا تۇسۋدە. كونە باسىلىمدار اسا ۇقىپتىلىقتى قاجەت ەتەدى. كوبىنەسە بۇل كىتاپتار جالعىز نەمەسە سوڭعى دانادا، ولاردى اۋىستىرۋ مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان وقىرمانعا باسىلىمداردىڭ ميكروفيلمدەرى، ميكروفيشالارى، ەلەكتروندى كوشىرمەلەرى بەرىلەدى. ال ولاردىڭ ساپاسى ناشار بولعان جاعدايدا عانا ءتۇپنۇسقا ۇسىنىلادى. 2005 - جىلدان بەرى باسىلىمعا ەش زيان كەلتىرمەيتىن «بەينەلەۋ ستۋدياسى» اشىلىپ، سكانەرلەر ارقىلى قولجازبالار مەن سيرەك باسىلىمداردىڭ ەلەكتروندى كوشىرمەلەرى جاسالۋدا. قازىر ءبىز XIX عاسىردان باستاپ 1940 - جىلعا دەيىن شىققان قازاق كىتاپتارىن حرونولوگيا بويىنشا ساندىق فورماتقا كوشىرۋمەن اينالىسۋدامىز.

- بۇگىنگى تاڭدا سيرەك قور قانداي قۇندى مۇرالارمەن تولىقتىرىلدى؟

- مەن «مادەني مۇرا» باعدارلاماسىنىڭ جاۋاپتى حاتشىسى بولدىم، سول جىلدارى كىتاپحانا نەمەن اينالىسقانىنان حاباردارمىن. كىتاپحانا ماماندارى باعدارلاما اياسىندا ت م د ەلدەرى مەن باتىس ەۋروپاعا بىرنەشە دۇركىن ەكسپەديتسياعا بارىپ قايتتى. ناتيجەسىندە 1200 دەي سيرەك كەزدەسەتىن كىتاپتار مەن قولجازبالاردىڭ، مەرزىمدى باسىلىمداردىڭ، كارتالاردىڭ كسەرو كوشىرمەلەرى، ميكروفيلمدەرى، CD/DVD نۇسقالارى مەن بىرنەشە قولجازبا كىتاپتىڭ ءتۇپنۇسقاسىن اكەلدى.

جەكە كوللەكتسيونەردەن «فيزۋليدىڭ عازالدارى» ، «ناۋايىنىڭ عازالدارى» ، «كورۇعلى داستانى» ، XIX عاسىرداعى قولجازبا كىتاپ - «حيكمەتتەر جيناعىنا» يە بولدىق. ۆاتيكاننىڭ قۇپيا مۇراعاتتارى مەن اپوستولدىق كىتاپحاناسىنان - التىن وردا حاندارى مەن ۆاتيكان پاپالارىنىڭ حاتتارى، ت. ب. تاريحي قۇجاتتار، يسپانيا ۇلتتىق كىتاپحاناسىنان - ء«ال- فارابي. مۋزىكا تۋرالى تراكتات» ، وكسفوردتىڭ بودلەيان كىتاپحاناسىنان - » تانقيح تاۋاريح مۇلۇك. حۋسەين ەفەندي» قولجازبالارىنىڭ كسەرو، ەلەكتروندى كوشىرمەلەرى اكەلىندى.

- ەسكى قولجازبالار ەرەكشە كۇتىمدى قاجەت ەتەتىنىن ايتىپ ءوتتىڭىز. ءبىز سوعان لايىق كۇتىم جاساپ ءجۇرمىز بە؟

 -  كىتاپحانانىڭ باس ماماندارى قوردى ساقتاۋ باعىتىندا ىزدەنىپ، ءارقيلى عىلىمي- زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋدە. باسىلىمدار مەن قولجازبالاردى كونسەرۆاتسيالاۋ، زالالسىزداندىرۋ، فيزيكالىق، حيميالىق جانە بيولوگيالىق تۇراقتاندىرۋ، قازىرگى زامانعى ماتەريالداردى قولدانۋ ارقىلى قۇجاتتارعا رەستاۆراتسيا جانە تۇپتەۋ جۇمىستارى جاسالادى.

قۇجاتتاردى عىلىمي كونسەرۆاتسيالاۋ لابوراتورياسىندا ارنايى ماماندار كىتاپتىڭ قاعازى مەن سياسىن، سۋرەت ورنەكتەردەگى بوياۋلاردى زەرتتەپ، ولارعا نۇقسان كەلتىرمەي حيميالىق جولمەن تازالاۋدىڭ، قالپىنا كەلتىرۋدىڭ ءار الۋان جولدارىن قاراستىرادى. بۇل سالادا ساپالى جۇمىس جۇرگىزۋ ءۇشىن دۇنيەجۇزىلىك تاجىريبەلەرگە سۇيەنە وتىرىپ، جاڭا تەحنولوگيالاردى بارىنشا ۇيرەنۋ، ۇيرەنە وتىرىپ ونى يگەرۋ مىندەت. وسى باعىتتا كىتاپحانا ماماندارى وزدەرىنىڭ كاسىبي بىلىكتىلىكتەرىن كوتەرۋ، جازبا ەسكەرتكىشتەرىن ساقتاۋدىڭ ادىستەرى مەن تاسىلدەرىن جەتىلدىرۋ، بىلعارى، پەرگامەنت، كەزدەمە، ت. ب. ماتەريالداردى قولدانۋ ماقساتىندا شەتەلدەردەگى وزىق تاجىريبەلى رەستاۆراتسيالاۋ ورتالىقتارىندا تاعىلىمدامالاردان ءوتىپ ءجۇر.

ءوز كەزەگىندە ۇلتتىق كىتاپحانا 2013 - جىلى «جازبا قۇجاتتاردى كونسەرۆاتسيالاۋ جانە رەستاۆراتسيالاۋ» مەكتەبىن اشتى. مەكتەپ كونسەرۆاتورلار مەن قورلاردى ساقتاۋشىلاردىڭ كاسىبي شەبەرلىگىن جەتىلدىرۋگە باعىتتالعان. وقۋ بارىسىندا قورلاردى ساۋاتتى جانە كاسىبي تۇرعىدان ساقتاۋ، كونسەرۆاتسيالاۋ، قولجازبالاردى قالپىنا كەلتىرۋ ادىستەرى، تۇپتەۋ بويىنشا تاجىريبەلىك كۋرستار جۇرگىزىلەدى. وسى مەرزىم ىشىندە قاراعاندى وبلىستىق امبەباپ عىلىمي كىتاپحاناسىنىڭ ماماندارى، وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ وتىرار قالاسىنداعى «رۋحانيات- ءابۋ ءناسىر ءال- فارابي» مۇراجايىنىڭ، الماتىداعى «عىلىم ورداسىنىڭ» ماماندارى بىزدە تاجىريبەدەن ءوتتى. كىتاپحانا سايتىندا مەكتەپتىڭ ارنايى ۆەب- پاراعى بار، وندا پايدالانۋشىلارعا وسى مەكتەپ تۋرالى جالپى اقپارات، وقىتۋ كۋرستارىنىڭ باعدارلامالارى، ادىستەمەلىك ادەبيەتتەردىڭ ءتىزىمى ۇسىنىلعان.

- جاڭا تەحنولوگيالىق ادىستەردى ەنگىزۋ جولعا قويىلدى ما؟

 -  قازىرگى جاڭا تەحنولوگيالار جەدەل دامىعان جاعدايدا كىتاپحانا ءىسىنىڭ دامۋى اقپاراتتىق قوعامنىڭ تالاپتارىنا تىكەلەي بايلانىستى. وقىرماندارعا ءداستۇرلى قىزمەت كورسەتۋمەن قاتار 2002 -جىلدان بەرى ەلەكتروندى قىزمەت كورسەتۋ جۇمىسىمەن شۇعىلدانىپ كەلەدى. كىتاپحانا سايتىندا ەلەكتروندىق رەسۋرستار: ەلەكتروندى كاتالوگ، «قازاقستاننىڭ مۋزىكالىق مۇراسى» ، «قازاقستاننىڭ قازىرگى زامان ادەبيەتى» ، سيرەك كەزدەسەتىن كىتاپتار مەن قولجازبالار قورى ۇسىنىلعان.

2013 - جىلى «قازاقستاندىق ۇلتتىق ەلەكتروندىق كىتاپحاناسىنىڭ» (كازنەب) اقپاراتتىق جۇيەسىنىڭ قورىن ۇلعايتۋ ماقساتىندا «قۇجاتتاردى ساندىق تۇرگە كوشىرۋ ورتالىعى» قۇرىلدى. ورتالىق قازىرگى كەزدە «قازاقستان كىتاپتارى» مۇراعاتتىق قورىنداعى باسىلىمداردى تسيفرلىق فورماتقا كوشىرۋمەن اينالىسۋدا. ەلەكتروندى كىتاپتار قورداعى جالعىز داناداعى باسىلىمداردى، ءجيى پايدالاناتىن كىتاپتاردى توزۋدان، زاقىمدانۋدان ساقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. سونداي- اق «قۇجاتتاردى ەلەكتروندىق جەتكىزۋ قىزمەتى» قۇجاتتاردىڭ ەلەكتروندىق كوشىرمەلەرىنە ەلەكتروندى پوشتا ارقىلى تاپسىرىس بەرۋ مۇمكىندىگىن ۇسىنادى.

- شەتەل كىتاپحانالارىمەن قارىم- قاتىناس قانداي دارەجەدە؟

- ۇلتتىق كىتاپحانانىڭ ءىرى عىلىمي- مادەني ورتالىق رەتىندەگى بەدەلىنىڭ الەمدىك كىتاپحانالىق قاۋىمداستىقتا نىعايا ءتۇسۋى ءۇشىن حالىقارالىق بايلانىستاردى دامىتۋ ماڭىزدى فاكتورلاردىڭ ءبىرى. ۇلتتىق كىتاپحانا بۇگىندە ءبىرقاتار ەلدەردىڭ كىتاپحانالارىمەن، سونىڭ ىشىندە رەسەي مەملەكەتتىك كىتاپحاناسىمەن، رەسەي، بەلارۋس، ءازىربايجان، قىرعىزستان ۇلتتىق كىتاپحانالارىمەن، ۋكراينا ۇلتتىق پارلامەنتتىك كىتاپحاناسىمەن، ت. ب. ىنتىماقتاستىق بايلانىستا. ب. ەلتسين اتىنداعى پرەزيدەنتتىك كىتاپحانامەن ەلەكتروندى قۇجاتتار كوشىرمەلەرىمەن الماسۋ، بىرلەسكەن جوبالاردى ىسكە اسىرۋ، قوس كىتاپحانانىڭ اقپاراتتىق دەرەكتەر قورىنا قولجەتىمدىلىكتى قامتاماسىز ەتۋ باعىتتارى جونىندەگى ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىم جاسالعان. سونداي- اق مادەني بايلانىستاردى نىعايتۋ ماقساتىندا الەم ادەبيەتىنىڭ وقۋ زالىندا قىتاي، يران، پاكستان، ءۇندىستان ەلدەرىنىڭ كىتاپ بۇرىشتارى، رەسەي زەرتتەۋ ورتالىعى ۇيىمداستىرىلعان.

كىتاپحانا كوپتەگەن حالىقارالىق كىتاپحانالىق قوعامداستىقتىڭ مۇشەسى. ءبىز 2008 - جىلدان باستاپ ي ف ل ا/ ر ا س (ساقتاۋ جانە كونسەرۆاتسيا) نەگىزگى باعدارلاماسىنىڭ ورتالىق ازيالىق ايماقتىق ورتالىعى سانالامىز.

- ءوزىڭىز قىزمەتكە كەلگەلى بەرى جاساپ جاتقان جاڭالىق، وزگەرىستەرىڭىز جونىندە دە اڭگىمە ەتسەڭىز. سونداي- اق بولاشاقتا نە ىستەمەك ويىڭىز بار؟

- بۇل قىزمەتكە مەنىڭ كەلگەنىمە كوپ ۋاقىت بولعان جوق. دەسەك تە، وسى ازعانتاي مەرزىم ىشىندە ءبىرشاما ءىس- شارانى باستاپ جىبەرگەنىمىزدى ايتا الامىز. نەگىزگى باسىمدىقتى جۇرتشىلىقتى كىتاپ وقۋعا تارتۋعا، قوعامدا كىتاپقا دەگەن قىزىعۋشىلىقتى، وقىرمان بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋعا، كىتاپ وقۋ دەڭگەيىن كوتەرۋگە ىقپال ەتۋگە باعىتتاپ جاتىرمىز.

جالپى، كىتاپحانا - حالىققا قىزمەت كورسەتەتىن ءبىلىم مەن عىلىمنىڭ كيەلى ورداسى. نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن، ءبىزدىڭ ۇلتتىق كىتاپحانانىڭ ەسىگى جەكسەنبىدە تارس جابىلىپ جاتادى. مەنىڭشە، بۇل وقىرماندار ءۇشىن قولايسىز. قىزمەتتە جۇرگەن ازاماتتاردىڭ جۇمىس كۇندەرى كىتاپحاناعا كەلۋگە ۋاقىتتارى بولماۋى مۇمكىن. ولار سەنبى، جەكسەنبى كۇندەرى كەلىپ، بىلىممەن سۋسىنداعىسى كەلەتىن شىعار.. . استاناداعى كىتاپحانادا دا قىزمەت جاسادىق، ول جەردە كىتاپحانا جەكسەنبى كۇنى جۇمىس ىستەيدى. ءبىزدىڭ ساراپتاما سەنبى، جەكسەنبى كۇندەرى كىتاپحاناعا وقىرماننىڭ كوپ كەلەتىنىن كورسەتتى. «الماتىدا نەگە بۇلاي ەمەس؟ » دەپ قايرانمىن. الدە، بۇل كۇندەرى، الماتىلىقتار ۇدەرە كوشىپ تاۋعا كەتىپ، دەمالا ما؟ قالاي بولعاندا دا، جەكسەنبى كۇنى جۇمىس ىستەۋ تۋرالى ماسەلە كوتەرىپ وتىرمىن. حالىققا قىزمەت كورسەتەتىن ورىن بولعاندىقتان، ولاردىڭ مۇددەلەرىن ەسكەرە وتىرىپ، بارىنشا ىڭعايلى جاعداي جاساۋىمىز كەرەك دەپ بىلەم.

كىتاپحانا - ۇلتتىق مۇرامىز ساقتالعان اسىل قازىنا. بۇگىنگىدەي كۇردەلى زاماندا ساقتىق شارالارىنا ەرەكشە ءمان بەرۋىمىز كەرەك. ۇلتتىق كىتاپحانا اسا ماڭىزدى مەملەكەتتىك نىسان رەتىندە قورعالادى. سونى ەسكەرىپ، كىرەبەرىس ەسىككە كىتاپحاناعا كىرۋدى باقىلاۋ جۇيەسىن ورناتتىق.

سونداي- اق بۇگىندە قازاق قوعامىندا جاستار جاعى ءتۇرلى ەكسترەميستىك، ءدىني جات اعىمداردىڭ جەتەگىندە كەتىپ جاتقانىن ەسكەرىپ، الماتىنىڭ زيالى قاۋىمىمەن، اۋزى دۋالى اقساقالدارمەن كەزدەسۋ وتكىزدىك. ولاردىڭ الدىندا ءدىن ىستەرى اگەنتتىگىنىڭ ءتوراعاسى مارات ءازىلحانوۆ، اگەنتتىكتىڭ وزگە دە ماماندارى، قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ ءتوراعاسى، باس ءمۇفتي ەرجان قاجى مالعاجى ۇلى ءدارىس وقىپ، زيالى قاۋىمنىڭ كوكەيىندە جۇرگەن كوپتەگەن سۇراقتارعا جاۋاپ بەردى. بۇل ەستە قالارلىق اسەرلى كەزدەسۋ بولدى.

 تاعى ءبىر ماڭىزدى ماسەلە، قازىر كىتاپ دۇكەندەرىندە («اتامۇرا» كورپوراتسياسىنان باسقا) قازاقستان باسپالارىنان شىققان كىتاپتاردى كەزدەستىرۋ قيىن. دۇكەن سورەلەرىندە تەك رەسەي كىتاپتارى سامساپ تۇرادى. وتاندىق باسپالاردان شىققان كىتاپتاردى جۇرتشىلىق كورمەيدى. ءتىپتى قاي باسپادان قانداي كىتاپ شىعىپ جاتقانىن باسپا باسشىلارىنىڭ وزدەرى دە بىلە بەرمەيدى ەكەن. سونى ەسكەرىپ، كىتاپحانا عيماراتىنىڭ الدىندا كىتاپ ساۋداسىن ۇيىمداستىردىق جانە ونى داستۇرگە اينالدىرساق دەگەن ويىمىز بار. بۇل جارمەڭكەدە جۇرتشىلىقتىڭ كىتاپتاردى ۇستەمە باعاسىز ارزانعا ساتىپ الۋعا مۇمكىندىگى بولادى.

بۇدان بولەك، جاقىندا عانا ولجاس سۇلەيمەنوۆپەن كەزدەسۋ بولدى. جىل سايىن وقىرمانداردىڭ اقىنمەن كەزدەسۋى جاقسى داستۇرگە اينالعان. ءوزى جاقسى كورەتىن اقىنىمەن جۇزدەسۋگە كوپ جينالدى. بۇل كەزدەسۋ ولجاس سۇلەيمەنوۆتىڭ تۋعان ەلىنە ءبىرجولاتا ورالۋىنا وراي ۇيىمداستىرىلعان شارا بولدى. بەلگىلى ءانشى ءمادينا ەراليەۆاعا ارنالعان ەسكە الۋ كەشى دە اسەرلى ءوتتى.

 الماتى -  ەلىمىزدىڭ مادەني وشاقتارى شوعىرلانعان مەگاپوليس بولعاندىقتان، وسىنداعى مەكەمە باسشىلارىنىڭ كەڭەسىن قۇرساق دەگەن ۇسىنىس بار. «تۇرىمتاي تۇسىندا، بالاپان باسىندا» جۇرگەندەي، ولاردىڭ باس قوسىپ پىكىرلەسەر ورتاسى جوق. بۇل كەڭەس مادەنيەت سالاسىنىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىن تالقىعا سالىپ، ورتاق ىستەردى بىرلەسىپ ويلاسىپ، مادەني ءىس- شارالاردى جۇيەلەپ، رەتتەپ وتىرسا دەگەن نيەت بار. مىسالى، ءبىر مەزگىلدە بىردەي ءىس- شارالار وتكىزىلىپ، مەرەيتويلار قاباتتاسىپ جاتادى، تەاتر رەپەرتۋارلارى دا قايتالانىپ جاتادى. ءبارى قاباتتاسىپ شاقىرعاندا، قايدا بارارىن بىلمەي زيالى قاۋىم قينالىپ قالادى. سونداي- اق ونەر ماڭايىندا جۇرگەن جاستاردىڭ كلۋبىن قۇرۋ تۋرالى دا وي بار. ويتكەنى شىعارماشىلىق جاستاردىڭ دا ماسەلەلەرى دە شاش ەتەكتەن ەكەنى بەلگىلى.

جاڭادان شىققان ماڭىزدى كىتاپتاردىڭ تۇساۋكەسەرىن وتكىزۋ ءداستۇرى جالعاسا بەرەتىن بولادى. ۇلتتىق كىتاپحانا مادەني ورتالىق رەتىندە الماتىعا كەلەتىن شەتەل دەلەگاتسيالارىن دا قىزىقتىرادى. ستۋدەنتتەر مەن مەكتەپ وقۋشىلارى ءۇشىن كىتاپحانامەن تانىستىرۋ ەكسكۋرسيالارى دا تۇراقتى وتكىزىلە بەرمەك.

بۇل شارالاردىڭ بارشاسى مادەنيەت سالاسى مەن ءبىلىم مەكەمەلەرى، قوعامدىق ۇيىمدارمەن بايلانىستى نىعايتۋ ارقىلى مادەني ورتا قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان. ياعني حالقىمىزدىڭ رۋحاني كەمەلدەنۋىنە، قوعامنىڭ ينتەللەكتۋالدى الەۋەتىنىڭ وسۋىنە بارىنشا اتسالىسۋعا ۇمتىلۋدان تۋىنداپ وتىر.

اڭگىمەلەسكەن قانشايىم بايداۋلەت

«ايقىن» گازەتى