باتىس قازاقستان وبلىسىندا 500 مىڭ اقبوكەن اتىلۋى مۇمكىن

نۇر- سۇلتان. قازاقپارات – اقمولا مەن باتىس وڭىرىندە كيىك بىتكەن ەگىستىكتى تاپتاپ جاتىر. ءتۇز تاعىسى تىم كوبەيىپ كەتتى. سوندىقتان اقبوكەندى اتۋ كەرەك». شارۋالار وسىلاي دەپ اشۋعا ءمىنىپ وتىر. «ايتپەسە ەگىننىڭ جارتىسىنان ايىرىلامىز»، - دەيدى.

احۋال شىنىمەن كۇردەلى مە؟ ەكولوگيا مينيسترلىگى قانداي ارەكەتكە بارماق؟ كيىك اتۋعا رۇقسات بەرىلە مە؟ ارنا ءتىلشىسى جۋرناليستىك زەرتتەۋ جۇرگىزدى، دەپ حابارلايدى «حابار 24».

- وسىدان ءۇش جىل بۇرىن ەلدەگى كيىك باسى شامامەن 300 مىڭداي ەدى. كەيىن ونى اتۋعا تىيىم سالىنىپ، براكونەرلەرگە جازا قاتاڭداتىلدى. ناتيجەسىندە بۇگىندە ەلدەگى ءتۇز تاعىسىنىڭ سانى ميلليون 300 مىڭنان اسىپ جىعىلدى. ءبىراق تاياقتىڭ ەكى ۇشى بار دەگەندەي، كيىكتىڭ وسكەنى شارۋالارعا قيىن بوپ تۇر.

مارات قوزىباعاروۆ، شارۋا قوجالىعىنىڭ باسشىسى:

- وسى كەزگە دەيىن قانشا گەكتار القاپقا زيان كەلدى؟ 3750 گەكتارعا سەبەم. كۇزدە وسىنداي جاعداي بولسا، 50 پروتسەنت ەگىندى جەپ قويۋعا مۇمكىن كيىكتەر. توتەنشە جاعداي عوي بۇل. جاڭاعى شەگىرتكە سياقتى. بۇلار ولاردان دا جامان. تەك ءبىزدىڭ وسى وكرۋگتا عانا، اۋىلدا شامامەن 100 مىڭنان اسا كيىك ءجۇر. ءبىز ەمەس، مىنا جاقتاردا ءبارى زارلاپ جاتىر. ول كيىكتى ەشكىم قارامايدى. وحودنادزور ەشقانداي جوق. مەندە بىلتىر 180 گەكتار بوسقا كەتتى. ول قانشاما بيداي.

«كيىكتى قاپتادى، ەگىنىمىزدى تاپتادى» دەپ جانۇشىرىپ جۇرگەن بۇل اتباسارلىق شارۋالار. ەندى عانا كوتەرىلىپ كەلە جاتقان بيدايدىڭ ءبىرازىن اقبوكەن بىتكەن وتاپ كەتكەنىن ايتادى. كەيبىر ديقان ەگىستىك باسىندا تۇنەپ، ەگىنىن كۇزەتۋگە كوشكەن. «ءۇي بەتىن كورمەي كەتتىك» - دەپ اشۋعا ءمىنىپ جۇرگەندەر بار.

اتباسارداعى ەسەنگەلدى اۋىلىنىڭ ءبىر وزىندە ەگىن ەگەتىن 22 شارۋاشىلىق بار. كيىك ءبارىنىڭ دە باس اۋرۋىنا اينالعان. اقبوكەندى كۇنى- ءتۇنى قۋىپ الەك. كيىك قۋۋ دا وڭاي ءىس ەمەس ەكەن. جەتكىزبەيدى كادىمگىدەي. شامامەن ساعاتىنا 80 شاقىرىم جىلدامدىقپەن جۇيتكىپ كەلەدى. كادىمگىدەي قيساپ جوق. قالىڭ.

نۇرباي ءجۇسىپوۆ، شارۋا قوجالىعىنىڭ باسشىسى:

- كۇنى بويى 2 ساعات، 1 ساعات سايىن ايداپ وتىرامىز كيىكتى. سوسىن مىنا كيىكتىڭ بالالارى وتە كوپ. مىنا 100 باس كيىك بولسا، ونىڭ ىشىندە 20-سى عانا انالىق. قالعانى ءبارى لاقتارى. ول لاقتار ايداۋعا كەلمەيدى. بۇرىلىپ ساعان جۇگىرەدى. انا جاققا ايداسىڭ مىنا جاققا، مىنا جاققا ايداساڭ انا جاققا جۇگىرەدى. بارىمىزدە دە كرەديت بار، بارىمىزدە دە ليزينگكە تەحنيكا الدىق بالەن- بالەن ميلليونعا. ونى قالاي تولەيمىز ءبىز؟ وسى جاعدايدى شەشىپ بەرسىن.

باتىستاعى شارۋانى دا شارشاتقان - كيىك. جانىبەك اۋدانىنىڭ جاقسىباي، بورسى، كۇيگەنكول، اعوبا مەن تالوۆ سەكىلدى 5 اۋىلدىڭ اۋماعىندا جايىلاتىن اقبوكەننەن ۇزىن ىرعاسى 140 قوجالىق شىعىنعا باتقان.

اباي جۇماقۇلوۆ، شارۋا قوجالىعىنىڭ باسشىسى:

- ءبىزدىڭ مال جايىلىسىمىزعا كەسەلدىك كەلتىرىپ تۇر. ەڭ ءبىرىنشى ماسەلە. كيىك ءجۇرىپ كەتكەن جەردە شابىندىق جوق، نومايىن وتاپ كەتەدى. ماسەلەنى قالاي شەشۋگە بولادى؟ ءبىزدىڭ ەلدە اقبوكەن ەرەكشە قورعالاتىن جانۋارلاردىڭ تىزىمىنە ەنگەن. سوندىقتان اتۋعا بولمايدى. موراتوري ەنگىزىلگەن. بيىل ونىڭ مەرزىمى بىتەدى. ەندى كيىك اتۋعا رۇقسات بەرىلۋى مۇمكىن.

عالي ەسقاليەۆ، ب ق و اكىمى:

- موراتوري ءوز مىندەتىن اتقاردى. ورال پوپۋلياتسياسىنا جاتاتىن كيىك سانى ايتارلىقتاي ءوستى. ءبىراق اۋىل شارۋاشىلىعىنا قاۋىپ ءتونىپ تۇرعانى راس. سونى تەزىرەك شەشۋ ءۇشىن جانۋارلارىنىڭ سانىن رەتتەيتىن مەزگىل جەتتى دەپ ەسەپتەيمىن جانە ونى بيىلدان باستاۋ كەرەك. ولاي ىستەمەسەك، اۋىل شارۋاشىلىعىنا وراسان زيان شەكتىرەمىز.

ورال پوپۋلياتسياسىنىڭ سانى 800 مىڭنان اسقان. بەتپاقدالا كيىگى دە كوبەيگەن. 489 مىڭ. تەك ۇستىرتتىكى عانا ازداۋ بولىپ تۇر. 28 مىڭ. سوندىقتان ءبىرىنشى وسى ورال مەن بەتپاقدالانىڭ بوكەنى اتىلۋى كادىك.

اسقار ءابدىراحمانوۆ، ق ر ەكولوگيا، گەولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار مينيسترلىگىنىڭ باس ساراپشىسى:

- قازىر بۇل ماسەلە قارالىپ جاتىر. عىلىمي ۇيىمدار مەن عالىمدار بيولوگيالىق نەگىزدەمە ازىرلەپ جاتىر. ول بيولوگيالىق نەگىزدەمەدە سانىن رەتتەۋ كەرەك پە كورسەتەدى. اڭشىلىققا بەرە مە، الدە ارنايى مەملەكەتتىك مەكەمەلەرمەن سانىن رەتتەۋ كەرەك پە، ونىڭ ءبارى بيولوگيالىق نەگىزدەمەنىڭ قورىتىندىسىنان شىعادى. ول شامامەن وسى ايدىڭ 20 نان كەيىن شىعىپ قالۋى مۇمكىن.

تاۋەلسىز ەكولوگيالىق شولۋشى ساكەن دىلداحمەت «كيىك ەگىن مەن جايىلىمدى تاپتايدى دەگەن بەكەر. جانۋاردان زيان جوق»، - دەيدى.

ساكەن دىلداحمەت، تاۋەلسىز ەكولوگيالىق شولۋشى:

- كيىك 80 ءتۇرلى ءشوپ جەيدى. كيىك قاراپايىم ءۇي مالى جەيتىن ءشوپتى جەمەيدى. كيىك كادىمگى مال سەكىلدى اقىرىنداپ جايىلمايدى. وتە تەز ءجۇرىپ ءشوپ جەيدى. مىنا كيىك تاپتاپ وتكەن جەرلەردە قايتا ءشوپ جاقسى شىعادى. سونى ەسكەرۋ كەرەك. ونى مالشىلار دا جاقسى بىلەدى، فەرمەرلەر دە جاقسى بىلەدى. بۇگىنگى كۇنى فەرمەرلەردىڭ بارلىعى دەپ ايتا المايمىن، كەيبىرى مۇمكىن باسقا كوزدەگەن ماقساتتارى دا بار. «كيىك جەرىمىزدى تاپتادى، ەگىنىمىزگە كىردى» دەپ قوسىمشا سۋبسيديا الىپ العىسى كەلەدى. قوسىمشا قاراجات العىسى كەلەدى. سوندىقتان بۇگىنگى كۇنى بۇل 1 ميلليون 300 مىڭ باس بىزگە ەشقانداي ونى اتۋعا قۇقىق بەرمەيدى. كەم دەگەندە 2-3 ميلليون باسقا جەتكىزىپ الۋ كەرەك.

ەكولوگيا مينيسترلىگى بولسا، 20-نان كەيىن جاڭا بۇيرىق شىعاتىنىن حابارلادى. بيولوگيالىق نەگىزدەمەنىڭ قورىتىندىسىنان سوڭ اتىلاتىن كيىكتىڭ شەكتى سانى بەكىتىلمەك. شامامەن ورال كيىگىنىڭ 500 مىڭى اتىلۋى مۇمكىن. جاعداي وسىلاي. سوندا جانۋار دالامىزعا سىيماي كەتىپ بارا ما؟ ءبىر كەزدە ساكەن اقىن جىرعا قوسقان اقبوكەندى قازىرگىدەي 1 ميلليون 300 مىڭ باسقا جەتكىزۋ ءۇشىن تەك تەر ەمەس، قان دا توگىلگەنىن ۇمىتپاۋ كەرەك.

www.24.kz