سەمەي پوليگونىنىڭ جابىلعانىنا بۇگىن 27 جىل تولدى
اراعا تۋرا 42 جىل ۋاقىت وتكەننەن كەيىن عانا - 1991-جىلى زۇلماتتى سىناقتارعا نۇكتە قويعان «سەمەي سىناق يادرولىق پوليگونىن جابۋ تۋرالى» پرەزيدەنت جارلىعى شىقتى. وسىناۋ 40 جىلدان استام ۋاقىتتىڭ ىشىندە پوليگون اۋماعىندا «مىڭداعان حيروسيمالار جارىلعان» ەدى.
ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس اياقتالعاننان كەيىن اۋىزىن ايعا بىلەگەن قوس دەرجاۆا - ك س ر و مەن ا ق ش قارۋلانۋ «بايگەسىنە» ءتۇستى. 1945-جىلى جاپونيانىڭ حيروسيما مەن ناگاساكي قالارىنا تۇسكەن اتوم بومبالارى - ەندىگى كەزەكتە ۇزاققا سوزىلار بەينەتتى سوعىسقا وپ-وڭاي نۇكتە قويا سالاتىنىن ەكى الپاۋىت مەملەكەت جاقسى تۇسىنگەن ەدى.
سەمەي پوليگونىن ك س ر و ءوزىنىڭ يادرولىق قارۋىنىڭ شاما-شارقىن تەكسەرىپ كورۋ ماقساتىندا اشقان بولاتىن. بۇل ءۇشىن 18 ميلليون گەكتار جەر ءبولىندى. العاشىندا سىناقتار جەر بەتىندە وتكىزىلگەنىمەن، اينالاعا تيگىزگەن زيانى ۇشان-تەڭىز بولعاننان كەيىن جارىلىستار جەر استىنا كوشىرىلگەن ەدى. سول زاماننىڭ وزىندە رادياتسيادان زارداپ شەككەندەردىڭ سانى جارتى ميلليون ادامعا جەتكەن.
پوليگوندا وتكىزىلگەن سىناقتاردىڭ جالپى سانى 456 يادرولىق جانە تەرمويادرولىق جارىلىستى قۇرادى. ولاردىڭ 116 سى اشىق، ياعني جەر بەتىندە نەمەسە اۋە كەڭىستىگىندە جاسالعان. وسى اشىق جارىلىستاردىڭ جالپى قۋاتى 1945-جىلى حيروسيماعا تاستالعان اتوم بومباسىنىڭ قۋاتىنان 2,5 مىڭ ەسە كوپ ەدى. سەمەي سىناق پوليگونىندا جۇرگىزىلگەن جارىلىستاردىڭ سالدارىنان ميلليونداعان كىسى دەرتكە ۇشىراپ، باقيلىق بولدى.
«سەمەي سىناق يادرولىق پوليگونىن جابۋ تۋرالى» پرەزيدەنت جارلىعىنا 1991-جىلدىڭ 29- تامىزىندا قول قويىلدى. الەمدەگى ءتورتىنشى يادرولىق الەۋەتتەن ءوز ەركىمەن باس تارتۋ جونىندەگى وركەنيەتتى تۇرعىدا قازاقستاننىڭ ماڭىزى زور تاريحي قۇجاتى بۇل.
2016-جىلدىڭ 29- تامىزىندا «يادرولىق قارۋسىز الەم قۇرۋ» اتتى حالىقارالىق كونفەرەنتسيادا ق ر پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ «سەمەي پوليگونى جابىلۋىنىڭ 25 جىلدىق مەرەيتويى - بۇل قيامەت قارۋىن شەكتەۋدەگى كۇرەستىڭ جاڭا بىرەگەي مۇمكىندىگى» ەكەنىن اتاپ وتكەن ەدى.
«سەمەي پوليگونىن جابۋ تۋرالى شەشىم ءبىز كەڭەس وداعى قۇرامىندا بولعان كەزدە قابىلدانعان ەدى. ودان ارى سىناقتار جۇرگىزۋ ءۇشىن پوليگوندى قالاي بولعاندا دا ساقتاپ قالۋعا ۇمتىلعان قۋاتتى وداقتىڭ اسكەري كوماندالىق ماشيناسىنىڭ قارسىلىعىن ەڭسەرۋگە تۋرا كەلدى. دەگەنمەن، ك س ر و كۇيرەگەننەن كەيىنگى كەزەڭدە ءبىز الەمدەگى ءتورتىنشى زىمىراندىق-يادرولىق ارسەنالعا يە بولدىق»، - دەدى ەلباسى سول كونفەرەنسيادا.
