2023-2027-جىلدارعا ارنالعان كوشى-قون ساياساتى تۇجىرىمداماسىنىڭ ىسكە اسىرىلۋ بارىسى
استانا. قازاقپارات - ق ر ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ۆيتسە- ءمينيسترى اسقاربەك ەرتايەۆ ق ر پرەزيدەنتى جانىنداعى ورتالىق كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتىندە وتكەن بريفينگتە قازاقستانداعى اعىمداعى كوشى- قون جاعدايى جانە 2023-2027 -جىلدارعا ارنالعان كوشى- قون ساياساتى تۇجىرىمداماسىنىڭ ىسكە اسىرىلۋ بارىسى تۋرالى ايتتى.
«2024 -جىلى سىرتقى كوشى- قوننىڭ وڭ ديناميكاسى بايقالادى. كوشى- قوننىڭ وڭ سالدوسى ەكى جىل بويى ساقتالىپ كەلەدى. 2024 -جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىجىلدىعىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا كوشى- قون سالدوسى +7,3 مىڭ ادامدى قۇرادى. ەلگە 14 مىڭ ادام كەلىپ، 7 مىڭ ادام شىقتى. ەلدەردىڭ ءبولىنىسى بويىنشا كوشى- قون ءوسىمى نەگىزىنەن ت م د مەن قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنا تيەسىلى بولىپ وتىر.
وڭ سالدو ءبىلىم دەڭگەيى بويىنشا دا بايقالادى، ەلدەن شىققان ادامدارعا قاراعاندا ەلىمىزگە ءبىلىمدى ادامدار كوپتەپ كەلگەن. بۇدان باسقا، تەحنيكالىق ماماندىقتار بويىنشا +686 ادام، پەداگوگيكالىق ماماندىقتار بويىنشا +215 ادام، ەكونوميكالىق ماماندىقتار بويىنشا +203 ادام كەلىپ وڭ سالدو قالىپتاستى»، - دەدى اسقاربەك ەرتايەۆ.
ۆيتسە- مينيستر سونداي- اق ىشكى كوشى- قوندا ەڭبەك موبيلدىلىگى شەڭبەرىندە بەلسەندىلىكتىڭ ءوسۋى بايقالاتىنىن اتاپ ءوتتى.
«ەل ىشىندە قونىس اۋدارۋشىلار سانى وتكەن جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 1,7 ەسە ءوستى. 2024 -جىلعى قاڭتار- ماۋسىمدا ىشكى كوشى- قونعا 688 مىڭ ادام قاتىستى، ونىڭ ىشىندە 307 مىڭ ادام ءوڭىرارالىق قونىس اۋدارۋعا قاتىستى.
مەگاپوليستەر ىشكى ميگرانتتاردى تارتۋ %50 ورتالىقتارى بولىپ قالا بەرەدى. ماسەلەن، وسى وتىرعان كەزەڭدە استانا قالاسىنا 64 مىڭنان استام ادام، الماتى قالاسىنا - 60 مىڭ ادام، شىمكەنت قالاسىنا - 31 مىڭ ادام تۇراقتى تۇرۋعا كەلدى»، - دەپ تولىقتىردى ول.
زاڭنامالىق وزگەرىستەر تۋرالى ايتا كەلە، اسقاربەك ەرتايەۆ مەملەكەت باسشىسى وسى جىلدىڭ 16-مامىرىندا «ق ر كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە حالىقتىڭ كوشى- قونى جانە قىلمىستىق- اتقارۋ جۇيەسى سالالارىنداعى زاڭنامانى جەتىلدىرۋ ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭعا قول قويعانىن ايتتى.
قۇجات 6 نەگىزگى نوۆەللانى قاراستىرادى.
ءبىرىنشىسى - اۋىل شارۋاشىلىعىنا ارنالعان جەر ۋچاسكەلەرىن الۋدا قونىس اۋدارۋشىلار ءۇشىن قۇقىقتىق جاعدايلار جاساۋ. ەندىگى رەتتە قونىس اۋدارۋشىلارعا جەر ۋچاسكەلەرى ونى يەلىكتەن شىعارۋ قۇقىعىنسىز ەڭ تومەنگى مولشەردەن اسپايتىن مولشەردە جانە كونكۋرستان تىس تارتىپپەن 5 جىلعا دەيىنگى كەزەڭگە ۋاقىتشا قىسقا مەرزىمدى وتەۋلى جەر پايدالانۋ (جالعا الۋ) قۇقىعىمەن بەرىلەدى. بۇل رەتتە تۇراقتى تۇراتىن ءوڭىردىڭ اۋىسۋى جەر پايدالانۋ قۇقىعىنىڭ توقتاتىلۋىنا اكەپ سوعادى.
ەكىنشىسى - ەرىكتى قونىس اۋدارۋعا قاتىسۋشىلارعا تولەنەتىن كوشۋگە، تۇرعىن ءۇي جالداۋعا جانە كوممۋنالدىق قىزمەتتەرگە اقى تولەۋ بويىنشا شىعىستاردى وتەۋگە، تۇرعىن ءۇي ساتىپ الۋعا ارنالعان سۋبسيديالاردى بانكتەر مەن باسقا دا قارجى ۇيىمدارى الدىنداعى كرەديتتىك مىندەتتەمەلەر بويىنشا ءوندىرىپ الۋلاردان قورعاۋ جونىندەگى نورمالار بەكىتىلگەن. ولارعا تىيىم سالۋ، سونداي- اق شىعىس وپەراتسيالارىن جاساۋعا ۋاقىتشا جانە باسقا شەكتەۋلەر قويىلمايدى.
ءۇشىنشىسى، ەگەر ەتنيكالىق قازاقتىڭ جەكە باسىن كۋالاندىراتىن قۇجاتتا ۇلتى كورسەتىلمەسە، ەتنيكالىق قازاقتىڭ ۇلتىن ايقىنداۋ بولىگىندە ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگىنە جانە جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندارعا ءتيىستى قۇزىرەت بەكىتىلدى.
ءتورتىنشى - قانداستاردى قابىلداۋدىڭ وڭىرلىك كۆوتاسىنا قانداستاردىڭ جەسىرلەرى مەن ولاردىڭ ورتاق بالالارىن قوسۋ مۇمكىندىگى قاراستىرىلعان.
بەسىنشى - عىلىمي دارەجەسى بار ەتنيكالىق قازاقتار ءۇشىن عىلىمي جۇمىستاردى جۇرگىزۋ قاجەت بولعان كەزدە قونىس اۋدارۋعا الىنعان مەملەكەتتىك قولداۋ شارالارىن قايتارۋسىز جانە وتەۋسىز وڭىرلەر بويىنشا دەربەس كوشى- قون مۇمكىندىگى ۇسىنىلدى.
التىنشى - ەڭبەكشى كوشىپ كەلۋشىلەرگە وزدەرىنىڭ وتىنىشتەرى بويىنشا 1 ايدان 12 ايعا دەيىنگى مەرزىمگە ەڭبەك رۇقساتىن الۋعا مۇمكىندىك بەرىلدى.
سونىمەن قاتار، ۆيتسە- مينيستر كوشى- قون ساياساتى تۇجىرىمداماسىنىڭ نەگىزگى باعىتتارى تۋرالى حابارلادى.
«بيزنەس- يمميگراتسيا» باعىتى بويىنشا ينۆەستيتسيالىق احۋالدى جاقسارتۋ ءۇشىن ينۆەستيتسيالىق شتابتىڭ دەربەس جاۋاپكەرشىلىگى بەلگىلەندى. بۇدان باسقا، قازاقستاندا كاسىپكەرلىك قىزمەتتى جۇزەگە اسىرۋ ماقساتىندا بيزنەس- يمميگرانتتاردى تارتۋ بويىنشا ادىستەمەلىك ۇسىنىمدار بەكىتىلدى.
«قازاقستاندىق قىزمەتكەرلەردىڭ ءبىلىمىن ترانسفەرتتەۋ جانە بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ ماقساتىندا سۇرانىسقا يە شەتەلدىك مامانداردى تارتۋ بويىنشا ءبىرقاتار كەشەندى شارالار قابىلدانۋدا. شەتەلدىكتەردىڭ قازاقستاندا تۇراقتى تۇرۋعا رۇقسات الۋى ءۇشىن تالاپ ەتىلەتىن كاسىپتەردىڭ تىزبەسى كەڭەيتىلدى. عىلىم، ءبىلىم، دەنساۋلىق ساقتاۋ، ونەركاسىپ، IT، سپورت جانە مادەنيەت، باسقا دا باعىتتار سالاسىندا سۇرانىسقا يە ماماندىقتاردىڭ رەيتينگىن قالىپتاستىرۋ ماقساتىندا كاسىپتەر ءتىزىلىمىن قالىپتاستىرۋ، وزەكتەندىرۋ جانە جۇرگىزۋ قاعيدالارى بەكىتىلدى»، - دەدى اسقاربەك ەرتايەۆ.
ەتنيكالىق كوشى-قوندى رەتتەۋ شەڭبەرىندە تاريحي وتانىنا قونىس اۋدارعان ەتنيكالىق قازاقتار ءۇشىن بەس باعىت بويىنشا مەملەكەتتىك قولداۋدىڭ جاڭا تەتىكتەرى ىسكە اسىرىلۋدا.
قانداستاردى قونىستاندىرۋدى رەتتەۋ ءۇشىن ايماقتار بويىنشا سارالاي وتىرىپ، وڭىرلەر (اۋداندار مەن ەلدى مەكەندەر بويىنشا) بولىنىسىندە قونىستاندىرۋدىڭ ينتەراكتيۆتى كارتاسى ازىرلەندى.
جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار ۇكىمەت ايقىنداعان قونىستاندىرۋ وڭىرلەرىندە بەيىمدەلۋ جانە ينتەگراتسيا ورتالىقتارىن قۇرۋ جونىندە شارالار قابىلدايدى.
قازاقستاننان كەلگەن ەڭبەك ميگرانتتارىنىڭ ەڭبەك جانە الەۋمەتتىك قۇقىقتارىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن تۇركيا، ب ا ءا، ا ق ش، ۇلى بريتانيا، وڭتۇستىك كورەيا، يزرايلمەن كەلىسىمدەر جاساسۋ جۇمىستارى جالعاسۋدا. ولار وسى ەلدەردەگى ءبىزدىڭ رەسپۋبليكا ازاماتتارىنىڭ ەڭبەك قىزمەتى ماسەلەلەرىن رەتتەيدى.
«بۇگىنگى تاڭدا قازاقستان ۇكىمەتى مەن كاتار ۇكىمەتى اراسىنداعى وسى مەملەكەتتە ءبىزدىڭ رەسپۋبليكامىزدىڭ ازاماتتاۆرىن جۇمىسقا ورنالاستىرۋدى رەتتەۋ تۋرالى كەلىسىمگە قول قويۋ تۋرالى ۇكىمەتتىڭ قاۋلىسى قابىلداندى.
قازاقستان ازاماتتارىنىڭ شەتەلدەگى ەڭبەك قىزمەتىن ۇيىمداستىرۋ بولىگىندە جەكە جۇمىسپەن قامتۋ اگەنتتىكتەرىنىڭ قىزمەتىن رەتتەۋ تەتىكتەرى قايتا قارالۋدا.
جەتىسۋ، ش ق و جانە تۇركىستان وبلىستارىندا قازاقستاندىقتاردى الدىن الا وقىتۋعا ارنالعان ورتالىقتار قۇرىلدى. ورتالىقتاردىڭ نەگىزگى مىندەتى - تىلدىك كۋرستار وتكىزۋ، شەتەلدە جۇمىسقا ورنالاسقىسى كەلەتىن كانديداتتاردىڭ كاسىبي بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ»، - دەپ اتاپ ءوتتى اسقاربەك ەرتايەۆ.
قونىس اۋدارۋشىلار مەن قانداستاردى ىنتالاندىرۋدىڭ وڭتايلى مودەلىن قۇرۋ ماقساتىندا ولاردى سولتۇستىك وڭىرلەردە بەيىمدەۋ مەن ينتەگراتسيالاۋدىڭ جاڭا الگوريتمى ازىرلەندى. قونىس اۋدارۋشىلار مەن قانداستارعا بەيىمدەۋ جانە ينتەگراتسيالىق قىزمەتتەر كورسەتۋ جونىندەگى ەرەجەلەر ازىرلەندى.
ۇكىمەت ايقىنداعان قونىستاندىرۋ وڭىرلەرىنە قونىس اۋدارعان تۇلعالارعا تۇرعىن ءۇي قۇنىنىڭ %50 وتەۋ ءۇشىن ەكونوميكالىق موبيلدىلىك سەرتيفيكاتى ۇسىنىلادى.
ەڭبەك كۇشى تاپشى وڭىرلەرگە قونىس اۋدارۋدى ىنتالاندىرۋ بويىنشا وڭىرلىك جول كارتالارى ىسكە اسىرىلۋدا.
ءسوز سوڭىندا ۆيتسە- مينيستر كوشى- قون پروتسەستەرىن رەتتەۋ جۇيەسىن سيفرلاندىرۋ باسىم باعىتتاردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلاتىنىن اتاپ ءوتتى.
«كەلۋ ماقساتىنا قاراماستان قازاقستانعا كەلەتىن شەتەلدىك ازاماتتاردىڭ ءبىرىڭعاي ەسەبىن، سونداي- اق كوشى- قون اعىندارىنىڭ مونيتورينگى مەن باقىلاۋىن قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن migration.enbek.kz پورتالى ازىرلەندى. جۇمىس كەزەڭ- كەزەڭمەن جۇرگىزىلۋدە. بۇگىنگى تاڭدا 6 قىزمەت ىسكە اسىرىلدى، 1-قازانعا دەيىن كوشى- قون سالاسىندا تاعى 3 قىزمەت، ال 2025 -جىلدىڭ باسىنان باستاپ تاعى 4 قىزمەت ىسكە قوسىلادى.
وسى شارالاردىڭ بارلىعى «ءبىر تەرەزە» قاعيداتى بويىنشا جۇمىس ىستەيتىن ميگرانتتاردىڭ قوزعالىسىن ەسەپكە الۋدىڭ ءبىرىڭعاي اقپاراتتىق جۇيەسىن قۇرۋدى كوزدەيدى»، - دەپ تۇيىندەدى اسقاربەك ەرتايەۆ.
ءوز كەزەگىندە ق ر ە ح ا ق م كوشى- قون كوميتەتى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى ەربولات ابۋلحاتين كوشى- قون ساياساتى تۇجىرىمداماسىنىڭ پراكتيكالىق ىسكە اسىرىلۋى تۋرالى باياندادى.
«بۇگىندە 57 ەتنيكالىق قازاق «اتا جولى» كارتاسىن الدى. ونىڭ ىشىندە 31 ءى سۇرانىسقا يە ماماندىق يەلەرى، ال 26 سى كاسىپكەرلەر، سونىمەن قاتار كوممەرتسيالىق سەكتوردا شەتەلدىك مامانداردى تارتۋعا 10,7 مىڭنان استام رۇقسات بەرىلگەن. جەكە تۇلعالاردىڭ ۇيىندە جۇمىس ىستەۋ ءۇشىن ەڭبەك ميگرانتتارىنا 281 مىڭعا جۋىق رۇقسات بەرىلدى. بيىلعى 1-قىركۇيەكتەگى جاعداي بويىنشا ەلگە 12325 قانداس كەلدى، ونىڭ نەگىزگى بولىگى ق ح ر مەن وزبەكستاننان بولىپ وتىر.
سونداي-اق، حالىقتىڭ ەڭبەك موبيلدىلىگىن ارتتىرۋ شەڭبەرىندە ەلىمىزدىڭ ەڭبەك كۇشى تاپشى وڭىرلەرىنە قونىس اۋدارۋدى ىنتالاندىرۋ بويىنشا جۇمىستار بەلسەندى جۇرگىزىلۋدە. 2024 -جىلى ەڭبەك رەسۋرستارى تاپشى وڭىرلەرگە 6148 ادام نەمەسە 1769 وتباسى قونىس اۋداردى. تۇرعىن ۇيمەن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن قونىس اۋدارۋشىلاردىڭ وتباسىلارىنا 2,7 ميلليارد تەڭگە سوماسىنا 663 ەكونوميكالىق موبيلدىلىك سەرتيفيكاتى بەرىلدى»، - دەدى ول.
سونىمەن قاتار، ەربولات ابۋلحاتين شەتەلدە جۇمىس ىستەيتىن قازاقستان ازاماتتارىنىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ شارالارى جانە بوسقىندارمەن جۇرگىزىلىپ جاتقان جۇمىستار تۋرالى ايتىپ بەردى.
بۇگىنگى تاڭدا كاسىپتىك داعدىلاردى ارتتىرۋ كۋرستارىنان، تىلدىك كۋرستاردان ءوتۋ ءۇشىن وبەكتىلەر ايقىندالدى، ءبىرىڭعاي تاريفتەر بەكىتىلدى جانە ىزدەنۋشىنىڭ كاسىپتىك جانە تىلدىك دايارلىق ورتالىقتارىندا دايارلىقتان ءوتۋىنىڭ قادامدىق الگوريتمى ايقىندالدى.
2024 -جىلدىڭ 1-قىركۇيەگىندەگى جاعداي بويىنشا ەلدە پانا ىزدەگەن 368 ادام مەن 310 بوسقىن تۇرادى، باسىم كوپشىلىگى الماتى قالاسىندا قونىستانعان.
