جىل قورىتىندىسى: ەلىمىزدىڭ كينو ەكرانى 2015 - جىل كورەرمەندەرىن قانداي جاڭالىقتارىمەن قۋانتتى؟

استانا. قازاقپارات - قازىرگى كۇنى الەمدىك كينو ءوندىرىسى قوعامدىق ەرەكشە سۇرانىسقا يە بولىپ وتىرعان سالالاردىڭ بىرەگەيى. ياعني، «باسقا شاۋىپ، توسكە ورلەگەندەي» داۋرەندەپ تۇرعان دەر شاعى.

 سول كينو سالاسى دامىعان ەلدەردە مەملەكەتتىك يدەولوگيانىڭ جارشىسى دا، پايدا اكەلەتىن بيزنەس كوزى دە كينو ءوندىرىسىنىڭ ماڭايىنان تابىلىپ جاتادى. تىپتەن الەمگە ءوز ىقپال كۇشىن كورسەتىپ، ادامداردىڭ ساناسىن جاۋلاپ، رۋحاني بۇعاۋ سالۋعا دا بۇل ونەردىڭ ورەسى جەتىپ تۇر.

بۇگىنگى كۇنى دە الەمدىك كينو وندىرىسىندەگى باسەكەنىڭ ءباسى قىزىپ تۇر. ال بىزدەگى جاعدايدا ونسىز دا سانى از كينو ونىمدەرىمىزبەن الەمدىك ونەر الامانىنىڭ شاڭدى جورىعىنا ءتۇسىپ، باسقالارعا ىقپال كۇشىمىزدى كورسەتەمىز دەۋگە ءالى ەرتە. دەسە دە، سوڭعى جىلدارى كينو سالاسىنىڭ مەملەكەت تاراپىنان باستى نازارعا ىلىگۋى بۇل سالانىڭ بويىنا دا قان جۇگىرتىپ، جىل سايىن ەكرانىمىز جاڭا فيلمدەرمەن تولىعىپ كەلەدى. وسىمەن بىرگە جەكەمەنشىك كينوستۋديالار دا سەرپىلىس تانىتىپ، ءوز ۇلەستەرىن قوسۋدا. قازىرشە كەرەمەتتەي كينو ءتۇسىرىپ الەمدى جالت قاراتپاساق تا، وزىمىزگە رۋحاني ازىق بولاتىن ءبىراز تۋىندى كورەرمەنگە جول تارتتى.

بۇل سالانى مەملەكەت جاعىنان مىقتاپ قولعا الۋ ەڭ الدىمەن بىرنەشە عاسىر بويىنداعى تاريحي اۋىر ۇردىستەردى باسىنان وتكىزگەن، تاۋەلسىزدىگىن ەندى عانا العان جاس مەملەكەتتىڭ يدەولوگيالىق تۇعىرىن بەكەمدەۋگە، ۇلتتىق بولمىسىنان جاڭىلا جازداعان ۇرپاقتىڭ ساناسىن وياتۋعا قاجەت دەپ ايتار ەدىك. جاڭا فيلم جاساۋ كۇردەلى، جان- جاقتى بارىستاردى قاجەت ەتەدى. وعان ءار الۋان ماماندىقتاعى شىعارماشىلىق قىزمەتكەرلەر: كينودراماتۋرگ، رەجيسسەر، اكتەر، وپەراتور، سۋرەتشى، كومپوزيتور، پروديۋسەر، كاسكادەر، ەكونوميست، مەنەدجەر، ت. ب. قاتىسادى. سونداي- اق، شەبەر تەحنيكانى، قىرۋار قارجىنى تالاپ ەتەدى.

ەندەشە ءمان، ماڭىزى زور ەلىمىزدىڭ كينو- تەلەەكرانى 2015 - جىلى كورەرمەندەرىن قانداي جاڭالىقتارىمەن قۋانتتى؟ وسى جىل كورەرمەندەرگە جول تارتقان كوركەم فيلمدەر، تەلەسەريالدار، دەرەكتى فيلمدەر مەن مۋلتفيلمدەر تۋرالى شولۋ جاساماقپىز.

 ەلىمىزدە بيىلعى جىلى قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعى كەڭ اۋقىمدا اتالىپ وتكەنى بەلگىلى. مەملەكەتىمىزدىڭ تاريحي مارتەبەسىن كوتەرگەن مەرەيتويدىڭ باستى تارتۋلارىنىڭ ءبىر «قازاق ەلى» اتتى 10 سەريالى تاريحي كوركەم فيلمنىڭ ءتۇسىرىلۋى بولدى. بۇل قازاق كينو ونەرى تاريحىنداعى ەڭ ءىرى، ماڭىزدى ەلدىك جوباعا اينالدى. سوندىقتان دا بيىلعى جىلدىڭ كينو- تەلەەكرانىنداعى جاڭالىقتى «قازاق ەلى» سەريالىنان باستاۋدى ءجون كورىپ وتىرمىز.

قازاق تاريحىن ەكراننان تاماشالاۋعا ىنتىق بولعان جۇرت فيلمنىڭ جارىققا شىعۋىن اسىعا كۇتىپ جۇرگەنى انىق. ەلباسىنىڭ ءوزى دە تاريحي تۋىندىعا ەرەكشە نازار اۋدارىپ، «قازاقفيلم» كينوستۋدياسىنا ارنايى ات باسىن بۇرعان بولاتىن. سول جولى مەملەكەت باسشىسى «قازاق ەلى» سەريالىنىڭ ءتۇسىرىلىم الاڭىندا بولىپ، شىعارماشىلىق توپپەن كەزدەستى. وسى تۋىندىنىڭ پروديۋسەرى ارمان اسەنوۆتىڭ ايتۋىنشا، تاريحي سەريالدىڭ باستاپقى بيۋدجەتى 5,5 ميلليارد تەڭگە بولعان. كەيىننەن ستسەناريدەگى قىسقارتۋلاردان سوڭ بيۋدجەتى 2 ميلليارد 167 ميلليون تەڭگە بولىپ تۇراقتانعان. جانە قوسىمشا قارجى كوزدەرىنەن دە اقشا تارتىلعان. ونىڭ سوزىنە قاراعاندا، بۇل كوپ سەريالى فيلمدى ءبىرىنشى بولىپ كورسەتۋگە «رەسەي»، «ءال- جازيرا»، «ءبىرىنشى ارنا»، «ن ت ۆ» تەلەارنالارى قىزىعۋشىلىق تانىتقان كورىنەدى. «قازاق ەلى» تاريحي فيلمى الداعى جىلدىڭ ناۋرىز ايىندا كورەرمەن نازارىنا ۇسىنىلادى دەپ كۇتىلۋدە.

 بۇل سالانىڭ قازاق حاندىعىنىڭ مەرەيتويىنا ارناعان تارتۋى وسىمەن عانا شەكتەلىپ وتىرعان جوق. «قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعى» اتتى 10 بولىمنەن تۇراتىن دەرەكتى فيلم دە جارىققا شىقتى. سونىمەن قاتار بيىل شىلدەدە قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىن تويلاۋ اياسىندا «دەشتى- قىپشاق: قۇپيا بەلگىلەر» دەپ اتالاتىن ەكى سەريالى دەرەكتى فيلم دە كورەرمەنگە جول تارتقان بولاتىن. ال بالالار ءۇشىن دە بيىلعى جىلدىڭ باستى جاڭالىعى قازاق حاندىعى تۋرالى «قازاق ەلى» انيماتسيالىق فيلمىنىڭ جاسالۋى بولدى. بۇل تۋىندىنىڭ تۇساۋكەسەرى 2016 -جىلدىڭ قاڭتار ايىندا «قازاقستان» تەلەارناسىندا وتەدى دەپ كۇتىلۋدە. سونداي- اق، انيماتسيالىق فيلمدى الەمدىك پروكاتقا شىعارۋ دا جوسپارلانىپ وتىر.

 وسى جىلعى جارىققا شىققان فيلمىدەردىڭ اراسىنداعى شوقتىعى بيىك، ورەلى تۋىندىلاردىڭ تاعى ءبىرى «قۇنانباي» تاريحي كوركەم فيلمى. فيلمنىڭ تۇساۋكەسەرى 2015 - جىلدىڭ 15 - مامىرىندا استاناداعى «قازمەديا» ورتالىعىندا ءوتتى. قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى، ق ر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى دوسحان جولجاقسىنوۆتىڭ «قۇنانباي» فيلمىنە ۇلى ابايدىڭ اكەسى قۇنانباي وسكەنباي ۇلىنىڭ ومىرىمەن بىرگە XIX عاسىرداعى ەلدىڭ تىنىس- تىرشىلىگى ارقاۋ بولعان. قازاق كورەرمەندەرىن ءتانتى ەتكەن كوركەم فيلم سسەناريىن دوسحان جولجاقسىنوۆ پەن جازۋشى تالاسبەك اسەمقۇلوۆ جازعان. اقپارات كوزدەرىنە سەنسەك، فيلم بيۋدجەتى 4 ميلليون دوللارعا جۋىقتايدى.

قازاق كينو قورجىنىن تولىقتىرعان بەلگىلى تاريحشى ەرمۇحان بەكماحانوۆقا ارنالعان «امانات» كوركەم فيلمى دە كورەرمەن كوڭىلىنەن شىققان تۋىندى بولدى. تاريحشى ە. بەكماحانوۆ ءوز زامانىندا ستاليندىك قۋعىندى كورگەن جانداردىڭ ءبىرى. تۋىندىنى تاماشالاۋ ارقىلى 19 - عاسىرداعى كەنەسارى حان ءومىرىن جانە 20 - عاسىرداعى كەنە حان تۋرالى زەرتتەۋ جۇرگىزگەن ەرمۇحان بەكماحانوۆ ومىرىنە ساياحات جاساۋعا بولادى.

سونداي- اق، ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتىڭ ومىرىنەن سىر شەرتەتىن «جۇلدىزدار وسىلاي جانعان ەدى» (تاك سلوجيليس زۆەزدى) دەپ اتالاتىن كوركەم فيلمنىڭ دە مونتاجداۋ جۇمىستارى الداعى جىلدىڭ اقپان ايىندا اياقتالىپ، ناۋرىز ايىندا كورەرمەن نازارىنا ۇسىنىلادى دەپ جوسپارلانىپ وتىر.

 وسىلارمەن قاتار بيىلعى جىلى رەجيسسەر اقان ساتايەۆتىڭ قازاق ەلى باسىنان كەشكەن تاريحي ناۋبەت جىلدار - كۇشتەپ ۇجىمداستىرۋ، جۇت، ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس جانە سوعىستان كەيىنگى كەزەڭدەر ارقاۋ بولعان «ورالۋ» تاريحي فيلمى، قىلمىستىق دراماسى «رەكەتير 2» مەن كانادالىق ارىپتەستەرىمەن بىرلەسىپ تۇسىرگەن «حاكەر» فيلمدەرى ءوز كورەرمەنىن تاپتى.

ال ەرمەك تۇرسىنوۆتىڭ 25 جىل بۇرىن جازىلعان ديپلومدىق جۇمىسى نەگىزىندە تۇسىرىلگەن «جات» فيلمى شىنايى وقيعاعا نەگىزدەلىپ، كەڭەس زامانىنىڭ قۇيتىرقى ساياساتىنان قاشقان ءىلياس ەسىمدى بالانىڭ تاۋ- تاستى پانالاپ، جابايى عۇمىر كەشكەنىن بايانداپ، قوعام مەن تۇلعانىڭ، تۇلعا مەن تابيعاتتىڭ اراسىنداعى قايشىلىقتى كورسەتىپ بەردى.

2015 - جىلدىڭ وسىنداي سەرپىندى جاڭالىقتارىنا قاراي وتىرىپ قازاق كينو ونەرىندەگى ورلەۋدى اڭعارۋعا بولاتىنداي. كينو ءوندىرىسى دامىعان ەلدەردەگىدەي كينونىڭ سانىنان جاڭىلماساق تا، اۋىز تولتىرىپ ايتارلىقتاي ءبىراز تۋىندى كورەرمەنگە جول تارتقان ەكەن. سوندىقتان دا بارلىعىن جەكە- جەكە تانىستىرىپ شىعا الماسىمىز انىق. وتاندىق كينو ءوندىرىسىنىڭ جاڭا ونىمدەرىن ءارى قاراي تىزبەلەسەك، رەجيسسەر دارحان تولەگەنوۆتىڭ «تاڭعى شاپاعات نۇرى»، رەجيسسەر اسقار بەيسەنبيننىڭ «ادەل»، اسقار ۇزابايەۆتىڭ «بوكسەر جولى»، كەنجەبەك شايقاقوۆتىڭ «كۇركە»، ءازيز جامباكيەۆتىڭ «شاتىرقانات كوبەلەك»، ءسابيت ءابدىحالىقوۆتىڭ «زۇلمات»، ەرلان نۇرمۇحامبەتوۆتىڭ «بەسسمەرتنىي ، ءازيز زايىروۆ پەن مۇحاممەد مامىربەكوۆتىڭ «بولۋ، الدە بورداي توزۋ» فيلمدەرىن اتاۋعا بولادى.

 وسىمەن قاتار وتاندىق تەلەارنالاردا كورسەتىلەتىن، كورەرمەننىڭ كوز قۋانىشىنا اينالاتىن قازاقستاندا جاسالعان تەلەسەريالداردىڭ دا جاڭالىعى مول. «قازاقستان» ۇلتتىق تەلەارناسىنىڭ تاپسىرىسىمەن «جامبىل» اتتى 4 سەريالى تاريحي دراما ءتۇسىرىلدى. كوزى تىرىسىندە- اق اتى اڭىزعا اينالعان، قازاق جىرىنىڭ دارابوزى، عاسىرعا جۋىق عۇمىر كەشكەن جامبىل اقىننىڭ ءومىر جولى مەن ونەرى وسى كوركەم تۋىندىدا سۋرەتتەلگەن. تاريحي دراما 2016 - جىلدىڭ اقپان ايىندا، اقىننىڭ تۋعان كۇنى قارساڭىندا «قازاقستان» تەلەارناسىندا كورسەتىلمەك. فيلمنىڭ رەجيسسەرى - ءانۋار رايبايەۆ، سسەناريىن جازعان - باقىتجان شورماقوۆ. ال قازاقتىڭ تاعى ءبىر ۇلى تۇلعاسى، كومپوزيتورى، اتاقتى ديريجەر، شەبەر دومبىراشى نۇرعيسا تىلەنديەۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىنا ارنالعان كوپ سەريالىق كوركەم فيلم دە وسى جىلى جارىققا شىقتى. فيلمدى «حابار» اگەنتتىگىنىڭ تاپسىرىسىمەن «كوركەم فيلم» كينوكومپانياسى تۇسىرگەن. كورەرمەندەر ءار سەرياسى 52 مينۋتتان تۇراتىن، بەس سەريالى وسى «قۇستار ءانى» كوركەم فيلمىن جاقىندا كوگىلدىر ەكراننان تاماشالاپ تا ۇلگەردى. بۇل ءتىزىمدى ءارى قاراي جالعاستىرساق «قازاقستان» تەلەارناسىنىڭ تاپسىرىسىمەن تۇسىرىلگەن 32 سەريالى «قىزدار» تەلەحيكاياسى، «جارىق» تەلەحيكاياسى، «حابار» اگەنتتىگىنىڭ تاپسىرىسىمەن تۇسىرىلگەن، 12 سەريالى «اقىلدىڭ كىلتى» تاريحي ەپوپەياسى، كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى تالعات بيگەلدينوۆ پەن باسقا دا ۇشقىشتار تۋرالى تۇسىرىلگەن، «جوعارى قۇلاۋ» (پادات ۆۆەرح) كوپسەريالى اسكەري- شىتىرمان وقيعالى دراماسى، «الدار كوسە»، «باجالار»، «اگەنت Z »، «تراكتورشىنىڭ ماحابباتى»، «كەڭەسشىلەر»، «تاڭداۋ»، «جاڭا قونىس»، «جىگىتتەر حيكاياسى»، «قىز جولى»، «كۇلاش» سەكىلدى كوپتەگەن جاڭا تەلەسەريالدار جاسالدى. مىنە وسىلاي قازاقستان تەلەارنالارىندا كورسەتىلىپ جاتقان وتاندىق ونىمدەردىڭ قاراسى جىلدان- جىلعا كوبەيىپ كەلەدى.

ماقالامىزدىڭ سوڭىندا شەتەلدەرمەن بىرلەسىپ تۇسىرىلەتىن بىرنەشە جاڭا جوبانى دا اتاي كەتەيىك. ⅩⅢ عاسىردا ءومىر سۇرگەن اتاقتى ساياحاتشى، كوشپەندىلەردىڭ تاريحىن زەرتتەپ، سونىڭ ىشىندە قازاقتىڭ سالت- ءداستۇرى تۋرالى تاماشا جازبالار قالدىرعان ماركو پولو تۋرالى تۇسىرىلەتىن دەرەكتى فيلمگە قازاقستان، يتاليا، قىتاي ەلدەرى بىرىگىپ اتسالىسپاق. بۇل تۋرالى ق ر مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترى ارىستانبەك مۇحامەدي ۇلى ءمالىم ەتتى. «ءۇش ەلدىڭ اراسىنداعى ۋاعدالاستىققا سايكەس، فيلمدى ءۇش ەلدىڭ رەجيسسەرلەرى تۇسىرەدى. جالپى، بۇل ماسەلەدە يتاليا، قازاقستان جانە قىتاي اراسىندا ءۇشجاقتى ىنتىماقتاستىق ورناتىپ الۋىمىز كەرەك. قىتاي تاراپىمەن ۋاعدالاستىق ورناتتىق، سەبەبى ماركو پولو قىتايدا تۇرعاندا كوپ دۇنيە جازعان. يتالياندىق رەجيسسەرلەرمەن دە كەزدەستىك. ماركو پولونىڭ جازباسىنا قاراپ دايىندالعان ءۇش سسەناري بار»، - دەگەن مينيستر دەرەكتى فيلم 2016 - جىلى تۇسىرىلەتىنىن اتاپ ءوتتى.

قازاقستان مەن بەلارۋس كينوگەرلەرى پارتيزان ءادي ءشارىپوۆ تۋرالى كوركەم فيلم تۇسىرمەك. ال رەسەيدە تۇسىرىلەتىن 28 -گۆاردياشى- پانفيلوۆشىلار تۋرالى فيلمگە قازاقستان 80 ميلليون تەڭگە بولگەن.

بۇگىنگى كۇن - ەرتەڭگى تاريح. 2015 -جىل ونەر سالاسىنا وزىندىك قول تاڭباسىن قالدىرىپ، تاريح قويناۋىنا اتتانىپ بارادى. «ەل بولام دەسەڭ، ەكرانىڭدى تۇزە»، - دەگەندەي قازاق ەلىنىڭ كينو ءوندىرىسى الەمدىك باسەكەگە ساي ءماندى دە ماڭىزدى تۋىندىلار ءتۇسىرىپ، كوركەيە بەرۋىنە تىلەكشىمىز. الداعى جىلدان ۇلكەن تابىستار كۇتەمىز.

باقىتجول كاكەش