جەرگە ورنالاستىرۋشى - اڭگىمە

اۋاتكومنىڭ جەرگە ورنالاستىرۋشى ءبولىمىنىڭ باستىعى شورماقوۆ دەمبەلشە، ءجۇرىس-تۇرىسى ىلدىم-جىلدىم، قيمىلى شيراق، مىنەزى شالت كىسى. جارىقشاقتانعان داۋسى ۇنەمى قاتقىل نىعىز شىعادى. ۇشقىن اتىپ تۇراتىن وتكىر قوي كوزىن تىك قادايدى. شولاقتاۋ مۇرنى دەلديىڭكى، قاراتورى دوڭگەلەك ءجۇزى توتەنشە ويدىڭ اسەرىنەن كۇرەڭىتىپ تۇراتىن سەكىلدى.

ازان شاقىرىپ قويعان اتى - مۇحامەدجان، ال ونى جۇرت بىلە مە، بىلمەي مە، شارۋاسى جوق. شورەكە دەسە دە، مۇقا دەسە دە ءبارىبىر. ءتىپتى قاتىن-قالاشقا دەيىن مۇنى قولىمەن جاراتىپ العانداي شورماقوۆ، شورماقوۆ دەپ تاق-تاق ەتكەنىنە مورت كەتىپ، شارت سىنىپ جاتقان جانە بۇل جوق. اعايىن-تۋعاننىڭ، جورا-جولداس، دوس-جاراننىڭ كەي-كەيدە شورماقوۆ دەيتىندەرىنە نە جورىق.

سوۆەت وكىمەتى ورناعالى قاي زامان. ءبىراق مىنا كولحوز، سوۆحوزدىڭ اراسىنداعى جەر داۋى كەيدە باياعىنىڭ قىز داۋىنان دا جامان. مۇنىڭ بارىنە كوندىگىپ، ەتى ءولىپ كەتتى دەگەن كۇندە دە، بۇل جولعىنىڭ بەتالاسىنان كوڭىلى اجەپتاۋىر قوبالجۋلى. بىرنەشە كۇننەن بەرى «وكتيابر» سوۆحوزىنىڭ ديرەكتورى مۇنى وراعىتىپ، تىكەلەي اۋاتكومنىڭ پرەدسەداتەلىنە بارىپ جۇرگەنىن بىلەدى. ال ءوزى تۋىپ وسكەن كولحوزدىڭ پرەدسەداتەلى كەڭەس قانى جوعارى جاققا بارماستان تۋرا مۇنىڭ الدىنا كەلدى. مال اشۋى - جان اشۋى دەگەنگە سايدى ما، كەڭەس ءسوزدى قۇيقىلجىتپاي بىردەن باستادى.

- مۇحامەدجان، وسى قىزمەتتە ەس ءبىلىپ، ەتەگىڭدى جاپقالى بەرى وتىرسىڭ. سودان بەرگى ۋاقىتتا اۋىلعا ءبىر جاقاتتىعىڭ ءتيىپ كوردى مە، ايتشى! توستە «وكتيابر دەن» كورەسىنى كورسەك، تومەندە «قىرىق جىلدىعىڭ» مەن «كوكوزەگىڭ» قىستاۋىمىزدىڭ ءورىسىن تۇك قويماي جەپ بىتەدى. ءبارى سەنىڭ قالامىڭنىڭ ۇشىندا تۇرعان جوق پا، ال ەندى ول ءبىر مەزگىل نەگە بىزگە قاراي قيسايمايدى، وسى!

كەڭەس سويلەگەندە ءبىر ءتاتتى تاعامدى لەبىمەن ۇيىرەتىندەي اۋىزىن شۇيىرە قوياتىن ادەتى ەدى، بۇل جولى ەرنى دۇرديىڭكى. قۋناق جىلتىرايتىن قوڭىر كوزىنەن ۋىتتى ۇشقىن ويناقشىپ، قازاننىڭ ءتۇپ كۇيەسىندەي قارا قوشقىل ءوڭى تۇتىگىپ كەتتى.

- مەملەكەتتىڭ جەرىنە قالام ۇشى جۇرمەيدى، كەڭەس، ونى ءوزىڭ مەنەن دە جاقسى بىلەسىڭ. جەر ونىڭ ۇستىنە اتامزاماندا كەسىلىپ، شەكارا بەلگىلەنىپ قويعان.

- ءوزىڭ تۋىپ وسكەن كولحوزىڭا بۇيرەگىڭ بۇرماي-اق قويسىڭ، مەيلىڭ. ءبىراق «وكتيابر دەگى» قويىڭ، «قىرىق جىلدىقتاعى» سيىرىڭ بىزدە دە بار. كىشكەنە جان اشۋ دەگەن بولا ما، بولماي ما ءوزى؟ جوق، «ءوزى بولعان قىز توركىنىن تانىماي كەتەتىننىڭ» كەرى مە مىناۋىڭ؟

كەڭەس دەس بەرمەي ۇستەمەلەتىپ بارادى. الدەنەگە تامسانعانداي اۋزىن ايتەك شۇيىرە باستاعانىن دا اڭعاردى. شورماقوۆ ساسىپ-سالبىراپ، قۇتى قاشقانداي سەزىندى.

- مۇنداي ماسەلەگە اعايىنشىلىق جۇرمەيدى. جاقىن كۇندەردە ارنايى كوميسسيا شىقپاق، سوندا انىق-قانىعىن ايتادى، - باسقا قوسىپ-الاتىن ەشتەڭەم جوق دەگەندەي الدىنداعى قاعازدارىنا شۇقشيا قالدى. ءبىراق ويى سان-ساقتى شارلاپ ۇلگەردى. ون كوميسسيا شىقسا دا «كوكوزەك» كولحوزىندا ەش ۇلەس تيمەيتىنىن ءبىلىپ-اق وتىر. سوعىستان ءبىراز بۇرىن ءار شارۋاشىلىققا جەر كەسىلىپ بەرىلىپ ەدى. كەيىننەن «كوكوزەكتەن» باسقا كولحوزدىڭ ءبارى ىرىلەنىپ، سوۆحوزعا اينالدى، ءسويتىپ اۋماعىن اجەپتاۋىر كەڭەيتىپ العان-دى. سوندىقتان ءبارىبىر زاڭ «وكتيابر » جاعىندا.

الدىندا وتىرعان كەڭەستىڭ امالى تاۋسىلدى-اۋ شاماسى، مۇنىڭ ۇستەلىنىڭ جاقتاۋىنا قولىمەن سۇيەنىپ، تۇرالاپ كوتەرىلگەندە، تۇكتى بوربيعان ساۋساقتارىنان تىكسىنىپ قالعان شورماقوۆ ادىرايا قارادى. الدەنە ايتپاققا وقتالعان رايىنان تەز قايتىپ، شورماقوۆتان ءبىرجولا ءتۇڭىلىپ كەتكەندەي قاباعىن شىتا سىرتقا شىعىپ كەتتى.

شورماقوۆتىڭ بۇيرەگى «كوكوزەككە» بۇرمايدى ەمەس، بۇرادى. كوڭىلىندە ءبارى سايراپ تۇرسا دا، «ءبىر نارسەنى ەسكەرمەي قالعان شىعارمىن» دەگەن ۇمىتپەن ارحيۆ قۇجاتتارىن الدىرىپ، قاراستىرىپ كوردى. ۇجىمداستىرۋعا دەيىن سەرەكتاستى وسىنداعى ءبىر ازىن-اۋلاق ەل قونىستاپتى. كەيىننەن ونىڭ ءبىر جاعى وكتيابرگە، ءبىر جاعى ەرنازارعا بەرىلىپتى. سونداعى ەرنازارى قازىرگى «كوكوزەك». «وسىنى كەڭەس بىلمەيدى ەمەس، بىلەدى. اشەيىن قارانيەتتىلىككە سالىنىپ وتىر» دەدى.

ءبىر جاققا جولاۋشى جۇرەتىندەي بۇگىن قىزمەتىنە الىپ-ۇشىپ كەلدى. ورنىنا وتىرار-وتىرماستان سۋىرمالاردى ءبىر-ءبىر اقتارىپ شىقتى. ءبىر شەتكە قاتتاپ جيىپ قويعان كەشەگى ارحيۆ قۇجاتتارىنا ابايسىزدا كوزى تۇسكەندە بەيتانىس بىرەۋ تۋ سىرتىنان قادالىپ تۇرعانداي تۇلا بويى تىكسىنە شىمىرلاپ ءوتتى. سەستى ازاماتتىڭ پورىمى ەمەس، سىنى كەلىسىمسىز كەڭەس سەكىلدى بىرەۋدىڭ قىر كورسەتكەنىنە قاتتى ۇقسايدى. «ادامنىڭ ويىنا نە بولسا سول كەلە بەرەدى ەكەن عوي» دەپ ەرىكسىز مىرس ەتىپ كۇلىپ جىبەردى. «بۇگىنگە ءوزى نە بەلگىلەپ قويدى ەكەم?» دەپ ءىس قاعازدارىن اۋدارىستىرىپ كوردى. ىنتىماق پەن بىرلىك دەيتىن اۋىلدىڭ قىرىقجىلدىقتىڭ قۇرامىنا كىرگەلى قاشان، ءبىراق سونىڭ ار جاق، بەر جاقتارىنا كورشى شارۋاشىلىقتار كوز الارتاتىن كورىنەدى. شورماقوۆقا ادام، جەر، شارۋاشىلىق ءبىر-بىرىنەن اجىرامايتىن ءبىرتۇتاس ۇعىمعا اينالىپ كەتكەندەي. تەك ءبىر قوڭىلتاقسىعان سەزىم كوڭىلىنە وڭدىرماي سىزات ءتۇسىرىپ، تۇسىنىكسىز قامىعاتىن كۇيگە ۇرىندىرىپ ءجۇر. وسى كەزدە سول جاق بۇرىشتاعى ەكى قۇلاعى قالقايىڭقى، بوربيعان قارا تەلەفون شوشىپ ويانعان نارەستەدەي شار ەتە قالدى. جالما-جان قۇلاعىنا اپارىپ، «اللو» دەگەندى اسىعىپ-اپتىعىپ ايتتى. «شورماق ۇلى» دەگەن سالماقتى دا سىزدانعان داۋىستى بىردەن تانىدى.

- ءيا، ۆالەنتين گريگوري ۇلى، تىڭداپ تۇرمىن.

- «كوكوزەك» پەن «وكتيابردىڭ» اراسىنداعى جەر داۋىن قاشان شەشەيىن دەپ وتىرسىز? ارنايى كوميسسيا جاساقتاۋدى ۇيعارعان سياقتى ەدىك.

- ۆالەنتين گريگوري ۇلى، - دەگەندى شورماقوۆ كۇشەنىپ ايتتى ما، جوق، ىشكى ويىن سىرتقا شىعارار كەزدە تولقىدى ما، ءوڭى تۇتاس كۇرەڭىتىپ كەتتى. - ءبىر داۋعا بولا سونشا ادامدى جۇمىسىنان قول ۇزدىرگەندە نە شىعادى. ول جەردىڭ كىمدىكى ەكەنىن، قاي كەزدە قالاي بولعانىن مەن جاقسى بىلەمىن. ەگەر ۇلىقسات ەتسەڭىز، ەرتەڭ بارىپ رەتتەپ كەلەيىن.

- مەيلىڭىز، - دەپ، اۋاتكوم پرەدسەداتەلى تۇتقانى قويا سالدى.

شورماقوۆ ىسىنە قىزۋ كىرىسىپ كەتتى. «سونىمەن بىرلىك پەن ىنتىماق. ءيا...» دەپ ويلاعانشا بولعان جوق، جىلميعان بىرەۋ مونتانسىپ يمەنە كىردى. سوپاقتاۋ پىشىنىندە كوز تياناقتايتىن ءبىر بۇدىر جوق، جىپ-جىلتىر. تەك سالبىراڭقى قاپ-قارا مۇرتى قياپاتىنا سالماقتىلىق بەرىپ تۇرعانداي. كىسىگە دىتتەپ قاراعاندا كوز اياسىنان قىزعىلت نۇر جىلت-جىلت بىلىنەدى ەكەن.

- شورەكە، مەن مىنا وكتيابردىڭ قوي فەرماسىنىڭ مەڭگەرۋشىسىمىن. جاڭا الەكەڭ ءسىزدى ءبىر توپ كىسىمەن ەرتەڭ شىعادى دەپ ايتتى. جەر شالعاي، جول بويىنداعى قوپاعا ءبىر ءۇيدى دايىندايمىز. اسىقپاي تۇستەنەسىزدەر عوي، - دەپ انتەك ەزۋ تارتتى.

مىنانىڭ شورەكە دەگەنى شورماقوۆتىڭ قاپەرىنە كىرىپ تە شىقپادى. تەك جىمىسقا جىميىسىنان سەكەم الا اڭىرعان سىڭايدا ءسال بوگەلدى دە قاباعىن شىتتى.

- ەشقانداي كوميسسيا بارمايدى، مەنىڭ ءوزىم رەتتەيتىن بولدىم. ەشتەڭەگە اۋرە بولۋدىڭ قاجەتى جوق.

فەرما مەڭگەرۋشىسى تۇككە تۇسىنسەم بۇيىرماسىن دەگەندەي قاس-قاباعىن تاڭىرقاي كەردى. ەسىكتىڭ تۇتقاسىنان ۇستاپ بارىپ، قولىن قايتا تارتىپ الدى. الدەنە ايتپاققا وقتالعانمەن ساندا بار، ساناتتا جوق جەر ءبولۋشىنىڭ ءدال قازىر داۋرەنى ءجۇرىپ تۇرعانى، ايتپەسە ءبۇيتىپ شولجاڭداتار ما ەدىم دەگەن كەيىپتە سىرتقا شىعىپ كەتتى.

«گاز-69» ماشيناسىنىڭ ۇرمالى-سوقپالى ءجۇرىسىن ەلەڭ قىلماي شايقاتىلعان شورماقوۆتىڭ كوزى تارس جۇمۋلى، ءبىراق ويى شارتاراپتى شارلاپ شارق ۇرۋدا. تۋعان اۋلىنىڭ ءىسى ورگە ءبىر باسپاي قويدى. باستىق تا قۇتايمادى. وسى كەڭەس بارعاندا ءبىر قۋانعان كىسى شورماقوۆ ەدى. ءبارىن بىردەي دوڭگەلەنتىپ اكەتپەسە دە ەلدى اۋىز بىرلىككە شاقىرار دەگەن. بۇل ادام و باستا اقپەيىل بولماعان سوڭ قيىن ەكەن. دۇنيەنىڭ ءبارى سەرەكتاستا تۇرعانداي ال كەپ داۋلاستى. ودان دا ءشوبىن شاۋىپ، مول جيناپ الماي ما، قىستاۋ-قىستاۋداعى قوراسىن جوندەمەي مە. مۇنى ايتساڭ شالقاسىنان تۇسەر. سەنى دە ءبىزدىڭ اۋىلدىڭ ازاماتى دەپ اۋزىمىزدى التى قارىس كەرەمىز عوي، قايتەيىك دەر. شورماقوۆ جوندەلە جينالىپ وتىردى. ەندى قازىر كەڭەستىڭ ءوزى باستاپ، ەل قوستاپ مۇنى ورتاعا الىپ شىجعىرادى عوي. شورماقوۆ شىن ساسايىن دەدى. كەنەت سوعىستىڭ الدىندا سەرەكتاستى قىزىلسايىنا دەيىن جاياۋ شارلاعانىن ەسىنە الدى. توبە-توبەگە ءوز قولىمەن ورناتقان وبالارىن ويشا ساناپ شىقتى. جامان انتون اتانىپ كەتكەن كومەكشىسى ەكەۋى وسى توڭىرەكتە شارلاماعان جەرى جوق. اپىراي، سول انتون، ۇمىتپاسام، سەرەكتاستاعى ورناتقان وباعا بوس شولمەكتى بىرگە كومىپ ەدى. سوندا بىردەڭە ايتقان، ونىسى ەستە قالماپتى. قىرىق جىلدان كەيىن تۇككە تۇرمايتىن بوس شولمەكتى شورماقوۆ دالبا تۇتقانىنا ەش قورىنبادى، قايتا انتون بەيشارانىڭ ارۋاعىنا قاتتى رازى بولىپ كەلەدى.

جول-جونەكەي قوپا ستانساسىنىڭ اسحاناسىنان شوفەر ەكەۋى تاماق ءىشتى. تاعى دا ەت پىسىرىم ۋاقىتتاي ءجۇرىپ وتىرىپ، قىزىلسايعا تاقادى. قاپتاعان ءشيلى وزەكتى تاسپاداي تىلگەن قاسقا جولدا كەزىككەن ءار دوڭ، بەلەسكە قايتا-قايتا الدىنان، كوز مورىمەن مولشەرلەگەن نىساناسىنان جاڭىلىپ قالا بەرەدى. قامشىلار جاعىنداعى تىزىلگەن شوقىلاردى ومىراۋلاي بەكىنگەن قىزعىلت سۇر جاقپار تاستاردىڭ ساۋدىراي قاڭسىعان قۇرعاق تۇستەرىنەن شورماقوۆتىڭ كەنەزەسى كەۋىپ، كوڭىلى ەلەگزىگەندەي بولدى.، كۇنگەي قاپتالدىڭ جىرا-جىرالارىنداعى اراگىدىك كوزگە شالىناتىن جىپىرلاعان قورىم تاستاردىڭ مۇنشالىقتى كوپتىگىنە تاڭىرقاي قارايدى. كەنەت جۇرەك تۇسى الدەنەدەن شىم ەتە ءتۇستى. مىناۋ كۇز مەزگىلىندەگى سۇرقاي وڭىردە ءسال شىداپ باقسا ءبىر قيماس نارسەسىمەن قايتا ۇشىراساتىنداي الىپ-ۇشتى. سوعىسقا دەيىن دە، ودان ورالىپ، قايتا قىزمەتكە كىرىسكەندە دە، جارىقتىق قىزىلساي ويلاسا ءبىر وزگەرىپ قويماپتى. ەندى ونى بىرەۋ كەلىپ «وكتيابردىكى»، بىرەۋ «كوكوزەكتىكى» دەيدى. وسى كەزدە ءشيلى وزەكتىڭ ارتىندا ءۇيىرىلىپ قالىپ بارا جاتقانىن بايقادى. بويىن دەرەۋ جيىپ الا قويىپ، تاس ءتۇيىن وتىردى. قارسى الدىنداعى دوڭنەن اسسا، ار جاعى - سەرەكتاس. ايتقانىنداي، كوز ۇشىنداعى شوقىنىڭ باسىنا باياعىدا انتون ەكەۋى ورناتقان وبا، باۋرايىنداعى كوكباستاۋ كوزىنە وتتاي باسىلدى. سول ماڭايعا جيىلعان ادامداردىڭ مول قاراسىن كورگەندە شورماقوۆتىڭ جۇرەگى ءجيى-ءجيى سوقتى.

ەلدى كورسە ەلىرمە جىنى بار ما، جوق، قويشىلاردىڭ قىر-سىرىن جاقسى بىلە مە، شوفەر ماشيناسىن زۋىلداتقاننان زۋىلداتىپ وتىرىپ، توپىرلاعان جۇرتتىڭ قاستارىنا كەلىپ ءبىر-اق توقتادى. مالشى قاۋىمنىڭ قازاقى موماقان نىشاندارىندا كەلگەن دوكەيىڭ وسى ما دەيتىن سىنشىل بايىپتىلىق بارداي. اڭداپ قاراسا، ءوز اۋىلداستارى تۇگەل ءبىر جاعىنا ىرىكتەلىپ شىعىپتى. ال وكتيابردىڭ ءبىرقاتار ادامدارى بۇعان ءجۇزتانىس ەكەن. بۇلاردىڭ تەك اتا قازداي قوقيىپ شەتكەرىرەك تۇرعان ديرەكتورىنىڭ سىڭايىن سۋقانى سۇيمەي قالدى. امانداسۋدىڭ رەتى وسى دەگەندەي ەرنىن بولىمسىز جىبىرلاتتى دا قويدى. كوپ نارسەنى ەرەن ساناي بەرمەيتىن شورماقوۆ بۇعان اجەپتاۋىر قيتىقتى. تەك كەشەگى فەرما مەڭگەرۋشىسىمىن دەگەن مۇرتتىنىڭ الدەنەدەن دەسى قايتقان با، ديرەكتورىنىڭ جانىندا تومەنشىكتەگەن كۇيى قۇر سولبىرايىپ قانا تۇر. قازاننىڭ ءتۇپ كۇيەسىندەي كەڭەس ءوڭىنىڭ كۇرەڭىتە سۇرلانىپ العانىن شورماقوۆ ءتىپتى ەلەمەدى. ەلمەن جاعالاتا قول بەرىپ امانداسىپ شىقتى. مىنا قابا ساقالدى شۇبار بەت قاريا جامااعايىن، ۇسقىنىنان جاس كەزىنەن بەرى ءبىر جىلىلىق سەزبەيتىن. قازىر دە مۇنى ءبىر تۇرلى سىرتىمەن باعىپ تۇرعانداي سۋىق. قاينىلارى اق جەڭەشە دەپ اتاپ كەتكەن سوم ءبىتىمدى قارتاڭ ايەل باياعى ءبىر ەركىندىگىنە سالىنىپ، بازىناسىن جەتكىزىپ ۇلگەردى.

- بالشەبەك قاينىم-اۋ، سەنىڭ توبەڭ كورىگەننەن-اق قۋانىپ جاتىرمىز. مىنا جوعارعى اۋىل جەرىمىزدەن قۋماقشى. ايتەۋىر، ازامات بىزدىكى، ءبىر جاعىنا شىعارار دەگەن دامەمىز دە جوق ەمەس، ونى نەسىنە جاسىرايىق.

شورماقوۆ اق جەڭەشەسىن ءبىر تۇرلى جاتىرقاپ قالعانداي قادالدى. وكتيابرلىكتەرگە كوز قيىعىن امالسىز تاستادى. ولاردىڭ دا اقساقال، كوكساقالىنا دەيىن ءوزىن باعاتىنىن بايقادى. قىرعىز قالپاقتى، شوقشا ساقالدى قاعىلەز قاريا وسىلاردىڭ سۇرقىلتايى-اۋ، شاماسى، قامشىسىن ەكى بۇكتەي شارتا جۇگىنە جوتكىرىندى.

- ءاي، قاتىن! - دەدى. شاڭقىلداعان جىڭىشكە داۋسى سونداي اششى ەكەن. - «قانىنا تارتپاعاننىڭ قارى سىنسىن» دەگەنىڭ بە، بۇل. شورماقوۆتان دا جوعارى وكىمەت بار شىعار. جوق، كوكوزەككە ەركەگى تۇرىپ، قاتىنى سويلەيتىن زامان تۋعان با؟

- ءاي، تەكە ساقال نەمە، ءولىپ كەتسەڭ دە شورماقوۆ ءبىزدىڭ ادام، - اق جەڭگەسى ءبۇيىرىن تايانا سالا شاپتىعىپ بارىپ، ساپ باسىلدى. بۇعان كوز قيىعىن قاداپ، قولىمەن بەتىن جىرتتى. - ويبۋۋ، انا بىرەۋگە سويلەيمىن دەپ ءجۇرىپ، جاكەمنىڭ اتىن اتاپ قويىپپىن عوي، - دەپ، جورتا قىمسىنىپ، قالىڭ توپتىڭ اراسىنا قاراي قويىپ كەتتى. ءبىراق بۇعان سەلت ەتىپ، ەشكىم ەزۋ تارتپادى. ءبارى شورماقوۆتى انتالاي قاراعان كۇيى تۇر. قانداي داۋ-داماي بولسىن، ەل-ەلدىگىن ىستەمەي قويماۋشى مە ەدى، ءبىرىن-ءبىرى قاعىتىپ، قاجايتىن قۇرداستىق تا، كونە كوزدەردىڭ الىس-جاقىندى بولجايتىن اڭگىمەسى دە - ءبارى پىشاق كەستى تىيىلىپتى. ءسوزدىڭ توركىنى قايدا اۋىپ بارا جاتقانىن قالت جىبەرمەي سەزىپ، الدەنەدەي كۇن تۋسا ورە تۇرۋعا ساقاداي-ساي وڭكەي تاس-ءتۇيىن كەيىپ. شورماقوۆ شىن ساستى، ءبىراق سىر بەرمەۋگە تىرىسىپ:

- اۋ، اعايىن، - دەدى. - بۇل جەردى سولعىستىڭ الدىندا بولگەندە ءبىر مۇشەسى مىنا مەن بولعام. وعان قۇر ارام تەر بولىپ قايتەسىڭدەر، ودان دا جونگە كوشەلىك تە. - شورماقوۆتىڭ تاناۋى دەلديىپ، شەكە تامىرلارى ادىرايا دوڭگەلەك ءجۇزى كۇپ-كۇرەڭ تارتتى. - جەر وكتيابردىكى، ودان باسقا مەن ەشتەڭە بىلمەيمىن، - دەپ ءسوزىن شورت قايىردى.

- وي، ازاماتتىڭ قوشقارى! - دەپ، وكتيابرلىكتەر قوپاڭداسا قاۋقىلداسىپ قالدى.

كوكوزەكتىكتەر كۇجىلدەسىپ بارىپ، سىلتىدەي تىندى. مىناۋىڭ نە الەمەت دەگەندەي جۇزدەرىندە تاڭىرقاۋ دا، ابىرجۋ دا بار. ءبىر ورنىندا تاپجىلماي قالشيىپ تۇرعان كەڭەس كەنەت شورماقوۆتىڭ الدىنا جەتىپ كەلدى. قازاننىڭ ءتۇپ كۇيەسىندەي قاپ-قارا كەسكىنى وتقا قاقتالعانداي:

- ءاي، بەزبيلەت، انا راحىمجانوۆ اۋزىڭدى مايلاپ قويعان عوي، سەنىڭ. ايتپەسە، - دەي بەرىپ تۇتىعىپ قالدى.

- مۇنى بوتاعارانىڭ ارۋاعى ۇرايىن دەپ ءجۇر ەكەن، - دەپ، شۇبار بەت قاريا سوزگە ارالاستى.

- شورماقوۆ، شورماقوۆ دەپ اسپان-سايباق قىلعانداعىلارىڭ وسى ما! - دەپ، تاعى بىرەۋ داۋىستاپ قالدى.

باسى شىڭىلداپ كەتكەن شورماقوۆتىڭ اناۋ شەتتە ميىعىنان كۇلىپ تۇرعان وكتيابر سوۆحوزىنىڭ ديرەكتورىنا كوزى ەرىكسىز ءتۇستى. «جۇرتىم-اۋ، تۇبىرتەكتە سولاي» دەپ ءتۇسىندىرىپ جاتۋعا ۋاقىتى جوقتاي اسىعىپ اپتىعىپ كەتتى دە، كەڭەسكە:

- مەن ەمەس، سەن - بەزبيلەت. مەن ءولىپ كەتسەم دە نانىمدى ادال تاۋىپ جەيمىن، - دەپ، جۇدىرىعىمەن ءتوسىن قويعىلاپ جىبەردى.

مىناۋ قايتەدى دەگەندەي كەڭەس اڭىرا توسىلىپ قالدى. قالعان كوكوزەكتىكتەر دە شىرىلداعان شورماقوۆتىڭ قالپىنان ءبىر نارسەنىڭ جاي-جاپسارىن بايىپتاپ، نە دە بولسا اقىرىن كۇتۋگە بەكىنگەن ۇستامدىلىققا كوشتى.

شورماقوۆ تا ساباسىنا تۇسكەندەي كورىنگەنىمەن، اينالاسىنا الاق-جۇلاق قاراپ، تياناق تاپپاي كەڭەسكە نازارىن قايتا تىكتى.

- ماعان سەنبەسەڭدەر، اناۋ وبانىڭ استىندا وسىدان قىرىق جىل بۇرىن كومىلگەن بوتەلكە بار، ەگەر ول تابىلماسا ماعان سىن بولسىن، - دەپ، شۇعىل بۇرىلدى دا ماشيناعا كەلىپ وتىردى. وزىنە تاڭىرقاي قاراعان شوفەرعا ءجۇر دەپ ىم قاقتى. جۋىرماڭدا ىمىراعا كەلە قويمايتىن ادامداردىڭ تۇكسيگەن-تۇكسيگەن سۋىق كەيىپتەرى اناۋ، بۇلاردان ات-تونىن الا قاشقانداي بولعان شورماقوۆ مىناۋ، بىرىنە دە تۇسىنبەگەن شوفەر تاڭ-تاماشا. ال ونىڭ نە ويلاعانىندا ەش شارۋاسى جوق شورماقوۆ كوزىن تارس جۇمىپ الىپ، ورىندىقتا شالقايا ىرعاتىلىپ وتىر. ءبىر جاققا جولاۋشىلاپ شىعىپ، يەسى اقىرى تىزگىندى ەركىنە قويا بەرگەن اتتاي ماشينا اۋدان ورتالىعىنا توقتاۋسىز زاۋلادى. تەك ءبىر رەت قانا شورماقوۆ ارتىنا جايمەن بۇرىلىپ قارادى. سويتسە، جاڭاعى توپ ءالى تارقاماپتى. «ءداۋ دە بولسا جاڭاعى ءوزى ايتقان بوتەلكەگە جۇگىنگەن ەكەن عوي» دەپ ءتۇيدى.

شورماقوۆ ۇزاق جولدان شارشاپ-شالدىعىپ ۇيىنە تۇندە ءبىر-اق جەتتى. جۋىنىپ-شايىنىپ تاماعىن ءىشتى. كىشكەنە سەرۋەندەپ قايتقان سوڭ توسەگىنە قۇلاعانى سول ەدى، ەشتەڭەنىڭ رەتىمەن ساناسپايتىن كەنجە ۇلى مۇنىڭ ۇستىنە باسا-كوكتەپ كىردى.

- كوكە، ءسىزدى سىرتتا ءبىر كىسى شاقىرىپ تۇر، - دەدى دە، تاپىراقتاپ جۇگىرىپ شىعىپ كەتتى. ول نە قىلعان كىسى دەپ سۇراپ تا ۇلگەرمەدى. «تاعى نە پالە بولىپ قالدى» دەپ ويلادى كيىنىپ جاتىپ. «سول كەڭەس-اق، باسقا كىم دەيسىڭ، ەلدى، جەردى ايتىپ ءبىر تۇقىرتىپ العىسى كەلگەن شىعار».

ەسىكتىڭ الدىنا كەلىپ تۇرعان جۇك ماشيناسىنىڭ كابيناسىنان ەكى ادام قارعىپ-قارعىپ ءتۇستى.

- وۋ، مۇقا، سەرەكتاستان ءاي-شايعا قاراماي تىكە تارتىپ وتىردىڭىز. جۇرت ءسىزدىڭ ايتقان بوتەلكەڭىزدى تاۋىپ الىپ، جاعالارىن ۇستاپ جاتىر. ءسىزدىڭ سوڭىڭىزدى الا ءبىز دە شىعىپ ەك، ونى-مۇنى شارۋالاردى تىندىرعانشا كەشىگىپ قالدىق. الەكەڭ بالالارىڭىزعا كوجە-قاتىق بولسىن دەپ ءبىر-ەكى قوي، ساتىپ ىشكەنشە دەپ ءبىر موشەك ۇن بەرىپ جىبەردى. لىپىل قاعىپ تۇرعاندا كەشەگى قوي فەرماسىنىڭ مەڭگەرۋشىسىنە جورىدى.

شورماقوۆ سوستيىپ تۇرىپ قالدى. كەنەت مىنانىڭ ءوزىن انىقتاپ قاراپ الايىنشى دەگەندەي فەرما مەڭگەرۋشىسىنە ەڭكەيىپ:

- نەمەنە، قوي مەن ۇن راحىمجانوۆتىڭ اكەسىنىڭ قازىناسىنان با ەكەن؟ كوزىمە كورىنبەي قاراڭدى ءوشىر قازىر! - دەپ، شورماقوۆ قاتتى ايعايلاپ جىبەردى. ساسىپ-سالبىراپ قيپاقتاعان انانىڭ اۋزىنا «ەندى-ەندى» دەگەننەن باسقا ءسوز تۇسپەدى. شورماقوۆتىڭ اشۋدى كەيپىنەن شوشىنعانداي فەرما مەڭگەرۋشىسى ماشينا ەسىگىنىڭ تۇتقاسىن قارمانا بەرگەنى سول ەدى: - ءاي، سەن بەرى كەلشى، - دەگەن جەرگە ورنالاستىرۋشىنىڭ وكتەم داۋسىنان قالت توقتادى. - سەن انا راقىمجانوۆقا، «شورماقوۆ وءمىرىن ادال وتكىزۋدى ۇيعارعان ەكەن، سولاي بولادى» دەپ ايتىپ بار! ءوزىڭنىڭ دە ول ەسىڭدە بولسىن، ءبىلدىڭ بە!

- ماقۇل، مۇقا، ماقۇل! - دەگەندى اناۋ دا الدەنەدەن جازىپ قالاتىنداي اسىعىس ايتتى.

- ولاي بولسا، بار! - دەپ شورماقوۆ قولىن شوشاڭ ەتكىزە سىلتەپ قالدى.

ءۇيدىڭ اۋلاسىنان ماشينا بۇرىڭدى-سوڭدى وسىلاي شۇعىل بۇرىلمايتىن. ال شورماقوۆ ماشينا كوزدەن تايعانشا تاپجىلماي تۇردى، تەك كورىنبەي كەتكەن سوڭ عانا ۇيىنە بەتتەدى.

اۆتورى

جۇماباي شاشتاي ۇلى