اكىم تارازي: كەيىپكەرىمنىڭ سىرتى - ءوزى، ءىشى - مەن
الدىڭدا قارايىپ اقساقالىڭ جۇرسە، بىزگە - جاستارعا سول دا ۇلكەن قورعان، دەمەۋ ەكەن عوي، راسىمەن. وتكەن كۇندەردىڭ، قازاق باستان كەشكەن تاريحتىڭ باعاسىن وپ- وڭاي بەرىپ، جان قيناماي كەسىم ايتىپ، شەشىم شىعاراتىن جانداردىڭ «تاۋىپ ايتتىم» دەيتىن سوزدەرى تاريح الدىندا دا، ادامزات الدىندا دا ۇلكەن قيانات ەكەنىن جازۋشى، دراماتۋرگ، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى اكىم ءتارازيدىڭ اڭگىمەسىنەن كەيىن ازداپ ۇعىنعانداي بولاسىڭ. جازۋشىنىڭ ءسوزى كەڭ دۇنيە، تار زامان، ادام - جۇمباق دەگەن ۇعىمداردىڭ ءتۇپسىز شۇڭەتىنە ويىڭدى جەتەلەي بەرەدى.
- «كوك اسپاندا قىراعى كوز بار» كىتابىڭىزداعى ءوزىڭىز ەسسە دەپ اتاعان شىعارمالارىڭىز كەيدە كوركەم تۋىندى سياقتى اسەر قالدىرادى. «ەليتالىق قوقىس»، «اندرەي» سياقتى ەسسەلەرىڭىزدى «كوركەم شىعارما» دەگەن پىكىرلەردى دە ەستىدىم. «اندرەيدى» وقي باستاعانىمدا ەسسە عوي دەپ ويلادىم دا، وقىپ بىتكەن سوڭ كوركەم شىعارماعا جاتقىزعىم كەلدى.
- ەسسە دەپ اتاعانىممەن، ولار - كوركەم شىعارما. سەبەبى سوڭعى جاعىندا قازاق حالقىنىڭ تراگەدياسىنا جول اشامىن. ونى جازىپ جۇرگەن كەزىمدە، ونداي تاقىرىپتى ايتقىزبايتىن. 1932 -جىلى حالىقتىڭ قىرىلعانىن ايتۋ ءۇشىن، الىستان اندرەي دەگەن كۋرستاسىمنىڭ تاريحىنان باستاپ، ونىڭ اپكەسى تۋرالى ايتامىن. كوپ جاعدايدا تسەنزورلار ءبىراز وقىعاننان كەيىن، ار جاعىندا ەشتەڭە جوق شىعار دەپ قويىپ كەتەتىنىن ەستىگەنمىن. سودان كەلىپ، ۇزاق تاريحتى بايانداپ، ءجاي عانا ءوزىنىڭ دوسىنىڭ تاريحىن ايتىپ وتىر ەكەن دەپ ويلاتۋ. ال ماعان كەرەگى - 1932 -جىلعى اشتىقتىڭ قالاي بولعانىن جازۋ. ار جاعىندا مەن عابيت اعانى كەيىپكەر ەتىپ كىرگىزەم دە، قىرعىندى جازامىن. ەگەر مەن سولاي ءسال عانا «قۋلىق» جاساماسام، ول كەزدەگى وقيعالاردى جازعىزبايتىن.
كەڭەس وكىمەتى قىرعىندى ءوزى ۇيىمداستىرىپ الىپ، قازاقتان جاسقانا باستادى. «بۇل - باتىر حالىق، ءوزىنىڭ ايتقانى بولماسا ەشتەڭەگە كونبەيتىن حالىق. وسىلاردى ەركىن جىبەرە بەرسەك نە بولادى» دەگەن پيعىلمەن اشتىق ۇيىمداستىرعان. ال «قىراعى كوزدەر» - مەنىڭ ۇستىمنەن ماتەريال جيناپ، ارىز جازاتىندار قايداعى ءبىر اندرەي تۋرالى جازىپتى دەپ وقىماي قويسا ەكەن دەيمىن عوي.
- «ەليتالىق قوقىس» اتتى ەسسەڭىز وتكەن زاماننىڭ اۋمالى- توكپەلى كەزەڭىن عانا ەمەس، ادام مىنەزىنىڭ اينىمالى- اينىعىش قاسيەتىن كورسەتتى. بيلىك اۋىساردا، بيلىك اۋىسقاندا ءوزىن ۇستاي المايتىن تۇراقسىز جانداردىڭ، مينيسترلىكتەگى قىزمەتكەرلەردىڭ ارەكەتتەرى قاتتى ويلاندىردى. ءابدۋالي قاشتانوۆتار بۇگىن دە بار ەمەس پە؟ (ماتەكوۆ تەكتى كەيىپكەر «قورقاۋ جۇلدىز» رومانىڭىزدا دا بار).
- ادامزات بار كەزدە، ولار دا بولادى. سەبەبى ءومىردىڭ ءوزى جاقسى مەن جاماننىڭ، كۇن مەن ءتۇننىڭ ايقاسى. كۇن شىقپاسا قاراڭعى بولىپ تۇرادى. كۇن شىققاننان سوڭ، دۇنيە جارقىرايدى. ءومىردىڭ زاڭدىلىعى سول. دۇنيە تەك جاقسىلىقتان تۇرعان بولۋى مۇمكىن. ءبىراق ادامدار توقشىلىقتان سەمىرىپ، ءبارىن قۇرتقان شىعار دەپ ويلايمىن. وسى ويدى عابەڭنىڭ اۋزىنا سالامىن. ول ءسوزدى مەن ايتىپ وتىرمىن با، جوق عابەڭ ايتتى ما، اڭگىمە وندا ەمەس. ءومىردىڭ ءمانى - اق پەن قارانىڭ ايقاسى. جەر سياقتى پلانەتالار كوپ ەمەس. سەبەبى جاقسىلىق از. كىشكەنتاي عانا. ال قاراڭعى ءتۇن، تۇنەك - مول. ادام ءوز- ءوزىن سىيلاي بىلسە عانا جاقسىلىق ساقتالادى. ال جاماندىق جەڭسە، تىرشىلىك قۇريدى.
عابەڭنىڭ قاراماعىندا ەكى جىل قىزمەت ەتتىم. قاتتى قۇرمەتتەيمىن. بىردە ورىس قىزمەتكەرىمىز اۋىرىپ قالىپ، سونىڭ ءحالىن بىلۋگە جازۋشىلار وداعىنان شىعامىز عوي. سول كەزدە مەن جۇگىرىپ كەتىپ، ترامۆايعا مىنەم. عابەڭ ءجاي ءجۇرىپ، اسىقپاي كەلەدى. ول كىسى قالىپ قالعان سوڭ، مەن قايدا بارامىن؟ قايتادان سەكىرىپ ءتۇستىم. سوندا عابەڭ كۇلىپ: «مىنا ترامۆاي الماتىداعى ە- ە- ەڭ سوڭعى ترامۆاي دەپ ەستىپ پە- ە- ە ەدىڭ؟» دەدى. سوندا جەرگە كىرىپ كەتە جازدادىم. عابەڭنىڭ الدىندا ۇياتقا قالدىم- اۋ دەپ ويلادىم. عاجاپ ادام ەدى. اكەم اۋىرىپ قالعان سوڭ، ەلگە كەتتىم. «جارايدى، بار، قاراعىم، ءبىراق قايتىپ كەل» دەدى. كەيىن كەلسەم، قازىرگى «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىنە باس رەداكتور بولىپتى. بارىپ سالەم بەردىم. «ءاي، اكىم، جاقسى كەلدىڭ. بىزگە سەن سياقتى سىناي بىلەتىن ادام كەرەك» دەدى. عابەڭ مەنىڭ ۇستازىم بولدى.
- ءسىزدىڭ شىعارمالارىڭىز دەتەكتيۆ سياقتى اسەر ەتەدى. شىعارماشىلىعىڭىزدىڭ ونە بويىنداعى ساركازم، يۋموردى «ارا- شمەل» جۋرنالىندا، وسى عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ جانىندا جۇمىس ىستەگەن كەزىڭىزبەن بايلانىستىراسىز. ال دەتەكتيۆتىڭ اسەرى قايدان؟
- وقىرماندى ءسال قىزىقتىرىپ العىم كەلەدى. نە تۋرالى دەپ ويلاۋ كەرەك. سەبەبى ول كەزدە جازۋشىلار تەك قانا جەتىستىكتى جازۋ كەرەك بولدى. گوركييدىڭ ءوزىن ءبىر- ەكى اپتاعا قاماپ تاستادى. كەڭەس وكىمەتىن جىرلاۋشى - گوركييدىڭ ءوزىن! شولوحوۆتىڭ باسىنا قاتەر ءتوندى. اۋەزوۆ ماسكەۋگە كەتىپ قۇتىلدى. عابەڭە دە سولاي بولدى. مەن ول كىسىنىڭ جانىندا جۇرگەندىكتەن بىلەمىن، شىعارمالارى قاتتى باقىلاۋدا بولدى. عابيتتىڭ قاراۋىنداعى اپپاراتتىڭ تەڭ جارتىسى تىڭشىلار بولدى.
كەڭەس ۇكىمەتى ءوزىن كەدەيلەردىڭ مەملەكەتىمىز دەپ جاريالادى. ءبارىمىز سولاي ۇقتىق. كەمشىلىگى ينتەلليگەنتسياعا تيىسكەنى بولدى. ايامادى. تابيعي وكىمەت بولماعاندىقتان، ءوزىن- ءوزى قورعاۋعا ءماجبۇر بولدى. تەك قانا اق بيلەۋ كەرەك، كۇن جادىراپ تۇرۋ كەرەك دەگەن كەزدە كەڭەس وكىمەتى دامىماي قالدى. ءوزىن ءوزى ساقتاي ءبىلۋ - ول دا ونەر. عابەڭنىڭ ايلاكەرلىگىن كوردىم. ورتالىق پارتيا قىزمەتكەرلەرىنە قوڭىراۋ شالىپ، اقىلداسقان بولىپ وتىرادى. «ءاي، كەلىپ، اقىلىڭدى ايتىپ كەتسەڭشى» دەپ. ول كەپ، ءماز بوپ قايتادى، اقىل ايتتىم دەيدى. ال ونىڭ ءبارى - جازۋشى ءوزى دە ءبىلىپ وتىرعان جاعداي.
اكەمنىڭ دەنساۋلىعىنا بايلانىستى ەلگە قايتىپ، مۇعالىم بولىپ جۇرگەندە عابەڭنىڭ ۇلگىسىمەن مەكتەپ ديرەكتورىمەن ساياسات وينادىم. اۋداندىق ءبىلىم ءبولىمىنىڭ باستىعى - اكەم، سونىڭ وزىندە مەنىڭ ارتىمدا ەكى ادام ءجۇردى. بولاشاق ۇرپاققا ۇزاق قىزمەت ەتۋ ءۇشىن ءوزىڭدى ساقتاۋ كەرەك. بۇل ءتاسىل ايلادان، ساياساتتان تۋعان امال ەدى. كۇرەسە ءبىلۋ - اقىلدىڭ ءىسى. كەۋدە سوعۋ دەگەن وڭاي، ۇندەمەي ءجۇرىپ، تىڭداعان بولىپ جازا بىلسەڭ - سول كۇرەس دەپ ءبىلدىم.
مەن نەگە ۇلكەن روماندار جازدىم؟ اڭديتىن ادامدارمەن تانىس بولدىم. بەس- التى بەتتەن كەيىن كوبى وقىمايدى ەكەن. ونى دا كوردىم. سونى پايدالانۋ كەرەك بولدى. نەگە مەنىڭ باس كەيىپكەرلەرىم، سوڭىنا كەلگەندە ءوزىن- ءوزى ولتىرەدى؟ نەگە؟ ونىڭ استارىندا، مىنانداي قوعامعا قىزمەت ەتكەنىم كۇنا دەگەن ۇعىم جاتتى. ال سەنزورلار ونى اڭعارعان جوق. مەن وزىمشە، جازۋشى رەتىندە، قورىتىندى جاسادىم. مەنىڭ روماندارىم تراگەديامەن بىتەدى. ولار اياعىنا دەيىن وقىماعان سوڭ، ماعان «مۇمكىندىك» بەردى عوي دەپ ويلايمىن. دۇشپاندى جەڭۋ ءۇشىن ايلا كەرەك.
- سىزدەردىڭ جاس كۇندەرىڭىزدە ءبىر- بىرلەرىڭىزدى اشىق سىناعاندارىڭىزدى بىلەمىز. رامازان توقتاروۆقا سىن ايتىپ، كەيىن «سولتۇستىك شۇعىلاسى» رومانىنا جاقسى پىكىر ايتىپ، الماتىعا شاقىردىڭىز. قازىر وسى ءۇردىس كوپ بايقالمايدى. الدە ەشكىم ايتپاي ما؟
- قازىرگى جازۋشىلار تۋرالى ايتپاي- اق قويايىن. مەن «زامانىڭ تۇلكى بولسا، تازى بولىپ شال» دەگەن ءتاسىلدى پايدالاندىم. روماندارىمنىڭ باسىن وقىعاندا ءبارى جاقسى، ەڭ سوڭىنا قاراي بۇرىلىس بولادى. مەن كەڭەس ۇكىمەتىمەن جاسىرىنباق وينادىم. جاقسى قىزمەتىندە ءجۇردىم. رامازاننىڭ «سولتۇستىك شۇعىلاسى» دەگەن رومانىن ماقتادىم. سونىڭ الدىندا ول ەكى رومان جازدى. كەڭەس وكىمەتىن وتە ماقتادى. كەڭەس ۇكىمەتىن جاقسى جاعىنان ماقتاعان ەكى روماننان سوڭ، ءۇشىنشى رومانىندا، ونىڭ ءوزىنىڭ باس جاعىندا ماقتاڭقىراپ، ارى قاراي قۋلىعىن اسىرىپ، ەسكيموستاردى ءسوز قىلىپ وتىرعانداي بولىپ، سىنادى. سودان كەيىن عانا مەن ونىڭ يىعىنان قۇشاقتاپ تۇرىپ: «ەندى سەن جازۋشى بولدىڭ» دەدىم.
مەنى ءبارى كەڭەس وكىمەتىنە بەرىلگەن ادام دەپ ويلايتىن. ءبىراق كوپ دۇنيە ىشىمدە جاتتى. سايىن، قاليحان، رامازان دا سولاي بولدى. قايدا بارساق تا، سوڭىمىزدا تىڭشى ءجۇردى. ءبىلىپ جۇردىك، بىلمەگەندەي بولدىق. قاليحاننىڭ اۋىلىنا بارعاندا، ءبىزدىڭ سوڭىمىزعا سالىپ قويعان ادامدى، ەسەپتەپ وتىرىپ تاۋىپ الدىم. بىزبەن بىرگە جۇرەدى، ءبىر داستارقاندا وتىرادى. قاليحانعا ايتتىم. «انادان ساقتانايىق» دەدىم.
- وسى تاكتيكانى قايدان ۇيرەندىڭىزدەر؟
- تابيعي بولدى. ءوزىمىزدى ساقتاۋ ءۇشىن... وندايلار كوپ بولدى. ءبىر جازۋشىلار وداعىنىڭ وزىندە ەلۋ- الپىسى ءجۇردى.
- ولاردىڭ اتىن اشىق ايتپايسىز با؟
- ايتپايمىن. قاجەتى قانشا. كەتتى عوي. زامان ءوتتى.
- وسىنداي ادامدار بولاشاققا قاۋىپتى عوي.
- قاۋىپتى. ەگەر ءبىز ەگەمەن ەل بولماعاندا، الدەقاشان سولاردىڭ كەسىرىنەن قازاق تاۋسىلار ەدى. اشتىق، رەپرەسسيا - ءبارى قولدان جاسالدى. اتقا ءمىنىپ، شاۋىپ جۇرەتىن قازاق پەن قىرعىز. وتىرىقشى حالىقتان گورى، ءبىز - كوشپەندىلەر قاۋىپتى كورىندىك.
- مانانا دەگەن كەيىپكەرىڭىز قازاق اۋىلىنا كەلىپ، اۋرۋ تاراتاتىن ءدارى ەككەندەرىن ايتادى. وسى تاريحي فاكتى مە؟
- راس ءسوز. عابەڭنەن ەستىگەنمىن. حالىقتى ازايتۋ ءۇشىن ىستەگەن، ءوسىپ كەتپەۋىن قاداعالاعان. ەكى ميلليونعا دەيىن ازايدىق. وسى تاۋەلسىزدىك العان كەزدە عانا كوبەيدىك. قازاقتى قىرۋدىڭ بار لاس تاسىلدەرى جاسالدى.
- «قورقاۋ جۇلدىز» رومانى - تاۋەلسىزدىك ءۇشىن كۇرەس، سانا تاۋەلسىزدىگى. ءبارىنىڭ بىردەي بولىپ بارا جاتقاندىعىنا قارسى شىعۋ ما؟ قازىر وسى ستاندارتتاۋعا قايتا ءتۇسىپ كەتپەدىك پە؟
- كەڭەس وكىمەتى ستاندارتتىڭ ەلى بولدى. جۇمىسقا بارادى، كەلەدى، ۇيىقتايدى، قايتادان بارادى. سونىڭ يدەولوگياسىمەن جۇرەدى. سوندا وكىمەت تىنىش بولادى. «مەنىڭ ايتقانىم عانا بولادى، مەنىڭ دەگەنىممەن جۇرەسىڭ» دەگەن بيلىك كوپكە بارمايدى. كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ تۇبىنە وسىنداي پيعىل جەتكەن. قازىرگى بيلىكتىڭ ەڭ ۇلكەن ارتىقشىلىعى - حالىقپەن ەسەپتەسەتىنى. پرەزيدەنتتىڭ ايتقانى ايتقان، ءبىراق حالىقتى تىڭدايدى. زيالى قاۋىممەن اقىلداسىپ وتىرادى. بۇل بىلگەندىك دەپ تۇسىنەمىن.
- كەڭەس ۇكىمەتىندە ۇلتقا قاتىستى ءار وقيعا ۇلكەن ساياسي ماعىنا الىپ وتىردى. قازاق جاستارىنا قازاققا قاتىستى ءار ءسوز بيلىككە ۇنامادى.
- حرۋشيەۆ كەلدى دە تىڭ جەرلەردى يگەرۋدى باستاپ، ەكى ميلليون وزگە ۇلتتىڭ ادامىن قازاق دالاسىنا اكەلدى. ولار كوپ ىستەي الماي قاشتى. سودان كەيىن تۇرمەدە جاتقان ادامداردى اكەلدى. سولتۇستىكتەگى التى وبلىستى رەسەيگە قوسۋعا بۇيرىق دايىنداپ قويعان. ەكى كۇننەن كەيىن بۇيرىققا قول قويامىن دەپ وتىرعاندا قۇلادى. ءبىز امان قالدىق. ءبىر بۇيرىق شىعىپ كەتكەن بولسا، نە بولار ەدى؟.. قازاقتى قۇداي ساقتاپ قالدى. ديماش احمەت ۇلى كەلىپ، كوپ دۇنيەنىڭ كىلتىن تاپتى. قازاق تاريحى ول كىسىگە مىندەتتى.
- ءسىزدىڭ ەسسەلەرىڭىزدە ءسىزدى دە قۇداي ساقتاپ قالعان وقيعالار كوپ قوي...
- كوپ بولدى. مەن ساناعان جوقپىن. «ەتىكشى» دەگەن اڭگىمەم بار. كەيىپكەرى ءبىزدىڭ كورشىمىز بولدى. مەنى قاسىنا شاقىرىپ الادى. «مەن تەك قانا 38-رازمەر ەتىك تىگەم» دەيدى. باسقا ەتىكتەر تۇرادى. «اعا، مىنانى ساتپايسىز با؟» دەسەم، «جوق» دەيدى، «كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ ادامدارى 38-رازمەردى عانا كيۋ كەرەك. 39-40 بولسا، ەرتەدەن- كەشكە دەيىن قىدىراتىن بولىپ شىعادى. ال ودان كەم بولسا، ەرتەدەن- كەشكە دەيىن جۇمىس ىستەپ اياقتارى كىشكەنتاي بولىپ قالعان ەكەن دەيدى». ءجاي عانا ەتىكشى. ول - ءوز زامانىنىڭ ەڭ ۇلكەن كەيىپكەرى. ونىڭ بريگاديرى، اۋىلدى باسقارىپ وتىرعان، وبلىستى باسقارىپ وتىرعان ادامدار دا ماسشتابىنا بايلانىستى ۇلكەيە بەرەدى. مەنىڭ سول اڭگىمەم باسىلىپ شىقتى. عابەڭ ارقىلى. ول كىسى ەشتەڭە بىلمەگەن بولىپ، مەنىڭ فەلەتوندارىما كۇلىپ وتىراتىنىن تالاي كورگەنمىن. «قاتتى كەتىپ قالىپسىڭ عوي» دەپ، ءبارىبىر باساتىن.
- «ءار جازۋشىنىڭ شىعارماشىلىق كەزەڭى دە، بالالىق (مەن ادامنىڭ جاسىن ايتىپ وتىرعان جوقپىن، ساناسىنىڭ بالالىق كەزىن ايتىپ وتىرمىن) كەزەڭنەن، بوزبالالىق كەزەڭنەن، جىگىتتىك كەزەڭنەن، كىسى بولعان كەزەڭنەن جانە ەگدە تارتىپ، باسقالارعا اقىل ايتۋعا كوشەتىن اقساقالدىق كەزەڭنەن تۇرادى دەپ ويلايمىن» دەيسىز. وسى شىعارماشىلىق كەزەڭدەردەن وتە الماي قالاتىن دا قالامگەرلەر بولا ما؟ جالپى، كوركەم ادەبيەتتىڭ اقىل ايتقانى دۇرىس پا؟
- ادەبيەت اقىل ايتۋ كەرەك، وعان مىندەتتى. شىعارمانى وقىپ، جاماندىقتى ءبىلىپ، ەندى ونى جاسامايىن دەگەن ويعا كەلۋ كەرەك. مەنىڭ شىعارمالارىمدى وقىعان بولساڭ، جاقسى كەيىپكەرلەرىم بار. جامان دا كەيىپكەرىم بار. كەيىپكەردى تاڭدايتىنمىن. ءجۇز ادام كورەسىڭ، سونىڭ ءبىرىن وسى ماعان كەرەك دەپ تۇيسىنەسىڭ. ونى سول دەڭگەيدە قالدىرماي، ءوسىرۋىڭ كەرەك. ول كەيىپكەردىڭ سىرتى - ءوزى، ءىشى - مەن. جاماندىق جاسايتىن ادام بولىپ تا ويلانۋىڭ كەرەك. مەن ومىرىمدە كىسى بالاسىنا جاماندىق جاساعان جوقپىن. ءبىراق كەيىپكەرلەرىم جاسادى. مەن سونى اناۋ بولىپ ويلانا ءبىلدىم. وزىڭنەن جيىركەنە ءبىلۋ كەرەك. مەنىڭ كۇندەلىگىمنىڭ ءبارى - باسىنان- اياق ءوزىمدى سىناۋ. مەن ءوزىمدى ۇناتپايمىن، وزىمە كوڭىلىم تولمايدى.
- دۇشپاندارىڭىزدان دا جيىركەنەسىز. «جەك كورمەيمىن» دەيسىز...
- جەك كورۋ ءۇشىن نە ءۇشىن دۇشپان بولعانىن ءبىلۋ كەرەك. ادامدار زامانعا تاۋەلدى. زامان دەگەن - قوعام. ادام سىيلاي بىلەتىن قوعام - جاقسى. ادامدار ءماجبۇرلى تۇردە دۇشپان بولۋى دا مۇمكىن. كەڭەس ۇكىمەتى قۇلاعاندا بىردە- ءبىر ادام كەڭەس ۇكىمەتى جاقسى ەكەن دەگەن جوق. نەگە؟ ءوزىمدى- ءوزىم بيلەيمىن دەدى. جەكە ءبىر ادام بيلەي باستاعان سوڭ- اق ءىس جۇرمەيدى. ادامزاتتىڭ تاريحى وسىندايدان تۇرادى. جاقسى باستالىپ، قيىن اياقتالىپ جاتادى. اللا ساقتاسىن. ول ءۇشىن ەڭ الدىمەن، باسشى ساق بولۋ كەرەك. ستاليننىڭ كەمشىلىگى سول بولدى. جەكە باسقا تابىنۋشىلىقتى اسقىنداتتى.
- اباي: «بۇل جاسقا كەلگەنشە جاقسى وتكىزدىك پە، جامان وتكىزدىك پە، ايتەۋىر ءبىرتالاي ءومىرىمىزدى وتكىزدىك» دەپ دۇنيەنىڭ ماعىناسىن تەرەتىن. سىزگە وسى جاسىڭىزعا كەلگەندە ءومىردىڭ ماعىناسى نە ەكەن؟
- قازاق - فيلوسوف حالىق. قازاقتىڭ ماقال- ماتەلدەرىن قاراپ وتىرساڭىز، جارتىسىنان كوبى فيلوسوفيا. دالادا تۋعاندىقتان، دالانى سۇيگەندىكتەن سولاي. كەيدە تۇسىمدە بالا كۇنىمدى كورەمىن. ادامنىڭ ءتۇسى وزىنە باعىنبايدى عوي. ادام ءومىرىنىڭ ماعىنالى بولۋى - بالالىق شاققا بايلانىستى...
- ەندىگى قازاق جاسىنان نە كۇتەسىز؟ ول قانداي بولۋى كەرەك؟
- قازىر ەل تىنىش. جاستار دا جاقسى. تاريحتان الار ساباق مول. ءبىزدىڭ بۋىن ءوزىن ءوزى سىناي ءبىلدى. سەندەرگە دە سول قاجەت! كىشكەنتاي عانا ومىردە ادام مىڭ قۇبىلىپ تۇرادى. ءوزىڭدى- ءوزىڭ سىناي بىلسەڭ - ازاماتسىڭ. ءوزىڭنىڭ كەۋدەڭدى ءوزىڭ سوقساڭ - اقىماقسىڭ!
- اڭگىمەڭىزگە راحمەت.
اڭگىمەلەسكەن باعاشار تۇرسىنباي ۇلى، «ەگەمەن قازاقستان»
