كوش – كەرۋەن. ليريكالىق پوەما
ءبىرىنشى ورام : ارعى كوش
ەل قايدا كوشەدى ؟
جەر قايدا كوشەدى ؟
سۋدى قايدان ىشەدى ؟
- حالىق جىرىنان .
ۋاقىت !
اسپانسىڭ با، جەرسىڭ بە سەن؟ !
الدە سۋ، الدە ۇيتقىعان جەلسىڭ بە سەن ؟ !
مۇمكىم سەن ادامزاتتىڭ قيالىسىڭ ،
جوق الدە جاسايسىڭ با ەلسىز دە سەن ؟ !
ۋاقىت !
توقتامايدى نەگە كوشىڭ ؟ !
كۇندەر، كۇندەر! نەگە تەز كونەرەسىڭ ؟ !
كەرۋەنىڭنىڭ بۇيداسىن ءبىر ۇستاتپاي،
عاسىرلار قويناۋىنا جونەلەسىڭ .
ۋاقىت !
كوشەسىڭ بە، قۇلايسىڭ با؟
كوشىپ، قۇلاپ تاريحتى قۇرايسىڭ با؟
الدە سەن شارعالامنىڭ قوجايىنى
جاراتۋشى قۇدىرەت - قۇدايسىڭ با ؟
سۋ- مەزگىل الدە نەگە اسىعادى،
تىنىمسىز اعادى ىلعي، تاسىنادى.. .
ساعاتتار كۇندى قۇراپ، كۇندەر ايدى.. .
ايلارىڭ جىلعا بارىپ باس ۇرادى .
باتار كۇن اتار تاڭمەن قىربايلانىپ،
اسپان تۇر كىرپىگىنە مۇڭ بايلانىپ .
جەر- انا كوش- كەرۋەننىڭ بۇيداباسى -
زىمقاپ ءبىر كەلە جاتىر كۇندى ايلانىپ .
«ەل كوشسە دە ەلەكەم كوز ىلمەيدى.. .»
جەر- انانىڭ كوشكەنى سەزىلمەيدى.
عاسىرلاردان سىر شەرتىپ جاتىر ما الدە،
بوز دالادا بوز كودە بەزىلدەيدى.. .
ەلەسى بار، ەستە جوق زاماندا ەسكى،
جەر بەتىنە ۇجماقتان ادام كوشتى
سودان بەرگى كوشتەردەن ءجون سۇراساڭ،
«بابامنان قالعان مۇرا ماعان.. .» دەستى .
تىرشىلىكتىڭ دەي مە ەكەن ۇرتى مايلى،
كۇندى ايلانىپ جەر- انا زىرقىرايدى .
تۇنگە ءسىڭىپ كۇدىكتەر وشەدى دە،
تاڭمەن بىرگە ۇمىتتەر جىلتىرايدى.. .
وسىلاي ءۇمىت- كۇدىك بەلدەسۋدە،
ەكەۋىن دە جەر- بەسىك تەربەتۋدە .
بايقايسىڭ با، كوشەتىن مەزگىل ەمەس،
تىرشىلىكتىڭ اناسى - جەر كوشۋدە .
جەر كوشۋدە ءتاڭىردىڭ كەرۋەنىندەي ،
كەرۋەنىندەي، ماڭگىلىك سەرۋەنىندەي.
الماسقان قىس پەن جازعا، كۇن مەن تۇنگە،
قاراساڭ ەرىككەننىڭ ەرمەگىندەي.. .
ەرمەك ەمەس، ول استە تىرلىك كەبى،
وسى كەپپەن جىل وتەر جىلجىپ كەرى .
اتار تاڭعا ادامدار اسىعادى،
قولىنا كەپ قونارداي ءبىر كۇتكەنى .. .
جەر كوشەدى، كۇن مەن ءتۇن بەلدەسەدى،
(باستالادى وسىدان پەندە ەسەبى .. .)
زۋلاعان ۋاقىتتىڭ ەكپىنىندەي،
جەرمەن بىرگە ىسقىرىپ جەل كوشەدى.
كوش- كەرۋەننىڭ بولماسا جۇرتقا سەبى،
«تىرشىلىك» دەپ پەندەڭ دە قىرتپاس ەدى .. .
بۋسانعان شارعالامنىڭ دەمىندەي ءبىر،
جەرمەن بىرگە جوڭكىلىپ بۇلت كوشەدى .
كوشەدى جەر، كوشۋمەن كۇن كەشەدى،
كوش- كەرۋەنگە تاعدىرلار مىنگەسەدى.
شارعالامنىڭ شاڭداقتى سورابىنداي،
اي اۋىسىپ، توقتاۋسىز جىل كوشەدى .. .
جىل كوشەدى، كەلمەيدى ەندى ايلانىپ،
زامان وتەر كوزىنە شەل بايلانىپ .
كۇندى ايلانىپ جەر كوشسە تىنىم الماي،
ادام كوشىپ جۇرەدى جەردى ايلانىپ .
قوسىلسا دا عاسىردىڭ سەلگە سەلى.. .
بۇل قارا جەر كادىمگى جەر كەشەگى .
قارا نارعا ارتىپ اپ قارا قوسىن،
قارا جەرمەن سابىلىپ ەل كوشەدى.
ەل كوشەدى كوش- كەرۋەن جۇلگەسىمەن،
كوش جولىندا بولمايدى جۇلدە، شۇلەن.. .
ادامداردىڭ سابىلىپ كوشكەن ءىزىن،
زامانداردىڭ تاباسىڭ مۇردەسىنەن .
ەكىنشى ورام: زارلى كوش
قارا تاۋدىڭ باسىنان كوش كەلەدى ،
كوشكەن سايىن ءبىر تايلاق بوس كەلەدى.. .
- حالىق انىنەن .
پىراق- زامانا وزا شاباتىن جەردەن دە،
ءانىڭ قالدى ما دالادا، تاۋدا، بەلدەردە ؟
ءنارىڭ قالدى ما وزەندەر، مۇحيت، كولدەردە ؟
كوش- كەرۋەن تاعدىر ، ءوزىڭدى قۋىپ جەتە الماي ،
بوز ىنگەندەيىن بوزداپ كەلەمىن شەرمەندە.
كوشپەلى- عالام كولىگى تۇگەل سايلانعان،
توزدىرىپ جەردى، وزدىردىڭ با الدە ايعا ارمان ؟ !
باسقانى قايدام، باعى زاماننان كىندىگىم ،
كوش- كەرۋەن تاعدىر جەزبۇيداسىنا بايلانعان .
مەڭىرەۋ دالا، مىلقيعان تاۋلار (ماقتانىڭ !) ،
تاعدىردىڭ تاسىر كورسە دە مىڭ سان اقپانىن،
جاق اشپايدى ولار، تۇك بولماعانداي ءومىرى،
و ، كوش- كەرۋەن جىلدار، وزدەرىڭ ەندى اقتارىل !
قاي جاقتان كەلىپ، قاي جاققا كەتتى بابالار ؟
تەرگەۋگە مىناۋ تاۋلاردى ال، ياكي دالانى ال.. .
جاق اشپايدى ولار، تۇك كورمەگەندەي ءومىرى،
بوگەلمەي ەندى، سويلەڭدەر قانە، وبالار !
ەسىردى مۇمكىن، ءتاڭىرقۇت سالدى كەسىردى،
دەرەگىن ونىڭ دەلبە داۋىلدار ءوشىردى.
تۇمەن دە تۇمەن تۇرك بودۇنىن، قاعاندار -
ءارى دە بەرى، وڭدى دا سولدى كوشىردى .
ارىستاندارعا جالاتىپ الىپ جاراسىن،
كوك بورىلەرگە ەمىزىپ الىپ بالاسىن،
بابالارىم- اي، ەندەي دە بويلاي شارلاعان،
سارىوزەن مەنەن ءالپىنىڭ بايتاق اراسىن.. .
كوگەردى قانشا، قۋاردى قانشا ءاز دالام،
ءۇمىتىم جاتتى قولامتالاردا قوزداعان .
بولاشاعى مەن تاعدىرىن تەڭدەپ جىلدارعا،
كوش- كەرۋەن عاسىر بوز ىڭگەندەرى بوزداعان.. .
ۇلى عۇندارعا پىراقتار قالاي قۇتايدى،
مودەلەر ① سولاي بەرمەدى جاتقا ۇپايدى .
ءبىر كۇنى بارىپ ۇپتەپ ءبىر كەلسە ءۇرىمدى،
ءبىر كۇنى بارىپ قىرىنا الدى قىتايدى .. .
ءبورىلى بايراق جەلبىرەپ قالام، دالام دا .. .
تۇرك بودۇننىڭ جايلاۋى بولدى دون اندا .. .
«ءتاڭىر پاديشاھ» ② اتتيلا التىن تاعىندا،
پارمەنىن بەرىپ، بيلىگىن ايتتى عالامعا .
قاناعات تۇتپاي ۇلى تۇران مەن ارقاڭدى،
نايزالارىمەن ءتۇرتىپ اتىرىپ ءار تاڭدى .. .
ەدىل باستاعان ۇلى كوش- كەرۋەن وياتتى،
ۇيقىدا جاتقان تۇنەك ءتۇن - تۇبەك بالقاندى .
تاعدىرىن تەڭدەپ اتان قومىنا، وركەشكە،
جالعاسىپ جاتتى ءبىر كوشى تاعى ءبىر كوشكە .. .
سورابىمەنەن عۇنداردان قالعان سوقپاقتىڭ،
توقتاماي كوشتى ءۇيسىن دە، ساق تا، تۇركەش تە.. .
كوش- كوش تە كوش- كوش - ميراس پا قالعان بابادان،
جەر- انا الدە جەرى دە ەكەن بالادان؟ !...
بابالارىنىڭ باستارىن تاستاپ ماڭگىگە،
ۇيسىندەر كوشتى كەڭسۋداي ③ ۇلى دالادان.
اعىزىپ التىن، شالقىتىپ تىرلىك- شارۋاسىن ،
جاتاتىن ەدى، ۇمىتتى مۇمكىن ءتاۋباسىن .. .
بۇلاناي مەنەن ءالپىنىڭ شالقار توسىندە،
ساقتارىم كوشتى ساپىرىپ ءىشىپ حاوماسىن ④ .. .
① مودە - ج. س. د. 228-174ج ج. ءومىر سۇرگەن عۇن پاتشاسى.
②« ءتاڭىر پاديشاھ» - ەۋروپالىقتار ءوز زامانىندا اتتيلانى وسىلاي اتاعان .
③ كەڭسۋ - قازىرگى ق ح ر- نىڭ گانسۋ ولكەسى .
③ حاوما - ەجەلگى ساق ەلىنىڭ قولدان جاساعان شارابى .
ماقتانعانمەنەن «باعىدا بابام مىقتى ەدى.. .» ،
بەرەكە كەتسە كۇشىڭ دە كەتەر، قۇت كەمىپ.
ۇلى تۇران مەن ارقاعا سيماي قىرقىسىپ،
تۇركەشتەر كوشتى «قارا- سارى» بوپ جىكتەلىپ.
قايران بابالار! قاعانات قۇرىپ مارقايعان،
قاعانىم بار- دى شالقايعان جۇرتقا شالقايعان.
باتىس- شىعىس بوپ، اتىسىپ كۇندە، شابىسىپ،
كوك تۇركتەرىم تۇرىلە كوشتى التايدان.. .
كوش ەمەس ەدى ول العاشقى ياكي اقىرعى،
كوشەگەن عاسىر ۋ- ءزارىن تالاي تاتىردى.. .
تەمۋچين كەلىپ ەرتىس پەن دۋناي اراسىن،
وڭعا دا سولعا، ورگە دە تومەن ساپىردى.
ساپىردى ءبارىن وزەن- كولىڭدى، ولكەڭدى،
قالالار قيراپ، تاۋلار مەن باۋلار ورتەندى .. .
شىڭعىسحان شىعىپ شىعىس پەن باتىس دالاسىن،
استىن ۇستىنە، ءۇستىن استىنا توڭكەردى .. .
ويداعى دۋعا قوسىلدى اتتان قىرداعى،
سورلاعان كوشتىڭ ءتىپتى دە قىزدى قىرمانى.. .
ءتاڭىرىم بەرگەن، بابادان قالعان بايتاقتى،
بولىسكە سالدى ۇلى قاعاننىڭ ۇلدارى .
موڭعۇلعا ۇقساپ تىرلىگىم مەنەن پوشىمىم،
بوسقان جۇرتپەنەن ەبەلەك بولىپ جوسىدىم.
تۇيەلى كەرۋەن تۇرانعا كەلىپ شوكتى دە،
دارگەيىنە ءوتتىم شاعاتاي مەنەن جوشىنىڭ.
موڭعۇلدان كەتىپ، قول بەردىك تاعى موعولعا،
موعولدى ايتساڭ، تاۋسىلماس تاريح بار وندا .. .
قاقپاقىل قىلدى تورعايداي توزعان حالىقتى،
بوزوردا مەنەن كوكوردا جانە اقوردا.. .
كوشەگەن عاسىر، الەگى دە كوپ، ءانى كوپ ،
الەگى كەلدى، انىنەن جەتپەي مالىمەت .. .
سىعاناق جۇرتىن قوزىباسىعا كوشىرىپ ،
حاندىعىن قۇردى كەرەي حان مەنەن جانىبەك .
اعىلدى حالىق شۋدىڭ بويىنا جاي- جايدان،
ۇلىقتاپ حانىن، قىرىق كۇن بويى توي- تويلاپ.
«كەرەگەم اعاش، ۇرانىم الاش» دەگەن جۇرت،
حاندىقتىڭ اتىن «قازاق» دەپ قويدى ايحايلاپ.. .
ۇرانى - الاش !
«بەرەكە ! » بولدى ورتاق ءان ،
(ءبولىنىپ ەمەس، بىرىگىپ تاپتىق بارقادام .. .)
قازاق بولام دەپ، ازات بولام دەپ الاشتىڭ -
اعىلدى كوشى اتىراۋ، التاي، ارقادان.. .
ارتىندا قالىپ بارلىعى قورلىق، ازاپتىڭ ،
شۋاعىن شاشتى، مەيىرىن توكتى ازات كۇن.
اتىراۋ، التاي، جەتىسۋ، ارقا، سىر بويى.. .
دۋمانعا بوكتى سايران كوشىمەن قازاقتىڭ.
ءان- كۇيگە بولەپ جازيرا دالا، كوك بەلدى،
سايران كوشپەنەن وتكەردى قىس- جاز، كوكتەمدى.. .
قازداي قالقىعان قازاقتىڭ وسى ءومىرى -
ومىرەم قاپتى.
ءتاڭىرىم مۇمكىن كوپ كوردى.. .
دەپ جۇرگەن كەزدە «قازاققا قۇداي باق بەردى.. .» ،
ازاپتى قويىپ، توزاقتىڭ ءوزىن ناق كوردى .
ەڭسەسىن تىكتەپ، وركەنىن جايعان قازاقتىڭ -
ءبىر بۇيىرىنەن ءبۇيى بوپ جوڭعار تاپ بەردى.
قىناداي قىرىپ بەيمارال جاتقان حالىقتى،
ۇلى دالاعا ورناتتى قالماق تامۇقتى .
مالىن اكەتتى تىگەرگە تۇياق قالدىرماي،
مىنەر ات ەمەس، ىشەر استان دا تارىقتى.
قاپەلىمدە ءبىر حاندارىم سولاي قامىقتى .
سابيلەرىمدى نايزالارىمەن تۇيرەدى،
ارۋلارىمدى بۇرىمنان الىپ سۇيرەدى.. .
جەرىنەن بەزدى، سۇلدەرىن قازاق، سۇيرەتىپ ،
كولىنەن بەزدى اققۋى، قازى، ۇيرەگى.. .
اتقا قونعانمەن ازامات ۇلدار ەلتىرەك،
ىرىق بەرمەدى قاپتاعان قالماق جەم تىلەپ.. .
تۋعان جەرىنەن، قارىنداسىنان ايىرىلىپ،
جانىن ساۋعالاپ، بوسقان ەل كەتتى تەنتىرەپ .
سونگەندەي بولىپ ۇمىتتەن جاققان شىراعى،
قارا كوزدەرىن قاندى جاسپەنەن شىلادى.
«ەلىم- ايلاپ» ءبىر ەڭىرەپ بوسقان قازاقتار -
اقتابان بولىپ، القاكول كەلىپ سۇلادى.. .
جاسانعان جاۋدا بەس قارۋ سايلى، كۇي مىقتى،
قۇتىرعان قالماق وڭنان دا، سولدان كيلىكتى.
التاي مەن ارقا، ىلەدەن بوسقان قازاقتار،
سىرعي دا كوشىپ سىردىڭ بويىنا ۇيلىقتى .
ازاپتى زامان قازاقتى جامان قينادى،
تىرلىكتەن بەزدى، وگەي ومىرگە سيمادى.. .
اتىنا قونىپ حاندارىم مەنەن بيلەرىم،
ورداباسىدا ءۇش ءجۇزدىڭ باسىن جينادى .
وسى جيىننان جانى بار ەركەك قالمادى،
ءبارى دە اتىن، قارۋ- جاراعىن قامدادى.
حاندار مەن بيلەر، جينالعان بارلىق ساربازدار،
ءابىلقايىردى باس ساردار ەتىپ تاڭدادى .
بوستان كۇندەردىڭ قازاقتار جەتىپ نارقىنا،
باستادى شايقاس تاعدىرىن سالىپ تالقىعا .
اڭىراقايدا قالماقتىڭ ءبارى قىرىلىپ،
ءتىرى قالعانى اڭىراپ قاشتى ارتىنا.. .
قالماقتار قاشىپ، ىرگەسى سولاي شايقالدى.. .
قازاقتار بولسا ەسەلەپ كەگىن قايتاردى .
تىزگىندى سوسىن ابىلاي الىپ، قالماقتان -
ىلە مەن التاي، تارباعاتايدى قايتا الدى .
جوڭعارلار كۇيرەپ، مۇلدەمگە جەردى جاستاندى،
تاعى مەن باعى، ەلى مەن جەرى بوس قالدى.
التاي مەن ساۋىر، تيانشان، ىلە بويىنا،
قازاقتىڭ قايتا كەرى كوشۋى باستالدى.
قارا ورمان نايمان ساۋىردىڭ بەلىن كەرلەدى،
البان مەن سۋان ىلەنى بويلاپ ورلەدى .
ارعىن مەن ۋاق ارقاعا قاعىپ قازىعىن،
اباق كەرەيلەر التايدىڭ جونىن جەرلەدى.. .
داۋ مەنەن جاۋدان تىنشىعان قاشان جەر ءۇستى ؟
قازاق جەرى ءۇشىن توڭىرەك تاعى كەرىستى.. .
حاندىعىن جويىپ، الاشتىڭ بايتاق دالاسىن -
قىتاي مەن ورىس پىشاق ۇستىنەن ءبولىستى .
جاعالاسۋعا شاماسى قايدا، قول قىسقا.. .
وشاعىن قازدى قوجايىن بەرگەن قونىستان.
رۋلى ەلدىڭ كوكتەۋى كەتىپ قىتايعا،
وتاۋى مەنەن قىستاۋى قالدى ورىستا.. .
ءبىر حالىق، ءبىر جەر ەكىگە سولاي جارىلدى،
بوداندىق قامىت كۇن وتكەن سايىن تارىلدى.. .
قاقپاقىل تاعدىر تۇيەسىن قومداپ قايتادان،
سەرگەلدەڭ كوشپەن ءارلى دە بەرلى اعىلدى.
مىڭ دا توعىز ءجۇز ون التىنشى جىل !
ەستە ءالى :
(قيلى زاماننىڭ جازىلادى ءالى داستانى .. .)
قان- قاساپ بولىپ قوياندى مەنەن قارقارا ،
ءتىرى قالعاننىڭ باسى اۋعان جاققا بوسقانى.. .
«اق» قاشىپ سوسىن، «قىزىلدار» كەلدى جەرىمە،
تەكسىزدەر شىعىپ تەزەگىن توكتى تورىمە .. .
تەنتىرەپ كەتتى جاقسى مەن جايساڭ، باي- باعلان.. .
قولعا تۇسكەنىن تىرىدەي تىقتى كورىنە .
تاۋ جاساپ بەرىپ ماسكەۋگە ەت پەن استىقتان،
سوندا دا قازاق كوز اشپاي قويدى قاستىقتان .
ەشكىگە ارتىپ تالعاجاۋ ەتەر تالقانىن،
ۇدەرە بوستى گولوشەكيندىك اشتىقتان .
ارعى بەتتى ايتسام، توقتامان تاڭدى تاڭعا ۇرىپ،
جۇرتىمدى قىردى، ۇرتىمدى ەكى قان قىلىپ .. .
التايدان اۋعان ازالى كوشى قازاقتىڭ،
قىزىل تابان بوپ، گيمالاي استى قاڭعىرىپ.. .
قازاق دەگەندە قىلىشى جاتپاس قىنىندا.. .
و، قۇماي- تاعدىر !
قالجىڭىڭ با الدە، شىنىڭ با ؟ !
پەكين مەن ماسكەۋ قازاقتى تاعى كوشىردى،
مىڭ توعىز ءجۇزدىڭ ەلۋ التىنشى جىلىندا .
ءارى دە كوشتىك، بەرى دە كوشتىك، قاڭعىردىق،
اقجەم دە قىلدىق، تاباندى قىزىل قان قىلدىق.. .
بوز ىڭگەندەيىن بوزداعان كوشتىڭ قومىندا،
جىل- ايلار ەمەس، عاسىردىڭ بەلىن تالدىردىق.
جامىلىپ قاردى، توسەنىش ەتىپ كوك مۇزدى ،
ءومىرىن قازاق، «كوش- كوشپەن» عانا وتكىزدى.
اتان قومىندا الاشتىڭ رۋحىن تەڭبەپ اپ،
امان قالعانىن بىزدەرگە مىنا جەتكىزدى !
امانات ەتىپ ەگەمەن ەلگە جەتكىزدى !!!
ءۇشىنشى ورام: نۇرلى كوش
قۇيىلسىن كوشىڭ،
جيىلسىن ەسىڭ.
- ن. نازاربايەۆ.
اللا بەرسە، باق تا، باپ تا شاپپاي ما،
شىن تىلەسە، قۇلعا دا تاڭ اتپاي ما؟ !
بۇل جالعاندا قىمبات نە بار وتاننان،
بۇل جالعاندا بوستاندىقتاي باق قايدا ؟ !
ۋا، بوستاندىق !
شىن كەلدىڭ بە قازاققا ؟ !
ءوزىڭدى اڭساپ از ءتۇستىم بە ازاپقا !؟
بۇل پانيدە قازاق كورگەن قورلىقتان -
اۋىر ەمەس شىعار بالكىم، توزاق تا.. .
ۋا، ازاتتىق !
تاڭىم بولىپ اتتىڭ با ؟ !
ءۇمىتىمنىڭ سونگەن وتىن جاقتىڭ با ؟ !
بۇگىن ساعان قۇلدىق ۇرسام نەسى ايىپ،
«ءجاننات- باعىن» جىرلاعانبىز جاتتىڭ دا.. .
ءبىر- اق كۇندە قايتتى كەتكەن ەلگە ەسەم،
(كىم بولعانىم ءبىر كەمەلگە ەرمەسەم ؟ !)
و، جاراتقان، ازاتتىقتى بەرگەنمەن ،
قايتەر ەدىم كەمەل كوسەم بەرمەسەڭ ؟ !
قازاق جانى، الاش رۋحى جاڭعىردى،
تالىقسىعان وي- ساناما جان كىردى.
ەڭسەمدى دە ەلگە تەڭەپ ەلباسىم ،
باعىمدى دا جارقىراتىپ جاندىردى.
ءتۇن ءتۇرىلىپ، اتتى مىنە تاڭ كۇلىپ ،
الاش ءۇنى تۇر عارىشتا جاڭعىرىپ .
قازاق كوشى «نۇرلى جولعا» ءتۇستى دە ،
بەت تۇزەدى «ەل بولۋعا ماڭگىلىك» .
اشىق بۇگىن الاشىمنىڭ اسپانى،
جازىلۋدا ۇلى دالا داستانى .
ماڭگىلىككە بەت تۇزەگەن قازاقتىڭ،
نازاربايەۆ «نۇرلى كوشىن» باستادى !
تاعدىر ءبىزدى تاپتىرعانمەن بارقادام ،
تاس اتاتىن تاسىر از با قالقادان ؟ !
«نۇرلى كوشتىڭ» تۋىن ۇستاپ ەلوردام،
ورىن تەپتى قاسيەتتى ارقادان .
جەلبىرەتكەن رۋحىمنىڭ بايراعىن،
ارقام مەنىڭ - ۇلى دالا ايدارى !
بۇل استانا - قازاعىمنىڭ تاڭداۋى،
بۇل استانا - الاشىمنىڭ ايبارى !
جاقسى بىلەم، قايدان كەلدىم، كىم تەگىم،
كوك تۇركتىڭ ۇزىلمەگەن ۇرقى ەدىم.. .
سوندىقتان دا «نۇرلى كوشتە» بۇيدا ۇستاپ،
استاناعا كوشىپ كەلدى كۇلتەگىن .
كۇلتەگىنمەن رۋحى كەلىپ تۇركىنىڭ،
جان- ءتانىمدى، وي- سانامدى سىلكىدىم !
ەندى مەنىڭ جىعىلمايدى بايراعىم ،
ەندى مەنىڭ تۇسپەك ەمەس سۇلكىنىم !
قىدىر دارىپ، باق قارادى جەرىمە،
اق ءدىنىمىز مالداس قۇردى تورىمە.
تۇڭعىش رەت انا تىلدە سويلەگەن ،
كوشتى باستاپ «قۇران» كەلدى ەلىمە .
ءار تاڭىما ءۇمىت، سەنىم مىنگەسكەن،
يماني- گۇل بولاشاقپەن تىلدەسكەن .
ۇلى ەرلىكتىڭ جاسىن جىرىن ارقالاپ،
كوك تۇركىلىك رۋح كەلدى بۇل كوشپەن !
جەلپىندىرىپ، قومداندىرىپ ارماندى،
نۇرعا بولەپ، جىرعا بولەپ تاڭداردى.
كەتپەن الىپ ديقان كەلدى بۇل كوشپەن،
قىزىل دانگە تولتىرام دەپ قامباڭدى .
ازات اسپان نۇرلاندىرىپ ساناڭدى،
وي مەن قىرىم توتىدايىن تاراندى .
بيشىك ۇستاپ مالشى كەلدى بۇل كوشپەن،
ءتورت تۇلىككە تولتىرام دەپ دالاڭدى .
ۇلى دالام، زامانىڭمەن جاراستىڭ،
«نۇرلى كوشىڭ» كەلەشەككە جول اشتى .. .
دومبىرا الىپ اقىن كەلدى بۇل كوشپەن ،
بوستاندىعىن جىرلايمىن دەپ الاشتىڭ.
«ازاتتىعىم، ارمان- ءانىم اڭساعان،
قاسىق قانىم، قۇربان مىناۋ جان ساعان!»
- دەپ جۇرەگىن قولىنا الىپ بۇل كوشپەن،
التىن باستى عالىم كەلدى قانشاما .. .
قازاق كوشى ماڭگىلىككە جول الدى،
كوكەيدەگى كۇدىك- كۇمان تونالدى .
بۇل كوشپەنەن ەرلىك تۋىن كوتەرىپ،
بەيبارىس پەن ەدىل باتىر ورالدى.
بەكەمدەيتىن ازات ەلدىڭ ىرگەسىن ،
باقىت كوشى - الاشىمنىڭ بۇل كوشى .
ەلوردامنان قونىس تەپتى ماڭگىگە،
سماعۇلداي ① ۇلى ارىستىڭ مۇردەسى !
بۇگىنگى كوش كوشتەر ەمەس باياعى ،
بۇل- نۇرلى كوش، شۇعىلالى، سايالى.. .
كەلدى وتانعا اعايىننىڭ تەڭىندە،
وتەيبويداق ② «شيپاگەرلىك بايانى» .
① 2011 -جىلى الاش قايراتكەرى سماعۇل ءسادۋاقاسوۆتىڭ سۇيەك كۇلى استاناعا جەتكىزىلدى .
② وتەيبويداق تىلەۋقابىل ۇلى - XV عاىسردا ءومىر سۇرگەن قازاقتىڭ ايگىلى شيپاگەرى .
توبەمىزدە ۇلى باقىت تۇر قۇسى،
ايتۋعا ونى جەتەر مە ەكەن جىر كۇشى.. .
كوشكەن ەلدىڭ قورجىنىمەن جەتتى ەلگە،
قاجەكەڭنىڭ ① التى تومدىق «قىلمىسى» .
مۇسىلماننىڭ بىلدىرمەككە پارىزىن،
جايماق بولىپ «عىلىمقالىن»، ۋاعىزىن .
يمان نۇرىن كوشكە سەۋىپ ەڭ العاش،
ەلگە ورالدى حاليفا التاي ابىزىم .
جيدىق ەستى ورنىمىزدان تەز تۇرىپ ،
ماڭاي تۇردى كۇمانمەنەن كوز تىگىپ .
كوشپەن بىرگە تاەكۆون- دونى اكەلدى،
كوك تۇركتىڭ كوزىندەي بوپ وزتۇرىك ② .
جينادى ول نايزاعاي قىز، ءورت ۇلدى،
ۇلى ەرلىكتىڭ اسقاق كۇيى شەرتىلدى .
مۇستافامەن ءبورى- نامىس ويانىپ،
مۇستافامەن الاش رۋحى جەلپىندى !
جۇرگەنمەنەن مال جىلۋى جانعا ءوتىپ،
كىسى ەلىندە كوڭىل سىنىق، جان كەتىك.
«نۇرلى كوشتىڭ» سالتاناتىن اسىرىپ،
مايرا ③ كەلدى ورتامىزعا اندەتىپ.
بوستاندىقپەن باق- جۇلدىزى اشىلدى،
مايرا ءانى تابىندىردى عاسىردى .
تاڭدايىنا بۇلبۇل قونعان ءانشى قىز -
قازاق ءانىن التى قۇرلىق اسىردى .
بوستان زامان شومىلدىرىپ نۇرىنا،
وڭىم- سولىم، ايقىندالدى قۇبىلا.. .
قازاق ءبيىن تانىتام دەپ الەمگە ،
«نۇرلى كوشپەن» بيلەپ كەلدى شۇعىلا ③ .
① سانالى عۇمىرىنىڭ دەنىن قىتاي تۇرمەسىندە وتكىزگەن جازۋشى قاجىعۇمار شابدان ۇلى .
② الەمدىك دەڭگەيدەگى تاەكۆون- دو شەبەرى مۇستافا وزتۇرىك .
③ مايرا مۇحاممەد قىزى مەن شۇعىلا ساپارعالي قىزى.
اتتى تاڭىم، تۋدى كۇنىم اڭساعان،
ءوز باعىما ءوزىم كەيدە تامسانام .. .
سىرنايلاتىپ، كەرنەيلەتىپ بۇل كوشپەن،
ءانىم، جىرىم، كۇيىم كەلدى قانشا ما ؟ !
بوستان كۇنى ماڭگىگە ورناپ كوگىمە،
قىدىر دارىپ، قۇت قۇيىلدى جەرىمە.
«نۇرلى كوشتىڭ» ءمانى مەنەن ءسانى بوپ،
«قاراجورعا» ءبيىم كەلدى ەلىمە !
ءان- بي كەرنەپ ويىم مەنەن قىرىمدى،
كوك بايراعىم كوك اسپانعا ءىلىندى.
«نۇرلى كوشپەن» ورتام تولىپ، جان تۇلەپ،
وشكەن جانىپ، ولگەردەرىم ءتىرىلدى !
سىرگەجيار
تەڭدەسى جوق بولسىن باتىر، اقىلدى،
بوتەن ەلدە ونىڭ اتى «پاقىر» - دى.
«نۇرلى كوشتىڭ» بۇيداباسى - ەلباسىم،
بار قازاقتى اتاجۇرتقا شاقىردى .
باقىت جولى قاي كەزدە دە بۇرالاڭ،
ۇلى ءداۋىر تۋدىرادى ۇلى ادام .
«جات ولكەدە جاۋتەڭدەگەن باۋىرىم،
وتانىڭا ورال» ، - دەدى نۇر اعام .
يا، اقسارباس !
قابىل بولىپ تىلەگىم،
قۋانىشتان قاق جارىلدى جۇرەگىم.
قۇرباندىعى بولايىن دەپ الاشتىڭ،
كوشتىڭ باسىن اتاجۇرتقا تىرەدىم.
تاستاۋ جەڭىل بولعانمەنەن جات ەلدى،
قيماي- قيماي كەتتىم باسىن اكەمنىڭ.. .
قازاقستان،
قولىما ۇستاپ وزىڭە -
«ەلىم!» دەگەن جۇرەگىمدى اكەلدىم.
كەلىپ قۇشتىم تاۋىم، تاسىم، دالامدى ،
ايمالادىم اۋىلىمدى، قالامدى.. .
ازاتتىقتىڭ شۋاعىنا بولەدىم ،
انام مەنەن تۇلىمشاقتى بالامدى.. .
بۇلتتاي ءىرىپ كۇدىك- كۇمان، نالا- مۇڭ،
قازىعىمدى سارىارقاما قادادىم .
«نۇرلى كوشىم» «نۇرلى جولعا» ءتۇستى دە،
«ماڭگىلىككە» كەرۋەن تۇزەپ بارادى !
جانىم گۇل- گۇل !
كوڭىلىم دە كۇن- كۇنەس.
(ازاتتىقتى ساقتاي ءبىلۋ - شىن كۇرەس !)
كوك تاڭىرگە جەتەكتەتىپ بۇيداسىن ،
كۇنگە بەتتەپ بارا جاتىر «نۇرلى كوش» !!!
«قازاق ادەبيەتى» گازەتى
