اقتوبەدەن الەمگە: ديماش جانە فورتەپيانو ونەرى
استانا. KAZINFORM - بۇگىن دۇنيەجۇزىلىك فورتەپيانو كۇنى. بۇل - جىل كۇنتىزبەسىنىڭ 88-كۇنى. 88 پەرنەگە نەگىزدەلگەن اتاۋلى كۇن كومپوزيتور، ورىنداۋشىلار مەن مۋزىكا سۇيەر قاۋىم ءۇشىن مەرەكەگە تەڭ. ال قازاقستاندا فورتەپيانو مەكتەبىنىڭ تاريحى قاشان جانە قالاي باستالدى؟
تاريحتان دەرەك
فورتەپيانو - يتاليان ءسوزى. Forte - قاتتى، ال pіano اقىرىن دەگەندى بىلدىرەدى. مۋزىكالىق اسپاپتىڭ العاشقى ۇلگىسىن XVIII عاسىردا بارتولومەو كريستوفوري جاسادى. تاريحي دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، كەيىن فرانسيا مەن گەرمانيادا جەتىلدىرىلدى، جاڭا تۇرگە ەندى. جىل وتكەن سايىن ونىڭ قۇرىلىمى دا وزگەردى.
قازاقستاندا فورتەپيانو مەكتەبىنىڭ تاريحى ⅩⅩ عاسىردىڭ 40 -جىلدارى باستالدى. دالىرەك ايتقاندا 1944 -جىلى احمەت جۇبانوۆ قۇرمانعازى اتىنداعى الماتى مەملەكەتتىك كونسەرۆاتورياسىنا ءبىر توپ پيانيستى شاقىردى. العاشىندا ك. ن. يگۋمنوۆ، ا. ب. گولدەنۆەيزەر، گ. گ. نەيگاۋز، ا. ن. ەسيپوۆا كەلدى. ال سوعىستان كەيىنگى جىلدارى گ. ن. پەتروۆ، ە. ف. گيروۆسكي، ل. ل. كەلبەرگ، ك. ا. گوسپودار، ر. س. كاتسمان، ي. س. ستانيشيەۆسكايا، ا. ۆ. بيرماك سىندى مۋزىكانتتار رەسپۋبليكاداعى پيانيستەر مەكتەبىنىڭ نەگىزىن قالادى.
ال قازاقتان شىققان تۇڭعىش پيانيست - گۇلجاۋھار شومبالوۆا. ول كاسىبي مۋزىكالىق ءبىلىم العان العاشقى قازاق قىزى. مۋزىكا تانۋشى عالىم 1942 -جىلى الماتى مۋزىكالىق ۋچيليشەسىنىڭ فورتەپيانو بولىمىندە ءبىلىم الدى. الماتى كونسەرۆاتورياسىن ءبىتىرىپ، ەڭبەك ەتتى، ءدارىس بەردى.
قازىرگى كەزدە ەلىمىزدەگى جوعارى وقۋ ورىندارى مەن مۋزىكالىق كوللەدجدەردە، مەكتەپتەردە فورتەپيانو ءبولىمى مەن فاكۋلتەتتەرى بار. سولاردىڭ ءبىرى - اقتوبەدەگى احمەت جۇبانوۆ اتىنداعى مۋزىكالىق كوللەدج. مۇندا ايگىلى ءانشى ديماش قۇدايبەرگەن ۇستازى دينا نيازوۆادان ءبىلىم الدى.
ديماش 5 جاسىندا فورتەپيانودا ويناي باستادى - ۇستازى
دينا نيازوۆانىڭ اناسى اقتوبە وبلىسى العا اۋداندىق مۋزىكالىق مەكتەبىندە ءدارىس بەردى. بايان اسپابىن بالالارعا ۇيرەتكەن انا قىزىن ۇنەمى جانىنا ەرتىپ ءجۇردى. سول كەزدە دينا نيازوۆا فورتەپيانو اسپابىن كورىپ، قىزىعۋشىلىعى ارتا تۇسكەن. كەز كەلگەن جەردە ساۋساقتارى قيمىلداپ، ارمان مەن قيالعا ەرىك بەردى. ءسويتىپ ءبىرىنشى سىنىپقا بارعان كەزدە اكەسى توسىن سىي جاسايدى.
- پيانينو قۇنى ول شاقتا 750 سوم بولدى. اكە-شەشەم ول كەزدە شامامەن 100 سوم ايلىق الدى. ماعان سول اسپاپتى نەسيەگە الدى دەسەك تە بولادى. بۇل ءسات مەنىڭ ءالى كۇنگە كوز الدىمدا. تەرەزەدەن قاراسام ءۇيدىڭ الدىندا اعاش جاشىك تۇردى. اعالارىم ۇيگە كىرگىزىپ، ونىڭ بۇراۋىن ارنايى مامان كەلتىرىپ بەردى. ءبارى دايىن بولعان سوڭ ماعان ورىندىقتى ۇسىنىپ، وتىرعىزدى. مەن اسپاپتا دۇرىس ويناي الماعان سوڭ ونىڭ كوڭىلى تولماي، كەرەمەت شىعارمانى ورىنداپ بەردى. تاڭقالىپ، تامساندىم. سودان اكە-شەشەم كەلگەنشە ەستىگەنىمدى قايتالاپ، سول شىعارمانى مەڭگەرىپ الدىم. مۋزىكالىق مەكتەپكە بارعان سوڭ مەنىڭ تۋما تالانت ەكەنىمدى ءتۇسىندى. بەس باۋىرىمنىڭ ىشىندە مەندە عانا وسى دارىن بار. 7-سىنىپتى بىتىرگەندە ءبارى مۋزىكانت بولاتىنىمدى ءتۇسىندى. مەكتەپتەن سوڭ اقتوبەدەگى مۋزىكالىق كوللەدجگە وقۋعا ءتۇستىم، كەيىن كونسەرۆاتوريانى سىرتتاي وقىدىم. فورتەپيانو بولىمىندە ءبىلىم الدىم. ال مۋزىكالىق مەكتەپتە دومبىرا مەن فورتەپيانونى مەڭگەردىم. سەبەبى اعامنىڭ اتى - قۇرمانعازى، مەنىڭ اتىم - دينا. اتا-انام اتاقتى كۇيشىلەردىڭ ەسىمىن بەرگەن. مەن دە دومبىرانى ويناي الۋىم كەرەك دەپ ءتۇيدىم، - دەيدى ع. جۇبانوۆا اتىنداعى وبلىستىق فيلارمونيا ديرەكتورى دينا نيازوۆا.
ەكى اسپاپتى قاتار مەڭگەرگەن پيانيست دومبىراشىلاردى سۇيەمەلدەدى. ۇسىنىس ايتىلىپ، كوللەدجدە ۇزاق جىل سۇيەمەلدەۋشى مامان بولدى. ونىڭ ارتىقشىلىعى - قازاقشا ءبىلدى، ءتۇسىندى. ال ول كەزدە اقتوبە مۋزىكا كوللەدجىندە قازاق ءتىلدى مامان از ەدى.
- ءبىرىنشى ديماش قۇدايبەرگەنگە ساباق بەردىم. ماعان 5 جاسىندا اكەلدى. ول كەزدە بالا ورىسشا بىلمەدى، قازاقشا سويلەدى. ءوزىم دە ديماشتى وقىتقاننان باستاپ قازاقشا سويلەسىپ، ءبارىن قازاق تىلىندە ءتۇسىندىردىم. ءبىر جىلداي وقىتتىم. كەيىن بالا كۇتىمىنە بايلانىس دەمالىسقا كەتكەن ەدىم. ول مەنەن كەيىن بىرنەشە مۇعالىمگە بارىپ، قازاقشا سويلەمەگەن سوڭ شىعىپ كەتكەن. كەيىن مەن فيلارمونياعا جۇمىسقا كەلگەندە «ساز» بالالار ستۋدياسىنا كوركەمدىك جەتەكشى بولدىم. ءبىرىنشى كۇنى-اق ارىپتەسىم سۆەتاعا: «ديماشتى اكەل، جۇرگىزۋشى قىلامىن»، - دەپ ايتتىم. ءسويتىپ جۇرگىزۋشى بولدى. ۇنەمى ءبىزدىڭ جانىمىزدا ءجۇردى، ابايدىڭ اندەرىن ايتتى. ءوزىم فورتەپيانومەن سۇيەمەلدەدىم. ءوزىمىزدىڭ حورىمىز دا بولدى. ديماش ول حوردا دا ونەر كورسەتتى. ال اقتوبە مۋزىكالىق كوللەدجىنە ءتۇسىپ، 2-كۋرستا جۇرگەندە فيلارمونياعا جۇمىسقا الىپ، ول سوليست اتاندى. ەڭ اتاقتى، تانىمال شاكىرتىم - وسى ديماش. ونى مەن ەمەس، ءوزى ايتىپ ءجۇر. ەكى ساباقتان كەيىن-اق مەن ونىڭ تۋما تالانت ەكەنىن ايتتىم. ءبىراق اتا-اناسى ءمان بەرمەدى. بالا بولسا دا ول ەرەسەك ادامشا سويلەستى، ماعان اقىل ايتاتىن ەدى. «كىشكەنتايسىڭ، ءالى ولاي ويناي المايسىڭ» دەپ ايتسام، دەس بەرمەدى. ساۋساقتارى جەتپەسە دە مەڭگەردى. بالا كەزدە ءبىر جەردە تۇراقتاپ وتىرا الماسا دا، تەڭ سويلەستى، - دەيدى د. نيازوۆا.
ونىڭ ايتۋىنشا، ديماش ۇستازىن، ۇستازى شاكىرتىن سەزەدى. سوندىقتان بولار ديماشتى سۇيەمەلدەۋ قيىندىق تۋدىرماعان.
- قازىر دە فورتەپيانو وينايتىن جاستار كوپ. الماتى مەن استاناعا وقۋعا كەتىپ، بەرى قاراي قايتىپ كەلمەيدى. بىزدە ولجاس مۇحتاروۆ دەگەن پيانيست بار. قازىر كوللەدجدە ءبولىم باسشىسى. «استانا وپەرا» تەاترى وپەرا ترۋپپاسىنىڭ كونتسەرتمەيستەرى ءزارۋ جازىقبايەۆا دا ءبىزدىڭ تۇلەگىمىز. ەندى وسەتياعا جۇمىسقا كەتتى. ءبىزدىڭ مەكتەبىمىز، بالكىم جەرىمىز ەرەكشە. بۇل - جۇبانوۆتار مەكەنى بولعان، ديماشتى ومىرگە اكەلگەن جەر، - دەيدى ۇستاز.
فورتەپيانو اسپابىنا قىزىعاتىن ەرەسەكتەر دە وتە كوپ
اقتوبە قالاسىندا اتاقتى پيانيست سۆياتوسلاۆ ريحتەر ويناعان فورتەپيانو ساقتاۋلى. ول جەرگىلىكتى تەلەارنا باسشىسىنىڭ كابينەتىندە تۇر. بۇعان دەيىن لوكوموتيۆ مادەنيەت ءۇيى بولعان مەكەن ءقازىر جەكەنىڭ قولىندا. سونىمەن بىرگە وبلىستىق تاريحي-ولكەتانۋ مۋزەيىندە احمەت جۇبانوۆتىڭ رويالى تۇر.
- ەۋروپا مۋزىكاسى مەن قازاق مۋزىكاسى بولەك. ەۋروپا مۋزىكاسى ءدال دە ناقتى. ال قازاق مۋزىكاسى گەوگرافياسى سەكىلدى كەڭ ءارى اۋقىمدى. سوندىقتان بولار، فورتەپيانودا كۇيدى ورىنداۋ مۇمكىن ەمەس. قازىرگى كەزدە مۋزىكالىق مەكتەپتىڭ فورتەپيانو كلاسىنا ءتۇسۋ دە قيىن. ءبىر كەزدەرى ادام تابا الماي، قينالعان، سەبەبى اسپاپتىڭ ءوزى قىمبات. ال قازىر ءبارى وزگەشە ءارى جاڭاشا. قالتاسىنا قاراي تاڭداپ، بالانى ۇيرەتۋگە بولادى. تەك بالالار ەمەس، ەرەسەكتەر دە وسى اسپاپتى مەڭگەرگىسى كەلەدى. مەنىڭ ويىمشا، بىزگە ەرەسەكتەرگە ارنالعان دا مۋزىكالىق ورتالىق اشۋ كەرەك. كۇن سايىن «كىم ۇيرەتەدى، مۇعالىم تاۋىپ بەرىڭىزشى» دەگەن سارىندا حاتتار الامىن، - دەدى دينا نيازوۆا. ونىڭ ايتۋىنشا، كەيبىر اۋدانداردا فورتەپيانو سىنىبىنىڭ تاريحى قالىپتاسقان.
ەسكە سالساق، «Singer» بايقاۋىنىڭ 6-كەزەڭىندە ديماش قۇدايبەرگەن فورتەپيانودا ويناي وتىرىپ، يتاليان تىلىندەگى «Adagio» ءانىن شىرقادى.
اۆتور
التىناي ساعىندىقوۆا
