قازاقستان شۆەيتسارياعا ساپالى، ەكولوگيالىق تازا ءارى تۇراقتى ءونىم جەتكىزە الادى - ساراپشى
استانا. KAZINFORM - شۆەيتساريادان كەلەتىن ينۆەستيتسيالاردىڭ قىسقارۋى قازاقستان مەن شۆەيتساريا اراسىنداعى قارىم-قاتىناستىڭ داعدارىسىن بىلدىرمەيدى. حالىقارالىق ساياسات بويىنشا ساراپشى ساعيت باكىروۆتىڭ ايتۋىنشا، بۇل قىسقارۋ ۋاقىتشا سيپاتتا جانە نارىق كونيۋنكتۋراسىنا بايلانىستى.
دەگەنمەن، شۆەيتساريا قازاقستاننىڭ ەنەرگەتيكاسى، ماڭىزدى مينەرالدارى مەن اگروونەركاسىپ سالاسىنا تۇراقتى قىزىعۋشىلىق تانىتىپ وتىر.
- قازاقستاننىڭ شۆەيتسارياعا ەكسپورتىن ءارتاراپتاندىرۋ ءۇشىن قاي سالالار زور الەۋەتكە يە دەپ ويلايسىز؟
- بۇگىنگى تاڭدا قازاقستان ءۇشىن باستى مىندەت - التىن مەن شيكىزاتقا تىم تاۋەلدى بولماۋ. وسى تۇرعىدا اگروونىمدەر مەن ازىق-تۇلىك -بالىق، ەت، بال، جوعارى سۇرىپتى استىق - الەۋەتتى باعىتتار بولىپ وتىر. وڭدەۋ ونەركاسىبى مەن ماشينا جاساۋ سالاسىندا دا مۇمكىندىك كوپ. سونداي- اق اسا ماڭىزدى مينەرالداردى جوعارى قۇنعا شىعارىپ ءوندىرۋدى دە نازاردان تىس قالدىرماۋ كەرەك. شۆەيتساريالىق نارىق تالاپشىل: ساپانى، ەكولوگيالىق تازالىق پەن تۇراقتى جەتكىزىلىمگە اسا ءمان بەرەدى. قازاقستان مەملەكەت پەن بيزنەستىڭ ساۋاتتى قولداۋى ارقىلى وسى سۇرانىسقا جاۋاپ بەرە الادى.
-شۆەيتساريالىق ينۆەستورلاردىڭ ەنەرگەتيكا مەن ماڭىزدى مينەرالدارعا قىزىعۋشىلىعى قانشالىقتى تۇراقتى؟
- قىزىعۋشىلىق تۇراقتى. شۆەيتساريالىق كومپانيالار ءۇشىن قازاقستان - رەسۋرستاردىڭ مول قورى مەن ساياسي تۇراقتىلىقتىڭ ۇيلەسىمى. شۆەيتساريالىق كاپيتال ەلىمىزدىڭ تاۋ-كەن-مەتاللۋرگيا جانە ەنەرگەتيكا سالاسىندا بۇرىننان بار. ءقازىر باستى ماسەلە - جاڭا جوبالارعا كىرۋ ەمەس، بار جوبالاردى كەڭەيتۋ. الەمدە باسەكەلەستىك جوعارى، ءبىراق شۆەيتساريانىڭ تاجىريبەسى، تەحنولوگياسى جانە سەنىمدى سەرىكتەس رەتىندەگى بەدەلى بار.
-وتكەن جىلى شۆەيتساريادان تىكەلەي ينۆەستيتسيالار u قىسقارعان. بۇل ۋاقىتشا قۇبىلىس پا، الدە تەرەڭ ماسەلە مە؟
- ءبىر قاراعاندا جاعداي مۇشكىل بولىپ كورىنۋى مۇمكىن. ءبىراق بۇل - جاي عانا ءبىر كورىنىس. ءبىر-ەكى ءىرى جوبا اياقتالعان شىعار، باعالار وزگەرۋى نەمەسە مامىلەلەردىڭ كەستەسى اۋىسقان بولۋى مۇمكىن. ەگجەي-تەگجەيىنە قاراۋ كەرەك: سالاسىنا، قۇرىلىمىنا جانە قايتا سالىنعان ينۆەستيتسيانىڭ پايداسىنا. قازاقستانعا قىزىعۋشىلىقتىڭ ازايعانىنا ەمەس، ۋاقىتشا قۇبىلىسقا ۇقسايدى. ينۆەستورلاردىڭ كوبى ءىسىن كەڭەيتۋدى جوسپارلايدى، ءبىراق ءول ۇشىن ەرەجەلەر تۇسىنىكتى بولۋى ءتيىس: سالىقتار ايقىن، بيۋروكراتيا از، قۇقىق قورعاۋ ينستيتۋتتارى مىقتى، جەمقورلىقپەن كۇرەس ناقتى بولۋى كەرەك.
-2025-جىلى ءوزارا ساۋدا كولەمىنىڭ تومەندەۋىن قالاي تۇسىندىرۋگە بولادى؟
- سەبەپ بىرەۋ - كونيۋنكتۋرا. التىن مەن شيكىزاتقا بايلانىستى وپەراتسيالار ازايدى، وتكەن جىلدىڭ جوعارى كورسەتكىشى دە اسەر ەتتى. بۇل - قاتىناستىڭ ءۇزىلۋى ەمەس، ۋاقىتشا تەجەلۋى. ديناميكانى قايتا جەدەلدەتۋ ءۇشىن تاۋار تۇرلەرىن كوبەيتۋ قاجەت: اگروونىمدەر، وندىرىستىك تاۋارلار، قىزمەت كورسەتۋ. لوگيستيكا دا ماڭىزدى - ەۋروپا مەن ازيا اراسىنداعى ءدالىز قازاقستان تاۋارلارى ءۇشىن اشىق بولۋى كەرەك.
-قازاقستان مەن شۆەيتساريا بەيتاراپ ساياسات ۇستانىپ، دەلدال بولۋدى قۇپ كورەدى. وسى ۇقساستىق اراداعى ديالوگتىڭ تۇراقتىلىعىنا قالاي اسەر ەتەدى؟
- بەيتاراپتىق، ديالوگ جانە دەلدالدىق - ساياسي شيەلەنىستەردى ازايتاتىن ۇستانىم. بىزدە گەوساياسي قاقتىعىس جوق، كەرىسىنشە سەرىكتەستىك بار. بۇل ديالوگتى تۇراقتى ەتەدى جانە الەمدىك ساياساتتاعى كۇردەلى كەزەڭدەردىڭ ىقپالىن ازايتادى.
شۆەيتساريانىڭ 2025-جىلى ە ق ى ۇ- عا ءتوراعالىق ەتۋى قوسىمشا ساياسي مۇمكىندىكتەر اشادى. قازاقستاننىڭ دا ە ق ى ۇ ءتوراعالىعى بويىنشا تاجىريبەسى بار، سوندىقتان شۆەيتساريا ءۇشىن قازاقستان سۋ مەن شەكارا جوبالارىنان جاسىل ەنەرگەتيكا جانە كولىك دالىزدەرىنە دەيىن ورتالىق ازياداعى نەگىزگى سەرىكتەس بولا الادى. استانا پروتسەسىنىڭ تاجىريبەسى مەن شۆەيتساريالىق كەلىسسوزدەر داستۇرىندە بىرلەسكەن دەلدالدىقتىڭ بىرەگەي فورماتىن اشۋعا الەۋەت بار. قازاقستان سيريا، كاۆكاز جانە اۋعانستانعا قاتىستى ماسەلەلەردە تاراپتاردى ءبىر ۇستەل باسىنا جيناي الاتىنىن دالەلدەدى. شۆەيتساريا ونداعان جىلدار بويى جەنيەۆاداعى كەلىسسوزدەردى وتكىزىپ كەلەدى. استانا مەن جەنيەۆا تاجىريبەسىن بىرىكتىرسە، بىرەگەي دەلدالدىق فورمات قالىپتاسۋى مۇمكىن: كەي كەلىسسوز ەۋرازيادا، كەيبىرى ەۋروپادا وتەدى جانە بەيتاراپ ءتوراعالار قاتىسادى. بۇل سەنىمدىلىكتى ارتتىرىپ، الەمدىك دەلدالدىق نارىعىندا بىرەگەي ءونىم بولار ەدى.
-جاسىل تەحنولوگيالار مەن سيفرلاندىرۋ سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق قانداي مۇمكىندىكتەر بەرەدى؟
- مۇددەمىز سايكەس كەلەدى. قازاقستان كومىرتەگى ءىزىن ازايتىپ، ەكونوميكانى دامىتۋى كەرەك. شۆەيتساريادا جاسىل جانە سيفرلىق تەحنولوگيالاردىڭ وزىق ۇلگىلەرى بار: جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىن پايدالانۋ جوبالارى، قالدىقتاردى باسقارۋ جۇيەلەرى، قارجىلىق تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ. بىرلەسكەن جوبالار تەك پايدا اكەلىپ قانا قويماي، قازاقستاننىڭ حالىقارالىق ءيميدجىن دە نىعايتا الادى. تسيفرلاندىرۋعا كەلسەك، شۆەيتساريا اقىلدى قالانىڭ قالاي جۇمىس ىستەيتىنىن كورسەتىپ وتىر: كولىكتىڭ ءبىرىڭعاي تسيفرلىق جۇيەسى، ەنەرگيا مەن قورشاعان ورتانى باقىلاۋعا ارنالعان سەنسورلار، تۇرعىنداردىڭ ءموبيلدى قوسىمشالار مەن اشىق بازالار ارقىلى ماسەلەگە ۇلەسۋ مۇمكىندىگى. قازاقستان بۇل تاجىريبەنى، ياعني ءموبيلدى قوسىمشالار مەن اقىلدى جارىقتاندىرۋدان باستاپ، ناقتى ۋاقىتتا قالانى باسقارۋ ورتالىقتارىنا دەيىنگى جوبالاردى بىرتىندەپ ەنگىزە الادى. شۆەيتساريالىق كومپانيالاردىڭ قاتىسۋىمەن استانا مەن الماتىدا پيلوتتىق جوبالار جۇزەگە اسىرىلسا، قالالارىمىزدىڭ جاڭا تەحنولوگيالىق دەڭگەيگە كوتەرىلگەنىن كورسەتە الادى دەپ ويلايمىن.
ەسكە سالساق مەملەكەت باسشىسى شۆەيتساريا ۆيتسە-پرەزيدەنتى گي پارمەلانمەن كەلىسسوز جۇرگىزدى. قاسىم-جومارت توقايەۆ گي پارمەلاننىڭ استاناعا ساپارى ەكىجاقتى كۇن تارتىبىنە تىڭ سەرپىن بەرىپ، جاڭا مۇمكىندىكتەرگە جول اشاتىنىن جەتكىزگەن ەدى.
ايتا كەتەلىك قازاقستان مەن شۆەيتساريا $1,6 ميلليارد بولاتىن بىرلەسكەن جوبالاردى ىسكە اسىرۋعا نيەتتى.