ۇزىن جولدىڭ بويىندا كولەڭكەدەي قىسقاردىق

 كوز ۇشىنا شىبىن- جانىم ءىلىنىپ، ءسوز ىشىنە قايتا كەلدىم ءتىرىلىپ.

Динара МӘЛІК
Фото: из открытых источников

سەنىڭ عانا ساعىنىشىڭ سىزداتتى- اۋ،

مەنىڭ عانا جالعىزدىعىم ءبىلىنىپ.

ەلدەسىڭ بە، جەردەسىڭ بە؟ تاپپادىم…

(جالعىز عانا تاعا المادىم، حاققا ءمىن).

ادامدار- اۋ - ارماندارى اياۋلى،

جانارىمدا ول بىلەدى وت بارىن.

كۇزدەسىڭ بە، گۇلدەسىڭ بە، بىلمەيىن…

داۋىسىڭدا دەم بوپ شىعىپ بۇرلەيىن.

ەڭ ادەمى سوزدەرىڭمەن الداپ كەت،

شىندىعىڭدى ىزدەپ ءومىر سۇرمەيىن!

باقىتسىزدىق ءۇيىرىلىپ كۇلكىمە،

نە دەسەڭ دە سەنە بەرەم، سەرتىڭە!

ءومىر، شىركىن، قاناتىمەن بايلاپ اپ

جىبەرمەيدى ءبىز ويلاعان ەركىنە!

* * *

جۇرەگىمدە شەرتىلەتىن كۇي بولەك،

كۇي شەرتىلسە كۇنىم قالاي كۇيرەمەك؟ !

ءومىر مىناۋ - ارمانىمنان قىسقالاۋ،

ءتاڭىر ءوزى ءتىلدى بەردى سويلە دەپ.

كۇندەر كەلدى سىلاڭ قاعىپ تاڭمەنەن،

شۇعىلاسى قيالىما ءتان دەر ەم.

مۇپ- مۇزداي بوپ، ءتۇن دە سۇيگەن ەرنىمنەن،

جىلى جاققا ۇشام دەي مە جان مەنەن؟ !

كوگەرشىن- اۋ، كوپ تىلەگى موينىڭدا،

قاناتىڭدى شىنىمەنەن جايدىڭ با؟

كۇلىپ تۇرىپ، كەتەر مە ەكەم قارتايىپ،

قۇدىرەتى بار ما مەندىك ويدىڭ دا!

قايعى دەگەن قاباعىما جات، انا،

(سەن تىلەگەن تاڭىم ەندى اتا ما؟)

بارلىعىنا قىرىق جانىم قىرقىلار،

تاعدىرىما تەڭ كەلمەدىم، و، توبا!

جۇپارىڭدى اڭسادىم- اۋ، قايران جىر،

ەي، دۇنيە، ەلەسىمە اينال ءبىر!

…ۇيگە كەلسەم، قوس قۇلىنىم، قۇداي- اۋ،

ءۇمىتىمدى جيناپ الىپ ويناپ ءجۇر!

* * *

قاراشىعىم،

وزىڭدەي تابار ما ەكەم جان اسىلىن؟

جەردەن ۇزاپ ءجۇرمىز- اۋ قول ۇستاسىپ،

كوڭىلدىڭ جاساپ الىپ جاراسىمىن.

كوگەرشىنىم،

قازىر كەلىپ، كەيپىمدى كورەمىسىڭ؟

ادەمى ەلەسىڭە جان ءبىتىرىپ،

سەكۋند سايىن سۇيەم عوي سەنەمىسىڭ؟

ولەڭىمسىڭ،

ەسىگىمنەن كۇن بولىپ ەنەمىسىڭ؟

مەن ساعان شۋماق بولسام شۇعىلالى،

سەن مەنىڭ شابىتىم بوپ كەلەمىسىڭ؟

بايتەرەگىم،

سابىرىڭا جينايسىڭ وي تەرەڭىن…

جىرىم بولىپ قوناسىڭ داپتەرىمە،

جارىڭ بولىپ جارالسام قايتەر ەدىم؟

* * *

قارا جەر دە ءجۇر مە مەنى كەشىرمەي،

نەگە كەتتىم ءوز- ءوزىمدى تۇسىنبەي.

ءبىر اۋىز ءسوز قالاتىنداي ايتىلماي،

ءبىر ۇرتتام سۋ قالاتىنداي ىشىلمەي.

سەنى ءسۇيۋ مەندىك سىردىڭ قۇنى ما؟

سەنى ءسۇيۋ تار عۇمىردىڭ شىنى ما؟

مەن ومىرگە بارا جاتسام جۇتىلىپ،

سەن جۇرەكتىڭ شىعىپ الدىڭ شىڭىنا!

ءبىر سەن ءۇشىن جاراتقانداي كوركىمدى،

ەلەسىڭ كەپ ۇرلاپ الدى ەركىمدى.

ءبىر- اق جۇتىم اۋا جەتپەي تۇرادى،

ءوزىڭ كەلىپ ەمدەيتىندەي دەرتىمدى…

ءبىر- اق قادام العا باسپاي تۇرامىن،

جارىق عالام سوندىرەردەي شىراعىن!

كىنام مەنەن كۇنام كەتتى كۇرمەلىپ،

سەن شىعارسىڭ بۇل ومىردە سىناعىم…

* * *

قاعىپ- قاعىپ قاناتىن،

تەرەزەمە قۇستار كەلىپ قوناتىن.

ءمولت- ءمولت ەتىپ اندەتەدى… سودان سوڭ…

ءوز مۇڭىنان ءوزى ۇركىپ قالاتىن.

ۇقسامايدى داۋىستارى بىرىنە،

ەسىمىڭدى ەستيمىن عوي ەلىگە.

ءار ءارىبىڭ انگە اينالعان ەكەن- اۋ،

قۇس بىتكەننىڭ جان ءبىتىرىپ تىلىنە!

جۇتا تۇسەم بال تاتىعان اۋانى،

ويدان ۇزاپ، بويعا قۇلاپ بارادى.

اينەگىنەن كورىپ تۇرمىن جۇرەكتىڭ،

ءبىر تەرەزە ءبولىپ تۇر عوي ارانى…

كوبەلەكشە بولمە ىشىنە سوعىلىپ،

تىنا قالدىم… ۇشپاڭدارشى، بال ءۇمىت…

قۇستىڭ ءانىن ساعان ايتسام، شىركىن- اي…

باسقا ءسوزدى كەرەگى نە جان ۇعىپ؟ !

* * *

قاتەلەستىم… وكىنگەنىم جوق ءبىراق…

كەزدەستى مە، ەسىمدە جوق كوپ سىناق.

قيالداعى تاعدىرىمنان قايعىسىز -

وسى كۇنىم الدەقايدا جاقسىراق.

ساباق الۋ - «اباقتىعا» قامالۋ،

وتىرىگىڭە قايتا كەلىپ ورالۋ.

ىشىمدەگى بۇل بەيباققا شىنىمەن

كەرەك شىعار ءبىر ەمشىگە قارالۋ.

وسى دەرتى ۇنايتىنداي وزىمە،

ەستيمىن دە ءتۇسىپ الام ىزىنە.

بالداي ءتاتتى ەتە سالار ءبىر دەمدە،

اشى جاسىم ۇيىرىلسە كوزىمە.

الاقانىن جايىپ سارى جاپىراق،

كۇزبىن عوي دەپ قايىر سۇراپ وتىراد(ى) .

كورمەگەندەي تاپتاپ بارا جاتامىز،

ءبىز ەكەۋمىز مۇڭىن- سىرىن وقىپ اپ.

كەشەگى كۇن كەلمەسىمدەي كورىنىپ،

بۇگىنگى كۇن بوساعامنان ءبولىنىپ…

بارا جاتام قارا جولدا كۇبىرلەپ،

جانارىمنان جاپىراقتار توگىلىپ…

* * *

ميدا، ويدا ماقسات بىرەۋ وسى انىق:

تۇرەگەلىپ تۇرلەنەمىن كۇش الىپ.

ساعان قاراي بارار جولدار قاقپانداي،

ەكى اياعىم قالعان سىندى تۇسالىپ.

باسقا جاققا باعىت الىپ كەتەمىن،

ەشبىر جەردەن تابىلمايدى كەرەگىم.

تىق- تىق باسىپ، تىعىرىقتان شىعا الماي،

كەشەگىدەي كەيپىمە ەنىپ كونەمىن.

سوسىن تاعى وقتالامىن، شوق بولىپ،

ءار سەنىمنىڭ ساۋلەسىنەن وت كورىپ.

كوپتەن بەرى باۋىر باسقان

تاعدىرىم،

بولىنگىسى كەپ تۇرادى جات بولىپ.

جارتى جولدا دوس بولعانداي ولەڭمەن،

جاپ- جاڭا عىپ سىردى ايتام كونەرگەن.

كەتەم دەسەم، قوشتاسا الماي بۇرىلام،

مەڭدەي عانا مەيىرىمدى مەكەننەن.

ءبىر بۇرىشتا نۇكتە بولىپ قارايىپ،

كىمدە كىنا، كىمدە ەكەن بار ايىپ؟

بۇل ءبىرىنشى… ءتورتىنشى ەمەس تەڭسەلۋ،

كۇرسىنىپ اپ، ءبىر دامىلداپ

الايىق…

* * *

كوڭىل دە بۇگىن باسىلعان،

جاسىرعانىم كوپ عاسىردان.

وتكەرگەنىم بار باسىمنان،

بەس كۇندىك مىنا ومىردە،

پەندە دە بولىپ تاسىنعام.

تۇڭىلگەنىم كوپ، ولمەدىم،

«بىلەمىن» دەدىم، بىلمەدىم.

«سۇيەمىن» دەدىم، سۇيمەدىم،

سىناعىندا سىندىم اللانىڭ،

بولمادى ساباق تۇيگەنىم.

قۇلاق جوق جەردە ماقتاندىم،

جۇرەك جوق جەردە شاتتاندىم.

تىلىمنەن قايعى تاپقانمىن،

مۇمكىن مەن تالاي ادامنىڭ

اۋزىندا ءسوز بوپ قاقتالدىم.

جىلتىراعاننان دا جەرىندىم،

جانى جوق سوزگە سەمىردىم،

سودان سوڭ… ىشتەي ەگىلدىم…

دوڭگەلەنگەن مىناۋ دۇنيە،

دىمىمدى قويماي كەمىردىڭ…

«اللا» دەپ ءتىلىم سايرايدى،

قولىمدى قۋلىق بايلايدى،

جانىمدى جىن كەپ جايلايدى،

توسەككە ءتانىم تيگەن سوڭ،

وزىمنەن قاشام، سول - قايعى.

تەرەڭگە جەتىپ تامىرىم،

ءماندى ءومىر سىيلا، جارىعىم.

انامنىڭ قالعان ارىمىن،

بارىمدى شاشىپ المايىن،

سارقىلا كورمە، سابىرىم!

* * *

بالپاڭ باسقان قارا بۇلت،

جورعالايسىڭ، جاۋمايسىڭ.

كوككە ۇشقان بالالىق،

قاي قيىردا اۋنايسىڭ؟

اسپان، اسپان، اسپان- مۇڭ،

قاشان شىعار اي كۇلىپ؟

جىلاۋعا دا جاسقاندىم،

قارا جەردەن قايمىعىپ.

(تىرلىك ءتۇبى تۇرلەنىپ،

تەرەڭىمەن اربايدى، ءا؟

ءومىر، شىركىن، ءبىر كورىپ،

ءوبىپ كەتسە بولماي ما؟ )

ەسى جوق جەل ەركەلەپ،

ەتەگىممەن وينايدى.

ءبىزدىڭ باقتى كەلتە دەپ،

بالكىم… بۇل دا ويلايدى!

قۇلاپ تىنسا تىرەگىم،

ءتۇن ەستىمەس مۇڭىمدى.

جالعىز شىندىق، بىلەمىن،

جۇرەك مەنەن عۇمىرلى!

* * *

ولەردەي اڭساۋىما بولا(دى) ما،

سەزىمنىڭ قالمايمىز با وبالىنا؟

ۋاقىت تا كىرپىك ىلمەي كۇزەتەدى،

قارا جەر قالعىپ كەتىپ تابانىما.

ءبىر وكسىپ جىلاپ السام قايتەر ەدىڭ،

اقتارسام با الدىڭا وي تەرەڭىن؟

ءتۇن اۋا ءوزىڭ جاققا جەتىپ كەلسەم،

ۇستار ەدىڭ بۇرىشىن قاي كەمەنىڭ؟ !

ءتۇن كەلسە، كىمنەن سەنى قىزعانامىن؟

ەلەسىڭە ەرىنبەي ءجۇز قارادىم.

بىرەسە الداپ كەتتىڭ، ارباپ كەتتىڭ،

بىلسەڭ عوي، ءبىر جۇرەكتىڭ سىزداعانىن!

ساعان ارناپ جۇلدىزدان جىر ۇزەيىن،

تۇسىڭدە گۇل ىشىندە كەزىگەيىن.

جانارىڭنان تاڭ اتا اۋناپ ءتۇسىپ،

جالعىز تال شاشىڭ بولىپ كوز ىلەيىن…

* * *

ساعىنىشقا سەرىك ەتىپ بىزدەردى،

مەن تۇراتىن اۋلاعا دا كۇز كەلدى…

قارا تاسقا ءتىل بىتىرگەن جەر- انام،

كۇرسىندى دە ءبىر- اق ساتتە وزگەردى…

جاپىراقتار جاتىر ما ەكەن سىر تىڭداپ،

سامال جەلمەن سويلەسەدى سىڭعىرلاپ…

مەن ەستيمىن، ەستىپ تۇرىپ ەگىلەم،

ءبىر ساعىنىش شاقىرادى قول بۇلعاپ…

ورتا جولدا ويىم قالدى ورتايىپ،

گۇلدەر وكسىر جانارىنان ءار تايىپ…

كۇز كەلگەندە اجەم مەنىڭ، اق اجەم…

قالدى ما ەكەن تاعى ءبىر جىل قارتايىپ؟

ەستۋشى ەدىك بىرگە سول كەز قۇس ءانىن،

ءمولدىر شاقتى،

مۇڭعا اينالىپ قۇشامىن…

مەنى اكەلگەن كۇز ەدى عوي ومىرگە،

بالكىم، كۇز بوپ ءتۇبى كوككە ۇشارمىن!

بۇل تابيعات مۇنشا نەگە كەڭ دەمە،

جاتىر جەردە مىڭ جۇرەكتەر شەرمەنە.

قالعىپ كەتىپ، ءبىر جاپىراق

سول ءبىر كەز…

جان بوپ مەنىڭ قونعان

شىعار كەۋدەمە…

* * *

ساعىنىش بوپ باستالدىق،

باسىلمادى قۇشتارلىق…

ۇزىن جولدىڭ بويىندا

كولەڭكەدەي قىسقاردىق…

* * *

ولەڭ قالىپ بارادى جولدارىمدا،

ءومىر كەتىپ بارادى ارمانىمدا.

ءبىر- اق كۇندە باقىتتى بولا سالدىم،

سول ءبىر جانعا عاشىق بوپ قالعانىمدا.

جۇلدىز قۇلاپ بارادى اسپانىمدا،

سەزىم بۇلاي سونبەيدى قاس- قاعىمدا!

سەن تۇرسىڭ، «كەلدىم عوي، - دەپ، - ءسال كەشىگىپ» ،

جۇرەگىمنىڭ ەسىگىن اشقانىمدا.

كۇندەر ءوتىپ بارادى كىرپىگىمدە،

ءتۇنىم جىلاپ تۇرادى تۇندىگىمدە.

تىنشىماعان جانىڭدى تىعىپ قويىپ،

سابىرلىقتىڭ سالماعى كوندىگۋدە!

قيال كۇلىپ قارايدى ميىعىنان،

توگىلگەن سەزىمىمدى جيىپ الام.

ءتاپ- ءتاتتى ساعىنىشقا سىر اشام دەپ،

بايقاماي جۇرەگىمە كۇيىپ الام!

دينارا مالىك

قازاق ادەبيەتى

سوڭعى جاڭالىقتار