ۇزىلمەگەن ءۇمىت: بالام كۇندەردىڭ ءبىر كۇنىندە ىزدەپ كەلەر
استانا. قازاقپارات - ادەتتە قارتتار ۇيىنە ۇياتتان بەزگەن ۇل-قىزدار اكە-شەشەسىن تاستايدى دەگەن تۇسىنىك قالىپتاسقان. «شاپاعات» ارناۋلى الەۋمەتتىك قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى شەرحان مارات ۇلى مۇنى ەسكىدەن قالعان ستەرەوتيپ دەپ سانايدى. «ەسكىلىكتىڭ كولەڭكەسىندە قالعان دۇنيە بولار. سوڭعى جىلدارى قارتتار ۇيىنە ءوز ەركىمەن كەلىپ جاتقان قاريا كوپ. ءبىرى - جالعىزدىقتان شارشاسا، ەندى بىرەۋى بالا-شاعاسىنا ماسىل بولعىسى كەلمەيدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، قارتتىعىن تىنىشتىقتا، جايلى جەردە وتكەنىن قالايدى»، - دەيدى ول.
قارتتار ۇيىندەگى قىم-قۋىت تىرلىك
ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنشە، بيىلدىڭ وزىندە ەلىمىز بويىنشا 6 مىڭعا جۋىق قاريا قارتتار ۇيىندە تۇرىپ جاتىر. ال ونىڭ ىشىندە - 1800 ى قازاق. قازىر قازاقستاندا مەملەكەتتىك ارناۋلى الەۋمەتتىك قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعى 45 كە جەتتى. ءار ءوڭىردىڭ ءوز مەكەمەسى بار. سونداي مەكەمەنىڭ ءبىرىن كورمەك بولدىق. جولىمىز اقمولا وبلىسى سەلينوگراد اۋدانى مالوتيموفەيەۆكا اۋىلىندا ورنالاسقان «شاپاعات» ارناۋلى الەۋمەتتىك قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعىنا ءتۇستى. بۇگىندە مالوتيموفەيەۆكا - اققايىڭ بولىپ اتالادى، ءوزى قىزىلسۋات اۋىلدىق وكرۋگى قۇرامىنداعى اۋىل. استانا قالاسىنان 30 شاقىرىم جەردە ورنىققان اۋىلدا 500 دەي عانا تۇرعىنى بار.
مۇنداعى قارتتار ءۇيىنىڭ تاريحى سوناۋ 1935 -جىلدان باستاۋ الادى.
ەكى قاباتتى عيماراتتىڭ الىپ جاتقان اۋماعى شاعىن عانا. اينالاسى كوگالداندىرىلعان، جايلاپ وتىرىپ دەم الۋعا دا ىڭعايلانعان. ءدال ءبىز بارعاندا ءبىر قاريانى اۋرۋحاناعا اكەتكەلى جاتتى. دالىزدە قارتتاردىڭ ءبىر- بىرىنە ايتىپ، كىمدى اكەتكەلى جاتقانىن بىلگەندەي كورىندى. شەتكەرى تۇرعان ەكى قاريانىڭ اڭگىمەسىنەن ۇققانىمىز، سوڭعى جىلدا باسشىلىق اۋىسقالى جاعداي جاقسارىپ، ءولىم ازايىپتى. مەكەمە باسشىسى دا بۇل ءسوزدى راستادى.
«ادام ولىمىنە ءتۇرلى فاكتور اسەر ەتەدى عوي. قولىمىزدان كەلگەنشە قارتتاردىڭ كۇتىمىن جاقسارتۋعا تىرىسىپ، تۇز شاحتاسىن، ينەمەن ەمدەۋ، دەنە شىنىقتىرۋ مەن ەڭبەككە باۋلۋ سەكىلدى ءتۇرلى بولمەلەردى جابدىقتادىق. مەكەمەگە كەلگەن جىلى 38 ادام دۇنيەدەن وتكەن. سوڭعى كەزدەگى كورسەتكىش الدەقايدا ازايىپ، 13 كە تۇسكەن. ءبىز ءۇشىن ول - ۇلكەن جەتىستىك»، - دەيدى «شاپاعات» ارناۋلى الەۋمەتتىك قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى شەرحان سەيتقاليەۆ.
تاڭ ازانىمەن بارساق تا قارتتار ءۇيى قىم-قۋىت تىرلىك. بىرەۋ بۋىنىپ-ءتۇيىنىپ كەتكەلى جاتىر، ەندى ءبىرى كەلىپ جاتتى. ءدالىز جاستارعا تولى. سويتسەك، بولاشاق مەدبيكە ستۋدەنتتەر تاجىريبەدەن وتۋگە كەلىپتى. مەكەمەنىڭ قالاداعى مەديتسينالىق وقۋ ورنىمەن ءوزارا كەلىسىم ورناتىلعان. جۇمىستىڭ اۋىرتپالىعىن تۇسىنبەگەن ولار قارتتار ۇيىنە كەلگەنىنە ءماز.
قارتتاردىڭ 30 پايىزى - قازاق
«شاپاعات» ارناۋلى الەۋمەتتىك قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى شەرحان مارات ۇلىنىڭ ايتۋىنشا، قارتتار ۇيىندە 142 قاريا قىزمەت الىپ جاتىر. ونىڭ 30 پايىزى - ءوزىمىزدىڭ قازاق ازاماتى.
- قارت اتا-اجەلەردى قارتتار ۇيىنە اكەلۋى ۇلتىمىزعا جات نارسە بولسا دا، سوڭعى كەزدە ولاردىڭ وزدىگىنەن كەلۋى بەلەڭ الىپ جاتقانى راس. شىن مانىندە، ءبىز ول كىسىلەردى سوكپەيمىز دە، سىنامايمىز دا. ءار ادامنىڭ جاعدايى، ءۇي ىشىندەگى احۋالى ءارتۇرلى. كوپشىلىگى اعايىن-تۋىسى، اتا-اناسى استانادا تۇرعاندىقتان جاقىن بولعىسى كەلەدى. كەيبىرىنەن «ارالاسپايسىزدار، كورىسۋگە دە كەلمەيدى. نە كەرەگى بار» دەسەڭ «بالام عوي، كۇندەردىڭ ءبىر كۇنىندە ىزدەپ كەلەر» دەپ ءۇمىتىن ۇزبەي، ەسىككە قارايلايدى. ونداي جۇزدەسۋگە ارنايى بولمە دە اشىپ قويدىق. ءاربىر قىزمەت الۋشى ءۇي ىشىمەن تەلەفونمەن سويلەسىپ، حابارلاسۋى ءوز ەركىندە. ءسوزدىڭ اشىعىن ايتساق، ىزدەپ كەلۋشىلەر وتە از. كەيبىرىنىڭ تۋىسى ەمەس، كورشى-قولاڭى، ارىپتەستەرى ىزدەپ، حال-جاعدايىن سۇراپ كەلەدى، - دەدى ول.
اقمولا وبلىسى بويىنشا وسىنداي مەكەمە جەتەۋ ەكەن. وعان نەگىزىنەن اقمولا وبلىسىنىڭ اۋماعىنداعى قورعالجىن، مالينوۆكا، قىزىلسۋات، ستەپنوگور، ەرەيمەنتاۋ ەلدى مەكەندەردەن جينالادى. قانداي الەۋمەتتىك ورتالىققا باراتىنىن قالانىڭ جۇمىسپەن قامتۋ جانە الەۋمەتتىك قورعاۋ باسقارماسى بەلگىلەيدى. ولار قاجەتتى قۇجاتتارىن جيناستىرىپ، دارىگەردىڭ تەكسەرۋىنەن وتەدى.
- وسىدان كەيىن قىزمەت الۋشىلارمەن ءبىز، ياعني الەۋمەتتىك ماسەلە جونىندەگى ماماندارى اينالىسادى. بەس ساۋساقتاي ادامنىڭ ءبارى بىردەي ەمەس. ءارقايسىنىڭ مىنەزى بار، تاعدىرى دا ءارتۇرلى. ىشىمدىككە سالىنىپ، قىستا دالادا قالىپ، قول نە اياعى ءۇسىپ، ودان ايىرىلعان جارىم جاندار دا جوق ەمەس. ءۇي-جاي بولسا دا، جانىندا جاقىنى قالماعانى دا جەتكىلىكتى.
قاراۋسىز قالىپ، تۋعانىنا سىيماعانى تاعى بار. بىرەۋى قىمسىنباستان ءوزى جايلى ءبارىن جايىپ سالسا، ەندى ءبىرى - توماعا-تۇيىق نەمەسە قاباعىنا قار جاۋىپ، كىرپىگىنە مۇز قاتىپ تۇرادى. مىسالى، كارپوۆا دەگەن اپامىز قولىنان كەلمەيتىنى جوق. ءبىراق ەشكىممەن تىلدەسپەيدى، ءوزىنىڭ بۇرىشىندا ءۇن-ءتۇنسىز كەستەلەپ وتىرا بەرەدى. قارتتاردىڭ كورگەنى مەن بىلگەنى كوپ قوي، ولاردى تىڭداۋعا تىرىسامىز. بىزدەن بولەك پسيحولوگتەر مەن دارىگەرلەردىڭ باقىلاۋىندا بولادى، - دەدى الەۋمەتتىك ماسەلە جونىندەگى مامانى سالتانات بەيسەن قىزى.
ايتۋىنشا، قىزمەت الۋشىلار كۇنىنە 6 رەت تاماقتاندىرىلادى. كۇنىگە توسەك-ورنى اۋىسىپ، تازالىق تا، ءتارتىپ تە قاتاڭ ساقتالادى. مەكەمەدەگى بولىمدەر: الەۋمەتتىك جۇمىس جونىندەگى ماماندار، مەدبيكەلەر مەن ماماندارعا ءۇش پالاتادان وزدىگىنەن اسەمدەۋگە بولىنگەن.
«از دا بولسا قاريالاردى قۋانتقانىمىزعا ءوزىمىز ريزامىز. ەكىنشىدەن، ءوز ارامىزدا باسەكە تۋىندادى. ال بۇل - جۇمىستىڭ ىلگەرىلەۋىنە سەپ»، - دەيدى ول.
ەڭ جاسى ۇلكەن اپامىز - 96 جاستا
- جالپى، ادامدى دىنىنە، ۇلتىنا، تىلىنە ءبولىپ-جارىپ قارامايمىن. ءبارى جانىما جاقىن جاندار. وتىرىك ايتىپ، كولگىرسىگەندى ولار دا سەزەدى. سەنى جاقتىرماسا سويلەسپەك تۇگىلى، قاسىنا جۋىتپايدى، - دەگەن باسشى مەكەمە ىشىندە ەڭ سۇيىكتى پالاتاسىن كورسەتتى.
ايتۋىنشا، پالاتاعا كۇنىگە 7-8 رەت باسىن سۇقپاسا، تۇرا المايدى.
- اجەلەردىڭ جاعدايىن ءبىلىپ، اڭگىمەلەسىپ، كىرىپ شىقپاسام تىنىم تاپپايمىن. ۇزاق جاساعان اپالارىمىز وسىندا. ەڭ ۇلكەنى - 96 جاستا، كىشىسى - 72-دە. ءوز ىشتەرىندە ونى «سەن كىشكەنتايسىڭ» دەپ ءتيىسىپ قويادى. قاسىنداعى تاعى ەكى اپامىزدىڭ بىرەۋى 86-دا، ەكىنشىسى ودان ءۇش جاس ۇلكەن.
96 جاستاعى اجەمىزدىڭ ەسىمى - ليديا پەتروۆنا ماتۋسەيەۆا، تىل ارداگەرى. ول كىسى ۇلى وتان سوعىسىن وتكەردى، كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ قۇلاعانىن كوردى. بالا-شاعاسىن ءوسىرىپ-جەتكىزگەن. جولداسىن اقتىق ساپارعا شىعارعان. شاڭىراقتىڭ وتىن سوندىرمەي، بەرىگە دەيىن ءوزى جالعىز تۇرعان. ءالى دە وتىرا بەرەر ەدى دەنساۋلىعى سىر بەرىپ، امالسىز كەلدى. ۇيىنەن مۇلدەم الىستاماپتى. العاشىندا بىزگە جولاعىسى كەلمەي جۇرەكسىندى. اياڭداپ قاسىنا بارىپ، قولىنان ۇستاپ ەدىم. «سىنا پوجالۋيستا نە بروساي مەنيا، پوموگي منە» دەدى. قازىر ءبىر-بىرىمىزگە باۋىر باسىپ قالدىق. «مىناۋ مەنىڭ - ەكىنشى ءۇيىم» دەپ قويادى، - دەيدى شەرحان سەيتقاليەۆ.
ليديا اجەمىزدى ليتۆادان قىزى كەلىپ، الىپ كەتكىسى كەلىپتى. الايدا دارىگەرلەر دەنساۋلىعىنا بايلانىستى تاسىمالداۋ مۇمكىن ەمەستىگىن ايتقان.
«اپامىزدى ارباعا سالىپ، كولىكپەن اۋىلىنان بىزگە دەيىنگى ءبىر جارىم ساعاتتىق جولعا شارشاعان. الىس جولدى مۇلدە كوتەرە المايدى. قىزىمەن كۇنبە-كۇن سويلەسەمىز. اناسى دۇنيەدەن وتسە نە ىستەۋ كەرەگىن ايتتى. ونى ءوز اۋىلىندا جەرلەۋدى سۇرادى»، - دەدى ول.
«زەينەتكە شىعىپ، اۋلا سىپىردىم...»
قارتتار ۇيىندە مادەني-تۇرمىستىق كوميسسيانىڭ ءتورايىمى مەكەمە ىشىندە ءتۇرلى شارالار ۇيىمداستىرىلىپ، قالاارالىق جانە رەسپۋبليكالىق كولەمدە قاريالار اراسىندا سايىستار ءجيى وتەتىنىن ايتتى. ال ونىڭ بەلسەندى قاتىسۋشىلارىن مۇراجايعا، قالاىشىلىك تاريحي-مادەني ورتالىقتارىن ارالاۋعا مۇمكىندىك الادى.
ناتاليا نيكولايەۆنانىڭ ايتۋىنشا، قىزمەت الۋشىنىڭ كوپشىلىگى قاسىندا تۇرعان استاناعا بارىپ، بايتەرەككە نە بولماسا EXPO-عا كىرىپ كورمەگەن.
«ادام قارتايعان سايىن بالاعا اينالادى ەمەس پە؟! بىزگە كوپ نارسە كەرەك ەمەس. مەدبيكەلەرىڭ دە، الەۋمەتتىك قىزمەتكەرلەرىڭ دە قاس-قاباعىڭا قاراپ وتىرادى. اسحاناسى ىشىندە سىرتقا شىعىپ، اۋرە بولمايسىڭ. وزىمە ءبارى ۇنايدى. قولداعى بار دۇنيەنى باعالاي ءبىلۋىمىز كەرەك»، - دەيدى ول.
كوكشەتاۋلىق اپامىز الەۋمەتتىك قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعىنا 2017 -جىلى كەلگەن. سەگىز جىلدىڭ ىشىندە ءبىراز نارسە كورگەن. وسىندا كەلۋدى ءوزى قالاعان.
- 50-جىلداردا ءومىر سۇرگەن جاندارمىز عوي. پيونەر، وكتيابريات بولىپ، اۋىلشارۋاشىلىق جۇمىسىنا ارالاستىق. وتكەنگە وكىنىش جوق، بالالىعىمىز جاقسى ءوتتى. اكە-شەشەمىز ەڭبەكقور جاندار ەدى، بىزگە قولىندا بارىن بەردى. قازىر ءبارى قاس-قاعىم ساتتە وتە شىققانداي كورىنەدى. ارينە، ساعىناسىڭ. كۇيەۋىم 2005 -جىلى دۇنيەدەن ءوتتى، قايتا تۇرمىسقا شىققىم كەلمەدى. شىنى كەرەك، بىزگە ەڭبەك ەتۋدى سانامىزعا ءسىڭىرىپ تاستاعان. وسى كۇنگە دەيىن جۇمىس ىستەۋدى عانا بىلدىك. ءومىرىمىز جۇمىس پەن ءۇيدىڭ ورتاسىندا ءوتتى. اينالاعا قاراپ، ەشتەڭەگە ءمان بەرمەدىك. ءومىر بويى تەمىرجولدا ىستەدىم. زەينەتكە شىققان سوڭ اۋلا سىپىردىم. ءبىراق جاس كەلگەن سايىن شاماڭ دا كەتەدى ەكەن. ونىڭ ۇستىنە بالالاردىڭ مازاسىن الىپ، اياقتارىنا وراتىلعىم كەلمەدى. مۇندا ەشكىمنىڭ قاس-قاباعىنا قارامايسىڭ، ءوز راقاتىڭا ءومىر سۇرەسىڭ. دارىگەرلەردىڭ باقىلاۋىندا، ءۇيدىڭ تىرلىگىمەن اينالىسپايسىز. كەرىسىنشە، قۋ تىرلىكپەن ءجۇرىپ، ۇيدە ىستەمەگەن، جانىڭ قالاعان دۇنيەمەن اينالىسىپ ءجۇرمىز، - دەدى ناتاليا نيكولايەۆنا.
قازىر اپامىز ارنايى كيىم تىكتىرىپ، «شاپاعات ارۋى» بايقاۋىنا قاتىسۋعا قىزۋ دايىندىق ۇستىندە. «ادەمى كويلەگىمىزدى كيىپ، ۆالس بيلەپ، ءان ايتىپ، ولەڭ وقىپ، ءار قاتىسۋشى قولونەرىمەن ءبارىن تامساندىرماقپىز. ۇزدىكتىڭ ۇزدىگى جەڭىمپاز اتانادى»، - دەيدى ول.
ايتۋىنشا، ارنايى ءان-كۇي ساباعىن الىپ دايىندالعان. كويلەگىن مەكەمەدەگى تىگىن سەحى دايىنداعان. كيىم تىكتىرۋ ءۇشىن ءار قىزمەت الۋشى الەۋمەتتىك قىزمەت جونىندەگى قىزمەتكەرگە تاپسىرىس بەرۋى ءتيىس. تىگىنشى سودان كەيىن ولشەمىن الىپ، مەملەكەتتىك تاپسىرىسقا بەرەدى. ودان الىنعان سوڭ، كيىم تىگىلەدى.
- سونىڭ ءوزىن كوميسسيا قابىلدايدى. ءار كيىمگە بيركا قويىلىپ، ءار قىزمەت الۋشىنىڭ اتى- ءجونى جازىلىپ، ۇتىكتەلەدى. ولاردىڭ كيىمدەرى زاڭناماعا سايكەس الىنادى. زەينەتاقىنىڭ 70 پايىزى مەكەمە قاجەتتىلىككە جۇمسالسا، 30 پايىزى قىزمەت الۋشىنىڭ ءوز يگىلىگىندە. ەر ادامنىڭ كوبىسى اقشاسىن شىلىمعا جۇمسايدى، اپالارىمىز جيناۋدى ءجون كورەدى، - دەدى «شاپاعات» ارناۋلى الەۋمەتتىك قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى شەرحان مارات ۇلى.
كىر جۋاتىن، وت جاعاتىن ادامدى قوسقاندا مەكەمەدە بارلىعى 103 قىزمەتكەر جۇمىس ىستەيدى ەكەن.
ءبىر-بىرىمەن ارالاسپايتىن اعايىندى قازاقتار
مادەني-تۇرمىستىق كوميسسيانىڭ ءتورايىمى جاسىنا قاراماستان وتە تىڭ، شيراق جان. ەمدىك دەنە شىنىقتىرۋدان (ل ف ك) باستاپ، مەرەكەلىك شاراسى وتەتىن كونسەرتتىك زال، دەنەشىنىقتىرۋ زالىمەن ماقتانىپ، تىگىن سەحىنا دەيىن ارالاتى. بەلسەندى قۇربىسىمەن دە تانىستىردى. 72 جاسقا تاياعان گالينا اپامىز سكانۆورد شەشىپ وتىر.
ونىڭ ايتۋىنشا، بولمەدەگى كورشىلەردىڭ ىشىندە بۇرىننان كەلە جاتقان ءوزى.
«ناديانىڭ بىزگە كەلگەنىنە 3 جىل بولسا، گالياعا - ءبىر جىل. ال مەنىڭ تۇرعانىما 9 جىلدان استى. مۇندا قۇربىلارىم كوپ. تۋعان كۇنىندە ءبىر-ءبىرىمىزدى قۇتتىقتاپ، داستارقان جايىپ، تويلاتامىز. جاقىندا مەنىڭ تۋعان كۇنىمدە قۇربىلارىم گارمونمەن ءان ورىنداپ بەردى»، - دەيدى گالينا يمانۋيلوۆنا. ونىڭ ەڭ جاقىن قۇربىسى نينا ۆاسيليەۆنا بولىپتى. ەكەۋى ءبىر اۋىلدىڭ تۋماسى، ءبىر مەكتەپتە وقىپتى. قارتتار ۇيىنە دە ەكەۋى بىرگە كەلگەن.
- ارينە، ۇيىمە بارعىم كەلەدى، ءبىراق ەشكىم قالمادى. كوزى تىرىسىندە سىڭلىمە باراتىنمىن. ول دا قارتايدى، قازىر گەرمانيادا قىزىنىڭ قولىندا. بارار جەرىم، باسار تاۋىم قالماي، جاپادان جالعىز قالدىم. اراسىندا زيرات باسىنا بارعانىم بولماسا، ازىرگە وسىندامىن، - دەدى ول.
اجەمىز شاشكي ويناپ، جارىسقا ءجيى قاتىسادى. سونىڭ بىرىنەن توڭازىتقىش پەن تەلەديدار ۇتىپ الىپتى. «ازىن-اۋلاق سىيلىقتىڭ ءوزى ادامدى سەرپىلتەدى» دەپ قويادى گالينا اجەي.
ءار پالاتادا 3-4 ادامنان تۇرادى. ءجۇرىپ- تۇرۋى قيىن جاندار نەگىزىنەن ءبىرىنشى قاباتتا ورنالاسقان. وزدىگىنەن قىزمەت الا المايتىنداردىڭ سانى - 58.
مەكەمە باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، اراسىندا ءبىر-بىرىنە باۋىر باسقان جاندار بىرگە تۇرادى. سەبەبى كورشىلەردىڭ ءوزارا ۇيلەسىپ، سىيلاسپاسا ءبىر شاڭىراقتىڭ استىندا سيىسپايتىنى انىق.
- ءبىر كۇنى مەكەمەگە قازاق اتامىز كەلدى. تۇرىنەن جۇرەكسىنىپ، بارار-بارماسىن بىلمەي تۇرعانىن بايقادىم. «ءجۇرىڭىز، ءىشىن كورىپ، تانىسىپ شىعىڭىز، ودان كەيىن كورەرسىز» دەپ جايلاپ سويلەدىم. كىبىرتىكتەپ تۇرعان اتام ماعان ىلەستى. ادەتتە ونىمەن الەۋمەتتىك قىزمەت جونىندەگى ماماندار اينالىساتىن. بۇل جولى اتاما ورتالىقتىڭ ءىشىن ءوزىم كورسەتۋدى ۇيعاردىم. بولمە-بولمەلەردى قاراپ، ارالاپ جۇرگەنىمىزدە الگى اتامىز بىرەۋمەن قول الىسىپ امانداستى. اتادان:
- تانىسىڭىز با؟ - دەدىم.
- ءيا، - دەدى.
- قايدان تانيسىز؟ - دەسەم:
- ول - مەنىڭ تۋعان اعام، - دەدى.
ىشىمنەن الىس تۋىسى شىعار دەپ ويلاپ قويدىم. ارتىنان قۇجاتتان ولاردىڭ تۋعان اعايىندى ەكەنىن ءبىلدىم. اۋەلدە «ەكى اعايىننىڭ بىرگە تۇرعانى جاقسى عوي» دەپ ولاردى ءبىر بولمەگە ورنالاستىردىم. وكىنىشكە قاراي، ودان تۇك شىقپادى. ءدال جۇما كۇنى بولاتىن. ساعات كەشكى 10-داردا «ەكەۋى قويار ەمەس، ءبىر-بىرىمەن ۇرىسىپ، مەكەمەنى باسىنا كوتەردى» دەپ كەشكىسىن جۇمىستان حابارلاستى. سودان ەكەۋىن ەكى بولەك، عيماراتتىڭ ەكى جاعىنا ورنالاستىردىق. سويلەسىپ تە كورۋگە تىرىستىم، ەش ناتيجە بولمادى. ەكەۋىنىڭ دە مىنەزى شاتاق، ءبىر-بىرىنە قۇلاق اسىپ، باسىلىپ، كىشىلىك تانىتار ەمەس. ولاردىڭ جاقىندارى بارىن ەستىپ، حابارلاسقاندا «ۋاقىتىمىز جوق، مازالاماڭىز» دەپ قىسقا عانا قايىردى. اعاسىنىڭ مۇندا كەلگەنىنە 6 جىلدان اسسا، ىنىسىنە ءبىر جىل بولدى، - دەيدى شەرحان مارات ۇلى.
تۇنگى ۋاقىتقا مەكەمەنىڭ ءار قاباتىندا ءبىر-ءبىر مەدبيكە مەن سانيتار قويىلادى ەكەن. كۇنى-ءتۇنى قىزمەت الۋشىلاردان كوز جازىلمايدى. ورتالىق باسشىسى «ولاردىڭ ومىرىنە دەگەن جاۋاپكەرشىلىك ءبىزدىڭ موينىمىزدا» دەپ سانايدى.
ۇيىنە ورالسا دا قارتتاردان قول ۇزبەگەن جان
شەرحان سەيتقاليەۆتىڭ ايتۋىنشا، قىزمەت الۋشىلاردىڭ ىشىندە ءبىر-بىرىنەن قول ءۇزىپ، ۇزاق ۋاقىت بويى ارالاسپاي كەتكەن اعايىندى تابىسقان.
- جاقىندا پەتر ارەندت دەگەن قىزمەت الۋشىمىز تۋىسىن تاپتى. اعايىنى ونى ولدىگە ساناپ، وسى ۋاقىتقا دەيىن ىزدەمەگەن. ءوزى قاراعاندى وبلىسىنىڭ تۋماسى. اتامىز سول جاققا ءبىر اي دەمالىپ كەلدى. «نەگە قالمادىڭىز؟» دەسەك، «ولارعا ماسىل بولعىم كەلمەيدى. ودان گورى ءار 3-4 ايدا قوناققا بارعانىم جاقسى عوي» دەپ قويادى. جەلتوقساندا گەرمانيادان تاعى ءبىر تۋىستارى كەلمەك. ول سوعان دايىندالىپ، دۇكەنگە بارماي، زەينەتاقىسىن جيناپ ءجۇر، - دەدى «شاپاعات» ارناۋلى الەۋمەتتىك قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى.
نەگىزى مەكەمەگە 155 ادامعا دەيىن رۇقسات ەتىلگەن. وندا قارتتار عانا ەمەس، 1-2-توپ مۇگەدەكتەرى دە بار. ونىڭ سانى - 31 ادام. اراسىندا ەرلى-زايىپتى جاندارمەن تانىستىق. وليا مەن پەتر ەكەۋى بىرگە تۇرادى. بولمەسى قالا ىشىندەگى پاتەردىڭ جاتىن ءۇيى سەكىلدى اسەمدەلگەن. وليانىڭ ءوزى - 1-توپتىڭ مۇگەدەگى. كامەلەتتىك جاسقا تولعان سوڭ استاناداعى بالالار ۇيىنەن اۋىستىرىلعان. كەكەشتەنىپ سويلەسە دە، ءوز ويىن جاقسى جەتكىزەدى.
- جولداسىمنىڭ ەسىمى - پەتر، ول دا مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جان. بىزدە ءبارى جاقسى، - دەيدى وليا.
«وسىندا جۇزدەسۋ ەكەۋىنە بۇيىرعان بولار. بۇگىندە ولار ەشكىمنەن كەم دە، ارتىق تا ەمەس، وتباسى رەتىندە كۇن كەشۋدە»، - دەپ قويادى شەرحان مارات ۇلى.
ونىڭ ايتۋىنشا، بۇرىن وسىندا قىزمەت العان 1-توپ مۇگەدەگى مارات قاسەنوۆ جاقىندارىنا ورالسا دا قارتتار ۇيىنەن قول ۇزبەگەن. ءتىپتى، مەكەمەگە جۇمىسقا ورنالاسقان.
- وسى جەرگە ۇيرەنىپ الدىم، ماعان ىڭعايلى. ءبارىن تانيمىن، بىلەمىن، - دەگەن مارات قاسەنوۆ كۇن سايىن قالادان قاتىناپ ىستەگەنگە قينالمايتىنىن جەتكىزدى.
«زاڭ بويىنشا مۇگەدەك جاندارعا جۇمىس ىستەۋگە بولمايدى. الايدا كوڭىلىن قيمادىق. اۋلا سىپىرۋشى رەتىندە وعان ەكى ساعاتتىق جۇمىس بەردىك. ول كىسىگە قيناۋ جوق، ءوزى قالاعان ۋاقىتىندا كەلىپ-كەتەدى. ءوزى قالانىڭ شەتىندە، ءاليا مولداعۇلوۆا كوشەسى جاقتا تۇرادى. جۇمىستان بىردە-ءبىر كۇن قالمايدى. وسىنداعى ادامدارمەن ارالاسىپ، اڭگىمەلەسىپ ءجۇرىپ، ءوز ورتاسىن تاپقانداي كورىنەدى»، - دەيدى مەكەمە باسشىسى.
ەشتەڭەگە زاۋقى جوق قاريا كوپ
شاعىن عانا كىتاپحانا ىشىندە 3800-گە جۋىق كىتاپ بار. ءوزىنىڭ وقىرمانى دا جەتكىلىكتى. كىتاپقا كەلگەن وقىرماننىڭ ءبىرى «قاسىڭدا سەرىك بولسا، اراسىندا شاحمات ويناۋعا جاقسى مۇمكىندىك»، - دەيدى.
- تاڭداۋعا مۇمكىندىك بار. ءوزىم شىتىرمان وقيعاعا تولى اڭگىمەنى وقىعاندى ۇناتامىن. ۋاقىت بولسا كۇنىنە ءبىر كىتاپتى وقىپ تاستايمىن. ازىرگە مەكەمەدەگى شارالارعا قىزۋ دايىندىق ءجۇرىپ، قول تيمەي جاتىر. ونىڭ ۇستىنە كۇنىنە ءبىر كىتاپتان وقىسام، ەرتەڭ تاۋسىلىپ قالادى دەپ قورقامىن، - دەيدى قىزمەت الۋشى يۆان الەكسەيەۆيچ.
كىتاپحاناشىنىڭ سوزىنشە، وقۋ زالىنا ايەلدەن گورى ەر ادام كوبىرەك كەلەدى ەكەن. بولمەسىنەن شىعا الماي، وزدىگىنەن قوزعالۋى قيىن جاندار وقۋعا نيەت بىلدىرسە كىتاپحاناشىنىڭ ءوزى اپارىپ، كىتابىن وقىپ بەرەدى. قاجەت دەسە اۋديو كىتاپتى قوسىپ بەرەدى.
سونىمەن قاتار قاريالارعا ارنايى ەڭبەك تەراپياسى ەنگىزىلگەن. بۇعان قىزمەت الۋشىلار دارىگەردىڭ قاداعالاۋىمەن جىبەرىلەدى. كۇنىگە ەكى ساعاتتان اينالىسسا، قولدىڭ موتوريكاسىن ىستەپ، ساۋساقتارىنىڭ ەپتىلىگىن قالىپقا كەلتىرۋگە تىرىسادى.
- كوپشىلىگى جۇرەك تالماسىنان كەيىن قول-اياعى تارتىلىپ، ىستەمەي قالادى. ارقايسىسىمەن جەكە-جەكە جۇمىس ىستەپ، سونى جازۋعا تىرىسامىز. ولاردان تاپسىرمانى سول ساتتە ىستەپ بەرۋدى تالاپ ەتپەيمىز. ءار ادام ءوزىنىڭ ەبىنە قاراي ىستەيدى. توقىما توقىپ، بۇيىمدار قۇيىلادى. ءبىرى ءبىر اپتا ىستەسە، ەكىنشىسى 2-3 كۇندە ءبىتىرۋى مۇمكىن. باستىسى ىستەۋگە دەگەن نيەتى بولسا قۋانامىز. ايتپەسە، باسىم بولىگى بالا سەكىلدى جول ورتادا تاستاپ، ىستەمەي قويادى. وعان ەشتەڭە ىستەي المايمىز، - دەدى ەڭبەك تەراپياسىنىڭ مامانى ايگۇل حانىم.
ساباققا 24 ادام قاتىسادى، ال دارىگەر 37 ايەلگە ەڭبەك تەراپياسىن ءوتۋدى مىندەتتەگەن. كىمنىڭ قانداي قابىلەتى بار، سوعان بەيىمدەيدى. قىزمەت الۋشىلاردىڭ كەيبىرى ەرىنىپ، ەستىمەيتىنىن قۇمىراشى مامان دا مويىندادى. دەسە دە، اراسىندا وزدىگىنەن ۇيرەنىپ، قولونەرمەن اينالىساتىندار دا از ەمەس.
«قارتتارعا مەيىرىمدى ايامايىق»
قىزمەت الۋشى سەرگەي ايتيكەنوۆ تاقتايعا سۋرەتتى كۇيدىرىپ سالادى. ايتۋىنشا، ارباعا تاڭىلعان كەزدەن اينالىسا باستاعان.
- قىس ۇسكىرىكسىز، ىزعارلى ايازسىز وتپەيدى دەگەندەي، ءار نارسەنىڭ ءوز قيىندىعى بار. باسىندا ىستەگەندە ارينە قينالدىم، بىردەن شىعا قويمادى. بىردە جاقسى شىقسا، ەندى ءبىرى بولماي جاتتى. سوعان قاراماستان توقتاماي، ىستەي بەردىم. ءبىراز دۇنيە دە جينالدى، قولىم دا ماشىقتاندى، - دەگەن سەرگەيدىڭ تۋىندىسىن ءار بولمەدە ءىلۋلى. - ۇيقىدان ويانعاندا اينالاڭ ادەمى بولعانعا نە جەتسىن؟! - دەيدى ول. بولمەسىن سۋرەتتەرىمەن عانا ەمەس، توتىقۇس پەن بالىققا تولى اكۆاريۋم قويىپ قويعان.
ونىڭ اتتاسى سەرگەي سەنياكين ءتۇرلى-ءتۇستى قاعازدان گۇل شوعىن جاساۋدا. 10 جىلدان بەرى اينالىسىپ جۇرگەن ول قولداعى بار دۇنيەدەن ىستەيتىنىن ايتتى. ول گۇلدىڭ ءبىر شوعىن ەكى كۇندە بىتىرەدى ەكەن. «مىسالى جابىسۋعا بەيىم ءتۇرلى-ءتۇستى قاعازدان جاساعان وتە قولايلى. الايدا وتە قىمبات، سوندىقتان قولدا بار دۇنيەدەن جاساي بەرەمىن»، - دەدى سەرگەي سەنياكين. مۇگەدەكتىگى بار ەكەۋى دە قارتتار ۇيىنە قالاي كەلگەنىن، نەگە تۇسكەنى جايىندا ءتىس جارمادى.
مەكەمە باسشىسى سىرتتان كەلگەن ءار جانعا ەسىگى اشىق دەيدى.
- سىرت ادام بىزدە نە بولىپ جاتقانىن بىلە بەرمەيدى. ءبىراق قىزمەت الۋشىلارمەن شۇيىركەلەسىپ، ءبىراز ۋاقىتىن وتكىزسە، كوپ نارسەگە كوزى جەتەر ەدى. ەشقانداي باسشىلىقسىز، اكىمشىلىكسىز- اق كەز كەلگەن جانمەن ەمىن-ەركىن اڭگىمەلەسسە، وزگە جاندا دا كۇمان قالمايدى. ويتكەنى قارتتار ۇيىندە قاريالار دۇرىس كۇتىم كورمەيدى، قارالمايدى دەگەن ستەرەوتيپ قالىپتاسقان. ءبىز سونى بۇزعىمىز كەلەدى. وتكەندە ءبىر كىسى مەكەمەگە كەلىپ، جان-جاعىنا جالتاڭ-جالتاڭ قاراپ ءبىراز تۇردى.
«سىزدەن بىردەڭە سۇرايىن دەگەن ەدىم» دەپ قىزاراقتاپ كەتتى. «قىمسىنباي، ايتا بەرىڭىز، ءسىزدى سىنامايمىز» دەسەم، «سىزدەرگە ءىنىمدى اكەلىپ وتىرىپ، وزگەگە بەرەر ۇلگىم وسى ما دەپ ۇيالىپ تۇرمىن. ءوزىم مۇگەدەكپىن، وعان قارايتىن شامام جوق. ۋاقىتىلى استىن اۋىستىرىپ، پامپەرس كيگىزۋدى قاجەت ەتەدى» دەدى. باۋىرىن امالسىز اكەلگەن. ال وسىنداي جاعداي قانشاما؟! بىزگە اكەلمەسە، ول كىسىنىڭ دە، ءىنىسىنىڭ دە مازاسى كەتەر ەدى. قازىر سول كىسى ىنىسىنە دەمالىستا كەلىپ تۇرادى، مەرەكەدە ۇيىنە اكەتەدى. بىزگە كەلۋشىلەر وسىندا تۇرعىسى كەلسە ەكەن دەيمىن. ادام قارتايعان سايىن بالا سەكىلدى قورعانسىز كۇيگە تۇسەدى. بىرەۋدىڭ كوڭىل ءبولىپ، قال-جاعدايىن سۇراعانعا قۋانادى. ونىمەن اڭگىمەلەسىپ، ۋاقىتىن بولسە، جادىراپ شىعا كەلەدى. قامشىنىڭ سابىنداي قىسقا عانا عۇمىردا قارتتارىمىزعا مەيىرىمدى ايامايىق. قولىمىزدان كەلەرى سول عانا، - دەيدى «شاپاعات» ارناۋلى الەۋمەتتىك قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى شەرحان مارات ۇلى.
قارت دەسە، اركىمنىڭ كوز الدىنا ءوز شاڭىراعىنا قۇت-بەرەكە كىرگىزىپ وتىرعان اق جاۋلىقتى اجە مەن اقساقالدى قاريا ەلەستەرى انىق. الايدا ونىڭ ءوزى ەسكىلىكتە قالىپ بارا جاتقانداي... بۇگىندە زامان دا، اتا-اجەلەر دە، وسكەلەڭ ۇرپاق وزگەردى. مۇمكىن اتا-اناسىنا قاتىگەزدىكپەن قارايتىندار كوبەيگەن بولار. سول سەكىلدى بالالارىنا ءتۇن ۇيقىسىن ءتورت ءبولىپ، ماحابباتىن، جان شۋاعىن اياماعان اتا-انا دا ازايىپ بارادى. قاي-قايسىسى بولسىن، جانىندا تىلەۋىن تىلەپ، تىلەكتەس جاننىڭ قاسىندا امان-ەسەندىگىن تىلەيتىنى انىق.
دەرەككوز aikyn.kz
