يپوتەكا نارىعى: تۇرعىن ۇيگە سۇرانىس بار، ال ۇسىنىس ازايىپ بارا ما

استانا. KAZINFORM - كەيىنگى كەزدە باسپانا نارىعىنا قاتىستى ءتۇرلى پىكىر تۋىنداپ جاتىر. قارجى ۇيىمدارى يپوتەكالىق نەسيە بويىنشا تالاپتى قاتاڭداتاتىنى ايتىلادى. بانك سەكتورى باعىتىنداعى ساياساتتا وزگەرىستەر بولماق. سونىمەن، قازاقستاندا يپوتەكاعا قاتىستى قانداي جاڭالىقتار بار؟ 

 سالاداعى جاعدايدى Kazinform اگەنتتىگىنىڭ اناليتيكالىق شولۋشىسى تالداپ كوردى.

نارىق نەگە باسەڭدەدى؟

وتكەن ايدا، يپوتەكالىق نەسيەلەردىڭ ەڭ جوعارى جىلدىق ءتيىمدى سىياقى مولشەرلەمەسىن 25 پايىزدان 20 پايىزعا تومەندەتۋ تۋرالى ۇسىنىس كوتەرىلدى. ءبىر قاراعاندا بۇل يپوتەكالاردىڭ ارزاندايتىنىن كورسەتەدى، ياعني بانكتەر جىلدىق ءتيىمدى سىياقى مولشەرلەمەسىن 20 پايىزدان اسىرا المايدى.

الايدا بۇل وزگەرىستەن كەيىن قارجى ۇيىمدارى قايتالاما نارىقتاعى ۇيلەردى يپوتەكاعا بەرۋدى توقتاتۋى مۇمكىن. سەبەبى بۇعان دەيىن قايتالاما نارىقتا بەرىلگەن يپوتەكالاردىڭ جارتىسىنان كوبىندە جىلدىق ءتيىمدى سىياقى مولشەرلەمەسى 20 پايىزدان كوپ بولعان.

ازىرگە بانكتەر قايتالاما نارىققا يپوتەكا بەرۋىن توقتاتقان جوق. دەگەنمەن شارتتارىن قايتا قاراۋعا كوشكەن. سوندىقتان بىرنەشە وزگەرىس بولۋى مۇمكىن. ماسەلەن، ءۇيدىڭ سالىنعان جىلىنا شەكتەۋ قويا باستايدى. 1970 نەمەسە 1980 -جىلدان بۇرىن سالىنعان باسپانالاردى ساناتتان سىزۋى مۇمكىن. ونىڭ ۇستىنە باستاپقى جارنا پايىزىن كوبەيتەدى دەگەن بولجامدار بار. كەي بانكتەر قايتالاما نارىقتاعى ۇيلەردى يپوتەكاعا بەرەردە 20 پايىز باستاپقى جارنا سۇرايتىن. بۇعان قوسا قارىز الۋشىنىڭ تابىسىن باعالاۋ ماسەلەسى دە تۇر.

قارجىگەرلەر قاۋىمداستىعى مەملەكەتتىك قولداۋ باعدارلامالارىنداعى كىدىرىس پەن جوعارى پايىزدىق مولشەرلەمەلەرگە بايلانىستى يپوتەكا الۋ كۇردەلەنە تۇسكەنىن ايتا باستاعان- دى. ال ەندى پايىزدىق مولشەرلەمە ازايعان تۇستا، كەرىسىنشە بانكتەر يپوتەكادان الشاقتاۋعا تىرىسا ما؟ نەگە؟

2024 -جىلى يپوتەكالىق نارىق 25 پايىزعا وسكەن. 2025 -جىلدىڭ العاشقى ءۇش ايىندا جاڭا يپوتەكالىق نەسيەلەردىڭ كولەمى 5,7 پايىزعا تومەندەپ، 390 ميلليارد تەڭگە بولدى. ال تۋرا ءبىر جىل بۇرىن كورسەتكىش 413 ميلليارد تەڭگە ەدى.

بيىل يپوتەكاعا بەرىلگەن وتىنىمدەردىڭ تەك 24 پايىزى عانا ماقۇلدانعان. ءاربىر ءتورتىنشى ادام الىپ جاتىر دەۋگە بولادى. بىلتىر ماقۇلدانعان وتىنىمدەر ۇلەسى 31 پايىز بولعان، بۇل شامامەن ءاربىر ءۇشىنشى ادام ءۇيلى بولعانىن بىلدىرەدى.

ۇلتتىق بانكتىڭ ناۋرىزداعى مالىمەتىنشە، بانك سەكتورى جالپى 36 تريلليون تەڭگە نەسيە بەرگەن. حالىققا بەرىلگەن قارىز كولەمى ءبىر جىلدا 22,7 پايىزعا ءوسىپ، 21,1 تريلليون تەڭگە بولدى. حالىق العان نەسيەنىڭ 1/3 بولىگى يپوتەكا ەنشىسىندە - 6,7 تريلليون تەڭگە. 606 مىڭ قازاقستاندىق تۇرعىن ءۇيىنىڭ نەسيەسىن وتەپ ءجۇر.

يپوتەكالىق قارىز از بەرىلۋى مۇمكىن

ەكونوميست ساپارباي جوبايەۆتىڭ سوزىنشە، ەڭ الدىمەن بانكتەر - جەكە كومپانيالار، وزدەرىنىڭ تابىسى ءۇشىن باسەكەلەستىك بار جەردە جۇمىس ىستەيدى.

- بازالىق مولشەرلەمە 16,5 پايىز بولعاننان سوڭ ارعى جاعىندا 3,5 پايىز عانا مارجا قالادى. بانكتەردە كەمىندە 5-7 پايىز مارجا بولۋى كەرەك. سوندىقتان 22-25 پايىزدىق مەجەنىڭ ساقتالعانى دۇرىس ەدى.

وسىعان دەيىن قارجى نارىعىن رەتتەۋ اگەنتتىگى ميكرونەسيەلەردى 46 پايىزبەن شەكتەگەن بولاتىن. ال بانكتەر قىسقامەرزىمدى نەسيەلەردى 30-35 پايىزبەن بەرەدى، ۇزاقمەرزىمدىلەرى - 20-25 پايىز. جالپى، مەن وسىنداي شەكتەۋلەردى دۇرىس دەپ سانامايمىن. ويتكەنى بۇل ساياسات بانكتەردىڭ جۇمىسىن تەجەيدى ءارى حالىققا يپوتەكالىق قارىزداردىڭ بەرىلۋىن ازايتادى، - دەدى ساراپشى.

بۇل كوزقاراستى R- Finance كومپانياسىنىڭ قارجىلىق كەڭەسشىسى ارمان بايعانوۆ تا قۇپتاپ وتىر. بۇل وزگەرىس جالپى حالىق ءۇشىن وڭ ءۇردىس بولۋى مۇمكىن، ءبىراق ەكىنشى جاعىنان قاراساق، مۇنداي شەشىم كوپتەگەن قارجى ۇيىمىن قارىز بەرۋدەن مۇلدە باس تارتۋعا ماجبۇرلەۋى دە ىقتيمال. سەبەبى، بازالىق مولشەرلەمە 16,5 پايىز بولىپ، ال ءتيىمدى مولشەرلەمە 20 پايىز بولعان جاعدايدا ايىرماشىلىق وتە ماردىمسىز جانە ەكونوميكالىق تۇرعىدان نەگىزسىز بولادى.

- قازىرگى جوعارى بازالىق مولشەرلەمە جاعدايىندا نارىقتىق شارتتارمەن قارجىلاندىرۋ حالىقتىڭ مۇددەسىنە ساي كەلمەيدى، جىلجىمايتىن مۇلىكتى ينۆەستيتسيالاۋ قۇرالى رەتىندە دە ءتيىمسىز. حالىق ءماجبۇرلى تۇردە نەسيە الىپ جاتىر، ءبىراق بىرنەشە ەسە ارتىق تولەيدى. سەبەبى ون جىل ىشىندە وسى مولشەرلەمەمەن الىنعان قارىزدىڭ قۇنى ەكى ەسە ءوسۋى مۇمكىن.

سوندىقتان بازالىق مولشەرلەمە تومەندەمەيىنشە، جىلدىق مولشەرلەمەنى 20 پايىزعا شەكتەۋدىڭ ءمانى جوق. ەگەر بازالىق مولشەرلەمە شامامەن 15 پايىز، ءتىپتى 12 نەمەسە 13 پايىز دەڭگەيىنە دەيىن تومەندەگەندە مۇنداي شەكتەۋلەر دۇرىس سانالار ەدى. وندا نارىقتىڭ ءوزى نەسيەلەۋ شارتتارىن رەتتەپ، نەسيە مولشەرلەمەلەرى ءبىرشاما تومەندەيدى، - دەيدى ەكونوميست.

ارمان بايعانوۆ كەز كەلگەن بانك نەسيە بەرگەن كەزدە قارىزدى قايتارماۋ قاۋىپتەرىن، ونى راسىمدەۋ، قىزمەت كورسەتۋ، جالاقى، باسقا دا وپەراتسيالىق شىعىندار مەن پروۆيزيالاردى ەسەپكە الاتىنىن ايتتى. سوندىقتان تابىس تابۋ ءۇشىن بازالىق مولشەرلەمەنىڭ ۇستىنە كەمىندە 7-8 پايىز، كەيدە 10 پايىز قوسۋ قاجەت بولادى.

- قازىر قانداي دا ءبىر جولمەن نەسيە الىپ جۇرگەندەردىڭ وزىنە بولاشاقتا بانك تاراپىنان شەكتەۋ قويىلۋى مۇمكىن. بەلگىلى سەبەپتەرمەن دە كەيبىر بانكتەر باس تارتۋى ىقتيمال، ياعني بانكتەر ءبىرىڭعاي تۇتىنۋشىلىق نەسيە بەرۋ باعىتىنا اۋىسادى. دەگەنمەن ۇلتتىق بانك قازىر ەكونوميكانىڭ ناقتى سەكتورىن نەسيەلەۋگە باسىمدىق بەرىپ وتىر، - دەپ قوستى ساراپشى.

«ءار تاراپتىڭ مۇددەسى ەسكەرىلۋى قاجەت»

جاڭا ۇيلەردى ساتاردا بانك پەن قۇرىلىس كومپانياسى بىرىگىپ، كليەنتكە جەڭىل نەسيە ۇسىنا الادى. باستاپقى نارىقتىڭ ارتىقشىلىعى - وسى. ال قايتالاما نارىقتاعى ۇيدە مۇنداي سەرىكتەستىك جوق. ءۇي يەسى - جەكە ادام، ول ەش جەڭىلدىك بەرمەيدى، سوڭىندا بانك بارلىق تاۋەكەلدى كوتەرۋگە ءماجبۇر بولادى. ونىڭ ۇستىنە جىلى ەسكى ءۇيدىڭ باعاسى ۋاقىت وتە ارزاندايتىنى انىق، يپوتەكا العان ادام قارىزىن تولەمەي قويسا، بانك ەسكى ءۇيدى كەيىن ساتا المايتىنىن بىلەدى.

ال قازىر ەلدەگى ءۇش مەگاپوليس پەن كەي وبلىس ورتالىقتارىندا قۇرىلىس قارقىندى ءجۇرىپ جاتىر. قۇرىلىس كومپانيالارى ونىڭ ءبارىن ۋاقىتىندا ساتىپ ۇلگەرىپ جاتقانىنا كۇمان از. سوندىقتان جىلدىق ءتيىمدى سىياقى مولشەرلەمەسىن 20 پايىزعا ءتۇسىرۋ - ەسكى ۇيلەردىڭ ساتىلۋىن شەكتەپ، جاڭا ۇيلەردىڭ وتۋىنە جول اشۋ ءۇشىن جاسالعان قادام بولۋى مۇمكىن.

- ءبىر ايتا كەتەر جايت، 2021 -جىلى جيناقتاۋشى زەينەتاقى قورىنداعى «جەتكىلىكتى شەكتەن» اسقان سومانى حالىقتىڭ شەشىپ الۋىنا قارجىگەرلەردىڭ كوبى قارسى شىققان ەدى.

كوپ وتپەي، 2022 -جىلى 20 پايىزدىق ينفلياتسياعا سول زەينەتاقى قورىنداعى 3,5 تريلليون اقشانى سالىمشىلاردىڭ پايدالانعانى تۇرتكى بولدى. مۋلتيپليكاتسيالىق ەففەكتىمەن اقشا ماسساسى 9 تريلليون تەڭگەگە كوبەيىپ كەتكەن. سول كەزدە بىزدە اقشا ماسساسى 24 تريلليون ەدى، 33 تريلليونعا بىردەن جەتتى، - دەيدى ەكونوميست ساپارباي جوبايەۆ.

جاڭا ايتقانىمىزداي، بيىل العاشقى 3 ايدا يپوتەكالىق وتىنىمدەردىڭ تەك 24 پايىزى عانا ماقۇلدانعان. بانكتەر يپوتەكالىق نەسيەنى شەكتەۋدى وسى كەزدەن- اق باستاۋعا كوشكەن سىڭايلى. الايدا ساپارباي جوبايەۆ بۇدان ءمىن ىزدەۋدىڭ قاجەتى جوعىن العا تارتتى.

- مىسالى، وتباسى بانك ازاماتتارعا جەڭىلدەتىلگەن تۇردە 7 نەمەسە 11 پايىزدىق يپوتەكا بەرىپ جاتسا دا، قارىز الۋشىنىڭ قايتارا الاتىن مۇمكىندىگى بولۋى كەرەك. سوندىقتان جالپى وتىنىمدەردىڭ 24 پايىزىنىڭ عانا ماقۇلدانۋى - قالىپتى جاعداي. وتباسى بانكىندە دەپوزيت اشىپ، جيناعىن 3 جىلدان استام ۋاقىت بويى تولتىرىپ كەلە جاتقاندار سانى 500 مىڭ ادامنان اسقان. وتە جاقسى كورسەتكىش. وسى ازاماتتار العاشقى جارناسىن سالىپ، جاعدايى جەتكەن باسپانانى الا الادى. مۇمكىندىگى بولماعاندار مەملەكەتتىك كەزەككە تۇرىپ، جەڭىلدەتىلگەن باعدارلامالاردى پايدانالادى، - دەيدى ساراپشى.

وسى تۇستا ەكونوميست قازاقستانداعى يپوتەكالىق جۇيە قاناعاتتانارلىق دەڭگەيدە ەكەنىن جەتكىزدى. بۇل رەتتە تاريحقا شەگىنىس جاسادى.

- مىسالى، ەستونيادا 12- عاسىردان باستاپ تاستان، كۇيدىرىلگەن كىرپىشتەن ۇيلەر تۇرعىزىلا باستاعان. ال بىزدە وسىنداي باسپانالار ⅩⅨ عاسىردان باستاپ قانا سالىندى. سول كەزدەن بەرى تۇرعىزىلعان باسپانالاردى ەسەپتەسەك، ءار ازاماتقا 22 شارشى مەتردەن كەلەدى. ەستونيادا بۇل كورسەتكىش - 30-40، ەۋروپانىڭ كەي ەلدەرىندە 50 شارشى مەترگە جەتكەن.

ەندى قاراڭىز، ءبىز ءار ازاماتقا 30 شارشى مەتردەن جەتكىزۋ ءۇشىن الداعى 8-10 جىلدا جىل سايىن تۇراقتى تۇردە 22 ميلليون شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي سالۋىمىز كەرەك. ال قازاقستاندا ازىرگە جىلىنا 16-17 ميلليون شارشى مەتر باسپانا تۇرعىزىلىپ جاتىر. سوندىقتان ەلدە يپوتەكالىق جۇيەنىڭ تۇراقتى دامۋى ءۇشىن ءار تاراپتىڭ مۇددەسىن ەسكەرۋ قاجەت. بانكتەر دە، قۇرىلىسشىلار دا، نەسيەگە تۇرعىن ءۇي الۋشىلار دا نارىققا ىنتالى بولۋى كەرەك، - دەپ تۇيىندەدى ساپارباي جوبايەۆ.

تاياۋدا 2026 -جىلدان باستاپ قازاقستاندا نەسيە راسىمدەۋدىڭ ءتارتىبى قاتاڭداتىلاتىنى جاريا بولدى. بانكتەر قارىز الۋشىلاردىڭ سەنىمدىلىگىن ءجىتى تەكسەرمەك. جاڭا ەرەجەلەرگە ساي، تاۋەكەلى جوعارى ادامدارعا تالاپ كۇشەيمەك. اسىرەسە يپوتەكا الۋدى جوسپارلاپ جۇرگەندەرگە.

ءيا، جاڭا ەرەجەگە ساي، ازاماتتىڭ نەسيەلىك تاريحى ءۇش جىلدان كەم بولماۋى كەرەك. كەيىنگى ءبىر جىلدا نەسيە تولەمىن 30 كۇننەن اسا كەشىكتىرمەگەنى ءجون. ونىڭ ۇستىنە، نەسيە الاردا تابىسىن دالەلدەي العانى ابزال. نەسيەلىك جۇكتەمەسى تابىسىنىڭ 45 پايىزىنان اسپاۋى كەرەك.

قورىتا ايتقاندا، تالاپتى كۇشەيتۋ ءجوندى دە بولار. الايدا تۇتىنۋشىلىق نەسيەلەر كولەمى ودان ءارى ارتىپ، قارجى ۇيىمدارى وسى باعىتقا باسىمدىق بەرىپ كەتپەسە بولعانى.. .

اۆتور

ماديار تولەۋوۆ