يتاليادا التى جۇرتتىڭ ءتىلىن بىلەتىن قازاقتىڭ عالىم قىزى تۇرادى - شەتەلدەگى قازاق باسپا ءسوزى
استانا. KAZINFORM - شەتەلدەگى قازاق تىلىندە تارايتىن اقپارات كوزدەرىنە اپتالىق شولۋى ۇسىنامىز.
«وشپەيتىن مۇرا: جىبەك جولى» كورمەسى تاشكەنتتە اشىلدى - TRT
وزبەكستان استاناسى تاشكەنتتەگى كوركەمسۋرەت گالەرەياسىندا «وشپەيتىن مۇرا: جىبەك جولى» كورمەسى مەن پانەلى باستالدى. سوعان سايكەس جىبەك جولىن كوپجاقتى زەرتتەگەن عالىمدار مەن ونەر قايراتكەرلەرى تاشكەنت جانە كونيادا ءوز جۇمىستارىن ۇسىندى. بۇل ءىس- شارانىڭ بەتاشارىنا تۇركيانىڭ وزبەكستانداعى ەلشىسى ولگان بەكار، ەلدەگى شەتەلدىك ميسسيا باسشىلارى جانە كوپتەگەن قوناق قاتىستى. بۇل تۋرالى وسى اپتادا تۇركيا راديو تەلەۆيزيا پورتالى حابارلادى.
اتالعان ب ا ق- تىڭ دەرەگىنشە، اشىلۋ سالتاناتىندا ءسوز سويلەگەن ەلشى بەكار تۇركىستان ولكەسىنىڭ تۇرىكتەردىڭ وتانى، تۇرىك وركەنيەتى مەن مادەنيەتىنىڭ قاينار كوزى ەكەنىن، تۇرىك اڭىزدارى مەن قورقىت اتا حيكايالارى پايدا بولعان، «قۇتادعۋ بىلىگ» پەن «ديۆانۋ لۇعاتيت- تۇرىك» جازىلعان جەر ەكەنىن ايتقان.
«وشپەيتىن مۇرا: جىبەك جولى» جوباسىنىڭ كوورديناتورى مەرەم گۇنەي كورمەلەر مەن پاننولاردان تۇراتىن جوبادا قىتاي، قازاقستان، اۋعانستان، پاكىستان، وزبەكستان، ازەربايجان، تاتارستان، قىرعىزستان، يران جانە سيريادان كەلگەن 41 قولونەر شەبەرىنىڭ ارنايى دايىنداعان كالليگرافيا، مينياتيۋرا، ءمارمار، اعاش ويۋى، كەراميكا جانە ءىنجۋ-مارجاندى ورنەك سالۋ، مەتالل ويۋ جۇمىستارىنىڭ بار ەكەنىن ايتتى. بۇل جۇمىستارمەن بىرگە 41 عالىمنىڭ جىبەك جولىنىڭ تاريحى، باعىتى، ماڭىزدى ورتالىقتارى، دىندەرى مەن ويلارى، عىلىم مەن ونەرى، ءتىل مەن ادەبيەتى، ساۋدا مەن ساۋلەتىنە بايلانىستى باياندامادان تۇراتىن سيمپوزيۋم كىتابى دايىندالعانىن مالىمدەدى»، - دەپ جازدى TRT.
التى جۇرتتىڭ ءتىلىن بىلگەن قازاقتىڭ عالىم قىزى - «جاڭا ءداۋىر»
موڭعوليانىڭ بايان- ولگي ايماعىندا شىعاتىن «جاڭا ءداۋىر» باسىلىمى كەزەكتى حابارىنا ستۋدياسىنا ۆەنەتسيانىڭ كا فوسكارياتىنداعى ۋنيۆەرسيتەتتىڭ تۇركىتانۋ جانە موڭعولتانۋ ءبولىمى زەرتتەۋشىسى رايما اۋەسحان قىزىن شاقىرعان. سۇحبات بارىسىندا فيلولوگيا عىلىمىنا ءوز ۇلەسىن قوسىپ جۇرگەن قازاقتىڭ عالىم قىزدارىنىڭ ءبىرى رايما بۇل سالاعا قالاي كەلگەنى تۋرالى اڭگىمەلەپ بەرگەن.
رايما اۋەسحان قىزى ءوزى تۋىپ وسكەن ايماقتىڭ حالقىنا تانىمال، بەلگىلى ۇستازدار بولعان اۋەسحان اعىزاي ۇلى جانە ەلگە ەڭبەگى سىڭگەن قايراتكەر قاتيرا قالي قىزىنىڭ تاربيەسىندە بولعان جانە سول وتباسىندا ءوسۋى عىلىمعا كەلۋدەگى العاشقى سەبەپ ەكەنىن ايتادى. ول كىشكەنتايىنان اتا مەن اپاسىنىڭ ۇلكەن كىتاپحاناسىنداعى كىتاپتاردى وقىپ وسكەن. جاس تالاپكەر مەكتەپتە قازاق ءتىلى پانىنەن قازاقستاندا وتكەن حالىقارالىق وليمپيادادا گران پري جەڭىپ الىپ، وقۋعا الماتى قالاسىنا كەلگەن. ول ءال- فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنەن قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ماماندىعى بويىنشا باكالاۆر، ال ماگيستراتۋرادا ءتىل ءبىلىمى سالاسى بويىنشا وقىعان. كەيىن عىلىمي دوكتورلىق دارەجەسىن 2021 -جىلى تۇركيا ەلىنىڭ استاناسى انكارا قالاسىنداعى حاجەتتەپە ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ تۇركى تانۋ ينستيتۋتىندا تۇركىتانۋ سالاسى بويىنشا قورعاعان.
«جاڭا ءداۋىر» باسىلىمىنىڭ دەرەگىنشە، رايما 6 ءتىل بىلەدى. پوليگلوت قانداسىمىزدىڭ ايتۋىنشا، ول بايان- ولگيدە قازاق مەكتەبىن بىتىرگەن. باستاۋىشتى قازاقشا وقىسا، ورتا سىنىپتان باستاپ موڭعول ءتىلىن ۇيرەنە باستاعان. سوسىن ورىس جانە اعىلشىن تىلدەرىن دە وقۋدى قولعا العان. مەكتەپ قابىرعاسىندا ۇيرەنىپ باستاپ، كەيىننەن جوعارى وقۋ ورنىنا وقۋعا تۇسكەننەن كەيىن دە بۇل تىلدەردى وقۋدى جالعاستىرعان. ال، تۇركيادا دوكتورانتۋرانى قورعاۋ ءۇشىن تۇرىك ءتىلىن اكادەميالىق دەڭگەيدە وقۋعا تۋرا كەلىپتى. سوسىن يتالياعا بارعاننان كەيىن سول ەلدىڭ ءتىلىن مەڭگەرەدى. قازىر ۋنيۆەرسيتەتتە اعىلشىن جانە يتاليا تىلىندە جۇمىس ىستەيدى. جاس عالىم دوكتورلىق ديسسەرتاتسياسىن زەرتتەۋ باعىتىن دا تىلگە تيەك ەتكەن.
«2021-جىلى دوكتورلىق عىلىمي ەڭبەگىمدى انكارا قالاسىندا قورعادىم. 2023 -جىلى دوكتورلىق ديسسەرتاتسيام مونوگرافيا رەتىندە تۇركيا ەلىندە، تۇرىك تىلىندە باسىلىپ شىقتى. كىتابىم Moğolistan’da Yaşayan Kazaklar: Tarihi, Kültürü، Dili ve Dil Durumu, ياعني قازاقشا «موڭعوليادا ءومىر سۇرەتىن قازاقتار: تاريحى، مادەنيەتى، ءتىلى جانە تىلدىك جاعداياتى» دەپ اتالدى. مۇندا التاي قازاقتارى تۋرالى تاريحي مالىمەتتەر مەن تىلىنە عىلىمي اناليز جاسالدى.. .»، - دەيدى رايما اۋەسحان قىزى.
سۇحبات سوڭىندا جاس عالىم «يتاليا ەلىنەن ءبىز ۇيرەنەتىن قانداي قاسيەتتەر بار دەپ ويلايسىز؟» «وقۋ ساپاسى قانداي؟» دەگەن سياقتى بىرنەشە سۇراققا جاۋاپ بەرگەن.
قازاقستان ەلشىسى «ۋزارحيۆ» اگەنتتىگىنىڭ جۇمىسىمەن تانىستى – ءو ز ا
«ۋزارحيۆ» اگەنتتىگىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ وزبەكستانداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى بەيبىت اتامقۇلوۆ باستاعان دەلەگاتسيا مۇشەلەرىمەن كەزدەسۋ ءوتتى. وندا وزبەكستان مەن قازاقستان اراسىنداعى تاتۋ كورشىلىك جانە ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك قارىم-قاتىناستاردى جاڭا كەزەڭگە كوتەرۋ، ارحيۆتەر اراسىنداعى ىنتىماقتاستىقتى ماڭىزدى باستامالارمەن بايىتۋ، وسى سالاداعى بايلانىستاردى كەڭەيتۋ جانە جان- جاقتى دامىتۋ ماسەلەلەرى تالقىلاندى، دەپ حابارلايدى وزبەكستاندىق ءو ز ا اقپارات اگەنتتىگى.
اتالعان ب ا ق- تىڭ كەلتىرگەن مالىمەتتەرىنە سۇيەنسەك، كەزدەسۋ بارىسىندا ارحيۆكە ەكسكۋرسيا ۇيىمداستىرىلىپ، قۇجاتتاردىڭ ساقتالۋىن قامتاماسىز ەتۋ، ولاردى قالپىنا كەلتىرۋ جانە سيفرلاندىرۋ پروتسەسستەرىمەن تانىسۋ ءوتتى. سۇحبات سوڭىندا ماڭىزدى كەلىسىمدەرگە قول جەتكىزىلدى.
تيانجين مۋزەيىندە قازاقستاننىڭ 185 مادەني جادىگەرى مەن رەپرودۋكسياسى قويىلدى - «حالىق گازەتى»
تيانجين مۋزەيىندە «التىن جاۋىنگەر جانە بايتاق ساحارا – ق ر ۇلتتىق مۋزەيىنىڭ كوللەكسياسىنداعى قازاقستاننىڭ تاريحي- مادەني جادىگەرلەرى كورمەسى» اشىلدى. كورمەگە قازاقستاننىڭ 185 مادەني جادىگەرى مەن رەپرودۋكتسياسى قويىلدى، دەپ حابارلايدى قىتايدىڭ «حالىق گازەتى».
قىتايلىق ب ا ق- تىڭ دەرەگىنشە، كورمەگە قويىلعان 185 مادەني جادىگەر مەن رەپرودۋكسيا قازاقستاننىڭ ەجەلگى دالا مادەنيەتى مەن بايلىعىن جان-جاقتى كورسەتتى. اسىرەسە، ەجەلگى تاراز قالاسى، ەجەلگى وتىرار قالاسى جانە بايىرعى سايرام قالاسى سياقتى جىبەك جولىنىڭ ايگىلى قالالارىنىڭ مادەني جادىگەرلەرىن جۇرتشىلىققا ۇسىنۋ ارقىلى جىبەك جولىنداعى بارىس-كەلىستەردى كورسەتكەن.
كورمەنى تيانجين مۋزەيى، قازاقستاننىڭ ۇلتتىق مۋزەيى جانە قىتايدىڭ مادەني جادىگەرلەرمەن الماسۋ ورتالىعى بىرلەسىپ جوسپارلاپ وتكىزىپ وتىر. كورمە 2025 -جىلدىڭ 12-اقپانىنا دەيىن تەگىن كورسەتىلەدى.
سونداي- اق، وسى اپتادا «حالىق گازەتى» باسىلىمى Kazinform اگەنتتىگىنە سىلتەمە جاساپ، «سوڭعى ءۇش جىلدا قازاقستاننىڭ قىتايعا استىق ەكسپورتى 6 ەسەگە ارتتى» دەگەن تاقىرىپتاعى اقپاراتتى جاريالاعان.
ايتا كەتەيىك، قازاقستاندىق استىق پەن ونى قايتا وڭدەۋ ونىمدەرى ءۇشىن نەگىزگى وتكىزۋ نارىقتارى ورتالىق ازيا، اۋعانستان، يران جانە قىتاي ەلدەرى بولىپ قالا بەرەدى. سونىڭ ىشىندە سوڭعى ءۇش جىلدا ق ح ر- عا استىق جۇكتەرىنىڭ ەكسپورتى 5,7 ەسەگە ارتىپ وتىر.
سونىمەن قاتار، «قازاقستان تەمىر جولى» ۇلتتىق كومپانياسىنىڭ دەرەگى بويىنشا، جىل باسىنان باستاپ استىقپەن 582 مارشرۋتتىق پويىز قۇرىلىپ، جونەلتىلدى: 551 ەكسپرەسس- پويىز استىق جۇكتەرىن قىتايعا، تۇرىكمەنستانعا، يرانعا، رەسەيگە، وزبەكستانعا جەتكىزدى. ەل بويىنشا استىق جۇكتەرىن مارشرۋتتىق جونەلتىلىمدەرمەن تاسىمالداۋ ءۇشىن 31 قۇرام ۇيىمداستىرىلدى.
يران مەن قازاقستان اراسىنداعى تاۋار اينالىمى ءبىر جىلدىڭ 5 ايىندا 17 پايىز ءوستى - Parstoday
يران يسلام رەسپۋبليكاسىنىڭ كەدەن باسقارماسى (IRICA) يران مەن قازاقستان اراسىنداعى مۇناي ەمەس ساۋدا اعىمداعى جىلدىڭ 20-ناۋرىزدان 21-تامىزعا دەيىن 17 پايىزعا ءوستى دەپ حابارلادى، دەپ جازادى Parstoday اقپارات اگەنتتىگى.
IRICA ەسەبىنە سايكەس، ەكى ەل اراسىنداعى شيكىزاتتىق ەمەس ساۋدا 264416 توننا، 119,357 ميلليون دوللار بولدى، بۇل - ءبىر جىل بۇرىنعىمەن سالىستىرعاندا ءبىر پايىزعا تومەن.
قازاقستان بيىلعى جىلدىڭ العاشقى بەس ايىندا يراننىڭ يسلام رەسپۋبليكاسىنىڭ كورشىلەرى اراسىندا 11-ءىرى ساۋدا سەرىكتەسى بولدى.
وتكەن جىلى ەكى ەل اراسىنداعى تاۋار اينالىمىنىڭ 70 پايىزعا جۋىعى يراننىڭ قازاقستانعا ەكسپورتىنا قاتىستى. يرانعا ەكسپورتتى ۇلعايتۋ ءۇشىن قازاقستان ەت پەن اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن، مۇناي- حيميا جانە قۇرىلىس ماتەريالدارىن جەتكىزۋدى ارتتىرۋى كەرەك.
اۆتور
بەيسەن سۇلتان
