ۆيرۋس كۇشەيدى: يممۋنيتەتتى قالاي قورعايمىز؟
استانا. قازاقپارات - ەلىمىزدە سوڭعى ءبىر اپتا ىشىندە جەدەل رەسپيراتورلىق ۆيرۋستىق ينفەكسيانىڭ 183 مىڭنان استام جاعدايى تىركەلدى. دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى بۇل كورسەتكىشتى قالىپتى ماۋسىمدىق ءوسىم دەپ قابىلداسا دا، زەرتحانالىق دەرەكتەر ۆيرۋستاردىڭ ءتۇر قۇرامى وزگەرىپ جاتقانىن كورسەتۋدە. تۇماۋدىڭ A(H3N2) ،A(H1N1) ،B شتاممدارى قاتار اينالىمدا ءجۇر، سونىمەن بىرگە رينوۆيرۋس، ر س ۆ جانە وميكروننىڭ XFG نۇسقاسى دا انىقتالدى. ساراپشىلار بيىلعى ماۋسىمنىڭ وتكەن جىلدارعا قاراعاندا كۇردەلىرەك بولۋى مۇمكىن ەكەنىن ەسكەرتەدى، سەبەبى ينفەكسيا بەلسەندىلىگى جوعارى، ال ادامداردا يممۋنيتەت تومەندەگەن.
ايماقتاردااحۋال قانداي؟
بيىل ەلىمىزدە ماۋسىمدىق جۇقپالى اۋرۋلاردىڭ اۋىر ءوتىپ جاتقانىنا شاعىمدانعانداردىڭ قاراسى كوپ. ۆيرۋس جۇقتىرعاندار دەنە قىزۋىنىڭ وڭايلىقپەن تۇسپەيتىنىن، قۇرعاق جوتەل كەتپەيتىنىن ايتادى. وتكەن اپتادا اقتوبەدە تۇماۋ ءورشىپ، ناۋقاستار سانى كۇن ساناپ كوبەيدى. جۇقپالى اۋرۋلار اۋرۋحاناسىندا بوس ورىن جوق. اۋىرعانداردىڭ تەڭ جارتىسى - بالالار. ال جانساقتاۋ بولىمىندە مەنينگيت دياگنوزى قويىلعاندار مەن وكپەسى قابىنعاندار جاتىر.
- تۇماۋدىڭ A(H3N2) ءتيپتى ءتۇرى ءجۇرىپ جاتىر، ەپيدەميالىق جاعداي ماۋسىمعا بايلانىستى بولىپ وتىر. ۆيرۋستى كوبىندە سوزىلمالى اۋرۋى بار، ونىڭ ىشىندە ەگدە جاستاعى قالا تۇرعىندارى مەن جۇكتى ايەلدەر جۇقتىرىپ جاتىر. دەنە قىزۋى كوتەرىلىپ، السىزدىك باسادى، ماڭداي تۇسى، كوزى، قاباعى اۋىرادى، - دەيدى اقتوبە وبلىسى ينفەكسيالىق اۋرۋحاناسىنىڭ دارىگەرى ايگەرىم ىسقاقوۆا.
ايماقتاعى ەپيدەميولوگيالىق جاعدايدىڭ كۇردەلى ەكەنىن ايتىپ دارىگەرلەر دە دابىل قاعىپ وتىر. ءبىر قۋانتارلىعى، اقتوبەدە «گونكونگ تۇماۋى» تىركەلمەگەن.
وتكەن اپتادا اۋرۋحانالاردا تۇماۋ مەن ج ر ۆ ي جۇقتىرعان ناۋقاستار اۋرۋحانا دالىزىندە جاتقانى تۋرالى ۆيدەو تاراعان بولاتىن. وسىعان وراي دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى سانيتارلىق-ەپيدەميولوگيالىق باقىلاۋ كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى سارحات بەيسەنوۆا جاعدايدىڭ تۇراقتى ەكەنىنە سەندىردى.
- بۇل جۇقپالى اۋرۋ ەمەس پە، سوندىقتان ستاتسيونارلاردا ناۋقاستار ەمدەلىپ، بوساپ شىققاننان كەيىن بوكستار مەن پالاتالار زارارسىزداندىرىلادى. ودان كەيىن كەم دەگەندە ءبىر ساعات بويى ول جەرگە كىرۋگە بولمايدى. سوندىقتان كۇتۋ كەرەك بولادى. مۇمكىن، وسىنداي كەزەڭدە پاتسيەنتتەر دالىزدە جاتقان بولار، - دەپ ەكىۇشتى جاۋاپپەن قۇتىلدى.
كوميتەت باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، بۇگىندە ەلىمىزدە ينفەكسيالىق ناۋقاستاردى ورنالاستىرۋعا ارنالعان 7 738 توسەك- ورىن بار.
- الماتى، استانا، شىمكەنت، تۇركىستان، باتىس قازاقستان جانە پاۆلودار وبلىستارىندا 89-90 پايىزعا دەيىن توسەك- ورىندارعا ناۋقاستار ورنالاستىرىلعان، - دەپ ءتۇسىندىردى سارحات بەيسەنوۆا. دەمەك، اتالعان ايماقتاعى اۋرۋحانالاردا جاتقان ناۋقاستار سانى كوپ.
اپتا باسىندا الماتىدا 13 ادامنىڭ A(H3N2) ۆيرۋسىن جۇقتىرعانى ناقتىلاندى. ولاردىڭ كوبى - جۇكتى كەلىنشەكتەر. جالپى، وتكەن اپتادا 23 مىڭ الماتىلىق تۇماۋ جۇقتىرعان. بۇل وتكەن جىلدىڭ وسى كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 18 پايىزعا جوعارى ەكەن. ال ەپيدەميولوگيالىق ماۋسىم باستالعالى 113 مىڭنان اسا ادام ءارتۇرلى تۇماۋعا شالدىققان. ولاردىڭ دەنى - بالالار. الماتى بويىنشا 254 مىڭ ادام ەكپە سالدىرعان.
- A(H3N2) ءتيپتى تۇماۋدىڭ 13 راستالعان جاعدايى تىركەلدى. بارلىق پاتسيەنتتەرگە ەمدەۋ تاعايىندالدى، جاعدايلارى قاناعاتتانارلىق. قالادا ريناۆيرۋس، بوكاۆيرۋس، ەنۋەۆيرۋس، اديناۆيرۋس، پاراگريپ، تۇماۋ جانە باسقا دا ج ر ۆ ي ۆيرۋستارى قاتار ءجۇر، - دەپ مالىمدەدى قوعامدىق دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى ءلايلا يمانعاليەۆا.
دارىگەرلەر جەكە باس گيگيەناسىن ساقتاۋدى قاتاڭ ەسكەرتىپ وتىر. اۋرۋحانالار مەن ەمحانالار بەتپەردە كيۋ ءتارتىبى ەنگىزىلگەن. اق حالاتتىلار كۇشەيتىلگەن رەجيمدە جۇمىس ىستەپ جاتىر. سوعان قاراماستان ۆيرۋس اۋىزدىقتالماي تۇر. الماتىمەن قاتار ش ق و-دا دا «گونكونگ تۇماۋى» تىركەلدى. ەكى ايماقتى قوسقاندا بارلىعى 32 ناۋقاس وسى ۆيرۋس ءتۇرىن جۇقتىرعان. اباي وبلىسى تۇماۋعا قارسى 60 مىڭ ەكپە ساتىپ العان. بۇگىندە وبلىس تۇرعىندارىنىڭ 10 پايىزعا جۋىعى عانا ۆاكسينا سالدىرعان.
وسى اپتادا س ق و دارىگەرلەرى دە «گونكونگ تۇماۋىن» 10 ادامنىڭ جۇقتىرعانىن راستادى.
- بۇل تۇماۋدىڭ العاشقى دەرەگى 7-قاراشا كۇنى تىركەلدى. ناۋقاستاردىڭ 7 ەۋى - بالا، ال 3 ەۋى - ەرەسەك ادام. بۇل ۆيرۋس جىلدام تارايدى. ونىڭ باستى بەلگىلەرى - جوعارى تەمپەراتۋرا، قۇرعاق جوتەل، السىزدىك. سول سەبەپتى، اۋرۋدىڭ بەلگىلەرى پايدا بولعان جاعدايدا دەرتتىڭ ودان ءارى تارالۋىن بولدىرماۋ ءۇشىن ۋاقىتىلى مەديتسينالىق كومەككە جۇگىنۋ كەرەك، - دەيدى س ق و سانيتارلىق- ەپيدەميولوگيالىق باقىلاۋ دەپارتامەنتى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى ارمان كۇشباسوۆ.
س ق و قىركۇيەكتە باستالعان ۆاكسينا ناۋقانىنا وراي 60 مىڭ «گريپپول پليۋس» ۆاكسيناسىن ساتىپ العان. بۇگىندە تاۋەكەل توبىنا جاتاتىن 58989 ادام ەكپە جاساتقان. سالا ماماندارىنىڭ ايتۋىنشا، تاۋەكەل توبىنا بالالار، جۇكتى ايەلدەر، جۇرەك-قان تامىر، تىنىس الۋ جولى جانە ديابەتكە بايلانىستى اۋرۋلارى بار ادامدار كىرەدى. ماماندار وبلىس تۇرعىندارىن مۇمكىندىك بولسا ادام كوپ شوعىرلانعان جەرلەرگە بارماۋدى، سونىمەن قاتار ءۇي- جايلاردى ۇنەمى جەلدەتىپ وتىرۋ كەرەك ەكەنىن ەسكەرتەدى.
باس قالا استانادا دا Covid-19، «گونكونگ تۇماۋى» مەن ج ر ۆ ي اۋرۋلارى ءورشىپ تۇر. سانيتارلىق‑ەپيدەميولوگيالىق باقىلاۋ دەپارتامەنتىنىڭ باسشىسى ايگۇل شاعالتايەۆا ەلوردادا 48 مىڭنان اسا بالا تۇماۋمەن اۋىرىپ جاتقانىن حابارلادى. ونىڭ ايتۋىنشا، ەپيدەميالىق ماۋسىم باستالعالى استانادا 82520 ج ر ۆ ي جاعدايى تىركەلگەن، بۇل بىلتىرعى كورسەتكىشتەن 6 پايىزعا جوعارى.
- 14 جاسقا دەيىنگى بالالار اراسىندا 48074 جاعداي انىقتالدى. سوڭعى اپتادا 23002 جاعداي تىركەلدى، بۇل الدىڭعى اپتامەن سالىستىرعاندا 1,5 ەسە وسكەن. تۇماۋ جانە ج ر ۆ ي دياگنوزىمەن 1 جاسقا دەيىنگى 577 بالا مەن 190 جۇكتى ايەل اۋرۋحاناعا جاتقىزىلدى. زەرتحانالىق مونيتورينگ اياسىندا ج ر ۆ ي مەن تۇماۋعا شالدىققان ناۋقاستاردان الىنعان 285 سىناما تەكسەرىلدى، ونىڭ 116 سى وڭ ناتيجە كورسەتتى. بۇل - A(H3N2) تۇماۋ ۆيرۋسى. سونىمەن قاتار التى Covid-19 جاعدايى انىقتالدى، - دەدى دەپارتامەنت باسشىسى.
مۇنداي ەپيدەميالىق احۋال شۇعىل شەشىم قابىلداۋدى تالاپ ەتەدى. بۇگىندە قالانىڭ ءاربىر ەمحاناسىندا ج ر ۆ ي بەلگىلەرى بار ناۋقاستاردى قاراۋعا ارنالعان فيلتر- كابينەتتەر مەن جەدەل كومەك كابينەتتەرى جۇمىس ىستەپ تۇر. وندا ەكسپرەسس-دياگنوستيكا جۇرگىزىلىپ، قاجەت بولعان جاعدايدا ەم تاعايىندالادى.
- كۇزگى- قىسقى كەزەڭ باستالعان سايىن جەدەل رەسپيراتورلىق ۆيرۋستىق ينفەكسيالار (ج ر ۆ ي) مەن تۇماۋعا شالدىققان ناۋقاستار سانى كوبەيەتىنى قالىپتى جاعداي. ينفەكسيانىڭ تارالۋىن بولدىرماۋ ماقساتىندا قالالىق دارىگەرلەر تۇرعىندارعا الدىن الۋ شارالارىن ساقتاۋ جانە ۋاقىتىلى مەديتسينالىق كومەككە جۇگىنۋ قاجەت، - دەپ ەسكەرتتى استانا قالاسى اكىمدىگىنىڭ باسپا ءسوز قىزمەتى.
دارىگەرلەر دەنە قىزۋى كوتەرىلىپ، جوتەل، تاماق اۋىرىپ، مۇرىن بىتەلىپ، جالپى السىزدىك بايقالعان جاعدايدا وزدىگىنەن ەمدەلۋگە ەمەس، تىركەلگەن جەرىندەگى باستاپقى مەديتسينالىق- سانيتارلىق كومەك (ب م س ك) ۇيىمدارىنا جۇگىنۋگە شاقىرادى. فيلتر-كابينەتتەر جۇمىس كۇندەرى - 08:00-20:00؛ دەمالىس جانە مەرەكە كۇندەرى - 08:00-18:00-گە دەيىن اشىق. سونىمەن قاتار ب م س ك ۇيىمدارىندا ۇيدە مەديتسينالىق كومەك كورسەتۋگە ارنالعان ءموبيلدى بريگادالار جۇمىس ىستەيدى.
ماماندار ۆيرۋس تۇرلەرىنىڭ ءالى دە ءورشيتىنىن ايتىپ وتىر. قار جاۋىپ، قىس تۇسكەنشە ىندەتتىڭ بەتى قايتپايتىن ءتۇرى بار.
- بيىل دا بالالار اراسىندا رەسپيراتورلىق ۆيرۋستى جۇقپامەن اۋىرعان ناۋقاس بالالاردىڭ سانى ارتىپ وتىر. ءبىراق قازان ايىندا بىلتىرمەن سالىستارعاندا قاتتى ءورشۋ بولعان جوق. وسى-قاراشا ايىنىڭ باسىنان باستاپ قانا ناۋقاس بالالاردىڭ سانى كوبەيىپ، اۋرۋحانانىڭ قابىلداۋ بولىمىنە كەلىپ قارالىپ جاتقاندار كوپ. وتكەن دەمالىستا 550 دەن استام بالا كەلىپ قارالدى. جۇمىس كۇندەرى 300-350 دەن اسادى. دەگەنمەن ولاردىڭ بارلىعى اۋرۋحاناعا جاتقىزىلمايدى. اۋرۋحاناعا 20-25 پايىزى جاتادى. قالعاندارى قارالىپ، دارىگەردىڭ كەڭەسىن الىپ، ءۇي جاعدايىندا ەمدەلۋگە كەتەدى، - دەدى №3-كوپسالالى قالالىق بالالار اۋرۋحاناسى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى روزا وتەگەنوۆا.
تۇماۋدىڭ جاڭا تۇرلەرى انىقتالعان جوق
19-قاراشا كۇنى ۇكىمەت وتىرىسىندا ەپيدەميالىق احۋال جونىندە بايانداما جاساعان دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى اقمارال ءالنازاروۆا ۆيرۋستى ينفەكسيا جۇقتىرۋدىڭ تىركەلۋى بىلتىرعى ماۋسىمعا قاراعاندا 20 پايىزعا تومەن دەدى.
- اعىمداعى ەپيدەميالىق ماۋسىم باسىنان ەلىمىزدە اتالعان ۆيرۋستى ينفەكسيالاردىڭ 1461819 جاعدايى تىركەلدى. 2024 -جىلدىڭ وسى كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا (2024 -جىلعى 1-قىركۇيەكتەن باستاپ - 1678904 جاعداي) 20 پايىزعا تومەندەگەنى بايقالادى. باسىم بولىگى 66 پايىزدا (963847 جاعداي) 14 جاسقا دەيىنگى بالالار اراسىندا تىركەلدى. ەپيدەميالىق ماۋسىم باستالعالى تۇماۋدىڭ زەرتحانالىق راستالعان 590 جاعدايى، ونىڭ ىشىندە A(H3N2) ءتيپىنىڭ 587 جاعدايى (قازاقستاندا 2001 -جىلدان بەرى تىركەلىپ كەلە جاتقان «گونكونگ تۇماۋى» دەپ اتالادى)، A(H1N1) جاعدايىنىڭ 3 ءتيپى تىركەلىپ وتىر. قازاقستان اۋماعىندا بۇرىن اينالىمدا بولماعان تۇماۋدىڭ جاڭا تۇرلەرى انىقتالعان جوق، - دەپ مالىمدەدى دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى اقمارال ءالنازاروۆا.
ەلىمىزدە كوروناۆيرۋس SARS-CoV-2 دە ءالى تولىق جوعالعان جوق. ونىڭ تارالۋى تومەن بولعانىمەن، جەكەلەگەن جاعدايلار تىركەلىپ جاتىر. قازىر ەلىمىزدە وميكروننىڭ XFG نۇسقاسى باسىم. مۇنىڭ بەلگىلەرىنە جوتەل، تاماقتىڭ اۋىرۋى، داۋىستىڭ قارلىعۋى، مۇرىننىڭ بىتەلۋى نەمەسە سۋ اعۋى، باس اۋرۋى، شارشاعىشتىق پەن بۇلشىقەت اۋىرۋى جاتادى. ول تەز جۇققانىمەن ادەتتە اۋرۋدىڭ جەڭىل ءتۇرىن تۋدىرادى، اسقىنۋ جاعدايلارى سيرەك كەزدەسەدى.
سارسەنبىدە و ك ق الاڭىندا وتكەن باسپا ءسوز كونفەرەنسياسىندا دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترىنىڭ ءبىرىنشى ۆيتسە-ءمينيسترى تيمۋر سۇلتانعازيەۆ سوڭعى اپتادا رەسپۋبليكا بويىنشا ج ر ۆ ي-دىڭ 183 مىڭ جاعدايى تىركەلگەنىن اتاپ ءوتتى. 2024-2025 ەپيدەميولوگيالىق ماۋسىمنىڭ وسى اپتاسىمەن سالىستىرعاندا سىرقاتتانۋشىلىق 16 پايىزعا ارتقان، ال وتكەن اپتامەن سالىستىرعاندا شامامەن 1,2 ەسە، ياعني 20 پايىزعا وسكەن. اپتا ىشىندە وقۋشىلار اراسىندا 6 مىڭنان استام ج ر ۆ ي جانە 13 تۇماۋ جاعدايى تىركەلگەن. ج ر ۆ ي-مەن اۋىراتىنداردىڭ شامامەن 4 پايىزى - مەكتەپ وقۋشىلارى.
- سىرقات تانۋشىلىقتىڭ ماۋسىمدىق ءوسۋى بايقالعان جاعدايدا م س ا ك ۇيىمدارىنىڭ جۇمىسى كۇشەيتىلدى، فيلتر كابينەتتەر جۇمىس ىستەيدى، ەپيدەمياعا قارسى رەجيم تالاپتارى ساقتالادى. امبۋلاتوريالىق دەڭگەيدە ج ر ۆ ي جانە تۇماۋمەن اۋىراتىن پاتسيەنتتەردىڭ شامامەن 80 پايىزى ەم الۋدا. ناۋقاستارعا العاشقى مەديتسينالىق كومەك كورسەتۋ ءۇشىن 995 موبيلدى بريگادا جانە 1 800 فيلتر-كابينەت ۇيىمداستىرىلعان، ونىڭ جارتىسىنان كوبىسى جۇكتى ايەلدەر مەن بالالارعا ارنالعان. 1600 بريگادا شۇعىل مەديتسينالىق كومەك كورسەتەدى. ينفەكسيالىق ستاتسيونارلاردا جانە ينفەكسيالىق بولىمدەردە شامامەن 11 مىڭ توسەك-ورىن دايىندالدى. بۇگىنگى كۇنگە دەيىن 8 مىڭنان استام ناۋقاس اۋرۋحاناعا جاتقىزىلدى، توسەك-ورىندار جۇكتەمەسى رەسپۋبليكا بويىنشا 76 پايىز. ۆيرۋسقا قارسى جانە تەمپەراتۋرانى تومەندەتەتىن ءدارى-دارمەكتەر، جەكە قورعانىس قۇرالدارى جانە دەزينفەكسيالىق زاتتار جەتكىلىكتى تۇردە قامتاماسىز ەتىلگەن، - دەدى ۆيتسە-مينيستر.
ەپيدەميالىق جاعداي تۇراقتاماسا، وقۋشىلار مەن ستۋدەنتتەردىڭ ونلاين ءبىلىم جۇيەسىنە كوشۋى دە مۇمكىن.
- جاعدايدى ءجىتى باقىلاۋدا ۇستاپ وتىرمىز. قازىر ج و و-لارداعى ەپيدەميولوگيالىق جاعداي تۇراقتى. دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىمەن ۇنەمى بايلانىستامىز. ازىرشە جوسپارلاپ وتىرعان جوقپىز، - دەپ مالىمدەدى عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم ءمينيسترى ساياسات نۇربەك.
بۇل سۇراققا ەلىمىزدىڭ باس سانيتار دارىگەرى سارحات بەيسەنوۆا: «اۋرۋشاڭدىق 30 پايىزدان اسىپ كەتسە عانا ونلاين فورماتقا اۋىسادى»، - دەپ كەسىپ ايتتى.
ەكپە مەن يممۋنيتەت: قايسىسى مىقتى؟
كۇز- قىس مەزگىلىندە ادامداردىڭ ءۇي ىشىندە كوپ بولۋى، دارۋمەن تاپشىلىعى جانە يممۋنيتەتتىڭ تومەندەۋى ءتۇرلى جۇقپالى اۋرۋلاردىڭ ارتۋىنا اسەر ەتەدى. بۇل اسىرەسە ەگدە جاستاعى ادامدار، جۇكتى ايەلدەر، سوزىلمالى تىنىس جولى نەمەسە جۇرەك-قانتامىر اۋرۋى بار ادامدارعا قاۋىپتى. سوندىقتان دارىگەرلەر الدىن الا ەكپە الۋدى ۇسىنادى.
جالپى، بيىل ەلىمىزدە 2,1 ميلليون ۆاكسينا ساتىپ الىنعان. دسم سانيتاريالىق- ەپيدەميولوگيالىق باقىلاۋ كوميتەتىنىڭ باسشىسى ايگۇل كاترەنوۆا: «حالىقتىڭ ەڭ وسال توپتارىن قورعاۋ ماقساتىندا ءمامس اياسىندا ءبىرىڭعاي ديستريبيۋتور ارقىلى 2 ميلليون 100 مىڭ دوزا «گريپپو پليۋس» ۆاكسيناسى مەملەكەتتىك بيۋدجەت ەسەبىنەن ساتىپ الىندى. تۇماۋعا قارسى ەكپە ديناميكالىق باقىلاۋدا تۇرعان بالالارعا، جەتىم بالالار مەن اتا-اناسىنىڭ قامقورلىعىنسىز قالعاندارعا، قارتتار مەن مۇگەدەكتىگى بار ادامدارعا، سونداي-اق مەديتسينا قىزمەتكەرلەرىنە سالىنادى، - دەدى.
تۇماۋدان قورعانۋدىڭ دالەلدەنگەن جولى - ۆاكسيناتسيا. ۆاكسينانىڭ قۇرامىندا دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى ۇسىنعان تۇماۋ ۆيرۋسىنىڭ اكتۋالدى شتاممدارى بار. ەكپە الۋ بارلىق تۇرعىندارعا كورسەتىلگەن، اسىرەسە قاۋىپتى توپتارعا: بالالارعا 6 ايىنان باستاپ، ەگدە جاستاعى ادامدارعا، سوزىلمالى اۋرۋلارى بار ادامدارعا، مەديتسينالىق قىزمەتكەرلەرگە، مۇعالىمدەرگە، ستۋدەنتتەرگە، حالىققا قىزمەت كورسەتۋ سالاسىنداعى ادامدارعا ارنالعان.
دەگەنمەن نۋتريتسولوگتار ەكپە - قورعانىستىڭ جالعىز امالى ەمەس ەكەنىن العا تارتادى. ودان بولەك، تولىققاندى ۇيقى، دۇرىس تاماقتانۋ جانە اۋا ىلعالدىلىعىن ساقتاۋ اعزانىڭ تابيعي قورعانىسىن كۇشەيتەدى.
- بىرىنشىدەن، ۇيقى مەن دەمالىس ماڭىزدى. ۇيقىنىڭ جەتىسپەۋى جانە ۇنەمى شارشاپ ءجۇرۋ يممۋنيتەتتى السىرەتەدى، ەشقانداي دارۋمەن بۇل تاپشىلىقتى وتەي المايدى. ەكىنشىدەن، دۇرىس تاماقتانۋ قاجەت. اعزاعا جەتكىلىكتى مولشەردە اقۋىز ءتۇسۋ كەرەك. ۇشىنشىدەن، جىلى ءارى ىلعالدى ورتا ماڭىزدى. قۇرعاق اۋا تىنىس جولدارىنىڭ شىرىشتى قاباتىن قۇرعاتۋى مۇمكىن، ال ول سۋىق تيۋ مەن ۆيرۋستان قورعايتىن العاشقى قالقان. ءۇيدى ءجيى جەلدەتىپ، ءشوپ شايىن ءىشىپ ءجۇرۋ يممۋنيتەتتى كۇشەيتەدى، - دەيدى دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ رەسمي وكىلى اسەل قىدىراليەۆا.
ال استانا مەديتسينا ۋنيۆەرسيتەتى ە. دالەنوۆ اتىنداعى پروفيلاكتيكالىق مەديتسينا عىلىمي- زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ جەتەكشى عىلىمي قىزمەتكەرى جاننا نۇربەرگەن قازان-قاراشا ايلارىندا اۋا رايى سالقىنداپ، ج ر ۆ ي مەن تۇماۋ جيىلەيتىن ۋاقىتتا ادامنىڭ يممۋندىق جۇيەسى السىرەپ، اعزانىڭ قورعانىس قابىلەتى تومەندەيتىنىن ايتادى. سول سەبەپتى ءدال وسى مەزگىلدە دۇرىس ءارى قۇنارلى تاماقتانۋ اۋرۋدىڭ الدىن الۋدىڭ ەڭ ءتيىمدى ءارى قولجەتىمدى تاسىلدەرىنىڭ ءبىرى ەكەنىن ايتادى.
- س دارۋمەنىنە باي سيترۋس جەمىستەرى، قاراقات، يتمۇرىن سياقتى ونىمدەر يممۋنيتەتتى كۇشەيتىپ، ۆيرۋستارعا قارسى تابيعي قورعانىس قابىلەتىن ارتتىرادى. بۇل تاعامدار اعزانىڭ تەز قالپىنا كەلۋىنە كومەكتەسىپ، سۋىق ءتيۋدىڭ الدىن الادى جانە قابىنۋ پروتسەسىن ازايتادى. ءسابىز، اسقاباق، قىزىلشا سياقتى كۇزگى كوكونىستەر تىنىس جولدارىنىڭ شىرىشتى قاباتىن قورعاۋدا ەرەكشە ءرول اتقارادى. بۇل ونىمدەر ا دارۋمەنىنە وتە باي، ال ا دارۋمەنى - اعزانىڭ سىرتقى ينفەكسيالاردان قورعايتىن نەگىزگى ميكروبقا قارسى كەدەرگىلەرىنىڭ ءبىرى. جاڭعاق، بال، قۇرما ەنەرگيانى ارتتىرادى. بۇل ونىمدەر تابيعي گليۋكوزا، پايدالى مايلار جانە مينەرالدارعا باي. سۋىق مەزگىلدە شارشاۋدى ازايتىپ، اعزاعا تەز قۋات بەرەدى. اسىرەسە، كۇننىڭ قىسقارىپ، ۇيقى مەن رەجيم بۇزىلاتىن كۇز، قىس ماۋسىمىندا بۇل ونىمدەر يممۋندىق جۇيەنىڭ تۇراقتى جۇمىس ىستەۋىنە كومەكتەسەدى، - دەيدى جاننا نۇربەرگەن.
ماماننىڭ ايتۋىنشا، ۇزاق ۋاقىت قايناتىلعان سۇيەك سورپاسىنىڭ قۇرامى مينەرالدارعا، كالتسي مەن ماگنيگە، كوللاگەن مەن امينقىشقىلدارىنا باي. ول السىرەگەن اعزانى قالپىنا كەلتىرۋگە وتە ءتيىمدى. 7-10 ساعات بويى باياۋ وتتا قايناعان سورپا اس قورىتۋعا جەڭىل، ءارى سۋىق تيگەندە، شارشاعاندا نەمەسە يممۋنيتەت تومەندەگەندە اعزانى تەز تولىقتىرادى. سورپانى كوكونىستەرمەن بىرگە ءىشۋ ونىڭ پايدالى اسەرىن كۇشەيتەدى، ال دارۋمەندەر مەن تابيعي مينەرالدار يممۋنيتەتتى تابيعي جولمەن قۋاتتاندىرادى. وسى سەبەپتى مامان سۇيەك سورپاسىن سۋىق ماۋسىمدا كۇندەلىكتى تاماق راتسيونىنا ەنگىزۋدى ۇسىنادى.
- سۋىق ماۋسىمدا اعزاعا جان-جاقتى ەنەرگيا مەن ساپالى اقۋىز قاجەت، ال ونى ەڭ ءتيىمدى قامتاماسىز ەتەتىن تاعامداردىڭ ءبىرى - ەت ونىمدەرى. اسىرەسە، جىلقى جانە قوي ەتىنىڭ قورەكتىك قۇرامى جوعارى باعالانادى. بۇل ەتتەر ساپالى اقۋىزعا، تەمىرگە جانە ۆ دارۋمەندەرىنە باي. ولار قان قۇرامىن جاقسارتىپ، السىزدىكتى ازايتادى، ۇزاقمەرزىمدى تويىمدىلىق پەن كۇش بەرەدى، - دەيدى عىلىمي قىزمەتكەر.
نازەركە كەڭەس، «شيپاگەر» مەديتسينالىق ورتالىعىنىڭجالپى تاجىريبەلىك دارىگەرى:
ەكپەدەن باس تارتۋ جاعدايدى ناشارلاتىپ وتىر
- بۇگىندە بالالار اراسىندا «گونكونگ تۇماۋىنىڭ» كلينيكالىق كورىنىسى جيىلەپ تۇر. ونىڭ باستى ەرەكشەلىگى - اۋرۋدىڭ تەز باستالۋى جانە دەنە تەمپەراتۋراسىنىڭ 39-41 گرادۋسقا دەيىن كوتەرىلۋى. كەي جاعدايدا تەمپەراتۋرا دارىلىك زاتتارمەن ارەڭ تومەندەيدى. جوعارى قىزۋ ۇزاق ساقتالادى جانە قايتا كوتەرىلىپ وتىرادى. بۇل كوبىنە ءدارى-دارمەكتى دۇرىس مولشەرلەپ بەرمەۋدەن بولادى. سوندىقتان اتا- انالار تەمپەراتۋراعا قارسى پرەپاراتتاردى (پاراتسەتامول، يبۋپروفەن) بالانىڭ جاسى مەن سالماعىنا ساي، نۇسقاۋلىققا سۇيەنە وتىرىپ تاڭداۋى قاجەت. باستىسى، بالانىڭ دەنە قىزۋى كوتەرىلىپ-تۇسكەندە سابىر تانىتىپ، ۇرەيگە بوي الدىرماۋ كەرەك.
دەنە قىزۋىن ءتۇسىرۋ ءۇشىن بالانى بولمە تەمپەراتۋراسىنداعى سۋعا مالىنعان داكەمەن ءسۇرتۋ، ءجيى سۋ بەرۋ، قاجەت جاعدايدا رەگيدرون قولدانۋ كەرەك. «گونكونگ تۇماۋى» كەي بالالاردا ءبىر اپتاعا دەيىن سوزىلۋى مۇمكىن، تەمپەراتۋرا ءتۇسىپ، قايتا كوتەرىلۋ ىقتيمالدىعى بار. وسىنداي جاعدايدا سيمپتوماتيكالىق ەمدى دۇرىس جۇرگىزىپ، بالانى ۇنەمى باقىلاۋدا ۇستاۋ ماڭىزدى. ەگەر جوتەل كۇشەيسە نەمەسە تىنىس الۋى قيىنداسا، ۋچاسكەلىك دارىگەرگە جۇگىنىپ، برونحيت پەن پنيەۆمونيانىڭ بار-جوعىن انىقتاۋ كەرەك. تۇماۋ كەي جاعدايدا 10-14 كۇنگە دەيىن سوزىلادى، بۇل بالانىڭ يممۋنيتەتىنە بايلانىستى.
اۋرۋدىڭ الدىن الۋ ماقساتىندا بالالاردى ادام كوپ جينالاتىن ورىندارعا اپارماعان دۇرىس. ءۇيدى ءار 1,5 ساعات سايىن جەلدەتۋ، اۋا ىلعالدىلىعىن ساقتاۋ، س ۆيتامينىنە باي تاعامداردى (اپەلسين، ماندارين، ليمون) تۇتىنۋ يممۋنيتەتتى كۇشەيتەدى. اللەرگيالىق انامنەزگە ءمان بەرۋ ماڭىزدى - سيترۋستىق جەمىستەرگە اللەرگياسى بار بالالارعا ليمون، ماندارين سەكىلدى ونىمدەردى مىندەتتى تۇردە بەرۋ قاجەت ەمەس. تۇماۋدان كەيىن جالپى قان تالداۋى ارقىلى انەميا بار-جوعىن انىقتاپ، قاجەت بولسا تەمىر پرەپاراتتارىن قابىلداۋ - يممۋنيتەتتى قالپىنا كەلتىرۋگە كومەكتەسەدى.
تۇماۋ اۋىر وتكەن جاعدايدا ءالسىز بالالار ءۇشىن قاۋىپ جوعارى بولۋى مۇمكىن. سوندىقتان ديناميكالىق باقىلاۋ، پروفيلاكتيكالىق شارالاردى دەر كەزىندە جۇرگىزۋ جانە ۆاكسينادان باس تارتپاۋ قاجەت. ۆيرۋس باستالعان العاشقى كۇندەردەن-اق دارىگەر كەڭەسىمەن دالەلدەنگەن ۆيرۋسقا قارسى پرەپاراتتاردى (فلۋۆير، وسەلتاميۆير) قولدانۋ ۇسىنىلادى. ال انتيبيوتيكتەر تۇماۋدى ەمدەمەيدى، سوندىقتان ولاردى ءوز بەتىنشە پايدالانۋعا بولمايدى.
تۇماۋ كەزەڭىندە ءار 3 كۇن سايىن ۋچاسكەلىك دارىگەرگە نەمەسە فيلتر كابينەتىنە بارىپ تۇرۋ - قاۋىپتىڭ الدىن الۋدىڭ ءتيىمدى جولى. بالالارعا تازا سۋ، تاۋىق سورپاسى، جىلى شايدى كوبىرەك بەرۋ كەرەك. ول اعزانىڭ توزىمدىلىگىن ارتتىرادى. ءۇي ىشىندە ىلعالدى تازالىقتى ءجيى جاساپ، جەلدەتۋ - باستى پروفيلاكتيكا شارالارىنىڭ ءبىرى.
قازاقستاندا جىل سايىن كۇز ماۋسىمىندا، قىركۇيەك- قازان ايلارى ارالىعىندا «گريپپول» ۆاكسيناسى سالىنادى. ول 6 ايلىق سابيدەن باستاپ 60 جاسقا دەيىنگى ادامدارعا ۇسىنىلادى. الايدا سوڭعى جىلدارى الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى قاتە اقپاراتتاردىڭ اسەرىنەن اتا-انالاردىڭ ۆاكسينادان باس تارتۋى جيىلەگەن. «ەكپە اۋتيزمگە نەمەسە دامۋ تەجەلۋىنە الىپ كەلەدى» دەگەن - عىلىمي دالەلدەنبەگەن جالعان پىكىر. وسى سەبەپتى ەكپەدەن باس تارتۋ بۇگىنگى تۇماۋ ماۋسىمىندا اۋرۋدىڭ اۋىر وتۋىنە بىردەن-ءبىر سەبەپشى بولىپ وتىر. بالالار ەكپەنى ۋاقىتىلى السا، مۇلدە اۋىرمايدى نەمەسە اۋرۋدى جەڭىل وتكەرەدى. قازىرگى احۋال - يممۋنيتەتتىڭ تومەندىگىن كورسەتىپ وتىر.
«گريپپول» ەكپەسىنىڭ قۇرامىندا «گونكونگ تۇماۋىنا» قارسى قورعانىس بار. ۆاكسينانىڭ اسەرى 10-12 كۇن ىشىندە قالىپتاسىپ، ءبىر جىلعا دەيىن ساقتالادى. ونى جىل سايىن، ماۋسىمدىق كەزەڭ باستالار الدىندا قايتالاپ سالۋ كەرەك. ەكپە حالىقارالىق ستاندارتتاردان وتكەن، قاۋىپسىزدىگى دالەلدەنگەن. سوندىقتان ەكپەدەن قورقۋدىڭ قاجەتى جوق.
PS.
ەلدەگى ەپيدەميولوگيالىق احۋال تولىق تۇراقتالعان جوق. جاعدايدىڭ ۋشىعۋىنا جول بەرمەۋ - تەك مەديتسينا جۇيەسىنىڭ ەمەس، ءار ازاماتتىڭ ورتاق مىندەتى. ساقتىق شارالارىن ەلەمەۋ ءوز دەنساۋلىعىمىزعا عانا ەمەس، قوعامعا دا اسەر ەتەتىنىن ۇمىتپايىق.
