يراننىڭ يادرولىق قۇپيا نىسانى تۋرالى نە بەلگىلى
استانا. KAZINFORM - يران استاناسى تەگەراننىڭ وڭتۇستىگىندەگى تاۋلى ايماقتا ورنالاسقان فوردو ۋران بايىتۋ كەشەنى ەلدىڭ يادرولىق باعدارلاماسى ءۇشىن اسا ماڭىزدى نىسان. يزرايل بۇل نىساندى ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگىنە تىكەلەي قاتەر دەپ باعالاپ وتىر.
الايدا ونىڭ تەرەڭ ورنالاسۋى يزرايل قارۋلى كۇشى ءۇشىن قولجەتىمسىز كۇيىندە قالىپ كەلەدى. بۇل تۋرالى BBC Verify اقپاراتتىق اگەنتتىگى زەرتتەۋ جاساعان.
فوردو كەشەنى قايدا ورنالاسقان؟
BBC زەرتتەۋى بويىنشا، فوردو يراننىڭ سولتۇستىگىندەگى تاۋلى جەردە، كۋم قالاسىنا جاقىن، تەگەراننان شامامەن 96 شاقىرىم قاشىقتىقتا ورنالاسقان. دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، العاشىندا بۇل جەر يسلام ريەۆوليۋتسياسى ساقشىلار كورپۋسىنىڭ تۋننەلدەرى رەتىندە قولدانىلعان. 2009 -جىلى باتىس بارلاۋ اگەنتتىگى بۇل نىساننىڭ بار ەكەنىن انىقتاعاننان كەيىن يران ونىڭ يادرولىق نىسان ەكەنىن راستاعان بولاتىن.
نىسان جەر استىنا تەرەڭ سالىنعان، ءارى اۋە شابۋىلدارىنا توتەپ بەرۋگە ەسەپتەلگەن. سونىمەن قاتار ونىڭ ىشىندە ۋران بايىتۋعا ارنالعان سەنتريفۋگالار ورنالاسقان، ەكى نەگىزگى تۋننەل بار دەگەن بولجام جاسالعان. سونداي-اق جەراستى كەشەنىنە اپاراتىن التى كىرۋ جولى، قورشاۋ جانە باقىلاۋ وتكىزۋ بەكەتى بار.
- جەر ۇستىندە تەك ءبىر ءىرى قولداۋ عيماراتى مەن وعان اپاراتىن جول عانا كوزگە تۇسەدى، - دەلىنگەن BBC تاراتقان اقپاراتتا.
فوردو جويىلمايتىن نىسان با؟
بۇل نىساندى جويۋ يزرايل اسكەرى ءۇشىن كۇردەلى ماسەلە. يزرايلدىڭ قولدانىسىنداعى «بۋنكەر بۇزۋشى» قارۋلار شامامەن 10 مەتر تەرەڭدىككە دەيىن عانا ەنە الادى. ال ساراپشىلاردىڭ باعالاۋىنشا، فوردو كەشەنىندەگى تۋننەلدەر 80- 90 مەتر تەرەڭدىكتە ورنالاسقان.
ا ق ش-تىڭ قولدانىسىندا مۇنداي تەرەڭدىككە ەنە الاتىن جالعىز قارۋ بار - ول GBU-57 Massive Ordnance Penetrator (MOP) دەپ اتالاتىن، سالماعى 13 توننادان اساتىن بومبا. Janes قورعانىس ساراپتامالىق كومپانياسىنىڭ مالىمەتىنشە، بۇل بومبا 18 مەتر بەتون نەمەسە 61 مەتر توپىراق قاباتىن بۇزىپ وتۋگە قابىلەتتى.
بۇل بومبا B-2 Stealth ۇشاعىنان شامامەن 12 ك م بيىكتىكتەن تاستالادى. قوزعالتقىشى جوق بۇل بومبا ءوزىنىڭ سالماعى مەن بيىكتىكتەن قۇلاۋ ارقىلى جىلدامدىق الىپ، ۇلكەن كينەتيكالىق ەنەرگيانى جينايدى. سوققىدان كەيىن بومبا جەرگە 60 مەترگە دەيىن ەنىپ بارىپ، جارىلاتىن كەشىكتىرىلگەن تەتىك ارقىلى ىسكە قوسىلادى.
الايدا بۇل بومبا دا فوردو كەشەنىن تولىقتاي جويۋعا كەپىل بولا المايدى. ايتا كەتسەك، يرانداعى تاعى ءبىر بايىتۋ نىسانى ناتانز كەشەنى جەردەن نەبارى 20 مەتر تەرەڭدىكتە ورنالاسقان جانە يزرايلدىڭ شابۋىلىنان كەيىن ايتارلىقتاي زاقىم العان.
ا ق ش ارالاسۋى مۇمكىن بە؟
ا ق ش قازىرگى تاڭدا يراننان يزرايلگە باعىتتالعان زىمىرانداردى اتىپ تۇسىرۋگە كومەكتەسىپ وتىر. دەگەنمەن ازىرگە ا ق ش تىكەلەي سوققى جاساعان جوق. BBC Verify تالداۋىنا سايكەس، سوڭعى كەزدەرى ا ق ش اۋە كۇشتەرى ەۋروپاعا 30 عا جۋىق اسكەري ۇشاقتى، سونىڭ ىشىندە جانارماي قۇيۋعا ارنالعان KC-135 ۇشاقتارىن جونەلتكەن. بۇل ارەكەت الداعى ۋاقىتتا تاياۋ شىعىستا اسكەري وپەراتسيالار كەڭەيۋى مۇمكىن ەكەنىن بىلدىرەدى.
ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، ەگەر ا ق ش يرانداعى نىساندارعا قارسى MOP قولدانۋدى جوسپارلاسا، وندا B-2 ۇشاقتارىنىڭ ءۇندى مۇحيتىنداعى ديەگو گارسيا بازاسىنا ورنالاسۋى مۇمكىن. 2025 -جىلدىڭ ءساۋىر ايىنىڭ باسىندا بۇل بازادا 6 دانا B-2 بومبالاۋشىسى بايقالعان.
ا ق ش پرەزيدەنتى دونالد ترامپ تاياۋداعى باسپا ءسوز ءماسليحاتىندا «يرانعا قاتىستى سابىرىم تاۋسىلدى» دەپ مالىمدەدى. ول ا ق ش-تىڭ يزرايل شابۋىلىنا قوسىلۋى مۇمكىن ەكەنىن، ءبىراق ناقتى شەشىم قابىلدانباعانىن ايتتى.
- مەن شابۋىل جاساۋىم مۇمكىن، مۇمكىن جاساماسپىن. بۇنى ەشكىم بىلمەيدى، - دەدى ول.
بۇعان دەيىن، حالىقارالىق اتوم ەنەرگەتيكاسى جونىندەگى اگەنتتىكتىڭ (IAEA) باس ديرەكتورى رافاەل گروسسي CNN تەلەارناسىنا بەرگەن سۇحباتىندا اگەنتتىك قولىندا يراننىڭ جۇيەلى تۇردە يادرولىق قارۋ ازىرلەپ جاتقانى تۋرالى دالەل جوق ەكەنىن ايتقان بولاتىن.
اۆتور
تاستان تويانوۆ
