يران يادرولىق قارۋ ازىرلەپ جاتىر ما - ماگاتە باسشىسىنىڭ ەكىۇشتى جاۋابى
استانا. KAZINFORM - حالىقارالىق اتوم ەنەرگەتيكاسى جونىندەگى اگەنتتىكتىڭ (IAEA) باس ديرەكتورى رافاەل گروسسي CNN تەلەارناسىنا بەرگەن سۇحباتىندا اگەنتتىك قولىندا يراننىڭ جۇيەلى تۇردە يادرولىق قارۋ ازىرلەپ جاتقانى تۋرالى دالەل جوق ەكەنىن ايتتى.
سويتە تۇرا ول تەگەران اگەنتتىك ينسپەكتورلارىنان تاسادا قۇپيا جۇمىس ىستەپ جاتقانى بولۋى مۇمكىن ەكەنىن تەرىسكە شىعارمادى.
- ءبىز يادرولىق قارۋ ازىرلەۋ باعىتىندا جۇيەلى ءىس-قيمىلعا دالەل بولاتىن دەرەكتەر تاپقان جوقپىز. ءتىپتى ونداي جۇمىستار قۇپيا جۇرگىزىلگەن كۇننىڭ وزىندە بىزدە ونى ءدوپ باساتىن مۇمكىندىك جوق، - دەدى ول.
ونىڭ سوزىنشە، IAEA ەسەپتەرىندە يراندىق نىسانداردا ۋراندى بايىتۋ دەڭگەيى 60 پايىزعا دەيىن ارتقانى، بۇل بەيبىت اتوم قاعيداتىنىڭ شەگىنەن ايتارلىقتاي جوعارى ەكەنى تالاي ايتىلعان.
رافاەل گروسسي يراننىڭ يادرولىق قارۋدى قاشان جاساۋى مۇمكىن ەكەنىن جورامالداپ قانا ايتۋعا بولاتىنىن جەتكىزدى.
- بۇل جاقىن ارادا بىتەتىن شارۋا ەمەس. ءتىپتى جاقىن جىلداردىڭ شارۋاسى دا بولماۋى مۇمكىن، - دەدى IAEA.
60% بايىتىلعان ۋران شىنىمەن قاۋىپتى مە؟
ساراپشىلار ۋراندى 60 پايىزعا دەيىن بايىتۋ بەيبىت اتوم قاعيداتىنا قايشى. ءتىپتى 20 پايىزدان ارتىق بايىتىلعان ۋراندى تەوريالىق تۇرعىدا اسكەري ماقساتتا قولدانۋعا بولادى.
اتوم ەلەكتر ستانسالارىندا قولداناتىن وتىننىڭ ۋرانى %4- 5 دەڭگەيىندە عانا بايىتىلادى. 60 كونسەنتراتسياسى بار ۋران ءوندىرۋدى ازاماتتىق ماقساتتارمەن بايلانىستىرۋ مۇلدەم مۇمكىن ەمەس دەپ ەسەپتەلەدى.
- بالكىم يران وسىلايشا ا ق ش-پەن اراداعى كەلىسسوزدە ءوز جاعدايىن جاقسارتقىسى كەلەتىن شىعار. ءبىر جاعىنان مۇنى يراننىڭ اتوم بومباسىن جاساۋعا جىلدام كىرىسكەنى دەپ باعالاۋعا دا بولادى، دەيدى قاۋىپسىزدىك جونىندەگى ساراپشى حانس ياكوب شيندلەر Deutsche Welle-گە بەرگەن سۇحباتىندا.
وسىنداي تەوريانى العا تارتۋشىلار يران بۇل قارقىنمەن كەتە بەرسە، از ۋاقىتتىڭ ىشىندە ۋراندى 90 پايىزعا دەيىن دامىتىپ ۇلگەرۋى مۇمكىن دەپ قاۋىپتەنەدى. دەگەنمەن ۋراننان يادرولىق جارىلعىش جاساۋ ءۇشىن 60 پايىز بايىتىلعان ۋران دا جەتىپ جاتىر.
يزرايل شابۋىلىنىڭ سالدارى
يزرايلدىڭ وتكەن اپتادا ناتانزە مەن فوردوداعى يادرولىق نىساندارعا جاساعان شابۋىلىنان كەيىن يراننىڭ يادرولىق باعدارلاماسىنىڭ اينالاسىنداعى شيەلەنىس ۋشىعا ءتۇستى. اۋەدەن جاسالعان سوققىلاردان كەيىن 15 مىڭ سەنتريفۋگاعا زاقىم كەلگەنى ايتىلعان بولاتىن. سونداي-اق، يادرولىق باعدارلاماعا قاتىستى دەلىنەتىن يران عالىمدارىنىڭ كوزى جويىلعانى تۋرالى مالىمەتتەر كوپ ايتىلىپ جاتىر.
ساپارشىلاردىڭ كەيبىرى سوڭعى كۇندەرى بولعان وقيعالار يراننىڭ يادرولىق دامۋ باعدارلاماسىن بىرنەشە جىلعا شەگەرۋى مۇمكىن. دەگەنمەن رەسمي تەگەران ازىرگە سوققىلاردان كەلگەن زاقىم مەن قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارى تۋرالى ەشبىر مالىمدەمە جاساعان جوق.
اۆتور
ەسىمجان ناقتىباي
