يران جاساندى جاڭبىر جاۋدىرۋعا كوشتى
استانا. قازاقپارات - قازىر الەمنىڭ ءبىرقاتار ەلىندە سۋ تاپشى. قۇرعاقشىلىق سالدارىنان تاياۋ شىعىس پەن تۇركيا سۋ قويمالارىنداعى سۋ قورلارى ەداۋىر ازايعان. سونىڭ اسەرىنەن تۇرعىندار كۇندەلىكتى اۋىزسۋعا جارىماي وتىر. مەملەكەتتەر بۇل ماسەلەنى قالاي رەتتەپ جاتىر؟
كليمات وزگەرىسىنە قاتىستى زەرتتەۋشىلەر نە دەيدى؟ ءيا، قۇرعاقشىلىق جىل وتكەن سايىن قىسپاققا الىپ بارادى. دەسە دە الەم ەلدەرى قاراپ وتىرعان جوق. تىعىرىقتان شىعۋدىڭ جولىن ىزدەپ الەك.
تۇركيادا سۋ تاپشىلىعى سەزىلەدى
ىستانبۇلداعى سۋ قويمالارىنىڭ تولۋ دەڭگەيى %21,87- كە دەيىن تومەندەدى. كورسەتكىش 5 اي بۇرىن %66,23 بولعان. يزميردە دە سۋ ماسەلەسى وتكىر تۇر. سالا ماماندارى جەراستى سۋ قورلارىنىڭ ەداۋىر سارقىلعانىن ايتادى. بۇلاي كەتە بەرسە، تۇركيا سۋ داعدارىسىنا تاپ بولۋى مۇمكىن. جان باسىنا شىققانداعى تۇشى سۋ قورىنىڭ جىلدىق مولشەرى 1000 كۆپ مەتردەن از بولسا، جاعدايدىڭ ۋشىعاتىن ءتۇرى بار.
ماسەلەن، قازىردە ساۋد ارابياسى، بىرىككەن اراب امىرلىكتەرى، قاتار سەكىلدى تاياۋ شىعىس ەلدەرى مەن سومالي، دجيبۋتي جانە ەريترەيا سياقتى افريكا ەلدەرىندە جان باسىنا شاققاندا جىلدىق سۋ كولەمى 1000- 1700 كۆپ مەتر شاماسىندا. ال تۇركيادا كورسەتكىش 1300-1400 كۆپ مەتر. سۋ قورىنىڭ باسىم بولىگى - %70- ءى نەگىزىنەن اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىندا پايدالانىلادى. ونەركاسىپ پەن تۇرمىستىق تۇتىنۋعا %30- تەي سۋ كەتەدى.
«حالىق سانىنىڭ ءوسۋى، اۋىل شارۋاشىلىعىنداعى ءتيىمسىز سۋارۋ جانە ەكولوگيالىق لاستانۋ دا سۋ تاپشىلىعىنا ۇلكەن اسەر ەتەدى»، - دەيدى ماماندار. «بۋرساداعى سۋدىڭ %10- ءى جانە انكارا مەن ىستانبۇلداعى سۋدىڭ %1- ءى جەر استىنان كەلەدى. ولاردىڭ قورلارى ءالى دە بار، ءبىراق سارقىلىپ بارادى. ەگەر جاعداي وزگەرمەسە، تۇركيا 20-30 جىل ىشىندە سۋ تاپشىلىعى بار ەلگە اينالۋى مۇمكىن. تەڭىز سۋىن تۇشىتۋ ماسەلەسى دە تالقىلانىپ، زەرتتەلىپ جاتىر» — İSKİ، ىستانبۇل سۋ جانە كارىز باسقارماسى.
مامانداردىڭ ايتۋى بويىنشا، سۋ داعدارىسىنىڭ باستى سەبەبى - كليمات وزگەرىسى. سونىڭ اسەرىنەن جەرورتا تەڭىزى ايماعىنداعى ەلدەر قاتتى زارداپ شەگەدى. عالامدىق جىلىنۋدى تەجەيتىن شارالار ءىس جۇزىندە جۇزەگە اسپاسا، تەڭىز باسسەينىندە قۇرعاقشىلىقتىڭ كۇشەيۋ قاۋپى جوعارى.
يران جاساندى جاڭبىر جاۋدىرۋعا كوشتى
قازىر قۇرعاقشىلىقتان يراندا سۋ تاپشىلىعى وتكىر تۇر. ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن بيلىك، جاساندى جولمەن جاڭبىر جاۋدىرماق. قازىر بۇلت وڭدەۋ ۇدەرىسى ءجۇرىپ جاتىر. بۇل كۇمىس نەمەسە كالي يوديدى سياقتى ارنايى رەاگەنتتەردى بۇلتقا شاشۋ ءادىسى. مۇنداي رەاگەنتتەر سۋدىڭ تەز بۋلانۋىنا اسەر ەتەدى. جۇمىس ازىرگە ۋرميا كولىندە ءجۇردى. بۇل يرانداعى كاسپيدەن كەيىنگى ەڭ ءىرى كول. الايدا كەيىنگى جىلدارى قۇرعاقشىلىق سالدارىنان ءبىراز بولىگى كەۋىپ، ايدىن ورنى تۇزدى دالاعا اينالعان. بۇلتتارعا رەاگەنت شاشۋ جۇمىسى تاعى شىعىس جانە باتىس ازەربايجان پروۆينتسيالارىندا جالعاسادى.
يران مەتەورولوگيا ۇيىمىنىڭ مالىمەتىنە سۇيەنسەك، بيىل ەلدە جاۋىن-شاشىن مولشەرى ورتاشا كورسەتكىشتەن %89 تومەن بولعان. قازىر 9 ميلليوننان استام حالقى بار تەگەراندا جاعداي قيىن. قالاداعى سۋ قويمالارىنداعى قور سارقىلعان. وسى سەبەپتى كەي ايماقتارداعى حالىق قاۋىپسىز ايماققا كوشىرىلۋى مۇمكىن. بۇلت ەگۋ تىڭ ءادىس ەمەس، تالاي جىلدان بەرى قولدانىلىپ كەلەدى. كەيىنگى ۋاقىتتا سۋ تاپشىلىعىمەن كۇرەسۋ ماقساتىندا بۇل ءادىستى بىرىككەن اراب امىرلىكتەرى پايدالاندى. ال كەي ەلدەردە، كەرىسىنشە، بۇل ءادىس مەرەكەلەر كەزىندە جاڭبىر جاۋماۋى ءۇشىن دە قولدانىلعان.
عالىمدار: سۋ داعدارىسىنىڭ قاۋپى جوعارى
دۇنيەجۇزىلىك مەتەورولوگيالىق ۇيىم جاھان جۇرتىنا سۋ داعدارىسى قاۋپى ءتونىپ تۇرعانىن ەسكەرتەدى. اۋا رايىنىڭ جىلى بولۋى قالىپتى قۇبىلىس ەمەس. جەر بەتىنىڭ ورتاشا تەمپەراتۋراسى ءبىر جارىم گرادۋسقا جوعارىلاۋىنىڭ ءوزى قاۋىپ جاقىنداعانىن بىلدىرەدى. بۇل سۋدىڭ جوعارى مولشەردە بۋلانۋىنا اكەلەدى. پاكىستان، يندونەزيادان ەۋروپاعا دەيىن تابيعي اپاتتاردىڭ كۇشەيگەنى سودان.
«پاكىستانداعى مۋسسوندىق سۋ تاسقىنى، وڭتۇستىك سۋدانداعى سۋ باسۋى سياقتى تابيعي اپاتتارعا كۋامىز. امازونكا الابى مەن افريكانىڭ وڭتۇستىگى قاتتى قۇرعاقشىلىق قۇرساۋىندا. كەيىنگى 3 جىلدا مۇزدىقتار جاپپاي ەرىپ، مۇز قاباتتارى 450 گيگاتوننا كولەمىندە ازايدى. بۇل الەمدىك مۇحيت دەڭگەيىن ءبىر ميلليمەترگە كوتەرۋگە جەتكىلىكتى. ال بۇل جاعالاۋ ماڭىنداعى ميلليونداعان ادام ءۇشىن سۋ تاسقىنى قاۋپىن ارتتىرادى» — اندرەا سەلەستا ساۋلو، دۇنيەجۇزىلىك مەتەورولوگيالىق ۇيىمنىڭ باس حاتشىسى.
عالىمدار بارلىق ەكولوگيالىق اپاتتاردىڭ ءوزارا تىعىز بايلانىستى ەكەنىن ايتادى. اركتيكالىق مۇزدىقتاردىڭ ەرۋى مۋسسوندارعا اسەر ەتەدى، ال مۇحيت اعىندارىنىڭ وزگەرۋى تايفۋندار مەن تسيكلونداردى كۇشەيتەدى. تىعىرىقتان شىعار جول - جاھان بولىپ كۇش بىرىكتىرۋ. الايدا كليماتتىق سامميتتەردەگى باستامالار ناتيجەسىز.
24.kz
