يادرولىق كلاستەر قۇرۋ: ولجاس بەكتەنوۆ اباي وبلىسىنا باردى
استانا. KAZINFORM - پرەمەر-مينيستر ولجاس بەكتەنوۆ اباي وبلىسىنا جۇمىس ساپارى اياسىندا مەملەكەت باسشىسىنىڭ بيىلعى قاڭتار ايىندا ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا ەنەرگەتيكانى دامىتۋ جانە يادرولىق كلاستەر قۇرۋ جونىندەگى بەرگەن تاپسىرمالارىنىڭ جۇزەگە اسىرىلۋ بارىسىن تەكسەردى. بۇل تۋرالى ۇكىمەتتىڭ باسپا ءسوز قىزمەتى حابارلادى.
بۇرىنعى سەمەي پوليگونى اۋماعىن تىكۇشاقپەن ارالاۋ كەزىندە پرەمەر-مينيستر «بالاپان» سىناق الاڭى نىساندارىن، ونىڭ ىشىندە «اتوم كولى» مەن شاحتالىق ىسكە قوسۋ قوندىرعىلارىن قاراپ شىقتى. سونداي-اق پرەمەر-مينيستر الەمدەگى العاشقى توكاماك (ماگنيتتى كاتۋشكالارى بار تورويدتى كامەرا) «بايكال-1» يادرولىق زەرتتەۋ رەاكتورىنىڭ جۇمىسىمەن تانىستى.
ۇلتتىق يادرولىق ورتالىقتا بولىپ، ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىك ماسەلەلەرى بويىنشا كەڭەس وتكىزدى. جۇمىس ساپارى بارىسىندا پرەمەر-مينيستر كۋرچاتوۆ قالاسىنىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋىنا باعىتتالعان، اتاپ ايتقاندا، تۇرعىن ءۇي قورىن قالپىنا كەلتىرۋ، ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىمدى جاڭعىرتۋ جانە باسقا دا قابىلدانىپ جاتقان شارالارمەن تانىستى. «بايكال-1» كەشەنى اۋماعىندا ولجاس بەكتەنوۆكە نىساندا جۇرگىزىلىپ جاتقان يادرولىق رەاكتورلاردى زەرتتەۋدىڭ نەگىزگى باعىتتارى تۋرالى باياندالدى. اتوم ەنەرگەتيكاسى جانە ەنەرگەتيكالىق تەحنولوگيالار سالاسىنداعى عىلىمي ازىرلەمەلەر ءۇشىن پايدالانىلاتىن ي ۆ گ.1م زەرتتەۋ رەاكتورى جۇمىسىنا نازار اۋدارىلدى. ماڭىزدى كەزەڭ – ي ۆ گ.1م رەاكتورىن تومەن بايىتىلعان وتىنعا كونۆەرسيالاۋدى اياقتاۋ. بۇل باستامانى اتوم ەنەرگياسى جونىندەگى حالىقارالىق اگەنتتىكتە (اەحا) جان-جاقتى قولدادى.
كونۆەرسيا بارىسىندا رەاكتور كەشەنىنىڭ جۇيەلەرى ايتارلىقتاي جاڭعىرتىلدى. بۇل اتوم ەنەرگياسىن بەيبىت ماقساتتا پايدالانۋعا جانە ەلىمىزدىڭ تەحنولوگيالىق، ەنەرگەتيكالىق تاۋەلسىزدىگىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان عىلىمي باستامالاردى ودان ءارى دامىتۋعا ىقپال ەتەدى. پرەمەر-مينيستر قولدا بار الەۋەتتى اشۋدا جانە ستراتەگيالىق ماسەلەنى شەشۋدە عالىمدارعا جان-جاقتى قولداۋ كورسەتۋ قاجەتتىگىن اتاپ ءوتتى.
جاقىن ارادا ي ۆ گ.1م رەاكتورى جوبالىق سيپاتتامالارىنا قول جەتكىزۋ ءۇشىن جاڭعىرتۋ جۇمىستارى اياقتالادى. پرەمەر-مينيستر قازاقستاندىق ماتەريالتانۋ توكاماگى (ق م ت) بىرەگەي تاجىريبەلىك تەرمويادرولىق قوندىرعىسىن تەكسەرۋ بارىسىندا نەگىزگى جابدىقتارمەن جانە جۇرگىزىلىپ جاتقان زەرتتەۋلەر ناتيجەلەرىمەن تانىستى. بۇل - سوڭعى 10 جىلدا پايدالانۋعا بەرىلگەن الەمدەگى مۇنداي دەڭگەيدەگى العاشقى مامانداندىرىلعان قوندىرعى. توكاماك باسقارىلاتىن تەرمويادرولىق سينتەز سالاسىندا ىرگەلى جانە قولدانبالى زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋگە، رەاكتورلارعا ارنالعان ماتەريالداردى سىناۋعا ارنالعان. مۇندا ەلىمىزدەگى تەرمويادرولىق تەحنولوگيالاردى دامىتۋدىڭ ماڭىزدى باعىتى سانالاتىن پلازمالىق رازريادتى زەرتتەۋ جانە ماتەريالداردى سىناۋ بويىنشا تاجىريبەلەر جۇرگىزىلەدى.
ۇلتتىق يادرولىق ورتالىقتىڭ (ۇ ي ا و) كەڭسەسىندە پرەمەر-مينيسترگە اتوم ەنەرگياسىن بەيبىت ماقساتتا پايدالانۋ سالاسىنداعى نەگىزگى جوبالار تۋرالى باياندالدى. ورتالىق - يادرولىق قاۋىپسىزدىك، اتوم ەنەرگەتيكاسى جانە رادياتسيالىق ەكولوگيا ماسەلەلەرىنە ماماندانعان جەتەكشى عىلىمي-زەرتتەۋ ۇيىمى. ۇلتتىق يادرولىق ورتالىقتا عىلىمي ىزدەنىستەر جۇرگىزۋ، حالىقارالىق ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋ، سونداي-اق جوعارى بىلىكتى ماماندار دايارلاۋ ماسەلەلەرى قامتىلعان. ولجاس بەكتەنوۆ وڭىردە ەكولوگيالىق تەپە-تەڭدىكتى قالپىنا كەلتىرۋگە باعىتتالعان زەرتتەۋلەردى جالعاستىرۋدىڭ ماڭىزدىلىعىنا توقتالدى.
اتالعان ورتالىقتا پرەمەر-ءمينيستردىڭ توراعالىعىمەن ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىك ماسەلەلەرى بويىنشا كەڭەس ءوتتى. ەنەرگەتيكا ۆيتسە- ءمينيسترى سۇڭعات ەسىمحانوۆ، «سامۇرىق-قازىنا» ۇ ءا ق» ا ق باسقارۋشى ديرەكتور ەرنات بەردىقۇلوۆ، «ۇلتتىق يادرولىق ورتالىق» ر م ك باس ديرەكتورى ەرلان باتىربەكوۆ قازاقستانداعى العاشقى ا ە س قۇرىلىسىنا دايىندىق بارىسى تۋرالى باياندادى.
ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى اتوم سالاسىن دامىتۋدىڭ 2050-جىلعا دەيىنگى ستراتەگياسىن ازىرلەۋدە، ول كەلەشەكتە اتوم ستانسالارىن سالۋ جانە يادرو-ەنەرگەتيكالىق باعدارلامانى ءتيىمدى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن قاجەتتى باسقا دا باعىتتاردى دامىتۋ جوسپارلارىن قامتيدى. سونداي-اق عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگىمەن بىرلەسىپ، وتاندىق جوعارى وقۋ ورىندارى، كوللەدجدەر جانە «يادرولىق فيزيكا ينستيتۋتى» ر م ك بازاسىندا ا ە س سالۋ، پايدالانۋ جانە تەحنيكالىق قىزمەت كورسەتۋ ءۇشىن جوعارى بىلىكتى ماماندار دايارلاۋ بويىنشا كەشەندى جوسپار جوباسى ازىرلەندى. سونداي-اق كۋرچاتوۆ اۋماعىندا عىلىمي قالاشىقتاردى دامىتۋ بويىنشا ۇسىنىلعان تاسىلدەر قارالدى.
- مەملەكەت باسشىسى الدىمىزعا ەنەرگەتيكانى دامىتۋ جانە يادرولىق كلاستەر قۇرۋ جونىندە ماڭىزدى مىندەت قويدى. قازاقستان - الەمدىك نارىقتاعى %43 ۇلەسىمەن ۋران ەكسپورتى بويىنشا كوشباسشى مەملەكەت. بىزدە زەرتتەۋ رەاكتورلارىن پايدالانۋ تاجىريبەسى بار جانە مىقتى عىلىمي الەۋەت قالىپتاسقان. تولىق يادرولىق وتىن تسيكلىنە كوشۋ ەكونوميكانىڭ بارلىق سالاسىندا ىلگەرىلەۋدى قامتاماسىز ەتەدى، - دەپ اتاپ ءوتتى ولجاس بەكتەنوۆ.
كەڭەس قورىتىندىسى بويىنشا پرەمەر-مينيستر سالالىق ۆەدومستۆولار باسشىلارىنا ءبىرقاتار تاپسىرما بەردى.
قازاقستان يادرولىق مەديتسينانى دامىتۋ بويىنشا اۋقىمدى باعدارلامانى بەكىتكەنىن جازعان بولاتىنبىز.
