وڭتۇستىك كورەيا اتوم ەلەكتر ستانساسىنىڭ باستى ەرەكشەلىگى قانداي

استانا. KAZINFORM - الداعى 6-قازان كۇنى ەل تۇرعىندارى اتوم ەلەكتر ستانساسىن سالۋ ماسەلەسىنە قاتىستى تۇبەگەيلى شەشىم قابىلدايتىنى بەلگىلى.

سول كۇنگە بەلگىلەنگەن جالپى حالىقتىق رەفەرەندۋم بارىسىندا «ءسىز قازاقستاندا اتوم ەلەكتر ستانسياسىن سالۋعا كەلىسەسىز بە؟» دەگەن ساۋالعا وتانداستارىمىز ناقتى جاۋابىن بەرمەك.

ايتا كەتەرلىگى، سوڭعى ۋاقىتتا ا ە س قۇرىلىسىن قولدايتىن ەل تۇرعىندارىنىڭ قاتارى ارتىپ كەلە جاتىر. ماسەلەن، «دەموكراتيا ينستيتۋتى» قوعامدىق بىرلەستىگى تامىز ايىندا وتكىزگەن ساۋالنامادا ا ە س سالۋ يدەياسىن قولداۋشىلار سانى 53,1 پايىز بولسا، وسى ايدا ولاردىڭ سانى 60,2 پايىزعا جەتىپ وتىر.

«قازاقستاندىق اتوم ەلەكتر ستانسيالارى» ج ش س ۇلتتىق يادرولىق ورتالىق جانە يادرولىق تەحنولوگيالاردىڭ قاۋىپسىزدىگى عىلىمي-تەحنيكالىق ورتالىق ساراپشىلارىن تارتا وتىرىپ، الەمدىك دەڭگەيدە رەاكتورلاردى جەتكىزۋشىلەردىڭ تەحنولوگيالارىن جان-جاقتى زەردەلەگەن بولاتىن. سول زەرتتەۋلەردىڭ ناتيجەسىندە ەڭ پەرسپەكتيۆالى نۇسقالار ىرىكتەلىپ، الدىن الا ءتورت جەتكىزۋشىدەن تۇراتىن مىناداي قىسقا ءتىزىم جاسالدى:

قىتايلىق CNNC كومپانياسىنىڭ HPR-1000 رەاكتورى؛

كورەيالىق KHNP كومپانياسىنىڭ APR-1400 APR-1000 رەاكتورلارى؛

رەسەيلىك «روساتوم» كومپانياسىنىڭ ВВЭР-1200 رەاكتورى؛

فرانسۋزدىق EDF كومپانياسىنىڭ EPR-1200 رەاكتورى.

بۇگىنگە دەيىن وتاندىق اتوم سالاسىنىڭ ساراپشىلارى فرانسياداعى EDF، قىتايداعى CNNC، وڭتۇستىك كورەياداعى KHNP جانە رەسەيدەگى روساتوم باسقاراتىن ا ە س- تەرىنە بارىپ، جۇمىسىمەن تانىسىپ قايتقان ەدى. وسىلاردىڭ ىشىندە كورەيا ا ە س- ىنە جەكە توقتالساق.

بۇل ەل اۋماعىندا 26 رەاكتور جۇمىس ىستەپ تۇر. ولار مەملەكەتكە قاجەتتى جالپى ەلەكتر ەنەرگەتيكاسىنىڭ 30 پايىزىن وندىرەدى. ونىڭ ءبىرى - سين- حانۋل-2 رەاكتورى وتكەن جىلى عانا پايدالانۋعا بەرىلگەن. مۇنان بولەك، سەۋل-3 جانە سەۋل-4 رەاكتورلارى سالىنىپ جاتىر. سونىمەن قاتار 2 رەاكتور جۇمىسىن توقتاتقان. ال كورەيالىق كومپانيالار سالعان ءبىر اەس شەتەلدە، ياعني، بىرىككەن اراب امىرلىكتەرىندە جۇمىس ىستەپ تۇر. كورەيانىڭ وزىندەگى جانە ب ا ە- دەگى اەس- تەر APR-1400 رەاكتورىمەن جۇمىس ىستەيدى.

APR-1400 - كورەي ەلەكتر ەنەرگەتيكالىق كورپوراتسياسى (KEPCO) ازىرلەگەن سۋ- سۋلى رەاكتور. ول ءۇشىنشى بۋىن رەاكتورى سانالادى جانە وڭتۇستىك كورەيالىق KHNP مەن KEPCO كومپانيالارى ازىرلەگەن قۋاتى 1000 مۆتتىق ەكى كونتۋرلى OPR-1000 يادرولىق رەاكتورىنىڭ جاڭارتىلعان ءتۇرى.

APR-1400 رەاكتورى 1992 -جىلى ازىرلەنگەنىمەن كورەي يادرولىق قاۋىپسىزدىك ينستيتۋتىنان سايكەستىك سەرتيفيكاتىن 2002 -جىلدىڭ مامىرىندا عانا العان بولاتىن. مۇنان كەيىن ا ق ش- تىڭ يادرولىق رەتتەۋ جونىندەگى كوميسسياسىنا 2014 -جىلدىڭ جەلتوقسانىندا جانە 2015 -جىلدىڭ ناۋرىزىندا ءوتىنىم جىبەرىلدى. وسىلايشا، اتالعان رەاكتور ا ق ش- تىڭ قاۋىپسىزدىك جونىندەگى بازالىق ۇسىنىمدارىنا ساي كەلەتىندىگى راستالدى. 2017 -جىلدىڭ قازانىندا ەۋروپالىق اتوم ستانسالارى جونىندەگى كوممۋنالدىق كاسىپورىنداردىڭ تەحنيكالىق- كونسۋلتاتسيالىق توبى اتالعان رەاكتور جوباسىن ماقۇلدادى. ال 2019 -جىلدىڭ تامىزىندا ا ق ش- تىڭ يادرولىق رەتتەۋ جونىندەگى كوميسسياسى قۇرىلىم ا ق ش- تىڭ قاۋىپسىزدىك تالاپتارىنا تولىعىمەن ساي كەلەتىندىگىن قۋاتتاپ، APR-1400 رەاكتورىن سەرتيفيكاتتادى.

ەلىمىز اتوم ەلەكتر ستانساسىنىڭ قۇرىلىسىنا قاتىستى جالپىحالىقتىق رەفەرەندۋم ناتيجەسىندە وڭ شەشىم قابىلداسا، وندا وڭتۇستىك كورەيا ا ە س قۇرىلىسىنا ءدال وسى رەاكتوردى ۇسىنباق.

وڭتۇستىك كورەيادا اتوم ەلەكتر ستانساسى 4 بولىكتەن تۇرادى دەسەك بولادى: رەاكتور عيماراتى، يادرولىق قالدىق قويماسى، ترۋبينا عيماراتى جانە باسقارۋ الاڭى. ال رەاكتور ورنالاساتىن عيمارات كۇمبەز تۇرىندە سالىنادى. سىرتتاي قاراعان كەزدە استاناداعى ۇلتتىق مۇراعاتتىڭ كۇمبەزدى بولىگىن كوز الدىڭىزعا اكەلەدى. الدىمەن عيمارات سالىناتىن الاڭنىڭ تابانىنا گرانيت تاسى توسەلىپ، ۇستىنە بەتون قۇيىلادى. كۇمبەز بيىكتىگى - 72 مەتر. بۇل 24 قاباتتى ءۇيدىڭ بيىكتىگىمەن پارا- پار. ديامەترى - 54 مەتر. قابىرعاسىنىڭ قالىڭدىعى - 1 مەتر 37 سانتيمەتر. قابىرعانى اينالدىرا ديامەترى 57 م م ارماتۋرا جىبەرىلىپ، كۇمبەزدى بويلاي جوعارى- تومەن 6 م م بىرنەشە ونداعان ارماتۋرادان ورىلگەن قوسىمشا جۋان تەمىر ارقان سالىنادى. سودان كەيىن بەتون قۇيىلادى. مۇنداي قالىڭدىقتاعى ءارى كوپتەگەن ارماتۋرامەن قۇيىلعان قابىرعا توسىننان رەاكتوردا اپات بولعان جاعدايدا رادياتسيانىڭ سىرتقا تارالۋىنا جول بەرمەيدى. سىرتتان ۇشاق سوعىلسا دا، زەڭبىرەكپەن اتقىلاسا دا بىلق ەتپەيدى. 900 مىڭ توننالىق سوققىعا توتەپ بەرەدى.

رەاكتور ەلەكتر ەنەرگياسىن ءوندىرۋ ءۇشىن ىشىندە 900 مىڭعا جۋىق يادرولىق وتىن سالىنعان كاپسۋلا قولدانىلادى. كاپسۋلا - تابانىنىڭ بارلىق قابىرعاسى 20 س م بولاتىن، ۇزىندىعى 4 مەتر بولاتىن جانە ۇزىنىنان ءار قابىرعاسىنا 16 تەمىر وزەكشە جىبەرىلگەن قۇرىلعى. مۇنداي ءبىر قۇرىلعىنىڭ سالماعى - 640 كەلى. رەاكتورعا وسىنداي 241 دانا كاپسۋلا بىردەن سالىنادى جانە 1,5 جىلدان كەيىن ونىڭ 10-ى اۋىستىرىلىپ وتىرادى. وسى كاپسۋلالاردى الماستىرۋ ءۇشىن رەاكتور جۇمىسى 7-10 كۇنگە ۋاقىتشا توقتاتىلادى. ايتا كەتەرلىگى، بالانىڭ ساۋساعىنداي عانا بولاتىن كىشكەنتاي ءبىر يادرولىق وتىن 15 توننا كومىردىڭ ەلەكتر ەنەرگياسىن بەرۋگە قاۋقارلى.

رەاكتور ورنالاسقان الاڭنىڭ تومەنگى قاباتىندا قۋاتى سارقىلعان كاپسۋلالاردى ساقتاۋعا ارنالعان قويما بار. قويما - ەنى شامامەن 10 ال ۇزىندىعى 15 مەتر بولاتىن باسسەين. باسسەين 100 پايىزدىق بور قىشقىلىنا تولتىرىلعان. سەۋل-1 رەاكتورىنىڭ استىنداعى وسىنداي باسسەيندە 200 دانا كاپسۋلا ساقتالىپ تۇر. ساقتاۋ مەرزىمى - 20 جىل. وسى مەرزىمدە باسسەين تولىپ كەتسە، وندا باسقا قويماعا اۋىستىرىلادى. يادرولىق وتىننىڭ قۋاتى سارقىلىپ، جارامسىز كۇيگە تۇسسە دە جىلۋ ءبولۋىن جالعاستىرا بەرەدى. ماسەلەن، 200 دانا كاپسۋلا سالىنعان باسسەيندەگى بور قىشقىلىنىڭ جىلۋى - 30 گرادۋس. ال باسسەيندە تازا سۋ بولسا، وندا ونىڭ قىزۋى مۇنان الدە قايدا جوعارى بولماق، ياعني كاپسۋلا رادياتسيا ءبولۋىن جالعاستىرا بەرەدى. سوندىقتان، وڭتۇستىك كورەيلىكتەر يادرولىق وتىن قالدىقتارىن جەرگە كومۋ سىندى شارانى قاراستىرىپ تا وتىرعان جوق.

سەۋل اتوم ەلەكتر ستانساسى رەاكتوردى سالقىنداتۋ ءۇشىن سارى تەڭىزدەن سەكۋندىنا 50 توننا سۋ الىپ وتىر. وسى سۋدى رەاكتور 324 گرادۋسقا دەيىن ىسىتىپ، ونى قۇبىر ارقىلى بۋ گەنەراتورىنا ايدايدى. بۋ گەنەراتورىندا سۋ 240 گرادۋسقا دەيىن تومەندەتىلىپ، جوعارى قىسىم تۋربيناسىنا جەتەدى. ءسويتىپ، روتور بويىنداعى قالاقشالاردى اينالدىرۋ ارقىلى ەلەكتر ەنەرگياسىن وندىرەدى. تۋربيناداعى قىسىم - 158 بار (قىسىم ولشەم بىرلىگى).

قالاقشالار ءبىر مينۋتتىڭ ىشىندە 1800-اينالىم جاساپ، 24 مىڭ ۆولتتىق ەلەكتر ەنەرگياسىن تۋدىرادى. جوعارى قىسىم تۋربيناسىندا سۋ 10-40 گرادۋسقا دەيىن سالقىندايدى. ال تەڭىزگە قايتا قۇيىلاتىن كەزدە سۋدىڭ تەمپەراتۋراسى شامامەن 7-8 گرادۋس بولادى. جالپى، بۇل رەاكتورلاردا قولدانىلاتىن سۋدىڭ بۋلانىپ، اۋاعا تارالۋى 0 پايىزعا تەڭ. تەڭىزگە قۇيىلاتىن سۋ رادياتسياعا دا ۇشىرامايدى. ويتكەنى، رەاكتوردى سالقىنداتاتىن سۋ مەن تەڭىزدەن الىنعان سۋ ءبىر- بىرىمەن ارالاسپايدى، ياعني تۇيىق سيكل تەحنولوگياسى قولدانىلعان.

ايتا كەتەرلىگى، تاياۋدا اتوم ەلەكتر ستانسياسىن سالۋدى قولداۋ جونىندەگى حالىقتىق شتاب قۇرىلعان بولاتىن. ونىڭ قۇرامىنا 6 ساياسي پارتيانىڭ، سونداي-اق شامامەن 20 رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىكتىڭ 250-گە جۋىق وكىلى كىردى. شتابتىڭ ماقساتى - حالىقتى اتوم ەلەكتر ستانسياسىن سالۋ جونىندەگى پروگرەسسيۆتى يدەياسىنىڭ اينالاسىندا توپتاستىرۋ. بۇگىندە شتاب وكىلدەرى ەلىمىزدىڭ بارلىق وڭىرلەرىندە حالىقپەن كەزدەسىپ، كەڭ اۋقىمدى ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن اتقارىپ ءجۇر.

اۆتور

مارلان جيەمباي