ورالدىق بۇعى وسىرەتىن ايەل

استانا. KAZINFORM – ورال قالاسىندا وزىندىك الەمى بار تاڭعاجايىپ ورتالىق بار. قالالىق مادەنيەت جانە دەمالىس ساياباعىنىڭ تۇبىندە ورنالاسقان ورتالىقتا نادەجدا گۋرسكايا ەسىمدى كەلىنشەك سولتۇستىك بۇعىلارىن ءوسىرىپ وتىر. ءۇش جىل ىشىندە قالالىقتاردىڭ ەڭ ءجيى باراتىن دەمالىس ورنىنا اينالىپ ۇلگەرگەن فەرماعا ءبىز دە باس سۇقتىق.

ءتورت گەكتار جەردى الىپ جاتقان ايماقتى كورۋگە كوز كەرەك. قۇددى ءبىر ەرتەگى الەمىنە ەنىپ كەتكەندەي بولاسىڭ. ەرەكشە ەتىپ بەزەندىرىلگەن شاعىن عانا فەرمانىڭ يەسى نادەجدا ءبىزدى ءوزى كۇتىپ الدى.

نادەجدا گۋرسكايا - كينولوگ. بۇعان دەيىن قىزمەتتىك يتتەر اسىراعان. قازىر «سەۆەرنايا سكازكا» بۇعى فەرماسىنىڭ جۇمىسىن جۇرگىزىپ وتىر.

ورالدا سولتۇستىك بۇعىلارىن وسىرەتىن فەرما وسىدان ءۇش جىل بۇرىن اشىلعان. نادەجدا بۇعىلاردى سىبىردەن، دالىرەك ايتقاندا حانتى-مانتى ولكەسىنەن اكەلگەن. فەرماعا العاش بولىپ بۋران مەن سيەۆەر ەسىمدى بۇعىلار كەلگەن. كەيىن ولاردىڭ ءتولى بەستي ەسىمدى بۇعىشاق دۇنيەگە كەلىپتى.

نادەجدا وسى ەرەكشە فەرمانى اشۋ تۋرالى كوپ ويلانىپتى. اسىرەسە، بۇعىلاردى ءوسىرۋ، كۇتىپ-باپتاۋ تۋرالى كوپ ىزدەنگەنىن ايتادى. قانشا دەگەنمەن ناعىز ءسىبىر بۇعىسىن ورالعا جەرسىندىرۋ از ەڭبەك ەمەس. كليماتى جۇمساق ورالدا جازدىڭ كۇندەرى بۇعىلاردى وزەنگە اپارىپ تۇرادى ەكەن.

- ايتپەسە، ولار قاتتى ىستىقتى كوتەرە المايدى، - دەپ كۇلەدى نادەجدا.

- مەن ءوزىم كينولوگپىن. ءومىر بويىنا سول سالادا جۇمىس ىستەدىم. قىزمەتتىك يتتەردى كۇتىپ- باپتاۋدىڭ قىر-سىرىن وتە جاقسى بىلەمىن. جانۋارلاردى وتە جاقسى كورەمىن. ۇيدە دە وتە كوپ ءيتىم بولدى. اسىرەسە، ءيتتىڭ ءتۇر-ءتۇرىن وسىرگەندى جاقسى كورەمىن. جان-جانۋارعا دەگەن ماحابباتىمنىڭ ناتيجەسىندە وسى بۇعى فەرماسىن اشتىم. قانداي جانۋار ۇستاسام ەكەن دەپ كوپ ويلاندىم. ورالدا جوق ەرەكشە بىردەڭە جاساۋىم كەرەك دەگەن وي كەلدى. ءارى ىزدەنىپ، بەرى ىزدەنىپ، قازاقستاندا سولتۇستىك بۇعىلارى مۇلدەم جوق ەكەنىن ءبىلدىم. سودان تۋعان جەرىمە العاش رەت سولتۇستىك بۇعىلارىن سىبىردەن اكەلدىم. بۇلاردى اكەلۋ دە وڭاي بولمادى. ءارى بۇلار ارزان تۇرمايدى. بۇلار - ناعىز سولتۇستىك بۇعىلارى. سوندىقتان دا بۇعىنى كورگىسى كەلەتىندەر قازاقستاننىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن كەلەدى.

بۇعى فەرماسىنا كەلۋشىلەر قىسى-جازى تولاستامايدى. قازىر قىستىڭ سوڭعى ايىندا ءتىپتى كوبەيگەن. ءبىز بارعان كۇننىڭ وزىندە ادام كوپ. ءبارى بۇعى جەگىپ، شانامەن سەرۋەندەپ ءجۇر.

فەرمادا ءۇش بۇعى، بىرنەشە اسىلتۇقىمدى قويان مەن حاسكي يتتەرى، سونداي-اق پوني مەن جانات تا بار.

كەيىپكەرىمىزدىڭ ايتۋىنشا، بۇعى جانۋارىنىڭ ءوزى قىمبات تۇرادى. ونىڭ جەيتىن ارنايى تاماعىن تاپسىرىسپەن رەسەيدەن الدىرادى. بۇعى - كەرەمەت، مەيىرىمدى جانۋاردىڭ ءبىرى. ولاردىڭ ۇستىڭگى تىستەرى دە جوق، ال استىڭعى تىستەرى بالالاردىڭ ءسۇت تىسىنەن 2 ەسە كىشى. بۇل بۇعىلاردىڭ ەش زيانى جوق ەكەنىن تاعى ءبىر رەت دالەلدەيدى.

- ولاردا ماڭداي ءتىس بولمايدى. سوندىقتان قورىقپاي قولدان تاماقتاندىرۋعا بولادى. بۇعى راتسيونىندا نەگىزگى ورىندا مۇك بولعاندىقتان، بىزدە ازىق-تۇلىكتى تاسىمالداۋ جانە جەتكىزۋ ءبىرىنشى ورىندا. ءبىز ونى بۇعى مەكەندەيتىن جەردەن، ءسىبىردىڭ وزىنەن الامىز، ويتكەنى ول باسقا ەش جەردە وسپەيدى. مۇكتەن باسقا، بۇعى جيدەكتەر مەن ساڭىراۋقۇلاقتاردى جەي الادى، ءبىراق مۇك - ولاردىڭ اعزاسى ءۇشىن ەڭ قاجەتتى ءونىم. سوندىقتان ءبىز ولاردى كوپتەپ ساتىپ الامىز. سونىمەن قاتار ولاردىڭ گيگيەناسى تۋرالى دا ۇمىتپايمىز، كۇنىنە 2 رەت ۆانناعا تۇسەدى جانە وزەنگە اپارامىز. ولار ءجۇزۋدى ۇناتادى جانە كەرەمەت جۇزەدى، - دەيدى فەرما يەسى.

بۇعىلاردىڭ باستى ەرەكشەلىگى - ولاردىڭ ءمۇيىزى. ول وتە جۇمساق جانە ۇساق تۇكتى بولىپ كەلەدى ەكەن. ءارى وتە جىلدام وسەدى. كۇنىنە 2 س م-گە دەيىن وسەدى. قىستا جۇمساق مۇيىزدەرى قاتايىپ، بۇتاققا اينالعان كەزدە، بۇعىلار ونى تاستايدى. سولتۇستىك بۇعىلارىنىڭ اتالىقتارىندا عانا ەمەس، انالىقتارىندا دا ءمۇيىز بولادى ەكەن. باسقا بۇعىلاردىڭ انالىقتارىندا ءمۇيىز بولمايدى. اتالىعى قىستىڭ باستاپقى ايلارىندا تاستاسا، انالىقتارى ءمۇيىزىن تولدەگەننەن كەيىن تاستايدى. مۇيىزدەرىن تاستاعاننان كەيىن، ءۇشىنشى كۇنى ول قايتا وسە باستايدى.

نادەجدا گۋرسكايانىڭ ايتۋىنشا، بۇل فەرماعا ول كاسىپ رەتىندە نەمەسە پايدا كوزى رەتىندە قارامايدى، كەرىسىنشە جانىنا جىلۋلىق سىيلايتىن ءحوببيى سانايدى.

حاسكي تۇقىمدى يتتەر مەن پونيدى رەسەيدىڭ تولياتتي قالاسىنان اكەلىپتى. ءبىز بارعان كۇنى اۋا رايى تامىلجىپ تۇردى. وسىنى پايدالانعان جانۋارلاردىڭ ءبارى كۇنشۋاقتا قىزدىرىنىپ جاتىر ەكەن.

- حاسكيلەر وتە مەيىرىمدى بولادى. ادامعا زيانى جوق. مەنىڭ ورتالىعىما بالالار كوپ كەلەدى عوي. سولار ءۇشىن قاۋىپسىز ءارى فوتوعا بۇلار وتە ادەمى تۇسەدى. وزدەرى سۇيكىمدى، ءبارى ەركە. مەن بۇلاردى كۇنىنە ەكى مارتە تاماقتاندىرامىن. قوياننىڭ ءۇش ءتۇرلى تۇقىمى بار. بۇل قوياندار - كادىمگى ورالدىق قوياندار. بالالار كەلگەن بەتتە قوياننىڭ جانىنان شىقپايدى. ولاردى قولدارىنا الادى، قۇشاقتاپ فوتوعا تۇسەدى، - دەيدى نادەجدا گۋرسكايا.

نادەجدا وسى جەردەگى ءار جانۋاردىڭ «ءتىلىن» بىلەدى. ول وسى جەردەن ءومىرىنىڭ ءمانىن كورەدى.

- جانۋارلار الەمى دەگەن ءبىر تۇڭعيىق قوي. سۇڭگىپ كەتسەڭ، وتە ادەمى الەم ەكەنىن تۇسىنەسىز. اسىرەسە، مىنا بۇعىلار - ناعىز تەراپيانىڭ كوزى. جانىڭ جابىرقاپ تۇرعاندا وسىندا كەلىپ، ءبىر دەمالىپ قالامىن. انا حاسكي تۇقىمدى يتتەر ءبارىن سەزەدى. بۇلاردىڭ الەمى دە، ءتىلى دە بولەك. مەن ءوزىم ءبارىنىڭ ءتىلىن تۇسىنەمىن. جانۋارلاردى سۇيمەيتىن ادام قورشاعان ورتاسىن دا سۇيە المايدى.

جالپى، قاي ىسكە دە ماحاببات كەرەك. ەگەر مەنىڭ جان-جانۋارعا دەگەن ماحابباتىم بولماسا، بۇل ورتالىق تا بولماس ەدى. الداعى ۋاقىتتا تاعى دا بۇعىلار اكەلەمىن. ازىرگە ەشقانداي مەملەكەتتىك قولداۋ كورىپ وتىرعانىم جوق. ءبارىن ءوز قاراجاتىما جاساپ جاتىرمىن. جالپى، مەنىڭ نەگىزگى ماقساتىم دا سول. قوعامعا، اينالاما پايدالى بولعىم كەلەدى. ازىرگە سول الەۋمەتتىك از قورعالعان توپتارعا عانا تەگىن مۇمكىندىك بەرىپ وتىرمىن، - دەپ جان سىرىن اقتاردى كەيىپكەرىمىز.

 

جانات قايىرعوجينا،

باتىس قازاقستان وبلىسى

«ايقىن» اقپارات