وقىعانداردىڭ ءبارى زيالى ەمەس
استانا. قازاقپارات - قولىندا ەسىككە سىيمايتىن ديپلومى بار، دارداي اتاعى بار ازاماتتار قازىرگى تاڭدا جىرتىلىپ ايرىلادى. سولاردىڭ ءبارىن زيالى دەۋگە كەلە مە؟
مەنىڭ تۇسىنىگىمشە، زيالى ادام - حالىقتىق تۇرعىدان ويلاي بىلەتىن، رۋشىلدىق اۋرۋدان ادا، قوعامنىڭ مۇڭى مەن زارىنا ءۇن قوسا بىلەتىن ادام. بىلاي قاراعاندا ادامداردىڭ ءبارى بىردەي. ءبىراق كەز-كەلگەن ادام زيالى ەمەس. سوندىقتان دا بولاشاقتا بىزدەرگە تالانتتى، عىلىمنىڭ بارلىق سالاسىندا الدىڭعى ساپتا جۇرەتىن تالاپتى دا ينتەللەكتۋالدى ادامدار قاجەت. وسى تۇرعىدان الار بولساق، التاي بەتىندە ءومىر سۇرگەن عۇلاما ءدىندار-جىرشى اقىت قاجى ۇلىمجى ۇلى ايتقانداي:
... ارتىن ويلا ازامات،
مىڭعا كەلەر جان بار ما؟
ءبارى تۇگەل دەمەڭدەر،
جوق بولمايتىن مال بار ما؟
جالعاندى ءتاتتى دەمەڭدەر،
بوق بولمايتىن بال بار ما؟
قاردى زارلى دەمەڭدەر،
قارلى جەردە زار بار ما؟
قاراشا نادان دەمەڭىز،
قاراسىز جەردە حان بار ما؟
تاۋسىز جەردە ساي بار ما؟
سۋسىز جەردە تال بار ما؟
قۇدايدان باسقا ءبارى جۇپ.
وت بولدىم دەپ شوق بولما،
ءورت سوندىرەر تەڭىز كوپ.
كوپ بولدىم دەپ توپتانبا،
ءبىر قۇدايدان نەڭىز كوپ؟
ءلا يللاها يللا اللا،
دايىم اللا دەڭىز بەك!
قانشا جەردەن ءبىلىمدار، باسشى، مينيستر بولسىن، قارا باسىنىڭ ءمانسابىنا بايلانعان رۋشىل، جاعىمپاز مىسكىندەردىڭ زيالىلارعا ءۇش قايناسا سورپاسى قوسىلمايدى. انشەيىندە بيىك مىنبەرلەر مەن باسپاءسوز بەتتەرىندە «حالقىم» دەپ ەمىرەنەتىن «جايساڭداردىڭ» اڭگىمە تىلدىك، ەلدىك ماسەلەلەرگە كەلگەندە ىندەرىنە تىعىلا قالاتىنىنا قايران قالماسقا ءلاجىمىز جوق.
م. ماقاتايەۆ ءبىر ەستەلىگىندە: «ەي، قالام ۇستاعان، قالامداس باۋىر-قارىنداستارىم، حالىقتى ۇمىتپاڭدار. حالىقسىز كۇندەرىڭ قاراڭ. ونى سۇيەمىن دەپ بايبالام سالماڭدار، وعان تەك عاشىق بولا بىلىڭدەر!» دەپ جازىپ قالدىرىپتى. ولاي بولسا، حالىقتى، ءتىلدى جىرلارداعى جاداعاي سوزدەرمەن ەمەس، جۇرەكپەن سۇيە ءبىلۋ كەرەك. جۇرەكپەن سۇيگەن ادام، قانداي تاۋەكەل بولسا دا تايىنبايدى. ونداي ساتتە ءمانسابىڭ مەن بايلىعىڭ دا، اتاعىڭ مەن شايلىعىڭ دا ءادىرا قالادى.
اتاقتى مۇستافا شوقاي بىلاي دەپتى: «ۇلتتىق زيالى دەپ كىمدەردى ايتامىز؟ ءبىر قاراعاندا، جەڭىل كورىنگەنىمەن، شىن مانىندە بۇل ساۋالعا دۇرىس جاۋاپ قايىرۋ وڭاي ەمەس. وقىعان، تاربيە كورگەن ادامنىڭ ءبارىن «زيالى» دەپ اتاپ، ونى سول ادام ءوزى ءتان بولعان ۇلتتىڭ «ۇلتتىق زيالىسى» قاتارىنا قوسا بەرۋگە بولادى دەپ ويلاساق، ءسوزسىز قاتەلەسەمىز. بىزدىڭشە، بەلگىلى ءبىر مۇرات-ماقساتتاردىڭ سوڭىندا جۇرگەن جانە سول بەلگىلى مۇرات-ماقساتتار توڭىرەگىنە جينالعان وقىمىستىلاردى عانا زيالى دەپ ايتۋعا بولادى. ۇلتتىق زيالىلار قاتارىنا تەك ءوز حالقىنىڭ ساياسي، ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك دامۋىنا قالتقىسىز قىزمەت ەتە الاتىن ادامدار عانا كىرە الادى. زيالىلاردىڭ مىندەتى ۇلى دا قاسيەتتى بولۋى سەبەپتى وتە اۋىر. حالىقتى ۇلت دەڭگەيىنە كوتەرۋ، ياعني جەرى، سۋى، قازىناسى، ءتىلى مەن ءدىنى بار بولعان حالىق بۇقاراسىن بىرلەستىرىپ، ولاردىڭ ساناسىن ءبىرتۇتاس ساياسي، الەۋمەتتىك، ۇلتتىق ساناعا جەتكىزۋدە ۇلى تاريحي مىندەتتىڭ ماڭىزدى ءبىر بولىگى زيالىلاردىڭ ۇستىنە جۇكتەلەدى».
مىنە، الاشتىڭ ارداقتى ۇلى مۇستافانىڭ زيالىلىققا بەرگەن انىقتاماسى وسىنداي.
«نامىس»
