وقۋشىعا ورازا پارىز با؟

استانا. قازاقپارات – جىلدان جىلعا قاسيەتتى رامازان ايىندا ءاربىر مۇسىلمان بالاسىنا پارىز ەتىلگەن ورازانى ۇستايتىندار قاتارى جاسارىپ كەلەدى.

اۋىز بەكىتىپ جاتقانداردىڭ ىشىندە مەكتەپ جاسىنداعى جاس وسپىرىمدەردىڭ بار ەكەنى ەلەڭدەتەدى. سانگە اينالىپ بارا جاتقان ۇردىسكە اتا-انا قاۋىمى باقىلاۋ جاساي ما ەكەن؟ بۇعان قاتىستى پىكىرلەر دە قاق جارىلىپ، قىزۋ تالقىعا تۇسۋدە. ءبىرى بالانىڭ ەشتەڭەگە الاڭداماي ساباق وقۋىن جاقتاسا، ەندى ءبىرى باليعات جاسقا جەتكەندەر ءۇشىن ورازا ۇستاۋ پارىز دەگەندى العا تارتادى. ال جاس اعزا ءبىر اي بويى جالعاساتىن تاماقتانۋ رەجيمىندەگى وزگەرىسكە قانشالىقتى دايىن؟ باليعات جاسىنا تولعان ءار مەكتەپ وقۋشىسى ورازا ۇستاۋعا مىندەتتى مە؟ بۇل ساۋالداردىڭ جاۋابىن ارنايى مامانداردان سۇراعان ەدىك. ولاردىڭ پىكىرىن اۋىز بەكىتكەن ءار بالانىڭ اتا-اناسى وزىنە ايتىلعان كەڭەس دەپ قابىلداعانى ءجون بولار.

ورازا ۇستاۋعا ماجبۇرلىك كورسەتە المايسىز

ءدىن بويىنشا باليعات جاسقا تولعان ادام ءدىني راسىمدەرگە مىندەتتى. ەگەر دەنساۋلىعى ءالسىز بولسا ۇستاماۋىنا رۇقسات دەگەندى تىلگە تيەك ەتتى ءدىنتانۋشى كەڭشىلىك تىشحان. ايتۋىنشا، مەكتەپ وقۋشىلارىن ورازا ۇستاۋعا ەشكىم ماجبۇرلەي المايدى.

- ءدىن تالاپتارىندا ورازا ۇستاۋدىڭ ەكى شارتى بار. ءبىرىنشىسى - باليعات جاسقا تولۋ، ەكىنشىسى - اقىل- ەسىنىڭ دۇرىس بولۋى. اقىل- ەسى دۇرىس بولىپ، باليعات جاسقا تولعان بولسا، بەلگىلى ءبىر فيزيولوگيالىق دەڭگەيدە جەتىلگەن بولسا، وندا ءدىني راسىمدەر، ءدىني ريتۋالدار (ناماز وقۋ، ورازا ۇستاۋ) ادامعا مىندەت بولىپ ەسەپتەلەدى، ەگەر ول مۇسىلماندىقتى قابىلداعان جاعدايدا. ال بالالارعا كەلگەندە بۇل ماسەلەنى قاراۋ كەرەك.

ەگەر دەنساۋلىعى مۇمكىندىك بەرمەيتىن بولسا، ياعني فيزيولوگيالىق السىزدىك بايقالعاندا دەنساۋلىعى قالپىنا كەلگەنگە دەيىن ورازا ۇستاماۋعا بولادى. قازىر دەنساۋلىق دەگەن وقۋشى بالالاردىڭ باستى ماسەلەسىنە اينالىپ وتىر. كوبى ۇيالى تەلەفوننىڭ، كومپيۋتەردىڭ الدىندا وتىرعاندىقتان، ورازا ۇستاماي-اق السىرەپ قۇلاپ جاتقاندارى بار. مەكتەپتەردە جەدەل جاردەم شاقىرۋ جاعدايلارى جيىلەپ كەتكەن. نەگە دەسەڭىز، بالالار ۇيقىسىزدىقتىڭ، السىزدىكتىڭ سالدارىنان ساباق ۇستىندە وتىرىپ، ەسىنەن تانىپ قالادى. ەگەر ءدىني سەنىمدى ۇستانعان جاعدايدا ايتار بولساق، دەنساۋلىعى جاراپ تۇرعان باليعات جاستاعىلار ورازا ۇستاۋى كەرەك.

بالالار ءار نارسەگە ەلىكتەگىش كەلەدى عوي. ەگەر ورازا ۇستاۋ ولاردىڭ دەنساۋلىعىنا، ساباعىنا كەدەرگى بولماي جاتسا، مەنىڭشە، بۇل ماسەلەمەن كۇرەسۋ دۇرىس ەمەس دەپ ويلايمىن. ال كەيبىرەۋلەر مەكتەپ جاسىنداعى بالالاردىڭ ورازا ۇستاۋىنا زاڭمەن تىيىم سالۋ كەرەك دەپ جاتىر. مەنىڭ ويىمشا، ول زاڭ بولا قويماس. ادامدار ورازانى جاسىرىن ۇستاۋى دا مۇمكىن.

قالاي دەگەنمەن، بالانى ماجبۇرلەي المايسىز. ويتكەنى ءدىني سەنىم بوستاندىعى دەگەن ماسەلە بار. اتا-انانىڭ تاربيەسى نەگىزىندە، قىزىعۋشىلىق تۇرعىسىنان بالا ورازا ۇستايدى. وتباسىلىق جاعدايلارعا مەملەكەت ارالاسا قويمايتىن شىعار دەپ ويلايمىن. ول ماسەلەنى وتباسى مۇشەلەرى اقىلداسىپ شەشكەنى دۇرىس، - دەيدى ءدىنتانۋشى كەڭشىلىك تىشحان.

دايىندىقتى ەكى-ءۇش اي بۇرىن باستاۋ كەرەك

ورازا ۇستاۋعا كەلگەندە دەنساۋلىعىنا الاڭدايتىن ءار ادام الدىمەن ساقتىق شاراسى ءۇشىن الدىن الا تەكسەرىستەن وتكەنى دۇرىس. ەندوكرينولوگ- ديەتولوگ مامانى ءلاززات جانۇزاقوۆا وقۋشىلاردىڭ اعزاسى ءالى ورازا ۇستاۋعا تولىق دايىن بولماسا، وندا اۋىز بەكىتۋ اعزا ءۇشىن زيان ەكەنىن ايتتى.

- شاريعات بويىنشا، بالانىڭ ورازا ۇستاۋى باليعات جاسقا تولعان كەزدەن باستالادى. ءبىراق قازىر بالالاردىڭ اعزاسىندا دارۋمەندەر، اسىرەسە د دارۋمەنى تاپشى بولىپ كەلەدى. سوندىقتان رامازان ايى جاقىنداعاندا اۋىز بەكىتەتىن كەز كەلگەن بالانىڭ اتا-اناسى مىنانى ەسكەرسە ەكەن: بالانىڭ ۇيقىسىن رەتتەۋ، انەميا (قان ازدىق)، يود جەتىسپەۋشىلىگىنىڭ الدىن الۋ، اسقازان-ىشەك اۋرۋلارى بار-جوعىن انىقتاۋ ماقساتىندا بالانى دارىگەر قابىلداۋىنان وتكىزىپ، اناليز تاپسىرۋ كەرەك. ەگەر اعزادا جەتىسپەيتىن دارۋمەندەر بولسا، ونى اۋىز بەكىتۋدىڭ الدىڭعى ايلارىندا قولدانىپ، اعزانى وزگەرىستەرگە دايىنداۋ كەرەك.

جاسىراتىنى جوق، قازىر جاس بالالار مۇنداي دايىندىقتان وتپەيدى، ورازا ۋاقىتى كەلسە بىردەن اۋىزىن بەكىتە سالادى. مۇنىڭ سوڭى مەكتەپتە قۇلاپ قالۋ، دىرىلدەۋ سياقتى قيىن جاعدايلارمەن جالعاسۋى مۇمكىن. قازىر ورازا ۇستاعان ەكى بالانىڭ بىرىندە اعزاداعى ءوت جولىنىڭ مايىسۋى بولادى. ونىڭ باستى سەبەبى مىنادا: تاڭعى سارەسىنە تۇرعان بالا سالقىن سۋ ىشەدى نە بولماسا ءبىر دانا قۇرما، جاڭعاق جەۋى مۇمكىن. سالدارىنان بالانىڭ تابەتى جوعالادى. بۇل جاس اعزا ءۇشىن كۇنى بويى اشتىق سەزىمىن تۋدىرۋعا الىپ كەلەدى.

ورازا ۇستاعان ادامنىڭ اعزاسى تازارعانىمەن، اۋىز قۋىسىنداعى تازالىقتى وزدەرى باستاۋى كەرەك. ال جاس بالا مۇنداي تازالىققا اسا قاتتى ءمان بەرمەيتىنى راس. اۋىز قۋىسىن، ءتىسىن تازا كۇتپەگەندىكتەن اسقازان- ىشەك جولدارىنىڭ اۋرۋى پايدا بولادى. ويىمشا، اۋىز بەكىتكەن جەتكىنشەكتەر ورازا ۇستاۋدىڭ تالاپتارىن تولىق بىلمەيدى.

ويتكەنى فاستفۋد تاعامدارىمەن اۋىز اشىپ جۇرگەندەردى دە كوردىم. ەگەر بالاسىنىڭ ورازا ۇستاۋىنا قارسى بولمايتىن، دەگەنمەن دەنساۋلىعىنا اسا جاۋاپكەرشىلىكپەن قارايتىن ءار اتا- انا ايتىلعان كەڭەسكە قۇلاق تۇرسە ەكەن، - دەيدى مامان.

ورازا ۇستاۋدىڭ الدىندا دا بالالاردىڭ دۇرىس تاماقتانباۋى الاڭدايتىن ماسەلە ەدى. ماماننىڭ ايتۋىنشا، تەز دايىن بولاتىن تاعام تۇرلەرىن تۇتىنۋدىڭ كەسىرىنەن قانازدىق پايدا بولادى، ورازا كەزىندە ەرتە تۇرۋ، ۇيقىنىڭ قانباۋى قانى از بالا ءۇشىن جاعدايدى ودان ءارى كۇردەلەندىرۋى مۇمكىن ەكەنىن ءتۇسىندىردى.

كەشە ءماجىلىستىڭ كوميتەت وتىرىسىنان كەيىن دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى اقمارال ءالنازاروۆا بالالاردىڭ ورازا ۇستاۋىنا قاتىستى پىكىرىن بىلدىرگەن بولاتىن. ول بالالاردىڭ 17 جاسقا تولعان سوڭ ورازا ۇستاعانى دۇرىس ەكەنىن ايتتى.

«جالپى، بالا تەز وسەدى، ەنەرگياسىن تەز جۇمسايدى. سەبەبى بالادا زات الماسۋ پروتسەسى جوعارى. سوندىقتان ول وسى ەنەرگيانى ۋاقىتىندا تولتىرۋ كەرەك. مۇنى ءاربىر اتا-انا ءتۇسىنۋى قاجەت. بالانىڭ ۋاقىتىندا جالپى ساپالى تاماقتانۋى ونىڭ بولاشاقتا دەنساۋلىعىنا جانە ادام رەتىندە دامۋى ءۇشىن وتە ماڭىزدى. مەنىڭ ويىمشا، مۇندا بالانىڭ جاسىنا بايلانىستى. ءاربىر اتا-انا بالاسىنا ورازا ۇستاۋعا رۇقسات ەتسە، بۇل - ونىڭ شەشىمى. مەن بەلگىلى ءبىر جاسقا دەيىن بالا دۇرىس تاماقتانۋى كەرەك 16-17 جاستا ورازا ۇستاۋى كەرەك دەپ ويلايمىن»، - دەدى اقمارال ءالنازاروۆا.

قىسقاسى، جۋاننىڭ جىڭىشكەرىپ، جىڭىشكەنى ۇزىلەر شاعىندا بۇعاناسى قاتپاعان بالالاردىڭ دەنساۋلىعىنا ايرىقشا ءمان بەرىپ، ورازا ۇستاۋىنا ساقتىقپەن قاراعانىمىز ابزال. قالاي دەسەك تە، وڭ-سولىن تانىپ ۇلگەرمەگەن، قۇلشىلىق ءۇشىن ەمەس، قىزىعۋشىلىق ءۇشىن اۋىز بەكىتۋ بالانىڭ دەنساۋلىعىنا كەرى اسەرىن تيگىزۋى ابدەن مۇمكىن. ەكىنشى جاعىنان، ورازا ۇستاپ ساباعىن جايىنا قالدىرۋدىڭ ورنىنا وقۋشىنىڭ ساۋاتتى بولعانى دۇرىس شىعار.

سىمبات باۋىرجان قىزى

 

aikyn.kz