ولجاس بەكتەنوۆ «جاسىل ەكونوميكاعا» كوشۋ جونىندەگى كەڭەس وتىرىسىن وتكىزدى
استانا. KAZINFORM - ۇكىمەتتە پرەمەر-مينيستر ولجاس بەكتەنوۆتىڭ توراعالىعىمەن «جاسىل ەكونوميكاعا» كوشۋ جونىندەگى كەڭەستىڭ وتىرىسى ءوتتى.
ۇكىمەتتىڭ باسپا ءسوز قىزمەتى حابارلاعانداي، كەڭەستە پرەزيدەنتتىڭ ەكولوگيالىق تەپە-تەڭدىكتى ساقتاۋ جانە ەلىمىزدىڭ تۇراقتى ەكونوميكالىق پروگرەسىن قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى تاپسىرمالارىنىڭ ورىندالۋ بارىسى قارالدى. الماتى قالاسى، شىعىس قازاقستان جانە قاراعاندى وبلىستارى اكىمدەرىنىڭ «جاسىل ەكونوميكا» ينديكاتورلارىنا قول جەتكىزۋ جونىندەگى ءىس-شارالار جوسپارىن ىسكە اسىرۋ تۋرالى باياندامالارى تىڭدالدى.
نەگىزگى ەكولوگيالىق سىن-قاتەرلەر، اتاپ ايتقاندا اۋانىڭ لاستانۋى، قالدىقتاردى باسقارۋ جانە قورشاعان ورتاعا تەرىس اسەردى ازايتۋ جانە باسقا دا شارالار قارالدى. ەكولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار مينيسترلىگىنىڭ دەرەكتەرى بويىنشا ەلىمىزدىڭ 15 قالاسىندا اۋانىڭ لاستانۋ دەڭگەيى جوعارى، ونىڭ ىشىندە الماتى جانە قاراعاندى قالالارىندا بۇل كورسەتكىش «وتە جوعارى» دەڭگەيدە.
سونداي-اق كەڭەس وتىرىسىنا ساراپشىلار: «جاسىل اكادەميا» عىلىمي-ءبىلىم بەرۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى باقىت ەسەكينا، «قازاقستاننىڭ ەكولوگيالىق ۇيىمدارى قاۋىمداستىعى» ز ت ب باسقارما ءتوراعاسى ايگۇل سولوۆيەۆا، قازاقستاندىق KazWaste قالدىقتاردى باسقارۋ قاۋىمداستىعىنىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى ۆەرا مۇستافينا قاتىسىپ، ءسوز سويلەدى.
الماتىنىڭ ەكولوگيالىق باعدارلاماسى
الماتى اكىمى ەربولات دوسايەۆ پرەمەر-مينيسترگە «جاسىل ەكونوميكاعا» كوشۋ جونىندەگى ءىس-شارالار جوسپارىن ىسكە اسىرۋ بارىسى تۋرالى باياندادى. قازىرگى تاڭدا اۋانىڭ لاستانۋىن ازايتۋ، ورمان قورىن دامىتۋ، سۋ رەسۋرستارىن ءتيىمدى پايدالانۋ مەن قالدىقتاردى باسقارۋ، ESG- قاعيداتتارىن ەنگىزۋ جانە «جاسىل» وبليگاتسيالار شىعارۋ بويىنشا جۇمىستار باسىم باعىتتار رەتىندە ايقىندالعان.
مامانداردىڭ ەسەپتەۋى بويىنشا، الماتى اگلومەراتسياسىندا اۋاعا شىعارىلاتىن زياندى زاتتاردىڭ جالپى كولەمى 225,2 مىڭ تونناعا جەتەدى، ونىڭ شامامەن 84 پايىزى مەگاپوليستىڭ وزىنە تيەسىلى. قالادا زياندى قالدىقتاردىڭ ەڭ كوپ ۇلەسىن، ياعني، 60 پايىزىن اۆتوكولىكتەر، ال 27 پايىزىن ونەركاسىپ كاسىپورىندارى شىعارادى. اكىم الماتىدا اتموسفەرالىق اۋانى قورعاۋدىڭ جاڭا ەرەجەلەرى ازىرلەنگەنىن، ول 2025-جىلدىڭ ءبىرىنشى توقسانىندا ءماسليحاتتىڭ قاراۋىنا ۇسىنىلاتىنىن اتاپ ءوتتى. ولار جىلجىمالى جانە ستاتسيونارلىق كوزدەردى قاتاڭ رەتتەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. سونىمەن قاتار ج ە و جاڭعىرتۋ جۇمىستارى جالعاسۋدا. ناتيجەسىندە، اۋاعا تارايتىن زياندى زاتتار كولەمى 93 پايىزعا، ياعني 37,3 مىڭ توننادان 2,7 مىڭ تونناعا دەيىن تومەندەيدى. 2026-جىلى جىلۋ كوزى كومىردەن گازعا اۋىسادى دەپ جوسپارلانعان. سونداي-اق جەكە تۇرعىن ءۇي سەكتورىن گازبەن قامتۋعا ەرەكشە نازار اۋدارىلۋدا، بۇگىنگى تاڭدا ۇيلەردىڭ 99,4 پايىزنا ءتيىستى ينفراقۇرىلىم تارتىلدى.
الماتى قالاسىنىڭ اۋاسىنا اۆتوكولىكتىڭ تەرىس اسەرىن ازايتۋ ماقساتىندا 2024-جىلدان باستاپ ديزەل وتىنىمەن جۇمىس ىستەيتىن قوعامدىق كولىكتى ساتىپ الۋعا تىيىم سالىندى. 2024-جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا تروللەيبۋس پاركى 100 پايىزعا جاڭارتىلدى، اۆتوبۋس پاركىن جاڭعىرتۋ 2025-جىلى ودان ءارى جالعاسادى. بۇل رەتتە، 2024-جىلعى 1-جەلتوقسانداعى جاعداي بويىنشا ەلىمىزدەگى ەلەكتروموبيلدەردىڭ 58 پايىزى نەمەسە 7875 بىرلىكتى قۇرايتىن ەڭ كوپ سانى الماتىدا تىركەلگەن.
سونداي-اق ەربولات دوسايەۆ مەملەكەت باسشىسىنىڭ «الماتى - باق-قالا» مارتەبەسىن جانداندىرۋ جونىندەگى تاپسىرماسىن ورىنداۋ اياسىندا جۇرگىزىلىپ جاتقان جۇمىستار تۋرالى باياندادى. 2030-جىلعا دەيىن 2,5 ميلليون جاسىل جەلەك وتىرعىزۋ جونىندەگى جول كارتاسىنا سايكەس، 2023-2024-جىلدار كەزەڭىندە مەگاپوليستە 643 مىڭ اعاش كوشەتى وتىرعىزىلدى. سونىمەن قاتار جاسىل جەلەكتەردى قورعاۋ مەن كۇتىپ- ۇستاۋدىڭ جاڭا ەرەجەلەرىنە سايكەس، سۋارۋ جۇيەسىن مىندەتتى تۇردە جۇرگىزۋ نورماسى ەنگىزىلدى. وسىنىڭ ناتيجەسىندە 2 جىل ىشىندە 500 ك م اۆتوسۋارۋ جانە تامشىلاتىپ سۋارۋ جەلىلەرى ورناتىلدى.
ساپالى سۋمەن جابدىقتاۋدى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن 2024-جىلى جالپى قۋاتى تاۋلىگىنە 54,3 مىڭ كۇپمەتر بولاتىن جاڭا سۋ كوزدەرى پايدالانۋعا بەرىلدى. سونداي-اق 2025-جىلى تولىعىمەن اياقتاۋ جوسپارلانىپ وتىرعان تۇرمىستىق قاتتى قالدىقتاردى جيناۋ ينفراقۇرىلىمىن جاڭعىرتۋ بارىسى تۋرالى دا باياندالدى. الماتى اكىمى ەربولات دوسايەۆ قىتايلىق Shanghai SUS Environment Co. Ltd كومپانياسىمەن بىرلەسىپ قۋاتى تاۋلىگىنە 2 مىڭ تونناعا دەيىن قالدىقتاردى ەنەرگەتيكالىق كادەگە جاراتۋ زاۋىتىن سالۋ جوسپارلانىپ وتىرعانىن اتاپ ءوتتى.
شىعىس قازاقستان وبلىسى: جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىن دامىتۋ جانە قالدىقتاردى باسقارۋ جۇيەسىن جاڭعىرتۋ
«جاسىل ەكونوميكاعا» كوشۋ بويىنشا قابىلدانىپ جاتقان شارالار تۋرالى شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ اكىمى ەرمەك كوشەربايەۆ باياندادى. وڭىردە 2030-جىلعا دەيىن جالپى قۋاتى 74,3 مۆت بولاتىن 5 گەس سالۋ جوسپارلانعان. بۇگىنگى تاڭدا وبلىستا قۋاتى 1,6 گۆت بولاتىن 8 ەنەرگيا ءوندىرۋشى ۇيىم جۇمىس ىستەيدى، جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرى جالپى كولەمنىڭ 4 پايىزىن الادى. سۋ رەسۋرستارىن باسقارۋعا قاتىستى بۇگىنگى تاڭدا ەگىن القاپتارىنىڭ 856 مىڭ گەكتارى تامشىلاتۋ ادىسىمەن سۋارىلادى.
2024-جىلى حالىقتى تۇراقتى تۇردە سۋمەن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن قۇنى 15,4 ميلليارد تەڭگەنى قۇرايتىن 26 جوبانىڭ 11 ءى ىسكە قوسىلدى، 15 جوبا بويىنشا جۇمىستار 2025-جىلى جالعاسادى. اۋىل تۇرعىندارىنىڭ 98,3 پايىزى ءۇشىن تازا اۋىز سۋمەن قامتاماسىز ەتەتىن 220 شاقىرىمنان استام سۋ قۇبىرى جەلىلەرى سالىندى جانە جاڭعىرتىلدى.
ەرمەك كوشەربايەۆ قالدىقتاردى باسقارۋ جۇيەسىن جاقسارتۋ بويىنشا جۇرگىزىلىپ جاتقان جۇمىستارعا نازار اۋداردى. وڭىردە جىل سايىن 145 مىڭ توننا تۇرمىستىق قاتتى قالدىقتار تۇزىلەدى، ونىڭ 22 پايىز- ى قايتا وڭدەلەدى. 2025-جىلى جىلىنا 36 مىڭ توننا قالدىقتى سۇرىپتاۋعا، جىلىنا 10 مىڭ توننا تاۋارلىق بيتۋم مەن 10 مىڭ توننا بيووتىن الۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن جاڭا جوبانى ىسكە قوسۋ جوسپارلانىپ وتىر. اۋانىڭ لاستانۋ دەڭگەيىن تومەندەتۋ ماقساتىندا ءبىرقاتار جوبا ىسكە اسىرىلدى.
زاماناۋي تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋدىڭ ارقاسىندا 25 جىل ىشىندە «قازمىرىش» ءىرى كاسىپورنىنىڭ شىعارىندىلارى 4 ەسەدەن استامعا قىسقاردى. بۇگىنگى تاڭدا تاۋ-كەن مەتاللۋرگيا كاسىپورنى كۇكىرت قىشقىلى زاۋىتىنىڭ قالدىق گازدارىن تولىق تازارتۋ قوندىرعىسى قۇرىلىسىن باستادى، بۇل اتموسفەراعا بولىنەتىن كۇكىرت ديوكسيدى كولەمىن 1,6 مىڭ تونناعا ازايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. سونداي-اق وڭىردەگى ءوندىرىس ورىندارى، سونىڭ ىشىندە قازمىرىش، ءۇمز، وسكەمەن جەو، بۇقتىرما تسەمەنت كاسىپورنى ەميسسيا مونيتورينگىنىڭ اۆتوماتتاندىرىلعان جۇيەلەرىمەن جابدىقتالعان.
ەكولوگيالىق جاعدايعا قوعامدىق باقىلاۋدى جۇزەگە اسىراتىن «وسكەمەن تىنىسى» ەكولوگيانى قورعاۋ بيۋروسى جۇمىس ىستەيدى. جالپى، سوڭعى جىلدارى وبلىس ورتالىعىندا زياندى زاتتار كولەمى 5,2 مىڭ تونناعا نەمەسە 9,5 پايىزعا تومەندەگەن.
قاراعاندى وبلىسى: شىعارىندىلاردى ازايتۋ جانە ورمان القاپتارىن كوبەيتۋ
قاراعاندى وبلىسىندا اۋاعا شىعارىلاتىن زياندى قالدىقتار كولەمىن ازايتۋ باعىتىندا جۇيەلى جۇمىستار جۇرگىزىلىپ كەلەدى. اكىم ەرماعانبەت بولەكپايەۆ 2024-جىلعى 9 اي قورىتىندىسى بويىنشا 2023-جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا ولاردىڭ كولەمى 14,5 مىڭ تونناعا ازايعانىن باياندادى. جەكە سەكتورلاردى كوگىلدىر وتىنمەن قامتۋ جۇمىستارى جالعاسۋدا. 7621 ۇيگە گاز تاراتۋ جەلىلەرى سالىنىپ، 3573 ءۇي قوسىلدى. وڭىردەگى ءىرى 10 كاسىپورىندا ەميسسيا مونيتورينگىنىڭ اۆتوماتتاندىرىلعان جۇيەسى ورناتىلعان.
قالدىقتاردى باسقارۋ بويىنشا العا قويىلعان مىندەتتەردى ەسكەرە وتىرىپ، ءۇش جىلدىق پەرسپەكتيۆادا بالقاش، اباي، قارقارالى قالالارىندا جانە بۇقار جىراۋ، شەت، نۇرا اۋداندارىندا سۇرىپتاۋ جەلىسى بار 6 تۇرمىستىق قاتتى قالدىقتار پوليگونىن سالۋ جوسپارلانۋدا. 2024-جىلدىڭ 9 ايىندا وبلىس بويىنشا تۇزىلگەن قالدىقتاردىڭ كولەمى 258,8 مىڭ توننانى قۇرادى، ونىڭ ىشىندە قايتا وڭدەلگەن قالدىقتاردىڭ ۇلەسى 55 پايىزعا جەتتى. ەرماعانبەت بولەكپايەۆ ورمان القاپتارىن كوبەيتۋ بويىنشا جوسپاردىڭ ورىندالۋى مەن نىسانالى كورسەتكىشتەرگە قول جەتكىزۋ تۋرالى باياندادى. ءبىر عانا «تازا قازاقستان» اكسياسى اياسىندا بۇگىندە قاراعاندىدا 42 مىڭ اعاش وتىرعىزىلدى. سۋ رەسۋرستارىن باسقارۋ سالاسىنداعى جۇمىستاردىڭ ناتيجەلەرى اتاپ ءوتىلدى. ماسەلەن، 2 سۋ قويماسىنا كۇردەلى جوندەۋ جۇمىستارى اياقتالدى، توعىزقۇدىق، تيحونوۆكا، جاستىلەك بوگەتتەرىن جانە تاڭاتباي سۋ قويماسىن رەكونسترۋكتسيالاۋ بويىنشا 4 جوبا ازىرلەنىپ جاتىر.
2024-جىلى سۋ ۇنەمدەۋ تەحنولوگيالارىن قولداناتىن سۋارمالى جەر كولەمى 4,9 مىڭ گەكتارعا ارتىپ، 35,2 مىڭ گەكتارعا جەتتى. ەنەرگيا تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن وبلىستاعى 4 ەلەكتر ستانتسياسىندا جاڭا 3 قازاندىق پەن 4 تۋربينانى ىسكە قوسۋ جوسپارلانىپ وتىر.
ەكولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار ءمينيسترى ەرلان نىسانبايەۆ ونەركاسىپتىك شىعارىندىلاردى باقىلاۋ ماقساتىندا «قورشاعان ورتا جانە تابيعي رەسۋرستاردىڭ جاي- كۇيى تۋرالى ۇلتتىق دەرەكتەر بانكى» اقپاراتتىق جۇيەسىنە دەرەكتەردى ونلاين بەرۋ ارقىلى اۆتوماتتاندىرىلعان مونيتورينگ جۇيەسىن ەنگىزۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ جاتقانىن ايتتى. بۇگىنگى تاڭدا جۇيەنى پايدالانۋعا مىندەتتى 91-كاسىپورىننىڭ 68 ءى ورناتقان. مونيتورينگ ەميسسيالار دەڭگەيىن ونلاين باقىلاۋعا جانە تەحنولوگيالىق رەجيمنەن اۋىتقۋلارعا ۋاقتىلى جاۋاپ بەرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. 2025-جىلدان باستاپ ءىرى كاسىپورىنداردى كەشەندى ەكولوگيالىق رۇقساتتارعا كوشۋ جانە ەڭ ۇزدىك قولجەتىمدى تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ شەڭبەرىندە 2035-جىلعا قاراي شىعارىندىلار كولەمىن 300 مىڭ توننادان استامعا ازايتۋ كۇتىلەتىنى اتاپ ءوتىلدى.
الداعى 10 جىلدا ERG كومپانيالار توبى قاتتى بولشەكتەر شىعارىندىلارىن 56 پايىزعا، توگىندىلەردى 30 پايىز- عا، سۋ تۇتىنۋ كولەمىن 33 پايىزعا ازايتۋعا، ءوندىرىس قالدىقتارىنان الىنعان قايتالاما ماتەريالداردى وڭدەۋگە جانە ساتۋعا 228 ميلليارد تەڭگە ءبولۋدى جوسپارلاپ وتىر. سونداي-اق جيىن بارىسىندا شاقىرىلعان ساراپشىلار ءسوز الدى. KazWaste قالدىقتاردى باسقارۋ جونىندەگى قازاقستاندىق قاۋىمداستىقتىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى ۆەرا مۇستافينا كومىرتەكتى بەيتاراپتىق ماسەلەسىن وزەكتەندىردى. «قازاقستاننىڭ ەكولوگيالىق ۇيىمدارى قاۋىمداستىعى» زتب باسقارما ءتوراعاسى ايگۇل سولوۆيەۆا مەگاپوليستەردەگى ميكروموبيلدىلىكتى دامىتۋ، اتاپ ايتقاندا، ۆەلوشاباندوزدار ءۇشىن ينفراقۇرىلىم قۇرۋ ماسەلەسىن كوتەردى.
پرەمەر-مينيستر ولجاس بەكتەنوۆ ساراپشىلار قاۋىمداستىعى تاراپىنان ايتىلعان ۇسىنىستاردى پىسىقتاپ، «جاسىل ەكونوميكاعا» كوشۋ بويىنشا بىرلەسكەن جۇمىستى كۇشەيتۋدى تاپسىردى. حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتۋ ءۇشىن ەكولوگيالىق ماسەلەلەردى شەشۋدىڭ ماڭىزدىلىعى اتاپ ءوتىلدى.
- مەملەكەت باسشىسى الدىمىزعا «جاسىل ەكونوميكاعا» كوشۋ مىندەتىن قويدى. بۇل - تەك ەكولوگيالىق تۇراقتىلىق ماسەلەسى ەمەس، سونىمەن بىرگە، ۇزاقمەرزىمدى ەكونوميكالىق دامۋ ماسەلەسى. ءبىز ەل تۇرعىندارىنا وندىرىستىك فاكتورلارىنىڭ كەرى اسەرىن ازايتۋ ارقىلى يننوۆاتسيالىق تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋگە، سالانىڭ سەرپىندى وسۋىنە جاعداي جاساۋىمىز كەرەك، - دەپ اتاپ ءوتتى ولجاس بەكتەنوۆ.
پرەمەر-مينيستر اكىمدىكتەرگە مۇددەلى ورتالىق مەملەكەتتىك ورگاندارمەن بىرلەسىپ، «جاسىل ەكونوميكا» ينديكاتورلارىنا قول جەتكىزۋ جونىندەگى ءىس-شارالار جوسپارىنىڭ ساپالى ءارى ۋاقتىلى ورىندالۋىن قامتاماسىز ەتۋدى تاپسىردى.
وتىرىس بارىسىندا اتوم جانە سۋتەگى ەنەرگەتيكاسىن دامىتۋ پەرسپەكتيۆالارى دا قاراستىرىلدى.
پرەمەر-مينيستر پوليتسيا كەز كەلگەن، ءتىپتى كىشىگىرىم قۇقىق بۇزۋشىلىقتارعا بىردەن دەن قويۋى ءتيىس ەكەنىن ايتقان بولاتىن.
