وعىز ءداۋىرىنىڭ تەڭگەلەرى، كەراميكا، قولا بۇيىمدار: جانكەنت جادىگەرلەرى نەنى ايعاقتايدى
قىزىلوردا. KAZINFORM - قىزىلوردا وبلىسىنىڭ قازالى اۋدانىنداعى جانكەنت قالاشىعىندا 2023 -جىلدان بەرى تۇركى اكادەمياسى مەن قورقىت اتا اتىنداعى قىزىلوردا ۋنيۆەرسيتەتى بىرگە جۇرگىزىپ كەلە جاتقان ارحەولوگيالىق زەرتتەۋلەرگە ارنالعان ەسكەرتكىش ستەلا بوي كوتەردى.
سونداي-اق اكادەميانىڭ باستاماسىمەن ارحەولوگيالىق مۇرانى ساقتاپ قالۋ ماقساتىندا قازبا الاڭىنىڭ ۇستىنە قورعانىش جابىندىسى ورناتىلدى. بۇل تۋرالى اكادەميانىڭ باسپا ءسوز حاتشىسى ايىم تولەۋعالي حابارلادى.
ەجەلگى قالاشىقتىڭ ورنىن زەرتتەۋگە وزبەكستانداعى يا. گۋلياموۆ اتىنداعى سامارقاند ارحەولوگيا ينستيتۋتىنان، ەلىمىز بويىنشا قورقىت اتا اتىنداعى قىزىلوردا ۋنيۆەرسيتەتى جانىنداعى ارحەولوگيا جانە ەتنوگرافيا عىلىمي ورتالىعىنان، ءا. مارعۇلان اتىنداعى ارحەولوگيا ينستيتۋتىنىڭ استانا فيليالىنان ماماندار قاتىستى. قازبا جۇمىسى جانكەنت ارحەولوگيالىق ەسكەرتكىشىن جان-جاقتى زەرتتەۋ، ساقتاۋ جانە تۇركى حالىقتارىنىڭ تاريحي-مادەني مۇراسىن كەڭىنەن ناسيحاتتاۋ ماقساتىندا جۇرگىزىلدى.
ستەللانىڭ اشىلۋ راسىمىندە ءسوز سويلەگەن تۇركى اكادەمياسىنىڭ پرەزيدەنتى شاھين مۇستافايەۆ جانكەنت X عاسىرعا دەيىن سىرداريا وعىزدارى مەملەكەتىنىڭ استاناسى رەتىندە ايماق تاريحىندا ەرەكشە ورىن العان شاھار ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
- جىبەك جولى بويىندا ورنالاسۋىنىڭ ارقاسىندا قالا ەدىل-ورال ءوڭىرى مەن ماۋەرەنناھر، حازار قاعاناتى، حورەزم اراسىندا ماڭىزدى ساۋدا جانە مادەني بايلانىستار تورابىنا اينالدى. 2023 -جىلدان باستاپ تسيتادەلدىڭ كىرەبەرىس قاقپالارى مەن تۇرعىن ۇيلەردە، سونداي-اق قالانىڭ شاحريستان بولىگىندە قازبا جۇمىسى جۇرگىزىلدى. ونداعى ماقسات - تومەنگى سىرداريا وڭىرىندەگى ورتاعاسىرلىق قالا تيپىندەگى قونىستاردان الىنعان ارحەولوگيالىق ماتەريالداردى جۇيەلى تۇردە جيناقتاۋ، جىكتەۋ جانە تالداۋ. الىنعان ناتيجەلەر VII- X عاسىرلاردا سىرداريا وڭىرىندەگى تۇركى-وعىز مادەنيەتىنىڭ قالىپتاسۋ، دامۋ ساتىلارىن ناقتىلاۋعا مۇمكىندىك بەرىپ، سىرداريانىڭ ورتا جانە تومەنگى ايماقتارىنداعى ەتنيكالىق جۇيەلەر تۋرالى تۇسىنىكتى ايتارلىقتاي كەڭەيتەدى، - دەدى ول.
ارحەولوگتاردىڭ ايتۋىنشا، جانكەنت تۇرعىندارىنىڭ وزىندىك مادەنيەتى بولعان. ال قالاداعى تۇرعىن ءۇي جانە شارۋاشىلىق عيماراتتارىنىڭ قۇرىلىمى ونىڭ ينفراقۇرىلىمىنىڭ اۋقىمدى بولعانىن ءارى جاقسى دامىعان كورسەتەدى.
- ءۇش جىلدىق جوبا اياسىندا 1800 شارشى مەتر اۋماقتا قازبا جۇمىسىن جۇرگىزدىك. بۇل بىزگە حرونولوگيا بويىنشا عانا ەمەس، ماتەريالدىق مادەنيەت، ارحەوبوتانيكا جانە ارحەوزوولوگيادا جاڭا ۇلگىلەر تابۋعا، ءتاۋىر ناتيجەگە قول جەتكىزۋگە مۇمكىندىك بەردى. تابىلعان ەڭ قۇندى ولجالاردىڭ ءبىرى - IX عاسىرعا ءتان وعىز ءداۋىرىنىڭ تەڭگەلەرى جاسىرىلعان كۇمىس كومبەسى. جانكەنتتەن العاش رەت تابىلىپ وتىرعان تاريحي جادىگەر ەجەلگى قالانىڭ جىبەك جولىنداعى ءىرى ساۋدا جانە مادەني ورتالىق رەتىندەگى ماڭىزدىلىعىن كورسەتەدى. وسى ورايدا قورقىت اتا اتىنداعى قىزىلوردا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ قىزمەتكەرلەرى اعابەك نازاروۆ پەن جەتەسبي سۇلتانجانوۆ ارحەولوگيالىق قازبا جۇمىسى كەزىندە عانا ەمەس، ستەللا مەن قازبا الاڭىنىڭ ۇستىنە قورعانىش جابىندىسىن ورناتۋعا كوپ كومەكتەستى، - دەدى سامارقاند ارحەولوگيا ينستيتۋتىنىڭ مامانى ايسۋلۋ يسكاندەروۆا.
قازبا جۇمىسى بارىسىندا جانكەنتتىڭ ماتەريالدىق مادەنيەتىن ايعاقتايتىن كوپتەگەن قۇندى تاريحي جادىگەر تابىلدى. ونىڭ ىشىندە بۇرىن-سوڭدى كەزدەسپەگەن ءپىشىن مەن قولدانىستا بولعان قولدان جاسالعان كەراميكا ۇلگىلەرى، قولا بۇيىمدار، وشاق ماڭىندا قولدانىلعان قوشقار باسى بەينەسىندەگى تۇعىرلاردىڭ ورنەكتەلگەن تۇرلەرى ەرەكشە نازار اۋدارتادى.
بۇعان دەيىن دە ءبىز كونە جانكەنت شاھارىنىڭ ىرگەتاسىنىڭ قالانۋىنا بايلانىستى جاڭا دەرەكتەر پايدا بولعانىن جازعانبىز. زەرتتەۋشىلەر شاھاردىڭ پايدا بولۋ مەرزىمى بەسىنشى عاسىرعا دەيىن سوزىلۋى مۇمكىن ەكەنىن جەتكىزگەن.
