تيمۋر سۇلەيمەنوۆ: «سامۇرىق-قازىنانىڭ» ەكونوميكاعا كيلىگۋ شەكاراسىن زاڭمەن بەكىتۋ كەرەك
استانا. KAZINFORM - پارلامەنت سەناتىنىڭ You Tube ارناسىندا پالاتا ءتوراعاسى ماۋلەن اشىمبايەۆ جۇرگىزەتىن Taldau Talks پودكاستىندا ەكونوميستەر مەملەكەتتىڭ ەكونوميكاداعى ۇلەسىن تەڭگەرىمدى دەڭگەيدە ۇستاپ تۇرۋ ءۇشىن نە قاجەتتىگىن تالقىلادى.
تالقىلاۋ كەزىندە ساراپشىلار «قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق ساياساتى قانشالىقتى ءتيىمدى؟» دەگەن سۇراققا جاۋاپ ىزدەدى.
ەكونوميست، ۇلتتىق بانك ءتوراعاسىنىڭ كەڭەسشىسى ايدارحان قۇسايىنوۆ قازىرگى جۇيەگە ءتيىمسىز دەگەن باعا بەرە وتىرىپ، مۇنداي مودەل كەيىنگى ونداعان جىلداردىڭ بويىندا قالىپتاسقانىن اتاپ ءوتتى.
«بۇل كەشەگى نەمەسە الدىڭعى كۇنگى جۇمىستىڭ «ناتيجەسى» ەمەس. بۇل مودەل شىن مانىندە ۇزاق ۋاقىت بويى قالىپتاستى. تەك قالىپتاسىپ قانا قويماي، ءتيىستى ينستيتۋتتاردى «ءوسىرىپ» شىعاردى. بۇل مودەلدىڭ جالپى يدەياسى - ەلدىڭ ەكونوميكاسى مەملەكەتتىڭ ارالاسۋىنسىز تۇرا المايدى. ول كيلىگۋ ءبىرىنشى كەزەكتە ۇلتتىق قور ارقىلى ءجۇرىپ جاتىر. ۇلتتىق قور اۋەلدە بولاشاققا اقشا جيناقتاۋشى رەتىندە قۇرىلعان بولسا، كەيىنگى 15 جىلدا تىكەلەي قولدانىپ كەلەمىز. قازىر الۋ-الماۋ ماسەلەسى ەمەس، كوپ الامىز با، از الامىز با دەگەن سۇراق قانا قويىپ وتىرمىز. ۇلتتىق قوردى پايدالانۋ ءۇشىن سايكەسىنشە ينستيتۋتتار قويىلدى. ونىڭ دا ءوز قيسىنى بار. ەكونوميكاڭىز وزدىگىنەن، قوسىمشا قورەكسىز ءومىر سۇرە المايتىن بولسا، قورەكتەندىرۋ ءۇشىن ينستيتۋت كەرەك ەدى. وسىلايشا دامۋ ينستيتۋتى سياقتى قۇرىلىمدار پايدا بولدى»، - دەدى ساراپشى.
ال ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، كاسىپكەر الماس چۋكين مەملەكەتتىڭ ەكونوميكاعا كيلىگۋىندە ءساتتى جوبالار دا بولعانىن ايتادى.
«س ك فارماتسيانى» ءبارى سىنايدى. ال شىن مانىندە سول ارقىلى مەملەكەتتىك تاپسىرىس پەن ۇزاق مەرزىمدى وفف-تەيك كەلىسىمشارتتار جاسالىپ، سونىڭ ارقاسىندا قازاقستاندا فارماتسيەۆتيكا سالاسى دامىپ وتىر. ويتكەنى كاسىپورىن تاپسىرىس بار ەكەنىن، كەلىسىمشارتتىڭ مەرزىمىن ايقىن ءبىلىپ، وندىرىسكە اقشا سالدى. الماتىداعى نوبەل فارماتسيەۆتيكا فابريكاسىن الساق تا، شىمكەنتتەگى كاسىپورىنداردى الساق تا، بۇلاردىڭ قۇرىلۋىنا مەملەكەت بىردە-ءبىر تەڭگە سالعان جوق. جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا جوبالارىندا دا ءدال وسىنداي ءساتتى جۇيە بار. «سامۇرىققا» تيەسىلى جوبالاردان باسقا جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىنىڭ ءبارى جەكەمەنشىكتىڭ اقشاسىنا سالىنعان. ءوزىم دە سوعان قاتىستىم. مەملەكەتتەن تەك بەلگىلەنگەن باعا بويىنشا 15-20 جىلعا كەلىسىمشارت الدىق، ياعني مەملەكەت بۇل جەردە اقىلدى تاپسىرىس بەرۋشى بولدى»، - دەيدى كاسىپكەر.
ۇلتتىق بانك ءتوراعاسى تيمۋر سۇلەيمەنوۆ مەملەكەتكە باعانى رەتتەۋ ءۇشىن كاسىپورىندارعا قولداۋ رەتىندە بولەتىن شىعىنداردى حالىقتىڭ وسال توپتارىنا باعىتتاپ، تاريفتەردى نارىقتىڭ ەركىنە جىبەرۋ كەرەكتىگىن ايتادى.
«مەملەكەت جولدى، زاۋىتتاردى، ەلەكتر جەلىسىن باستان-اياق ءوزى سالماۋ كەرەك. ودان دا نارىققا جاعداي جاساۋ كەرەك، ياعني تاريف پەن باعانى نارىق انىقتاي بەرسىن. ال قاجەت تۇسىندا ول باعانى قالتاسى كوتەرمەيتىندەرگە تىكەلەي كومەكتەسۋ كەرەك. كاسىپكەرلىكتى قولداۋ باعىتىندا دا وسىنى ايتۋعا بولادى. جەكەلەگەن كاسىپورىندارعا «جىلىجاي جاعدايىن» ۇسىنامىز. ينفراقۇرىلىم كەرەك پە - تەگىن، جەر تەگىن، كوپ جىلعا سالىق جەڭىلدىگى بەرىلەدى، قازاقستان دامۋ بانكى سياقتى ينستيتۋتتاردان جەڭىلدەتىلگەن نەسيە كەرەك پە - تەگىن. ءبىراق ول كاسىپورىن قانشالىقتى باسەكەگە قابىلەتتى؟ بىزگە مەملەكەتتىك قولداۋ ينستيتۋتتارىنىڭ ماسەلەسىن ءبىرجاقتى شەشىپ الۋ كەرەك»، - دەيدى ەكونوميست.
الماس چۋكين ءتىپتى الەۋمەتتىك نىسانداردى دا ينۆەستورلارعا سالعىزۋ تاجىريبەسىن كەڭەيتە بەرۋ كەرەك دەگەن وي ايتتى.
«بىزدە قازىر مەكتەپتەردى جىلدام سالۋعا ارنالعان ايگىلى باعدارلاما بار. مەملەكەت وعان كاپيتال بەرىپ وتىر. ال فارماتسيەۆتيكا سالاسىنىڭ مىسالىمەن جەرگىلىكتى بيزنەسكە 20 جىلدىق كەلىسىمشارت ۇسىنىپ، سولارعا سالعىزۋعا بولاتىن ەدى. كۇندىز ساباق ءجۇرسىن. ال كەشكە وندا توي وتكىزە مە، كلۋب ۇيىمداستىرا ما، بيزنەس قۇرىلىس شىعىنىن اقتاي بەرسىن. سكانديناۆيا ەلدەرىندە مەكتەپتەر كەشكە جابىق جاتپايدى. ولاردا مەكتەپ - قوعامدىق قارىم-قاتىناستىڭ ورنى. سپورت زال دا جۇمىس ىستەيدى. ال بىزدە ساباقتان تىس ۋاقىتتا بوسقا جىلىتىلىپ تۇر. وسىنداي جۇيە بولسا، قازىر ءبولىنىپ جاتقان قاراجاتقا 100 مەكتەپ ەمەس، 500 مەكتەپ سالعان بولار ەدىك. تەك 20 جىل بويى ول مەكتەپتەر بيزنەستىڭ باسقارۋى مەن كۇتىپ ۇستاۋىندا بولار ەدى»، - دەدى ەكونوميست.
تيمۋر سۇلەيمەنوۆتىڭ ايتۋىنشا، ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگى كۆازيمەملەكەتتىڭ سەكتوردىڭ ەكونوميكاداعى ءرولىن ناقتى ايقىندايتىن زاڭ ازىرلەپ جاتىر.
«قازىر زاڭنامادا كۆازيمەملەكەت ەكونوميكانىڭ قاي تۇسىنا كيلىگە الاتىنى، قاي تۇسىنا كيلىگە المايتىنى انىق جازىلماعان. كەلەسى زاڭ شىعارۋ ماۋسىمىندا وسى ماسەلەلەر زاڭدارىمىزدا كورىنىس تابادى دەپ ۇمىتتەنەمىن. ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگى جۇمىس ىستەپ جاتقانىن بىلەمىن. شەكارالاردى انىقتاپ الۋ اسا ماڭىزدى»، - دەدى ول.
